Stacja Pyskowice
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Wojska Polskiego 19/4, 44-120 Pyskowice |
| Data założenia |
2015 |
| Dyrektor |
Piotr Borowiak |
| Strona internetowa | |
Stacja Pyskowice – Kolej Aglomeracyjna i Muzealna w GOP – stowarzyszenie zrzeszające pasjonatów historii i kolejnictwa z siedzibą w Pyskowicach. Zajmuje się gromadzeniem danych archiwalnych, zachowywaniem i popularyzacją historii pyskowickiego węzła kolejowego oraz wszystkich projektów kolei aglomeracyjnych dla Górnego Śląska. Zostało założone w 2015r., a od 2018 r. publikuje artykuły i monografie w internecie[1].
Działalność społeczna
[edytuj | edytuj kod]Początkowo działanie stowarzyszenia skierowane były na gromadzenie i katalogowanie archiwaliów oraz popularyzację historii transportowej miasta Pyskowice[2]. W późniejszym czasie, zakres działań rozszerzono o projekty KRR, SKR oraz pozostałych projektów rozwoju szybkiej kolei regionalnej na Górnym Śląsku a także ochronę zabytków kolejnictwa i rozwój turystyki industrialno-transportowej w regionie.
W 2023r. stowarzyszenie prowadziło wraz z TOZK Pyskowice akcję mającą na celu zachowanie od wyburzenia 113 letniej nastawni bramowej Pk5[3][4][5][6], będącej częścią kompleksu dawnej parowozowni Pyskowice oraz jednym z ostatnich takich obiektów architektonicznych w Polsce i Europie. Ostatecznie stalową konstrukcję budynku przeniesiono na teren pyskowickiego skansenu kolejnictwa, aby umożliwić jej remont i adaptację na cele muzealne[7][8][9][10][11]. W styczniu 2024r. konstrukcja została przejęta od PKP S.A. na własność przez Powiat Gliwicki[12][13].
W styczniu 2024r. miasto Pyskowice otworzyło w budynku dawnego, rewitalizowanego dworca kolejowego "Stację Kultury", w której umieszczono odrestaurowane zabytkowe wyposażenie infrastruktury kolejowej, pamiątki i fotografie archiwalne z terenu węzła kolejowego w Pyskowicach[14]. Za utworzenie i utrzymanie ekspozycji odpowiada stowarzyszenie[15][16].
W marcu 2024r. tym razem w budynku miejskiego ratusza, w pomieszczeniach Centrum Wystawienniczego MOKiS Pyskowice otwarto ekspozycję stałą "Pyskowice Miasto", w całości stworzoną przez stowarzyszenie[17]. Ekspozycję tworzą pamiątki po rozbudowie miasta w latach 1945-2000, w tym unikalne w skali kraju dokumentacje ŚKR oraz KRR[18][17], elementy wyposażenia kolejowego oraz modele kolejowe.
W sierpniu 2024r. Stacja Pyskowice organizowała na terenie miasta Pyskowice zbiórki żywności i wyposażenia potrzebnego wolontariuszom i służbom prowadzącym akcję odławiania śniętych ryb ze zbiornika Dzierżno Duże[19] w trakcie katastrofy ekologicznej na Kanale Gliwickim[20][21].
Koleje piaskowe
[edytuj | edytuj kod]Wraz z rokiem 2020r. do portalu internetowego prowadzonego przez stowarzyszenie dołączono monografię poświęconym historii kolei piaskowych w regionie wschodnim Górnego Śląska[22]. Jednocześnie zorganizowano przejazd pociągu specjalnego Cztery Jeziora[23][24] po planowanej do likwidacji linii kolei piaskowych nr 301.
Stacja Pyskowice była jedną ze stron w konflikcie pomiędzy KP Kotlarnia a fotografami industrialnymi i transportowymi podczas wygaszania przewozów na liniach kolei piaskowych[25][26][27][28][29]. W efekcie prowadzonych rozmów i działań kolektywu oraz Stowarzyszenia "Kolej na Śląsk", zachowano od likwidacji most zsypowy (podsadzkowy) "Wojciech" w Zabrzu i wpisano go do rejestru zabytków woj. śląskiego[30][31]. Trwają prace nad zachowaniem i wpisaniem do rejestru zabytków części zabytkowego taboru kolei piaskowej oraz infrastruktury zarówno kolejowej jak i kopalnianej. Linię 301 zlikwidowano na przestrzeni lat 2021–2023[32].
