Stamn

Stamnen på «Smyril», ein færøysk robåt frå 2003.

Stamn (frå norrønt stafn) er ein båtdel som står opp i baugen eller akterdelen og dannar eit framhald av kjølen. Han er særleg ein viktig struktur i farkostar laga av tre, men finst også på andre typar skip og båtar.

Stamnen kan stå loddrett opp av vatnet eller danna ein spissare vinkel. Han kan ha ulike dekorasjonar, som utskjeringar, gallionsfigurar og anna. Forsseggjorte stamnar har mellom anna verka som statussymbol.

Forseggjorte stamnar

Vikingskip

Bildestein frå Gotland som viser vikingskip med spiralar i stamnane, i tillegg til eit påsett dyrehovud.

Vikingskip er kjende for høge stamnar både framme og akter. Skipa kunne ha utskoren ornamentikk langs heile stamnen og ned til kjølen, i tillegg til ei utskjering øvst. Særleg drakehovuda på nokre av dei, som kunne symbolisera kongs- eller høvdingstatus, er mykje omtalte, og gjorde at skipa blei omtalte som «drakeskip» eller «drakar». Andre dekorasjonar, som spiralar, er kjende frå skip som Osebergskipet.

• 
  Stamn på Osebergskipet.
• 
  Stamn sett frå innsida under bygginga av «Havhingsten fra Glendalough», ein rekonstruksjon av vikingskipet Skuledelev 2.

Apluster

Apluster er ei bøygd vifteform som sat i stamnen til nokre båtar i antikken. Forma blei brukt på myntar for å framstilla sjømakt.

• 
  Apluster

Kongeleg flåte

Sør- og Søraust-Asia har ein tradisjon for kunstnarisk utførte kongeflåtar som blir brukte ved høgtidelege høve. Desse kan ha stamnar forma som dyr, menneske eller fabelvesen og sirlige dekorasjonar. Kongelege flåtar i Thailand er utstilte i eit nasjonalmuseum ved Bangkok Noi-kanalen i Bangkok, og blir framleis brukte ved viktige høve.

• 
  «Shwe Phaungdawgyi» (ရွှေဖောင်တော်ကြီး), den kongelege gylne flåten, skildra i An account of an embassy to the kingdom of Ava (1795)
• 
  Elfenbeinsmodell frå 1800-talet av påfuglflåten til nawaben av Bengal, Siraj-ud Duala (regjerte 1756-57).
• 
  Kongeflåten til kong Thibaw, den siste kongen av Burma, ved kai i Mandalay.

  Foto: Willoughby Wallace Hooper, 1885
• 
  Den thailandske kongeflåten «Suphannahongse».
• 
  Stamnane til tre båtar i det nasjonale kongeflåtemuseet i Thailand.

Kjelder

• «stamn» i Nynorskordboka.