heft
Bilêvkirin
[biguhêre]Hejmar
[biguhêre]heft
- hejmar 7 (VII, ۷)
- Sê ne s̤elas̤; erbeʿe çar in, ʿeyan
Xemse u sittet çi ne? ew pênc u şeş
Ḥeft in u heşt in ev in sebʿe s̤eman — (Ehmedê Xanî, Nûbihara Biçûkan, 1683) - Lew lêre he asitannişîn im
Ev qeṣre ko heşt ṭebeq ʿeyan in
Yek ya min he ḥeft ṭebeq di wan in — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692) - Hin silsilebend u hin di seyyar
Encumṣifet encum in firûzan
Heft şev di temam u heft-i rûzan — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692) - Ṣed wekî şahê Xurasanê di ferwarê te bî
Gerçi der iqlîmê rabiʿ hate textê selṭenet
Padişahê heft-i iqlîman selamkarê te bî — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640) - Mîm û Hey heftê felek çûn,
Ji Hicretê dewran gelek çûn,
Sal hizar û çil û yek çûn,
Ev xezel anî diyare. — (Feqiyê Teyran, ) - Di çîrokan de ev gotina wiha cihê xwe digire: Heft bira, heft tebeqe binê erdê, heft sal, heft roj, hûtê heft serî, heft şev û heft roj û hwd. — (Mehmet Bozkoyun, Beşek Ji Folklora Kurdî: Çîrok [arşîv], Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 2015)
- Sê ne s̤elas̤; erbeʿe çar in, ʿeyan
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Binêre herwiha
[biguhêre]- (0) sifir
- (1) yek
- (2) du
- (3) sê
- (4) çar
- (5) pênc
- (6) şeş
- (7) heft
- (8) heşt
- (9) neh
- (10) deh
- (11) yazde
- (12) dazde
- (13) sêzde
- (14) çarde
- (15) pazde
- (16) şazde
- (17) hevde
- (18) hejde
- (19) nozde
- (20) bîst
- (30) sî
- (40) çil
- (50) pêncî
- (60) şêst
- (70) heftê
- (80) heştê
- (90) not
- (100) sed
- (1.000) hezar
- (1.000.000) milyon
- (1.000.000.000) milyar
Pîrepend
[biguhêre]- heft in, bikefteleft in
Jê
[biguhêre]Bi zaravayên kurdî
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî *septḿ̥ (“heft”). Hevreha soranî حەوت (ħewt), kurdiya başûrî û lekî heft, goranî/hewramî hewt, zazakî hewt, hot, farisî هفت (heft), tacikî ҳафт (heft), belûçî ہپت (hept), farisiya navîn 𐫍𐫛𐫤 (hpt) (h'pt), 𐫍𐫜𐫤 (h'ft), osetî авд (avd), sogdî 𐼰𐼱𐽂𐼳 (ʾ
S-ya proto-hindûewropî di zimanên îranî de dibe H. Binêre bo nimûne: havîn, hev, hemû.
Peyva hindûewropî dişibe hevwateya xwe zimanên samî jî: erebî سبعة (seb'e), maltayî sebgħa, aramî שבעא (şeb'a), siryanî ܫܒܥܐ (şeb'a), îbrî שבע (şeva) lê nêzîkiya wan ihtimalen tenê tesedifî ye.
- Çavkanî:
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
- Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
- Kümmel, Martin Joachim (2016): Einführung ins Ostmitteliranische [Nasandina îraniya rojhilatî-navendî] (bi almanî), Jena: Friedrich-Schiller-Universität Jena.
- Novák, Ľubomír (2013) Problem of Archaism and Innovation in the Eastern Iranian Languages (PhD dissertation)[[1]], Prague: Univerzita Karlova v Praze, filozofická fakulta.
- Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
- The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь кур
δ скоƨо языка"], Moskova, 2001-2010 - Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em
Werger
[biguhêre]- Aarî: tabzá
- Abxazî: бжьба (bž̍bā)
- Adîgeyî: блы (blə)
- Afarî: malcíin
- Afrîkansî: sewe → af
- Akanî: ason, asong
- Aklanon: pito
- Albanî: shtatë → sq
- Almaniya bilind a kevn: sibun
- Almaniya Pennsylvania: siwwe
- Almanî: sieben → de
- Altayiya başûrî: јети (ǰeti)
- Alutîqî: mallrungin
- American Sign Language:
- Amharî: ሰባት → am (säbat) (numeral: ፯ (7))
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: gosts'idi
- Aragonî: siet, siete, set
- Aramî:
- Argobbayî: ሳኢንት (sa'int)
- Aromanî: shapti, shapte
- Asamî: সাত (xat) (numeral: ৭)
- Asî: pito
- Astûrî: siete → ast
- Atong (Hindistan): sene
- Avarî: анкьго (ankḷgo)
- Aymarayî: paqallqu
- Aynuyî: アㇻワン (arwan)
- Azerî: yeddi → az
- Balînî: pitu
- Banjarî: pitu
- Baskî: zazpi → eu
- Bassayî: mɛ̀nɛ̌ìn-sɔ̃́
- Başkîrî: ете (yete)
- Belarusî: сем → be (sjem), сямёра (sjamjóra)
- Bengalî: সাত → bn (śat) (numeral: ৭)
- Bîkoliya naverast: pito
- Bîslamayî: seven
- Bretonî: seizh → br
- Bruneyî: tujuh
- Buduxî: йийиб (jijib), йийид (jijid)
- Bugî: pitu
- Bukidnon manoboyiya rojavayî: pitu
- Bulgarî: се́дем (sédem)
- Burmayî: ခုနစ် → my (hku.nac) (numeral: ၇ → my (7))
- Buryatî: долоон (doloon)
- Conxayî: བདུན (bdun)
- Cuyunonî: pito
- Çamicuroyî: kanchis
- Çeçenî: ворхӏ (worh)
- Çekî: sedm → cs
- Çerokî: ᎦᎵᏉᎩ (galiquogi)
- Çinook jargonî: sinamakwst
- Çîçewayî: sanu n'ziwiri
- Çînî:
- Çukçî: ӈэръамытлыӈэн (ṇėrʺamytlyṇėn)
- Çuvaşî: ҫиччӗ (śiččĕ), ҫичӗ (śičĕ), ҫич (śič)
- Çûkî: fis, fisu, fuchö, fumön
- Dalmatî: sapto
- Danmarkî: syv → da
- Dena'inayî: qents'ughi'i
- Divehî: ހަތް (hat̊)
- Dolganî: һэттэ (hette)
- Drungî: seunyit
- Dupaningan agtayî: pitu
- Dusuniya navendî: turu
- Efateyiya başûr: ilaru
- Endonezyayî: tujuh → id
- Erebî: سَبْعَة → ar (sabʿa), (numeral: ٧ (7))
- Erebiya misrî: سبعة (sabaʕa)
- Ermenî: յոթ → hy (yotʻ)
- Ermeniya kevn: եօթն (eōtʻn)
- Erzayî: сисем (sisem)
- Esperantoyî: sep → eo
- Estonî: seitse → et
- Etiyopiya klasîk: ሰብዐቱ n (säbʿätu), ሰብዑ m (säbʿu) (numeral: ፯ (7))
- Evenî: надан (nadan)
- Evenkî: надан (nadan)
- Extremaduranî: sieti
- Farisî: هَفت (haft) (numeral: ۷)
- Fatalukuyî: fitu
- Ferî: sjey → fo
- Fîjî: vitu → fj
- Fînî: seitsemän → fi
- Fransî: sept → fr
- Friyolî: siet
- Frîsiya bakur:
- Frîsiya kevn: siūgun
