Futro (odzież)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Futro z szopa, lata 30 XX w.

Futro (odzież futrzana) – odzież wykonana ze skór zwierząt futerkowych[1]. Określenie „odzież futrzana” jest często używane w odniesieniu do płaszczy, chust, szalików lub innych elementów ubioru wykonanych z futr zwierząt.

Jedna z najstarszych form ubioru, szeroko stosowana odkąd człowiekowate po raz pierwszy rozprzestrzeniły się poza Afrykę. Zapewnia ciepło i zazwyczaj uważana jest za dobro luksusowe. Współcześnie ubiór ten wzbudza liczne etyczne kontrowersje związane z prawami zwierząt i obawą o stosowanie wobec nich okrucieństwa przy pozyskiwaniu surowca.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Francusko-kanadyjski mężczyzna noszący futrzany płaszcz i kapelusz, około 1910 roku.

Futro jest powszechnie uważane za jeden z pierwszych materiałów wykorzystywanych do produkcji odzieży i ozdób ciała. Dokładna data pierwszego użycia futra w odzieży jest przedmiotem dyskusji. Wiadomo, że kilka gatunków człowiekowatych, w tym Homo sapiens i Homo neandertalensis, wykorzystywało odzież z futra.

Futro jest nadal noszone w większości umiarkowanych i chłodnych klimatów na całym świecie ze względu na jego wyjątkowe ciepło i trwałość. Od czasów wczesnoeuropejskiego osadnictwa, aż do rozwoju nowoczesnych alternatyw odzieżowych, odzież futrzana była popularna w Kanadzie podczas mroźnych zim. Wynalezienie niedrogich syntetycznych tekstyliów do izolacji odzieży doprowadziło do porzucenia mody na odzież futrzaną.

Futro jest nadal używane przez ludność indiańską i społeczeństwa rozwinięte, ze względu na jego dostępność i doskonałe właściwości izolacyjne. Ludność Eskimosów z Arktyki polegała na futrach przy większości swojej odzieży, a także stanowi część tradycyjnej odzieży w Rosji, Ukrainie, Jugosławii, Skandynawii i Japonii.

Jest ono również niekiedy kojarzone z elegancją i rozrzutnością wydatków. Wielu konsumentów i projektantów — w szczególności brytyjski projektant mody i rzecznik praw zwierząt Stella McCartney — rezygnuje z futer z powodu przekonań moralnych i okrucieństwa wobec zwierząt[2].

Zwierzęce futra używane do produkcji części garderoby i wykończeń mogą być barwione na intensywne kolory lub we wzory, które często imitują egzotyczne skóry zwierząt: ewentualnie można je pozostawić w oryginalnym wzorze i kolorze. Futro może zostać ostrzyżone tak, aby przypominało w dotyku aksamit, tworząc tkaninę zwaną shearling(inne języki).

Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Zwierzęta futerkowe.

Powszechnie wykorzystywanymi zwierzętami do produkcji futer i futrzanych akcesoriów są lisy, króliki, jenoty, piżmaki, bobry, gronostaje, wydry, sobole, ssaki płetwonogie, koty, psy, kojoty, wilki szare, szynszyle, oposy i kitanki lisie[3]. Niektóre z nich są cenione znacznie bardziej niż inne. Zwierzęta, które utrzymywane są głównie w celu produkcji surowca dla przemysłu futrzarskiego nazywane są zwierzętami futerkowymi[4].

Futra rudych lisów

W polskim ustawodawstwie do zwierząt futerkowych zaliczane są[5]:

Lisy[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na ich obfitość, lisy rude należą do najistotniejszych zwierząt futerkowych hodowanych w przemyśle futrzarskim. Ich skóry używane są do obszywania szalików, mufek, kurtek i płaszczy. Wykorzystywane są głównie do wykończenia zarówno płaszczy materiałowych, jak i odzieży futrzanej, włączając w to okrycia wieczorowe[6]. Skóry lisów srebrnych są popularnym materiałem na peleryny[6], podczas gdy lisy cross są wykorzystywane głównie do produkcji szalików i bardzo rzadko do obszywania[6]. Najcenniejszymi osobnikami w hodowli futer są odmiany srebrzyste, następnie odpowiednio odmiany cross i rude[7].

