Οι δύο παρόμοιου μεγέθους όρχεις περιέχονται μέσα στοόσχεο, μια ανατομική δομή που βρίσκεται πίσω από τοπέοςκαι μπροστά από τοπερίνεο.[1] Εντός του οσχέου οι όρχεις χωρίζονται από το οσχεϊκό διάφραγμα.[2]Ο μέσος όρχις ενήλικα ζυγίζει περίπου 20 - 30 γρ. και έχει όγκο 15 - 25 ml.[3] Είναι σύνηθες φαινόμενο ο ένας όρχις να κρέμεται ελαφρώς χαμηλότερα από τον άλλο. H ελαφρά ασυμμετρία οφείλεται σεανατομικές διαφορές ορισμένων αγγείων.[4] Παρότι βρίσκονται έξω από το σώμα, θεωρούνται παράλληλα εσωτερικά όργανα και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι.
Το σώμα του όρχεως καλύπτεται από ινώδη χιτώνα. Εσωτερικά συνίσταται από περιπλεγμένα σπερματικά σωληνάρια, στα οποία πραγματοποιείται η γένεση των σπερματοζωαρίων.[5]Τα σωληνάρια στοιβάζονται μεταξύ τους δημιουργώντας τους λοβούς. Το πίσω μέρος του όρχεως καλύπτεται από έναν μεγάλου μήκους, στενά περιελιγμένο σωλήνα που ονομάζεται επιδιδυμίδα. Σε αυτήν αποθηκεύονται και διατηρούνται τα ώριμα σπερματοζωάρια. Η ουρά της επιδιδυμίδας καταλήγει στονσπερματικό πόρο, μέσω του οποίου συνδέονται οι όρχεις μετο υπόλοιπο αναπαραγωγικό σύστημα.[6]
Ο σπερματικός πόρος ανεβαίνει έως τηνουροδόχο κύστηκαι κατεβαίνοντας καταλήγει σεμια εξογκωμένη περιοχή που ονομάζεται σπερματική λήκυθος. Εκεί ενώνεται μετηνσπερματοδόχο κύστηκαι δημιουργούν τονεκσπερματικό πόρο, ο οποίος διαπερνά τονπροστάτηκαι εισχωρεί στηνουρήθρα.[7]Πριν από την έξοδο περνά από τονβολβοουρηθραίοκαιτον ουρηθραίο αδένα.
Οι όρχεις βρίσκονται έξω από το σώμα γιανα διατηρούν την κατάλληλη θερμοκρασίαγιατην επιβίωση των σπερματοζωαρίων. Η διαδικασία της σπερματογένεσης απαιτεί θερμοκρασία oρισμένων βαθμών χαμηλότερη από αυτήν του σώματος. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες διαταράσσουν την σπερματογένεση.[8] Ένας υγιής άνδρας παράγει από αρκετές δεκάδες έως εκατοντάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια σεμια εκσπερμάτιση.[9][10][11]
Η απόσταση των όρχεων από τον κορμό ρυθμίζεται από έναν λεπτό σωληνοειδή μυτου σπερματικού πόρου που ονομάζεται κρεμαστήρας. Ο κρεμαστήρας μυς αντιδρά αντανακλαστικάσε εξωτερικά ερεθίσματα, όπως θερμοκρασία και αφή. Όταν ο κρεμαστήρας συσπάται, το μήκος του πόρου μικραίνει καιοι όρχεις πλησιάζουν στο σώμα. Η άνοδος προς το σώμα αυξάνει την θερμοκρασία των αδένων. Η αντίθετη διαδικασία πραγματοποιείται γιατην μείωση της θερμοκρασίας τους σε θερμό περιβάλλον.[12] Επιπλέον, σύσπαση του μυός παρατηρείται σε καταστάσεις άγχουςγιατην προστασία των όρχεων από πιθανή απειλή και κατά τονοργασμό. Στην ρύθμιση της θερμοκρασίας συμβάλλει επίσης ένας λεπτός ινωμυώδης χιτώνας που περιέχεται στο όσχεο και ονομάζεται δαρτός μυς. Ανάλογα μετο εξωτερικό περιβάλλον, ο μυς συστέλλεται ή διαστέλλεται δημιουργώντας ζαρωμένη ή χαλαρή όψη στο δέρμα του οσχέου.[13]
Τα ώριμα σπερματοζωάρια αποθηκεύονται προσωρινά στηνεπιδιδυμίδα. Σε περίπτωση ικανού σεξουαλικού ερεθισμού μεταφέρονται από την επιδιδυμίδα έως την ουρήθρα γιανα εξέλθουν από το σώμα. Κατά την μεταφορά τους, περνούν από τους επικουρικούς γεννητικούς αδένες: την σπερματοδόχο κύστη, τους βολβοουρηθραίουςκαι τους ουρηθραίους αδένες. Τα σπερματοζωάρια αναμιγνύονται μετο σπερματικό πλάσμα των επικουρικών αδένων και δημιουργούν το τελικό σπέρμα.[7] Από την επιδιδυμίδα οι συσπάσεις του σπερματικού πόρου ωθούν τα σπερματοζωάρια έως τονπροστάτη. Οι μυϊκοί σπασμοί του προστάτη καιτουβολβοσηραγγώδους μυ ωθούν το σπέρμα στην ουρήθρα γιανα φτάσει στο έξω στόμιο, από όπου εκβάλλεται κατά κύματα (εκσπερμάτιση).