- Frîsiya saterlandî: sogen
- Frîsî: sân → fy
- Gaelîka skotî: seachd, seachdnar n
- Galîsî: sete → gl
- Garîfunayî: sedü
- Gîlekî: هفت (haft)
- Gotî: 𐍃𐌹𐌱𐌿𐌽 (sibun)
- Gujaratî: સાત → gu (sāt) (numeral: ૭)
- Gurcî: შვიდი → ka (švidi)
- Guwaranî: pokõi
- Haîtî: sèt
- Hawayî: hiku, ʻehiku
- Hawsayî: bakwài
- Higaononî: pito
- Hindî: सात → hi (sāt) (numeral: ७ → hi (7)), सत → hi (sat), सप्त → hi (sapt)
- Hîlîgaynonî: pito
- Hlaiyî: tou
- Hmongî: xya
- Holendî: zeven → nl
- Hopîyî: tsangeʼ
- Hunsrikî: sieve
- Îbranî: שֶׁבַע m (sheva), שִׁבְעָה n (shiv'a)
- Îdoyî: sep → io
- Îgboyî: asaa
- Îlokanoyî: pito
- Îngilîziya kevn: seofon
- Îngilîziya navîn: seven
- Îngilîzî: seven → en
- Îngriyî: seitsen
- Înterlîngua: septe → ia
- Îranunî: pitu
- Îrlendî: seacht → ga
- Îsnagî: pitto
- Îstriyotî: siete, sjete
- Îstro-romanyayî: șåpte
- Îtalî: sette → it
- Îzlendî: sjö → is
- Japonî:
七 → ja (しち, shichi; なな, nana);七 つ → ja (ななつ, nanatsu) - Jarayî: tơjuh
- Javayiya kevn: pitu
- Javayî: pitu → jv
- Jurçenî: nadan
- Kabardî: блы (blə)
- Kalalîsûtî: arfineq marluk
- Kalmîkî: долан (dolan)
- Kannadayî: ಏಳು → kn (ēḷu) (numeral: ೭ → kn (7))
- Kanuriyî: túlùr
- Kapampanganî: pitu
- Kapverdî: seti
- Karaçay-balkarî: джети
- Karelî: seiččemen
- Kaşûbî: sétmë
- Katalanî: set → ca
- Kaurnayî: wangu
- Keçwayî: qanchis, gancis
- Kinaray-ayî: pito
- Kirgizî: жети → ky (ceti)
- Kîkongoyî: nsambwadi
- Kîkûyûyî: mũgwanja
- Kîngalî: හත → si (hata)
- Kîrîbatî: itiua
- Komî-permyakî: сизим (sizim)
- Komî-zîriyî: сизим (sizim)
- Koreyî: 일곱 → ko (ilgop), 칠 → ko (chil),
七 → ko - Kornî: seyth
- Korsîkayî: setti → co
- Kreyoliya fransî ya Louisiana: sèt
- Kreyoliya morîtanî: set
- Krî: tepakohp
- Kumikî: етти (yetti)
- Ladînî: set
- Lakotayî: šakówiŋ
- Latgalî: septeni n, septenis m
- Latînî: septem → la
- Latviyayî: septiņi → lv n, septiņas m
- Lawsî: ເຈັດ (chet) (numeral: ໗ (7))
- Lezgînî: ирид (irid)
- Lîgûrî: sette
- Lîtwanî: septyni → lt n, septynios m
- Lîvonî: seis
- Lombardî: set, sètt
- Lueyî: ᦵᦈᧆ (ṫsed) (numeral: ᧗)
- Luksembûrgî: siwen → lb
- Mòçenoyî: sim
- Madurayî: pɛttɔʔ
- Maguindanaoyî: pitu
- Makasaeyî: fitu
- Makasarî: tuju
- Makedonî: седум → mk (sedum)
- Malagasî: fito → mg
- Malay:
- Malayalamî: ഏഴു → ml (ēḻu), ഏഴ് → ml (ēḻŭ) (numeral: ൭)
- Maltayî: sebgħa → mt
- Mançûyî: ᠨᠠᡩᠠᠨ (nadan)
- Mangarevanî: hitu, itu
- Manksî: shiaght
- Mansakayî: pito
- Mansî: са̄т (sāt)
- Maorî: whitu → mi
- Maranaoyî: pito
