ლი ჟენგდაო

ლი ჟენგდაო
	ჩინ.: 李り政道まさみち
დაბ. თარიღი	24 ნოემბერი, 1926
დაბ. ადგილი	შანხაი, ჩინეთის რესპუბლიკა
გარდ. თარიღი	4 აგვისტო, 2024 (97 წლის)
გარდ. ადგილი	სან-ფრანცისკო
მოქალაქეობა	აშშ; ჩინეთის რესპუბლიკა; ტაივანი
საქმიანობა	ფიზიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი და ფიზიკოს-თეორეტიკოსი
მუშაობის ადგილი	კოლუმბიის უნივერსიტეტი, კალიფორნიის უნივერსიტეტი და ჭეძიანგის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ჭეძიანგის უნივერსიტეტი, სამხრეთ-დასავლეთის ეროვნული გაერთიანებული უნივერსიტეტი, ჩიკაგოს უნივერსიტეტი, ცინგხუას უნივერსიტეტი, პეკინის უნივერსიტეტი და ნანქაის უნივერსიტეტი
მეუღლე	ჟანეტ ხუი-ჩუნ ჩი
მამა	ცინგ კონგ ლი
შვილ(ებ)ი	სტივენ ლი და ჯეიმზ ლი
ჯილდოები	ნობელის პრემია ფიზიკაში , გუგენჰაიმის სტიპენდია, ოსკარ კლაინის მედალი , მატეუჩის მედალი, ამერიკის ფიზიკის საზოგადოების წევრი, პეკინის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ჰონგ-კონგის ჩინური უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი და დიდი იმიგრანტების ჯილდო
ხელმოწერა
	ლი ჟენგდაო ვიკისაწყობში

ლი ჟენგდაო (ჩინ. გამარტ. 李り政道まさみち, ფინინი: Lǐ Zhèngdào, ინგლ. Tsung-Dao Lee; დ. 24 ნოემბერი, 1926, შანხაი – გ. 4 აგვისტო, 2024, სან-ფრანცისკო) — ჩინელი და ამერიკელი ფიზიკოსი, 1957 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკაში (მიიღო იანგ ჭენ-ნინგთან ერთად), "ე.წ. პარიტეტული კანონების მჭიდრო შესწავლისთვის, რამაც გამოიწვია მნიშვნელოვანი აღმოჩენები ელემენტარული ნაწილაკების აღმოჩენის სფეროში. " პროგნოზირებული პარიტეტის დარღვევა ექსპერიმენტულად აღმოაჩინა ციანსიუნ ვუმ. ლი ჟენგდაო ასევე ავტორია ნაშრომებისა კვანტური სტატისტიკური ფიზიკის დარგში (იანგის და ლის თეორემები).

ლი ჟენგდაო 1964 წლიდან ამერიკის შეერთებული შტატების მეცნიერებათა აკადემიის წევრია,^[10]^[11] 1994 წლიდან ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრი, ხოლო 2003 წლიდან — პაპის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი.^[12]

ბიოგრაფია

ლის ოჯახი წარმოშობით იყო ძიანგსუს პროვინციის ქალაქ სუჟოუდან. ლი ჟენგდაო შანხაიში დაიბადა და იქ დაამთავრა საშუალო სკოლა. ამის შემდეგ შევიდა ჟეჯიანგის უნივერსიტეტში, მაგრამ სწავლა შეწყდა ომის გამო, ხოლო ომის შემდეგ განათლების მიღება გააგრძელა ეროვნულ სამხრეთ-დასავლეთის გაერთიანებულ უნივერსიტეტში. 1946 წელს ლი გადავიდა ჩიკაგოს უნივერსიტეტში და მიიღო დოქტორის ხარისხი ფიზიკაში ენრიკო ფერმის მეთვალყურეობის ქვეშ. 1953 წელს გახდა კოლუმბიის უნივერსიტეტის (ამერიკის შეერთებული შტატები) ასისტენტ-პროფესორი. სამი წლის შემდეგ, 29 წლის ასაკში, იგი გახდა კოლუმბიის უნივერსიტეტის ყველაზე ახალგაზრდა პროფესორი. ფაკულტეტის აქტიურ წევრად რჩებოდა 2012 წლამდე, უკვე 1984 წლიდან კი უნივერსიტეტის პროფესორია. ^[13]

ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ჩინეთს შორის ურთიერთობების განახლებიდან მალევე, ლიმ და მისმა მეუღლემ ქინ ჰუიჯუნმა (秦はた惠めぐみ莙; Qín Huìjùn) შეძლეს დაბრუნებულიყვნენ სამშობლოში, სადაც ლი კითხულობდა ლექციების სერიას და სემინარებს, ასევე ორგანიზებას უწევდა ჩინეთ-ამერიკის შეერთებული შტატების ერთობლივი კომისიის (CUSPEA) მუშაობას ფიზიკის მიმოხილვისა და გამოყენების შესახებ.

1998 წელს პეკინში ლიმ დააარსა ჩუნგ-ცუნგის ფონდი (秦はた惠めぐみ䇹—李り政道まさみち中国ちゅうごく大学生だいがくせい见习基金ききん) მეუღლის ხსოვნისადმი, რომელიც სამი წლით ადრე გარდაიცვალა. ჩუნგ-ცუნგის სტიპენდიები, რომელსაც ზედამხედველობს აზიის ქრისტიანული უმაღლესი განათლების გაერთიანებული საბჭო (ნიუ-იორკი), ენიჭება სტუდენტებს, ჩვეულებრივ, მე-2 ან მე-3 კურსზე, ექვსი უნივერსიტეტიდან, რომელთა შორისაა: შანხაის ჯიაოტონგის უნივერსიტეტი, ფუდანის უნივერსიტეტი, ლანჯოუს უნივერსიტეტი, სოოშოუს უნივერსიტეტი, პეკინის უნივერსიტეტი და ცინგხუას უნივერსიტეტი. ასეთი სტიპენდიებისთვის შერჩეულ სტუდენტებს უწოდებენ „ჩუნგ-ცუნგის სტიპენდიანტებს“ (䇹政学者がくしゃ).