Οι όρχεις είναι βασικό όργανο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, επειδή παράγουν το σπέρμα καιτην τεστοστερόνη. Ως εκ τούτου θεωρούνται συχνά συνώνυμα τουανδρισμού. Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται μετοαναπαραγωγικό σύστηματου άνδρα ονομάζεται ανδρολογία. Σήμερα η παρεφθαρμένη λέξη της αργκό "αρχίδια" χρησιμοποιείται μεταφορικά ως συνώνυμο θάρρους και τόλμης γιατην τέλεση μιας απαιτητικής πράξης.
Λόγω της ιδιαίτερης ευαισθησίας τους θεωρούνται αδύνατο σημείο του άντρα καιτο χτύπημα των όρχεων αντιμετωπίζεται ως άνανδρη και άτιμη τεχνική. Στο άθλημα της πυγμαχίας απαγορεύεται το χτύπημα του αντιπάλου κάτω από τη ζώνη. Ο όρος "χτύπημα κάτω από τη ζώνη" χρησιμοποιείται και μεταφορικά για οποιοδήποτε ύπουλο χτύπημα. Αντίστοιχη αντιμετώπιση υπάρχει στο βιβλίο Δευτερονόμιον της Παλαιάς Διαθήκης, όπου αναφέρεται αυστηρή τιμωρία σε περίπτωση προξένησης βλάβης στους όρχεις ενός άνδρα κατά την διάρκεια διαπληκτισμού.
Η αφαίρεση των όρχεων (ευνουχισμός) ήταν πρακτική πουσε παλαιότερες κοινωνίες αποσκοπούσε είτε στη δημιουργία πιστών και ακίνδυνων για τις γυναίκες σκλάβων (ευνούχος<εὐνή [κρεβάτι] καιὄχος [<ἔχω = προσέχω], αυτός που προσέχει το κρεβάτι) είτε στη δημιουργία αφοσιωμένων κρατικών υπαλλήλων, πουδεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις να τους αποσπούν. Σε άλλες περιπτώσεις ο ευνουχισμός αποσκοπούσε στην ταπείνωση κάποιου, αφαιρώντας τουτον ανδρισμό του, ή στη διασφάλιση ότι δενθα αποκτήσει απογόνους, προκειμένου ναμην υπάρξει διεκδικητής σε ένα θρόνο.
Η πρακτική του ευνουχισμού χρησιμοποιήθηκε επίσης έως και τις αρχές του 20ου αιώνα στη δυτική Ευρώπη, προκειμένου να δημιουργούνται οικαστράτοι, τραγουδιστές με ψιλή φωνή. Επειδή κατά τηνεφηβείαη ανδρική φωνή βαθαίνει ο ευνουχισμός, που γινόταν πριν αρχίσει η εφηβεία, αποσκοπούσε στονα παραμείνει η φωνή του τραγουδιστή παιδική καινα μπορεί να πιάνει ιδιαίτερα ψηλές νότες σοπράνο ή κοντράλτο. Η πρακτική απαγορεύτηκε το 1902 από τονΠάπα Λεόντα ΙΓ', καιο τελευταίος καστράτος πέθανε το 1922.
Τέλος ο ευνουχισμός αποτελεί μια μορφή στείρωσηςτου άνδρα. Με αυτό το κίνητρο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αλλά και έως το 1970, στα πλαίσια προγραμμάτων ευγονικής ή φυλετικής καθαρότητας σε πολλές χώρες του κόσμου.
Λεξιλόγιο
Άλλες λέξεις για τους όρχεις είναι τααρχίδια (χυδαίο), ταμπαλάκια, οιδίδυμοι (αρχαίο), παραστάται (βυζαντινό), μήδεα (βυζαντινό), τακαρύδια, ταούμπαλα,τααμελέτητα, ηοικογένεια, τομαλακό υπογάστριο, τακάκαλα, ταζουβάχια,[14]ταγκογκόφια (αργκό), ταπαρπαγκούλια (Δυτική Μακεδονία) καιστακαλιαρντάταπελέ.[15]
Η λέξη χρησιμοποιείται σε διάφορες εκφράσεις όπως "γράφω κάτι ή κάποιον στα αρχίδια μου" (αδιαφορώ για κάποιον ή κάτι, το αγνοώ), "Μου πρήζει τα αρχίδια κάποιος ή κάτι" ή συντετμημένα "Μουτα πρήζει" (με ταλαιπωρεί, με παιδεύει), "Μου σπάει τα αρχίδια" (Με εκνευρίζει, μου σπάει τα νεύρα). Ο χαρακτηρισμός "αρχίδι" σε άνθρωπο αναφέρεται σε άνθρωπο ύπουλο και κακό.
Οι όρχεις των βοοειδών καιτων αιγοπροβάτων είναι φαγώσιμοι και μαγειρεύονται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην ελληνική γλώσσα οι μαγειρεμένοι όρχεις αναφέρονται συνήθως μετο όνομα αμελέτητα.
↑Leahy, Mike· Gibson, Zeron (2022). «Sperm counts - OpenLearn». OpenLearn (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