- Maratî: सात (sāt)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: шымыт
- Marîkopayî: paxkieg
- Marşalî: jimjuon
- Mazenderanî: هفت
- Mecarî: hét → hu
- Mizoyî: pa-sari
- Mînangkabawî: tujuah
- Mîrandî: siete
- Mokşayî: сисем (sisem)
- Mongolî:
- Monî: ထပှ် (həpɔh)
- Montagnaîsî: nishuasht, nishuautash
- Munsî: níishaash
- Muongî: páy
- Nahwatliya klasîk: chicōme
- Nahwatlî: chicome → nah
- Namayî: hû
- Nambasiya mezin: isaru
- Nanayî: надан
- Navajoyî: tsostsʼid
- Nawrûyî: aeiu
- Nedersaksî:
- Nepalî: सात → ne (sāt)
- Nîvxî: ӈамк (ŋamk)
- Nîwî: fitu
- Nogayî: ети (yeti)
- Norsiya kevn: sjau
- Norwecî: sju → no, syv → no
- O'odhamî: vevkam
- Ohloniya başûr: tsaquichi
- Ojibweyî: niizhwaaswi
- Oksîtanî: sèt → oc
- Oriyayî: ସାତ (satô) (numeral: ୭ (7))
- Orokî: нада
- Oromoyî: torba
- Osetî: авд (avd)
- Oskanî: 𐌔𐌄𐌚𐌕𐌄𐌍 (seften)
- Osmanî: یدی (yedi)
- Oygurî: يەتتە → ug (yette)
- Ozbekî: yetti → uz
- Palî: सत्त, satta
- Pangasînanî: pito
- Papyamentoyî: shete
- Peştûyî: اوه (uwë)
- Piedmontîsî: set
- Pijînî: seven
- Polonî: siedem → pl, siedmioro → pl
- Portugalî: sete → pt
- Puncabî: ਸੱਤ → pa (satta) (numeral: ੭ (7))
- Qazaxî: жеті → kk (jetı)
- Qiptî: ϣⲁϣϥ (šašf)
- Rarotongî: ’itu
- Rohingyayî: hant
- Romagnolî: sët
- Romancî: set, siat, seat
- Romanî: efta
- Romaniya kalo fînî: efta
- Romanyayî: șapte → ro
- Rusî: семь → ru (semʹ), се́меро (sémero)
- Rusînî: сім (sim)
- S'gaw karenî: နွံ (nwee)
- Sahoyî: malxin
- Samî:
- Samoayî: fitu → sm
- Sanskrîtî: सप्तन् → sa (saptan)
- Santalî: ᱮᱭᱟᱭ (eyay)
- Sardînî: sete
- Sardînî: setti
- Sebwanoyî: pito
- Sicîlî: setti → scn, sietti → scn
- Sidamoyî: lamala
- Silesî: śedym
- Sindhî: سَتَ (sata)
- Sirananî: seibi, seybi
- Sirboxirwatî:
- Sîkkîmî: དུཨིན (duin)
- Skotî: seiven
- Slaviya kevn:
- Slovakî: sedem → sk
- Slovenî: sédem → sl
- Somalî: toddoba → so
- Sorbî:
- Spanî: siete → es
- Swahîlî: saba → sw
- Swêdî: sju → sv
- Şanî: ၸဵတ်း (tsét) (numeral: ႗)
- Şerpayî: བདུན
- Tabasaranî: ургуб (urgub)
- Tacikî: ҳафт → tg (haft)
- Tagalogî: pito → tl
- Tahîtî: hitu
- Tamîlî: ஏழு → ta (ēḻu) (numeral: ௭ (௭))
- Taşelhitî: sa n an m
- Tatiya cihû: хьэфд (ħəfd)
- Tausugî: pitu
- Tay dam: ꪹꪊꪸꪒ
- Tayî: เจ็ด → th (jèt) (numeral: ๗ → th (7))
- Tedim çinî: sagih
- Telûgûyî: ఏడు → te (ēḍu) (numeral: ౭ → te (7))
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⵙⴰ (sa)
- Teteriya krîmî: yedi
- Teterî: җиде → tt (cide)
- Tetûmî: hitu
- Tigreyî: ሰቡዕ (säbuʿ) (numeral: ፯ (7))
- Tigrînî: ሸውዓተ → ti (šäwʿatä) (numeral: ፯ (7))