W połowie 2023r. Stacja Pyskowice przejęła na własność całość wyposażenia przeznaczonej do likwidacji, dawnej piaskowej nastawni kolejowej "Dr (Drama)". Składają się na nie m. in. nastawnica, aparat blokowy, plan świetlny i inne urządzenia przyległe; które stowarzyszenie zapowiedziało zrekonstruować w celach muzealnych i edukacyjnych[33][34]. Stowarzyszenie przejęło także z tego samego posterunku pięciokomorowy semafor świetlny, który następnie został poddany odrestaurowaniu. Jako działający eksponat znajduje się obecnie w "Stacji Kultury" w Pyskowicach[15][35].
Aktywność bieżąca
[edytuj | edytuj kod]W ramach stowarzyszenia działa na stałe pięciu członków[36]. Okazjonalnie nawiązuje ono współprace z samorządami, innymi podmiotami i stowarzyszeniami, w tym polskimi i zagranicznymi, zajmującymi się archiwizacją danych, ochroną zabytków, transportem kolejowym i organizacją turystyki kolejowej[37]. Stowarzyszenie organizuje lub współorganizuje wystawy[17][38], prelekcje historyczne, przejazdy pociągów specjalnych[39][40] i wydarzenia kulturalno-społeczne takie jak Industriada[41][42][43], Noc Muzeów[44][45], czy Europejskie Dni Dziedzictwa[46][1].
Stacja Pyskowice – Kolej Aglomeracyjna i Muzealna w GOP objęła patronat medialny nad projektem rekonstrukcji i odbudowy rzeźby Stanisława Hochuła, zdobiącej centralny punkt atrium dworca Pyskowice Miasto, za czasów jego funkcjonowania[47]. Inicjatywa została pod głosowanie w VII edycji budżetu obywatelskiego miasta Pyskowice[48]; nie uzyskała jednak wymaganej ilości głosów, by mogła zostać zrealizowana w ramach budżetu. W marcu 2024r. Pyskowice pozyskały 90 880,00 zł dofinansowania w ramach konkursu pn.„Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej - 2024” organizowanego przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku[49]. Dzięki temu projekt odbudowy pomnika zostanie zrealizowany[50].
Podobne instytucje
[edytuj | edytuj kod]W mieście Pyskowice istnieje od 2018 r. Stowarzyszenie Stacja Pyskowice[51].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Stacja Pyskowice | Kolej Aglomeracyjna i Muzealna GOP [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Stacja Pyskowice | Kolej Ruchu Regionalnego [online], stacjapyskowice [dostęp 2021-08-28] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], gliwice.wyborcza.pl [dostęp 2023-05-29].
- ↑ PKP SA: Zburzymy nastawnię w Pyskowicach [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Telewizja Polska S.A, W obronie dziedzictwa. Poparcie dla zachowania zabytkowej stacji [online], katowice.tvp.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Takich obiektów zostało w Polsce zaledwie kilka. PKP chce burzyć. "To powinien być zabytek" [online], Ślązag.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], gliwice.wyborcza.pl [dostęp 2023-05-29].
- ↑ Nastawnia bramowa w Pyskowicach wyburzona, ale zachowała się konstrukcja stalowa budynku [ZDJĘCIA] [online], Portal Kolejowy NaKolei.pl, 18 maja 2023 [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], gliwice.wyborcza.pl [dostęp 2023-05-29].
- ↑ Stalowa konstrukcja nastawni bramowej Pk5 w Pyskowicach uratowana przez społeczników [online], Ślązag.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Świat Kolei, „Świat Kolei” (05/2023 (334)), Instytut Naukowo-Wydawniczy TTS Sp. z o.o., s. 4-5, ISSN 1234-5962 (pol.).
