Όνειρο είναι η βίωση μίας σειράς εικόνων, ήχων ή άλλων αισθήσεων, ιδεών, συναισθημάτων και μορφών που ενδεχομένως δημιουργούν μια, συνήθως αλλοπρόσαλλη, «ιστορία» κατά τη διάρκεια τουύπνου, κατά τη φάση REM. Το περιεχόμενο των ονείρων δεν έχει συνήθως τη λογική αλληλουχία της φυσικής πραγματικότητας και είναι πέρα από τον συνειδητό έλεγχο αυτού πουτο βιώνει. Η εξαίρεση σ' αυτό είναι γνωστή ως συνειδητό όνειρο, κατά το οποίο το άτομο συνειδητοποιεί ότι ονειρεύεται και συχνά είναι σε θέση να αλλάξει το ονειρικό του περιβάλλον καινα ασκήσει έλεγχο σε διάφορες πτυχές του ονειρικού περιεχομένου. Το ονειρικό περιβάλλον είναι πολύ πιο ρεαλιστικό κατά τη διάρκεια του συνειδητού ονείρου - συχνά αντίστοιχου ρεαλισμού μετον φυσικό κόσμο κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης - καιοι αισθήσεις του ατόμου οξυμένες.
Σήμερα, δεν υπάρχει ξεκάθαρη ερμηνεία για τους λόγους πουτα όνειρα παράγονται καιτο πως επιλέγονται οι εικόνες που προβάλλονται σε αυτά. Τα όνειρα σύμφωνα μετη ψυχολογική ερμηνεία τουΣίγκμουντ Φρόυντ, αναδύονται από τοασυνείδητοκαι είναι ο πλέον ξεκάθαρος δρόμος (βασιλική οδός) προς αυτό. Με βάση τη θεωρία αυτή, μέσω της ανάλυσης ονείρων, μια ψυχοθεραπευτική τεχνική που χρησιμοποιεί τηνερμηνεία ονείρων, μπορούσε να οδηγήσει στην θεραπεία ψυχολογικών προβλημάτων. Αντίθετα, την δεκαετία του 1970, οι καθηγητές του Χάρβαρντ Άλαν ΧόμπσονκαιΡόμπερτ ΜακΚάρλεϊ πρότειναν την λεγόμενη "υπόθεση ενεργοποίησης - σύνθεσης", μια βιολογική εξήγηση του μηχανισμού ονείρων σύμφωνα μετην οποία τα όνειρα ήταν αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων στον εγκέφαλο κατά το στάδιο του ύπνου REM, οι οποίες οδηγούσαν σε διέγερση διάφορα μέρη του εγκεφάλου παράγοντας τυχαίες εικόνες τις οποίες η συνείδηση συνδέει με τρόπο ώστε να δημιουργεί μια ιστορία πουνα έχει κάποια όσο το δυνατόν πιο λογική αλληλουχία.[1] Δεκάδες άλλες υποθέσεις και θεωρίες έχουν προταθεί, οι οποίες βρίσκονται συνήθως μεταξύ των δύο προηγούμενων.
Η έρευνα πάνω στη διαδικασία του ύπνου στηρίζεται στηνπολυυπνογραφία, μία μέθοδο καταγραφής συγκεκριμένων ηλεκτροφυσιολογικών παραμέτρων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Με αυτό τον τρόπο έγινε γνωστό πως ο ύπνος διακρίνεται σε δύο στάδια, ανάλογα μετοαν υπάρχουν ταχείες οφθαλμικές κινήσεις (Rapid Eye Movement, REM), ή όχι (NREM). Τα όνειρα ενεργοποιούνται μόνο στο REM στάδιο, που χαρακτηρίζεται επίσης από πλήρη μυϊκή χαλάρωση.
Τονα βλέπει κανείς όνειρα φαίνεται πως είναι φυσιολογική ανάγκη του οργανισμού, καθώς όταν κάποιος μείνει χωρίς να κοιμηθεί για διάστημα μερικών ημερών αρχίζει και ονειρεύεται ενώ είναι ξύπνιος.
Σχετικά μετην ερμηνεία των ονείρων έχουν ασχοληθεί αρκετοί ψυχαναλυτές με κυριότερους τονSigmund FreudκαιτονCarl Jung. Ο Freud άρχισε να ασχολείται μετην ανάλυση των ονείρων καθώς πίστευε ότι κάθε ανθρώπινη πράξη, αντίδραση δεν συμβαίνει τυχαία αλλά υποκινείται ως ένα βαθμό από τουποσυνείδητο. Ο άνθρωπος στη σημερινή κοινωνία τείνει να καταστέλλει τις επιθυμίες καιτα ένστικτά του, τα οποία του βγαίνουν στη διάρκεια των ονείρων. Ο Freud επίσης υποστήριζε πως το υποσυνείδητο χρησιμοποιεί μία συμβολική γλώσσα γιανα εκφραστεί.
Ο Jung παράλληλα μετον δάσκαλό του υποστήριζε και αυτός την ύπαρξη του υποσυνείδητου όμως αντίθετα του έδινε μιαπιο πνευματική μορφή. Τα όνειρα δεν πρέπει να λαμβάνονται ως τα πραγματικά αισθήματα του συνειδητού μυαλού αλλά ως ένα "παράθυρο" στο υποσυνείδητο, προσφέροντας προτεινόμενες λύσεις για ένα πρόβλημα του συνειδητού κόσμου του ατόμου.
Φρόυντ, Σίγκμουντ, Η Ερμηνεία των Ονείρων, μτφρ. Λευτέρη Αναγνώστου, Β΄ Έκδ., Αθήνα, Εκδόσεις Επίκουρος, 1995 ISBN 960-7105-12-5 (μτφρ. από το πρωτότυπο Freud, Sigmund, Die Traumdeutung)