- Tirkiya kevn: 𐰘𐱅𐰃 (y²t²i /yeti/)
- Tirkî: yedi → tr
- Tirkmenî: ýedi → tk
- Tîbetî: བདུན (bdun) (numeral: ༧ (7))
- Tokpisinî: sevenpela
- Tongî: fitu
- Toxarî A: ṣpät
- Toxarî B: ṣukt
- Tuvalûyî: fitu
- Tuvanî: чеди (çedi)
- Udî: вуъгъ (vu̱ɣ)
- Udmurtî: сизьым (sizʹym)
- Unamî: nishash
- Urdûyî: سات (sāt)
- Ûkraynî: сім → uk (sim), се́меро (sémero)
- Venîsî: sete
- Vepsî: seicheme
- Viyetnamî: bảy → vi
- Volapûkî: vel → vo
- Voroyî: säidse
- Votî: seittse
- Walonî: set → wa
- Warayî: siete
- Weylsî: saith → cy
- Wîlamowî: zejwa
- Wînnebagoyî: šaagowį
- Wolofî: juróom ñaar
- Xakasî: читі (çití)
- Ximêrî: ប្រាំពីរ → km (prampii) (numeral: ៧ (7))
- Xosayî: sixhenxe
- Yagnobî: авд
- Yakanî: pitu'
- Yakutî: сэттэ (sette)
- Yaoyî: msano na wili
- Yidîşî: זיבן (zibn)
- Yiyiya siçuwayî: ꏃ
- Yupîkiya navendî: malrunlegen
- Yûnanî: επτά → el (eptá), ζ΄ (z΄)
- Zhuangî: caet (Sawndip
七 ) - Zouyî: segi
- Zuluyî: isikhombisa → zu
- Zuniyî: kwilelekk'ya
Nîşan
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]Zayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | heft | heft |
Îzafe | hefta | heftên |
Çemandî | heftê | heftan |
Nîşandera çemandî | wê heftê | wan heftan |
Bangkirin | heftê | heftino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | heftek | heftin |
Îzafe | hefteke | heftine |
Çemandî | heftekê | heftinan |
heft mê
- behî, tazî
- Li pey merasima goristanê îca ya li malê dest pê dikir. Li Cizîrê berê û pêş de cihê serxweşiyê (tazîye) mizgeft e. Ji ber ko mala yê mirî mêhvanên zêde raneke, yan jî daku kesên têne serxweşiyê bi awakî rehet karibin nimêja xwe bikin û we’iz bête dayîn çanda mizgeftê rûniştiye. Li navenda Cizîrê navekî din yê cihê serxweşiyê heye, ew jî hefte. “Me hefta xwe danî filan mizgeftê”, “ez ê herim filan mizgeftê, li wêdê heft jî heye” filan. — (Abdulkadir Bingöl, Li Cizîra Botan mirin û dêlindêza mirinê [arşîv], Nefel.com, 12/2010)
Etîmolojî
[biguhêre]Ihtimalen ji navê hejmara heft, 7 anku taziya heft rojan.
Werger
[biguhêre]Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]heft
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Bidlîsê
- Deng bi kurmancî
- Hejmar bi kurmancî
- Ji wêjeya klasîk (kurmancî)
- Jêgirtin bi kurmancî
- Peyvên kurmancî yên mîrasmayî ji proto-hindûewropî
- Werger bi aramiya babîlonî ya cihûyî
- Lêker bi lawsî
- Lêker bi ximêrî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên mê bi kurmancî
- Îngilîzî
- Deng bi îngilîzî
- Navdêr bi îngilîzî