Gizem Çetimen

Kadıköy'deki HasanpaÅŸa Gazhanesi'nin 2013 yılından baÅŸlayan restorasyon çalışmaları bu yılın başında bitti. HasanpaÅŸa Mahallesi'yle bütünleÅŸmiÅŸ bu tarihi yapı, Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi ve Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin bugün imzalayacağı "Kalıcı Sergi Protokolü" ile bir kültür sanat merkezine dönüÅŸecek. Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin 2021 yılının ilk aylarından itibaren "Gazhane Öznelerini Arıyor" baÅŸlığıyla yaptığı gezilerin basın kısmı 16 Nisan’da gerçekleÅŸti. Sosyal mesafe kuralları sebebiyle 7 kiÅŸinin katıldığı gezide HasanpaÅŸa Gazhanesi'nin tarihi ve dönüÅŸüm hikayesi anlatıldı. Gazhane Çevre Gönüllüleri'nden (GÇG), gezinin rehberliÄŸini üstlenen Yüksel DemirtaÅŸ, mekanların kim tarafından ve nasıl kullanılacağını bilmediklerini, GÇG olarak Gazhane'nin sanat ile toplum arasında bir buluÅŸma mekanı olmasını hedeflediklerini belirtti. DemirtaÅŸ, yaptığı geziler sırasında bir tiyatro ekibinin söylediÄŸi "Buraya bir ruh gerekli" sözünü de alıntılayarak sanatçıları bu kolektifin bir parçası olmaya davet ettiklerini vurguladı. 

İklim temalı kalıcı sergiler olacak

Gazhane'nin tarihi binalarının ve yemyeÅŸil çimlerinin üzerindeki heykellerin arasında yaptığımız gezide DemirtaÅŸ, bizlere Gazhane'nin bir iklim müzesi olacağını ifade etti. Daha önce Gazhane'nin enerji müzesi olacağı açıklanmıştı ancak geçen yıllarda bu konsept deÄŸiÅŸerek iklim krizine dikkat çekmek adına iklim krizi temalı kalıcı sergilerin yer almasına karar kılındı. DemirtaÅŸ verdiÄŸi bilgide, 32 metrekarelik alanda dönemsel etkinlikler ve sergilerin düzenlenmesi de planlandığını ve alandaki atölye binası, restoran kafe, tiyatro ve kütüphane gibi yapılar da Ä°klim Müzesi konseptine uygun ÅŸekillendirmeyi planlandıklarını aktardı. 

İlk doğalgaz 1993 yılında

Gezi sırasında DemirtaÅŸ bizlere gazhanenin tarihi ve doÄŸalgazın gelmesiyle kullanımının nasıl sona erdiÄŸine de deÄŸindi. DemirtaÅŸ'ın anlattıklarına göre Anadolu Yakası'nın en eski sanayi tesislerinden biri olan HasanpaÅŸa Gazhanesi, 1800'lü yıllarda Anadolu Yakası'nda ortaya çıkan gaz talebini karşılamak adına yapıldı. 1 AÄŸustos 1891 yılında da gazhane görevine baÅŸladı. Yıllar içerisinde farklı ÅŸirketlere devredilen gazhanenin kullanımı ise 1993 yılında Ä°stanbul'un doÄŸalgazla tanışmasıyla oldu. DoÄŸalgazın gelmesiyle havagazı üretimi ve kullanımı da sona erdi. Böylece, Ä°stanbul Anadolu yakasına havagazı üreten HasanpaÅŸa Gazhanesi iÅŸlevini yitirdi. Çok sayıda endüstri mirasını barındıran 32 dönüm büyüklüÄŸündeki bu alana, baÅŸka fonksiyon verilmesi tartışmaları da bu tarihlerde baÅŸladı. Ä°lk olarak gazhane üretim tesis alanları parça parça sökülerek yerine katlı otopark yapılmak üzere projelendirilmeye baÅŸlandı. 1994 yılında, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından SÄ°T alanı ilan edilmesiyle yapının yıkımı kısmen durdurulabildi. Gazhaneye ne olacağı belirsizliÄŸini korurken 1996 yılında bir grup mahallesi, kapı kapı dolaÅŸarak "Gazhane için bir araya gelelim" diyerek 8 bin imza topladı. Böylelikle Gazhane Çevre Gönüllüleri'nin ilk adımı atılmış oldu. GÇG'nin çalışmalarıyla ve mahalleden yükselen sesin yerel yönetimler tarafından duyuldu ve Gazhane’nin bir rant ve kamusallıktan uzak bir mekan haline getirilmemesi için mücadeleye baÅŸlandı.

Kültür merkezi olması isteniyor

2001 yılında Ä°TÜ’nin hazırladığı “HasanpaÅŸa Gazhanesi Restorasyon ve Yeni Kullanım Projeleri” Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylandı. Akademi dünyasıyla yapılan panel ve seminerler, 2003 yılında Gazhanenin yönetim modeline dair paydaÅŸlarla yapılan atölye çalışmaları sonrasında "HasanpaÅŸa Gazhanesi Kültür Ve Sanat Merkezi Alternatif Stratejik Yönetim Projesi” adında bir kitap hazırlandı. “2010 Avrupa Kültür BaÅŸkenti” kapsamında Ä°BB ile AKB 2010 arasında diyalog baÅŸlatıldı ancak üç binanın restorasyonu için bütçeden pay ayrılmışsa da süreç ilerlemedi. 2013 yılında ise Ä°BB, Gazhane’nin restorasyonu için ihale açarak uygulama sürecini baÅŸlattı. Ä°nÅŸaatın bitimiyle birlikte Gazhane’nin yeni iÅŸlevleriyle kullanımı artık yeni Ä°BB yönetiminin sorumluluÄŸuna geçti.