5. desember

5. desember er 339. dagur ársins (340. á hlaupári) samkvæmt gregoríska tímatalinu. 26 dagar eru eftir af árinu.

Helstu atburðir

• 1484 - Innósentíus 8. páfi gaf út Summis desiderantes, tilskipun sem skipaði Heinrich Kramer og Jacob Sprenger rannsóknardómara til þess að uppræta meintar nornir í Þýskalandi. Þetta markaði upphafið að einhverjum umfangsmestu nornaveiðum sögunnar.
• 1492 - Kristófer Kólumbus varð fyrstur Evrópumanna til þess að stíga á land á Hispaníólu.
• 1497 - Manúel 1. Portúgalskonungur gaf út tilskipun um að gyðingar skyldu taka kristni eða yfirgefa landið ella.
• 1590 - Niccolò Sfondrati varð Gregoríus 14. páfi.
• 1796 - Í Hólavallaskóla var frumsýnt leikritið Slaður og trúgirni eftir Sigurð Pétursson. Síðar fékk það nafnið Hrólfur.
• 1848 - Gullæðið í Kaliforníu hófst er forseti Bandaríkjanna, James K. Polk, staðfesti fyrir Bandaríkjaþingi að mikið magn af gulli hafi uppgötvast í Kaliforníu.
• 1926 - Kvikmyndin Beitiskipið Pótemkín eftir Sergei Eisenstein var frumsýnd.
• 1929 - Mjólkurbú Flóamanna var stofnað.
• 1932 - Lyfjafræðingafélag Íslands var stofnað.
• 1932 - Þýskættaði eðlisfræðingurinn Albert Einstein fékk bandaríska vegabréfsáritun.
• 1933 - Áfengisbanninu í Bandaríkjunum lauk.
• 1934 - Abissiníudeilan: Ítalskur her gerði árás á Wal Wal í Abissíníu og náði borginni á sitt vald eftir 4 daga.
• 1936 - Sovétríkin tóku upp nýja stjórnarskrá og Kirgistan gerðist Sovétlýðveldi.
• 1941 - Bók John Steinbeck Sea of Cortez var gefin út (Steinbeck notaði upplýsingar sem hann safnaði við skrif þessarar bókar til að þróa sjávarlíffræðinginn Doc, sem kemur fyrir í bókinni Ægisgötu (Cannery Row).
• 1945 - Sveit fimm sprengjuflugvéla á vegum Bandaríka flotans týndist í Bermúda-þríhyrningnum.
• 1957 - Sukarno Indónesíuforseti vísaði öllum hollenskum ríkisborgurum, 326.000 að tölu, úr landi.
• 1968 - Jarðskjálfti af stærðinni 6 stig fannst í Reykjavík og var hann sá snarpasti frá 1929.
• 1973 - Vegna olíukreppunnar ákvað stjórnin í Noregi að banna alla bílaumferð um helgar.
• 1977 - Suðurafríska héraðið (bantústanið) Bophuthatswana lýsti yfir stofnun sjálfstæðs lýðveldis, en alþjóðasamfélagið hunsaði það.
• 1978 - Sovétríkin skrifuðu undir vináttusamning við kommúnistastjórn Afganistan.
• 1978 - Chris Curry og Hermann Hauser stofnuðu breska tölvufyrirtækið Cambridge Processor Unit Ltd sem síðar varð Acorn Computers.
• 1978 - Aðildarlönd Evrópubandalagsins, utan Bretland, samþykktu evrópska myntkerfið.
• 1996 - Madeleine Albright var tilnefnd sem fyrsti kvenkyns utanríkisráðherra Bandaríkjanna.

• 2003 - Fyrsta breytingin á íslensku var gerð á íslensku Wikipediu.
• 2006 - Herinn framdi valdarán á Fídjieyjum.
• 2009 - 109 létust í eldsvoða í diskóteki í borginni Perm í Rússlandi.
• 2011 - Stjörnufræðingar uppgötvuðu plánetuna Kepler-22b sem líkist jörðinni að ýmsu leyti.
• 2013 - Haldið var málþing í Landsbókasafni Íslands í tilefni af tíu ára afmæli íslensku Wikipediu.
• 2017 - Alþjóðaólympíunefndin meinaði Rússlandi þátttöku í Vetrarólympíuleikunum í Pyeonchang þegar rannsókn leiddi í ljós viðtæka notkun árangursbætandi lyfja á fyrri vetrarólympíuleikum.
• 2019 – Skriðurnar í Búrúndí 2019: 26 fórust í skriðum í Búrúndí.
• 2020 - Rússar hófu bólusetningu með Spútnik V-bóluefninu.
• 2022 - Vísindamönnum við Lawrence Livermore-rannsóknarstöðina í Kaliforníu tókst að framleiða umframorku með kjarnasamruna.