ქინ ჰუიჯუნი და ლი ჟენგდაო დაქორწინდნენ 1950 წელს. მათ შეეძინათ ორი ვაჟი — ჯეიმსი და სტივენი.

გარდაიცვალა 2024 წლის 4 აგვისტოს, 97 წლის ასაკში.^[14]

სქოლიო

↑ Tsung-Dao Lee: Biographical — nobelprize.org.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a>
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #128146281 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ Nobel Prize-winning physicist Tsung-Dao Lee dies at age 97 — 2024. — ISSN 0190-8286
↑ McClain D. L. Tsung-Dao Lee, 97, Physicist Who Challenged a Law of Nature, Dies — 2024. — ISSN 0362-4331
↑ https://www.nytimes.com/2024/08/05/science/tsung-dao-lee-dead.html
↑ The Nobel Prize in Physics 1957 — Nobel Foundation.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a>
↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a>
↑ Previous Oskar Klein Memorial Lectures — სტოკჰოლმის უნივერსიტეტი.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q221645"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99732573"></a>
↑ Tsung-Dao Lee — Carnegie Corporation of New York.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3660410"></a>
↑ Tsung-Dao Lee დაარქივებული 2023-11-27 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)
↑ Tsung-Dao Lee დაარქივებული 2021-12-04 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)
↑ 李り政道まさみち（Tsung-Dao Lee）. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-04-18. ციტირების თარიღი: 2019-04-18.
↑ Ли 1965.
↑ „Nobel Prize-winning physicist Tsung-Dao Lee dies at age 97“. AP News (ინგლისური). 5 აგვისტო, 2024. ციტირების თარიღი: 24 აგვისტო, 2024. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)

[[http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1957/lee-bio.html_Tsung-Dao_Lee:_Biographical]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q23684016|nobelprize.org]].</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a></div>-1] Tsung-Dao Lee: Biographical — nobelprize.org.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:გერმანიის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/128146281/_Record_#128146281]_//_ინტეგრირებული_ნორმატიული_ფაილი<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-2] Deutsche Nationalbibliothek Record #128146281 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[[https://www.washingtonpost.com/world/2024/08/05/tsung-dao-lee-nobel-physics-obituary/ed420e2e-5327-11ef-9a60-5b6e8b4da7c0_story.html_Nobel_Prize-winning_physicist_Tsung-Dao_Lee_dies_at_age_97]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2024._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/0190-8286_0190-8286]</span><div_style="display:none"></div>-3] Nobel Prize-winning physicist Tsung-Dao Lee dies at age 97 — 2024. — ISSN 0190-8286

[<i_class="wef_low_priority_links">McClain&nbsp;D.&nbsp;L.</i>_[https://www.nytimes.com/2024/08/05/science/tsung-dao-lee-dead.html_Tsung-Dao_Lee,_97,_Physicist_Who_Challenged_a_Law_of_Nature,_Dies]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2024._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/0362-4331_0362-4331]</span><div_style="display:none"></div>-4] McClain D. L. Tsung-Dao Lee, 97, Physicist Who Challenged a Law of Nature, Dies — 2024. — ISSN 0362-4331

[[https://www.nytimes.com/2024/08/05/science/tsung-dao-lee-dead.html_https://www.nytimes.com/2024/08/05/science/tsung-dao-lee-dead.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] ttps://www.nytimes.com/2024/08/05/science/tsung-dao-lee-dead.html

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q23684016">[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1957/summary/_The_Nobel_Prize_in_Physics_1957]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ნობელის_ფონდი|Nobel_Foundation]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a></div>-6] The Nobel Prize in Physics 1957 — Nobel Foundation.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23684016"></a>

[[https://www.nobelprize.org/uploads/2019/04/prize-amounts-2020.pdf_Table_showing_prize_amounts]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ნობელის_ფონდი|Nobel_Foundation]],_2019.</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a></div>-7] Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1781959"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36774"_data-entity-id="Q99732573">[http://www.okc.albanova.se/research/memorial-lecture/earlier-lectures_Previous_Oskar_Klein_Memorial_Lectures]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:სტოკჰოლმის_უნივერსიტეტი|სტოკჰოლმის_უნივერსიტეტი]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q221645"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99732573"></a></div>-8] Previous Oskar Klein Memorial Lectures — სტოკჰოლმის უნივერსიტეტი.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q221645"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99732573"></a>

[[https://www.carnegie.org/awards/honoree/tsung-dao-lee/_Tsung-Dao_Lee]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q3660410|Carnegie_Corporation_of_New_York]].</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3660410"></a></div>-9] Tsung-Dao Lee — Carnegie Corporation of New York.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3660410"></a>

[NAS-10] Tsung-Dao Lee დაარქივებული 2023-11-27 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)

[11] Tsung-Dao Lee დაარქივებული 2021-12-04 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)

[12] 李り政道まさみち（Tsung-Dao Lee）. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-04-18. ციტირების თარიღი: 2019-04-18.

[FOOTNOTEЛи1965-13] Ли 1965.

[14] „Nobel Prize-winning physicist Tsung-Dao Lee dies at age 97“. AP News (ინგლისური). 5 აგვისტო, 2024. ციტირების თარიღი: 24 აგვისტო, 2024. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]