Skórki ptasie[edytuj | edytuj kod]

Nazwą futro określa się również ptasie skórki pokryte obfitym puchem (np. skórki pingwinów, gęsi i łabędzi), wykorzystywanych w celach estetycznych, bądź przy produkcji ubrań o dużych walorach cieplnych[8].

Obróbka futra naturalnego[edytuj | edytuj kod]

Obróbka skór lisów
 Zobacz też: Futrzarstwo i Kuśnierstwo.

Produkcja odzieży futrzanej wymaga uzyskania skór zwierzęcych na których pozostawiono sierść. Niektóre środki chemiczne stosowane w przetwórstwie futer w zależności od rodzaju futra i jego przeznaczenia mogą obejmować sól kuchenną, sole glinu, kwasy, węglan sodu, trociny, skrobię kukurydzianą, lanolinę, środki odtłuszczające oraz, rzadziej, wybielacze, barwniki i tonery (dla skór barwionych)[potrzebny przypis]. Wykazano, że pracownicy narażeni na pył futrzarski powstały w trakcie obróbki futra mają obniżoną sprawność płuc proporcjonalnie do długości ich narażenia[9].

Futro sztuczne[edytuj | edytuj kod]

Futro sztuczne to każdy materiał syntetyczny mający na celu imitację wyglądu i odczuć prawdziwego futra. Pierwotnie weszło na rynek w 1929 roku i były wyprodukowane z użyciem włosów z alpaki. Jednakże nowoczesne sztuczne futra zostały opracowane dopiero w połowie lat 50., kiedy to wprowadzono poliakrylany jako zamienniki włosów alpaki[10].

W przeciwieństwie do prawdziwego futra, sztuczne futro jest tkaniną i z tego względu stosunkowo łatwo się je szyje. Nie wymaga przechowywania w chłodni, by uniknąć zepsucia i nie jest podatne na konsumpcję przez mole[11]. Nie jest ono tak dobrze izolujące i nie pozwala skórze oddychać tak samo jak prawdziwe futro[12]. Jest również mniej biodegradowalne; jest wykonane z różnych materiałów, w tym mieszanek polimerów akrylowych i modakrylowych pochodzących z węgla, powietrza, wody, ropy naftowej i skał wapiennych. Rozkład tych materiałów syntetycznych może trwać długo, prawdopodobnie nawet od 500 do 1000 lat[13].

Certyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Certyfikacja futra to dodatkowa procedura weryfikacyjna mająca na celu potwierdzenie pochodzenia skór od zwierząt hodowlanych utrzymywanych we właściwych warunkach pochodzących z krajów, w których przestrzegane są prawa zwierząt. Potwierdza ona także wysoki poziom dobrostanu zwierząt, profesjonalnego przygotowania hodowców, zachowania reżimu dotyczącego ochrony środowiska czy profilaktyki weterynaryjnej[14].

Saga Furs[edytuj | edytuj kod]

Saga Furs to najbardziej rozpowszechniony na świecie i prestiżowy zarazem znak jakości skór futerkowych promowany przez organizację Saga Furs założoną w 1954 r.[15][14] W komisji unifikacyjnej poza przedstawicielami fińskim oraz norweskim znajduje się także przedstawiciel polski. Komisja ta pracuje między innymi nad ujednoliceniem certyfikatów. Dzięki tym pracom polskie certyfikaty uznawane są przez Dom Aukcyjny w Helsinkach oraz zostały włączone w certyfikowane kolekcje skór[14]. Saga Furs pracuje wyłącznie z europejskimi fermami przestrzegającymi prawa krajowe i międzynarodowe chroniącymi dobrobyt zwierząt[16].