Fædd

• 1377 - Jianwen keisari í Kína (d. 1402).
• 1443 - Júlíus 2. páfi (d. 1513).
• 1537 - Ashikaga Yoshiaki, japanskur sjógun (d. 1597)
• 1539 - Fausto Paolo Sozzini, ítalskur guðfræðingur (d. 1604)
• 1547 - Ubbo Emmius, hollenskur sagnfræðingur og stærðfræðingur (d. 1625)
• 1595 - Henry Lawes, enskt tónskáld (d. 1662).
• 1687 - Francesco Geminiani, ítalskur fiðluleikari og tónskáld (d. 1762).
• 1724 - Björn Halldórsson, prestur í Sauðlauksdal (d. 1794).
• 1782 - Martin Van Buren, 8. forseti Bandaríkjanna (d. 1862).
• 1803 - Fjodor Tuttsjev, rússneskt ljóðskáld (d. 1873).
• 1820 - Afanasy Fet, rússneskt ljóðskáld(d. 1892).
• 1830 - Christina Rossetti, breskt ljóðskáld (d. 1894).
• 1839 - George Armstrong Custer, bandarískur hershöfðingi (d. 1876).
• 1867 - Józef Piłsudski, pólskur stjórnmálamaður (d. 1935).
• 1868 - Arnold Sommerfeld, þýskur eðlisfræðingur (d. 1951).
• 1874 - Rögnvaldur Ólafsson, íslenskur arkitekt (d. 1917).
• 1879 - Clyde Cessna, bandarískur flugvélaframleiðandi (d. 1954).
• 1890 - Fritz Lang, austurrískur kvikmyndaleikstjóri (d. 1976).
• 1896 - Carl Ferdinand Cori, bandarískur lífefnafræðingur og Nóbelsverðlaunahafi (d. 1984).
• 1901 - Walt Disney, bandarískur teiknimyndaframleiðandi (d. 1966).
• 1901 - Werner Heisenberg, þýskur eðlisfræðingur Nóbelsverðlaunahafi (d. 1976).
• 1902 - Strom Thurmond, bandarískur stjórnmálamaður (d. 2003).
• 1903 - Cecil Frank Powell, breskur eðlisfræðingur og Nóbelsverðlaunahafi (d. 1969).
• 1906 - Otto Preminger, bandarískur kvikmyndaleikstjóri, framleiðandi og leikari (d. 1986).
• 1908 - Anna Sigurðardóttir, stofnandi Kvennasögusafns Íslands (d. 1996).
• 1914 - Hans Hellmut Kirst, þýskur rithöfundur (d. 1989).
• 1925 - Anastasio Somoza Debayle, forseti Níkaragva (d. 1980).
• 1927 - Bhumibol Adulyadej, konungur Taílands (d. 2016).
• 1932 - Sheldon Lee Glashow, bandarískur eðlisfræðingur og Nóbelsverðlaunahafi.
• 1932 - Little Richard (Richard Wayne Penniman), bandarískur söngvari og píanisti.
• 1936 - Ingi Randver Jóhannsson, íslenskur skákmaður (d. 2010).
• 1940 - Peter Pohl, sænskur rithöfundur.
• 1940 - Guðbrandur Valdimarsson, íslenskur leikari.
• 1943 - Jim Marrs, bandarískur samsæriskenningasmiður (d. 2017).
• 1943 - Eva Joly, norsk-franskur dómari.
• 1944 - Jeroen Krabbé, hollenskur leikari.
• 1946 - José Carreras, spænskur tenórsöngvari.
• 1956 - Brian Backer, bandarískur leikari.
• 1967 - Kjartan Magnússon, íslenskur stjórnmálamaður.
• 1974 - Kjartan Þór Ragnarsson, íslenskur tannlæknir.
• 1979 - Matteo Ferrari, ítalskur knattspyrnumaður.
• 1985 - Frankie Muniz, bandarískur leikari.
• 1988 - Tsukasa Shiotani, japanskur knattspyrnumaður.
• 1993 - Ross Barkley, enskur knattspyrnumaður.

Dáin

• 749 - Jóhann af Damaskus, sýrlenskur munkur.
• 1082 - Ramon Berenguer 2., greifi af Barselóna.
• 1560 - Frans 2. Frakkakonungur (f. 1544).
• 1624 - Gaspard Bauhin, svissneskur grasafræðingur (f. 1560).
• 1663 - Severo Bonini, ítalskt tónskáld (f. 1582).
• 1686 - Niels Stensen, danskur vísindamaður (f. 1638).
• 1749 - Pierre Gaultier de Varennes et de la Vérendrye, landkönnuður og kaupmaður í Nýja Frakklandi (b. 1685).
• 1770 - James Stirling, skoskur stærðfræðingur (f. 1692).
• 1791 - Wolfgang Amadeus Mozart, austurrískt tónskáld (f. 1756).
• 1870 - Alexandre Dumas eldri, franskur rithöfundur (f. 1802).
• 1891 - Pétur 2. Brasilíukeisari (f. 1825).
• 1920 - José Pérez, úrúgvæskur knattspyrnumaður (f. 1897).
• 1925 - Wladyslaw Reymont, pólskur rithöfundur og Nóbelsverðlaunahafi (f. 1867).
• 1950 - Sri Aurobindo, indverskur gúrú (f. 1872).
• 1951 - Shoeless Joe Jackson, bandarískur hafnaboltaleikmaður (f. 1889).
• 1963 - Karl Amadeus Hartmann, þýskt tónskáld (f. 1905).
• 1963 - Sri Deep Narayan Mahaprabhuji, indverskur hindúasálkönnuður.
• 1965 - Joseph Erlanger, bandarískur lífeðlisfræðingur og Nóbelsverðlaunahafi (f. 1874).
• 1975 - Hannah Arendt, þýskur stjórnmálahugsuður (f. 1906).
• 1991 - Richard Speck, bandarískur fjöldamorðingi (f. 1941).
• 2002 - Ne Win, leiðtogi Búrma (f. 1911).
• 2008 - Rúnar Júlíusson, íslenskur tónlistamaður. (f. 1945).
• 2012 - Oscar Niemeyer, brasilískur arkitekt (f. 1907).
• 2013 - Nelson Mandela, forseti Suður-Afríku (f. 1918).
• 2014 - Fabiola Belgiudrottning (f. 1928).
• 2021 - Bob Dole, bandarískur stjórnmálamaður (f. 1923).

Hátíðis- og tyllidagar

• Alþjóðadagur sjálfboðaliða.