- ↑ Nastawnia bramowa Pk5 | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Konstrukcja nastawni Pk5 Uratowana! | Towarzystwo Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji Skansenów Pyskowice [online] [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Stacja Kultury | Stacja Pyskowice - Kolej Aglomeracyjna i Muzealna GOP [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ a b Pyskowice - Aktualności - Stacja Kultury odpaliła. Co to był za start! [online], www.pyskowice.pl [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Janusz Keller, Dni Otwarte Stacji Kultury [online], MOKiS Pyskowice, 13 stycznia 2024 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ a b c Centrum Wystawiennicze w Ratuszu [online], MOKiS Pyskowice, 28 sierpnia 2024 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Janusz Keller, Pyskowice Miasto – stała ekspozycja historyczna [online], MOKiS Pyskowice, 18 maja 2024 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Facebook [online], www.facebook.com [dostęp 2024-08-28].
- ↑ Dzierżno Duże i Kanał Gliwicki wciąż walczą o życie. – Katowice Dziś [online] [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Katastrofa ekologiczna na Śląsku. Odłowiono już ponad 90 ton śniętych ryb. Czy eksperyment się udał? [online], slaskie.eska.pl [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Kolej Piaskowa | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2021-08-28] (pol.).
- ↑ Kurier Kolejowy, Oby to nie był ostatni taki przejazd!!! [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2021-08-28].
- ↑ Poc. specjalny Cztery Jeziora | Fotorelacja, Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2021-08-28] (pol.).
- ↑ Ocalić piaskową linię 301 | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2021-08-28] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2021-08-28].
- ↑ Wyborcza.pl [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2021-08-29].
- ↑ Redakcja, Unikalny most podsadzkowy Wojciech w Zabrzu zostanie zlikwidowany? Stowarzyszenia apelują o wpisanie go do rejestru zabytków [online], Dziennik Zachodni, 3 grudnia 2020 [dostęp 2021-08-29] (pol.).
- ↑ Czy uda się uratować kolej piaskową? [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-08-29] (pol.).
- ↑ Most zsypowy Wojciech został zabytkiem... ale kolei już nie ma [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Unikalny most Wojciech w Zabrzu został wpisany do rejestru zabytków woj. śląskiego! [online], Zabrze Nasze Miasto, 26 kwietnia 2022 [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Historia Kolei Piaskowych | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Nastawnia piaskowa Drama | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Piotr Borowiak, Nastawnia piaskowa Drama, „Świat Kolei”, EMI-PRESS, październik 2023, ISSN 1234-5962.
- ↑ Janusz Keller, Dni Otwarte Stacji Kultury [online], MOKiS Pyskowice, 14 stycznia 2024 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Autorzy | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Turystyka i Rekreacja Kolejowa w GOP | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Wydarzenia, ekspozycje i wystawy | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Plan zdjęciowy produkcji Sami Swoi: Początek, z Ty42-24 | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Poc. specjalny Cztery Jeziora | Fotorelacja, Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Program INDUSTRIADY 2024 [online], INDUSTRIADA [dostęp 2024-08-28].
- ↑ Industriada [online], MOKiS Pyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Pyskowice - Aktualności - Stacja Kultury gospodarzem Industriady [online], www.pyskowice.pl [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Noc muzeów 2018! | Towarzystwo Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji Skansenów Pyskowice [online] [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Noc Muzeów [online], MOKiS Pyskowice [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Miasto na żelaznym szlaku. Jak kolej zmieniła Pyskowice [online], Europejskie Dni Dziedzictwa [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Rekonstrukcja zaginionej rzeźby Stanisława Hochuła | Stacja Pyskowice [online], stacjapyskowice [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ Pyskowice - Aktualności - 29 maja startuje głosowanie PBO. Już dziś wybierz swoje zadanie! [online], www.pyskowice.pl [dostęp 2023-05-29] (pol.).
- ↑ WYNIKI NABORU programu Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej – 2024 | Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku [online], rzezba-oronsko.pl [dostęp 2024-08-28].
- ↑ Pyskowice - Foka [online], www.pyskowice.pl [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ Stacja Pyskowice – Stacja Pyskowice [online] [dostęp 2021-08-29] (pol.).