Znak OA™ (Origin Assured)[edytuj | edytuj kod]

Znak OA™ (Origin Assured, „Pochodzenie Gwarantowane”)[14] to symbol oraz akcja mająca na celu pokazanie konsumentowi kupującemu futro informacji o źródłach jego pochodzenia oraz drogi jaką futro pokonuje (ferma → dom aukcyjny → zakłady odzieżowe)[14]. Znak OA™ ma być zapewnieniem, że futro oznaczone tym symbolem pochodzi z kraju w których przestrzegane są prawa zwierząt oraz ferm na których prowadzone są legalne hodowle w których przestrzega się ochrony środowiska[14][17]. Projekt powstał i jest promowany przez IFTF (International Fur Trade Federation) – Międzynarodowe Stowarzyszenie Futrzarskie, Domy Aukcyjne (NAFA, Kopenhagen Fur, Finnish Fur Sales oraz American Legend)[14]. Pierwszy raz znak ten został zaprezentowany na rynku futrzarskim w grudniu 2006 r. Od tego czasu międzynarodowe domy aukcyjne które są partnerami programu OA™ odpowiedzialne są za sortowanie oznaczonych futer, ich czytelną identyfikację oraz za dystrybucję samych oznaczeń[18].

Polska znajduje się na liście krajów produkujących futra na fermach hodowlanych, które później oznaczone mogą być znakiem Origin Aprroved[19]

Trwałość futer[edytuj | edytuj kod]

Trwałość futra zależna jest od budowy histologicznej włosów, stopniem osadzenia oraz stosunkiem ilościowym włosów pokrywowych. Jako standard najwyższej jakości przyjmuje się futro z wydry morskiej[20].

Trwałość futer poszczególnych gatunków zwierząt futerkowych[20]
Rodzaj skóry Grupa trwałości Trwałość
Wydra I 100
Bóbr I 85
Foka I 80
Rosomak II 75
Jenot II 75
Norka amerykańska II 70
Szop II 65
Soból tajgowy II 60
Tchórz II 60
Kuna leśna II 60
Karakuł II 60
Kuna domowa II 55
Skunks II 50
Piżmak II 50
Korsak III 43
Lis srebrzysty III 40
Ryś III 40
Opos III 40
Szakal III 38
Lis niebieski III 35
Wilk III 35
Nutria III 35
Kot III 30
Koza III 30
Gronostaj IV 25
Łasica IV 25
Wiewiórka IV 25
Królik IV 12
Kret V 5
Suseł V 5
Zając V 3

Przeciwnicy[edytuj | edytuj kod]

Kampania "Futro to śmierć"(ang. fur is dead) zorganizowana przez PETA.
Lis w farmie futrzarskiej na Finlandii

Przeciwnicy futer uważają, że metody stosowane w gospodarstwach futrzarskich są ukierunkowane na maksymalizację zysków kosztem dobrostanu zwierząt futerkowych[21][22][23]. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów hodowli zwierząt, warunki bytowania zwierząt są zróżnicowane, a skrajne przypadki budzą wiele kontrowersji. Według PETA większość hodowców futrzarskich umieszcza zwierzęta w małych klatkach, uniemożliwiając im zrobienie więcej niż kilku kroków w tył i w przód. PETA twierdzi, że lisy i inne zwierzęta cierpią z powodu ograniczonego środowiska, a nawet mogą się wzajemnie kanibalizować jako reakcja na ich trzymanie w niewoli[21].

Aktywiści praw zwierząt twierdzą iż fermy futrzarskie są przyczyną skażenia środowiska licznymi związkami takimi jak siarkowodór, amoniak, mocznik, fosfor czy azot, które nie są odpowiednio utylizowane[24](zobacz też Wpływ hodowli zwierząt futerkowych na środowisko naturalne(inne języki)).

Raport dotyczący sytuacji wielkopolskich ferm futrzarskich autorstwa Najwyższej Izby Kontroli z 2011 roku, wskazuje że „w 87% tych ferm nie przestrzegano wymagań ochrony środowiska, w 48% działalność hodowlana prowadzona była w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych, a w 35% niezgodnie z przepisami weterynaryjnymi.”[25]

Prawo[edytuj | edytuj kod]

W niektórych krajach europejskich zakazano lub ściśle uregulowano hodowlę zwierząt futerkowych[26]. Na świecie znane są protesty organizacji prozwierzęcych i proekologicznych, które przeciwstawiają się handlowi, jak i zabijaniu zwierząt dla futra. Jedną z najsłynniejszych kampanii jest „I’d Rather Go Naked Than Wear Fur” (w tłumaczeniu: Wolę chodzić nago niż nosić futro)[27].

