Przylepniczka łuseczkowata

Przylepniczka łuseczkowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	przylepniczka
Gatunek	przylepniczka łuseczkowata
	Nazwa systematyczna
	Melanohalea exasperatula (Nyl.) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch; Mycol. Res. 108(8): 882 (2004)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przylepniczka łuseczkowata (Melanohalea exasperatula (Nyl.) O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. & Lumbsch) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Melanohalea, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1873 r. William Nylander nadając mu nazwę Parmelia exasperatula. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2004 r. O. Blanco, A. Crespo, Divakar, Essl., D. Hawksw. i Lumbsch, przenosząc go do rodzaju Melanohalea^[1].

Synonimy nazwy naukowej^[3]:

Imbricaria exasperatula (Nyl.) Arnold 1874
Melanelia exasperatula (Nyl.) Essl. 1978
Parmelia exasperatula Nyl. 1873

Nazwa polska na podstawie listy grzybów chronionych w Polsce^[4]. W opracowaniu W. Fałtynowicza gatunek ten ma nazwy przylepka łuseczkowata i tarczownica łuseczkowata^[2]. Obydwie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, gdyż obecnie gatunek ten nie jest zaliczany ani do rodzaju Melanelia (przylepka), ani Parmelia (tarczownica), lecz do rodzaju Melanohalea^[1].

Morfologia

Tworzy listkowatą plechę z glonami protokokkoidalnymi. Plecha jest najczęściej nieregularna, rzadziej rozetkowata, osiąga szerokość 2–4 cm i dość luźno przylega do podłoża. Górna powierzchnia jest oliwkowozielona lub oliwkowobrunatna, lśniąca, gładka lub pomarszczona. Wcinane lub karbowane odcinki plechy mają długość do 1 cm, szerokość 2–5 mm i końce lekko podwinięte. Dolna powierzchnia w części środkowej jest ciemnobrunatna, ku obwodowi jaśnieje i ma barwę szaro lub oliwkowobrunatną. Chwytniki są jasne i dość rzadkie^[5]. Reakcje barwne: wszystkie ujemne^[6].

Izydia są dość liczne, występują w rozproszeniu lub tworzą skupiska. Mogą być spłaszczone, łopatkowate, cylindryczne, maczużkowate, łuseczkowate lub brodawkowate. Lekanorowe apotecja o średnicy do 2 mm spotykane są bardzo rzadko. Mają gładki lub karbowany brzeżek i brunatne tarczki. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, jednokomórkowych askospor o rozmiarach 8–10 × 6–7 μみゅーm^[5]. Pyknidia są zagłębione w plesze i mają taki sam kolor, lub są nieco ciemniejsze od plechy. Pyknidia nie występują^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje tylko na półkuli północnej; w Ameryce Północnej, Europie (łącznie z Islandią), na Kaukazie i na dalekim wschodzie Azji (Jakucja)^[7]. W Polsce występuje na całym obszarze kraju^[5]. Był gatunkiem ściśle chronionym^[8], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych^[9].

Rośnie na korze drzew, głównie liściastych, rzadziej iglastych i na drewnie. Preferuje drzewa rosnące w dobrych warunkach oświetleniowych; samotne lub na skraju lasu^[5]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum. [dostęp 2014-06-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-06-12]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. [dostęp 2015-01-04].
↑ ^a ^b ^c ^d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-03].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2014-06-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2014-06-12]. (ang.).

[4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. [dostęp 2015-01-04].

[wojciak-5] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[herbaria-6] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-03].

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[8] Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]