Konwencja CITES zakazuje importu futer lub skór gatunków zagrożonych wyginięciem (np. futro lamparta)[28].

Szczegółowe warunki i metody uśmiercania zwierząt futerkowych w Polsce reguluje „Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt”[29].

Kampanie antyfutrzarskie[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też: Futrzarstwo.

Kampanie antyfutrzarskie organizowane są na całym świecie, m.in. przez takie organizacje jak: PETA, czy fundacja Viva!. Mają one na celu zaprzestanie zabijaniu zwierząt na futra. Wiele znanych osobistości, takich jak Pamela Anderson, Kim Basinger, Stella McCartney, Sharon Osbourne, Sophie Ellis-Bextor, Jarosław Kaczyński, Zbigniew Zamachowski, Marcin Daniec popierają antyfutrzarskie kampanie[30].

Projekt zakazu hodowli zwierząt futerkowych w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Transparent Otwartych Klatek niesiony w trakcie Wielkiego Marszu dla Zwierząt w Warszawie, 4 października 2021.

W 2011 roku Koalicja dla Zwierząt, porozumienie kilkudziesięciu organizacji pro-zwierzęcych, złożyła w Sejmie projekt nowej ustawy o ochronie zwierząt, w którym ujęty został również zakaz chowu zwierząt futerkowych na futra (z okresem karencji). Projekt został złożony jako tzw. inicjatywa ludowa po zebraniu 224 736 podpisów[31]. W lutym 2012 roku protestem pod Krajowym Pokazem Skór Futerkowych, rozpoczęła działalność Koalicja na Rzecz Zakazu Hodowli Zwierząt Futerkowych w Polsce[32].

W lutym 2016 r. grupa posłów partii Nowoczesna złożyła poselski projekt ustawy, który miał m.in. zabronić hodowli zwierząt futerkowych[33]. Wywołało to falę krytyki[34]. Miesiąc później wycofano cały projekt ustawy[35].

Nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt zwana potocznie "Piątką dla zwierząt" uchwalona przez Sejm 18 września 2020 r. zawierała zapisy o zakazie hodowli zwierząt na futra. Po zaniechaniu dalszego procedowania tej nowelizacji, Małgorzata Tracz z partii Zieloni, zapowiedziała złożenie w Sejmie do końca listopada 2021 r. nowego projektu zakazującego hodowli zwierząt na futra przewidującego dłuższe Vacatio legis oraz wypłacanie odszkodowań hodowcom.[36]

Raport Najwyższej Izby Kontroli[edytuj | edytuj kod]

Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2011 roku, dotyczący działania 23 ferm zwierząt futerkowych w latach 2009–2010 na terenie województwa wielkopolskiego wskazuje na nierzetelność sprawowanego Nadzoru Weterynaryjnego. Według raportu w 87% sprawdzonych ferm nie przestrzegano wymagań dotyczących ochrony środowiska, natomiast w blisko połowie ferm działalność hodowlana była prowadzona w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych[37]. Kolejny raport NIK z 2014 roku wykazał poprawę nad kontrolami ferm przemysłowych. W okresie 2011-2013 przeprowadzono przez Inspekcje Weterynaryjną kontrolę na prawie wszystkich legalnie działających fermach zwierząt futerkowych w Polsce[38].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Słownik języka polskiego. red. nauk. Mieczysław Szymczak. T. I: A-K Wyd. 7 zm. i popr.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10903-3.
  2. ↑ The Humane Society of the United States: Fur-Free Designers and Retailers. hsus.org, 2009-11-26. [dostęp 2019-10-22].
  3. ↑ New Zealand turns a pest into luxury business – Taipei Times. www.taipeitimes.com. [dostęp 2019-10-22].
  4. ↑ Art. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (pdf)
  5. ↑ Art. 2 Ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 36)
  6. ↑ a b c Max Bachrach, Fur, a practical treatise, Prentice-Hall, inc., 1946 (ang.).
  7. ↑ Webster Family Library of Veterinary Medicine, The fox, London ; New York ; Bombay : Longmans, Green, and Co., 1906 [dostęp 2019-10-22].
  8. ↑ Multimedialna Encyklopedia Powszechna PWN (edycja 2009). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-04-7.
  9. ↑ Jie Chen, Jiezhi Lou, Zhenlin Liu, Pulmonary function in fur-processing workers: a dose-response relationship, „Archives of Environmental Health”, 58 (1), 2003, s. 37–41, DOI: 10.3200/AEOH.58.1.37-41, ISSN 0003-9896, PMID: 12747517 [dostęp 2019-10-22].
  10. ↑ How fake fur is made – material, manufacture, making, history, used, processing, structure, steps, product. www.madehow.com. [dostęp 2019-10-22].
  11. ↑ furs.com Fur Care. web.archive.org, 2009-07-01. [dostęp 2019-10-22].
  12. ↑ We Are Fur: SCIENTISTS PROVE NOTHING BEATS NATURAL FUR. web.archive.org, 2016-08-08. [dostęp 2019-10-22].
  13. ↑ Nina Shen Rastogi: Is fake fur better for the planet than real fur?. Slate Magazine, 2010-01-05. [dostęp 2019-10-22]. (ang.).
  14. ↑ a b c d e f g Polski Związek Hodowców i Producentów Zwierząt Futerkowych – Certyfikacja. [dostęp 2010-11-26].
  15. ↑ O Saga Furs. [dostęp 2013-01-29].
  16. ↑ Odpowiedzialność społeczna Saga Furs. [dostęp 2013-01-29].
  17. ↑ Origin Assured – Initiative. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  18. ↑ Origin Assured – How it works. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  19. ↑ Countries and spiecies approved for production of Origin Assured fur. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  20. ↑ a b Stanisław Jarosz: Hodowla zwierząt futerkowych. Warszawa: PWN, 1993. ISBN 83-01-11176-3.
  21. ↑ a b Inside the Fur Industry: Factory Farms. PETA, 2003-12-15. [dostęp 2019-10-23]. (ang.).
  22. ↑ Fur : Frequent Reasons for buying Fur. web.archive.org, 2008-03-12. [dostęp 2019-10-23].
  23. ↑ House of Commons Hansard Debates for 5 Mar 1999 (pt 6). publications.parliament.uk. [dostęp 2019-10-23].
  24. ↑ Antyfutro.pl – fakty. antyfutro.pl.
  25. ↑ Najwyższa Izba Kontroli: Informacja o wynikach kontroli sprawowania nadzoru przez inspekcje państwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierząt futerkowych w województwie wielkopolskim. nik.gov.pl.
  26. ↑ Przemysł futrzarski – fakty. cbr.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-28)]..
  27. ↑ PSAs by Campaign: Skins. peta.org. [dostęp 2021-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-24)]. (ang.).
  28. ↑ futro, [w:] Oxford. Wielka Encyklopedia Świata, t. IV, 2004, s. 246, ISBN 83-7325-540-0, ISBN 83-7325-544-3.
  29. ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1033
  30. ↑ AntyFutro.pl – Znani ludzie. [dostęp 2010-12-01].
  31. ↑ Koalicja dla Zwierząt.
  32. ↑ Chcą zdelegalizować produkcję futer.
  33. ↑ Artur Bartkiewicz: Nowoczesna przygotowała zmiany w prawie o ochronie zwierząt. rp.pl, 2016-02-25. [dostęp 2021-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-12)].
  34. ↑ Strefa Agro: Zakaz hodowli zwierząt futerkowych byłby odpowiedzialnością zbiorową.. strefaallegro.pomorska.pl. [dostęp 2016-04-09].
  35. ↑ Sejm: Wniesione projekty ustaw, którym jeszcze nie został nadany nr druku. sejm.gov.pl, 2016-03-18. [dostęp 2016-04-09].
  36. ↑ Wraca kontrowersyjny projekt! PiS pomoże w Sejmie? [online], biznes.interia.pl [dostęp 2021-11-03] (pol.).
  37. ↑ Informacja o wynikach kontroli sprawowania nadzoru przez inspekcje państwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierząt futerkowych w województwie wielkopolskim (pdf).
  38. ↑ Najwyższa Izba Kontroli: Nadzór nad funkcjonowaniem ferm zwierząt. nik.gov.pl, 2014. [dostęp 2015-11-15].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Futro_(odzież)&oldid=73103268”