Örkeş Dölet

Örkeş Dölet (Uygurca: ئۆركەش دۆلەت; Çince (basitleştirilmiş): 吾われ尔开希まれ·多た莱特; Çince (geleneksel): 吾われ爾しか開ひらけ希まれ·多た萊特; pinyin: Wú'ěrkāixī Duōláitè), Uygur kökenli Çinli muhalif. Çoğu uluslararası kaynakta Çince ismi "Wu'erkaixi" ile bilinir. 1989 Tiananmen Meydanı protestolarında oynadığı liderlik rolü için bilinir.

Kökenleri İli Kazak Özerk İli (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)'ne dayanan Dölet, 17 Şubat 1968 tarihinde Pekin'de doğdu. Pekin Normal Üniversitesi öğrencisi iken ulusal bir televizyon yayınında Çin Başbakanı Li Peng'ı sertçe eleştiren bir açlık grevcisi olarak tanınma kazandı. Reform yanlısı Pekin Öğrencileri Özerk Federasyonu [en]'nun ana liderlerinden biriydi ve memurlarla yapılan başarısız müzakerelerine öncülük edilmesinde yardımda bulundu.

Dölet en sonunda Tayvan'a yerleşti ve Çin Cumhuriyeti vatandaşlığına [en] geçti, burada da profesyonel olarak siyaset yorumcusu olarak çalışmaya başladı. 2014 ve 2016 yıllarında Tayvan Yasama Yuanı milletvekilliği için kendisini aday olarak göstermiş, ancak bu adaylıklar başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Dölet, Tiananmen'deki rolü için hala Çin'de en çok aranan ikinci kişidir. Yellowbird Operasyonu [en] altında Çin'den kaçtıktan sonra 1989'dan beri görmediği ebeveynlerini görmek için Çin anakarasına dönme arzusunu dile getirmiştir. Anakaraya girememiş ve ailesi onu yurtdışında görmek için pasaport alamamıştır.^[1] 3 Haziran 2009 tarihinde, Çin anakarasına girip mahkemeye teslim olmak ve mahkemede kendi adını temize çıkartmak amacıyla Makao'ya geldi. Makao yetkilileri onu tutuklamayı reddetti ve onu Makao'dan Tayvan'a doğru sınırdışı ettirdi.^[2] 4 Haziran 2010 tarihinde kendisini Çin'e teslim etmek amacıyla kendisini Tokyo'daki Çin Büyükelçiliği'nin içine zorlamaya çalıştığı zaman Japon yetkilileri tarafından tutuklandı.^[3] İki gün sonra suçsuz olarak serbest bırakıldı.^[4] 18 Mayıs 2012'de kendini üçüncü kez Washington, DC Çin Büyükelçiliği'ne teslim etmeye çalıştı, fakat Çin Büyükelçiliği onu tamamen görmezden gelmeye karar verdi.^[5]^[6] 2013 yılının sonunda Hong Kong'da iken kendisini tekrar Çin anakarasına teslim etmeye çalıştı, ancak buradan da Tayvan'a doğru tekrar sınırdışı edildi.^[7]^[8]

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Wu'erkaixi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

1989 Tiananmen Meydanı protestoları

Kaynakça

^ "Wu'er Kaixi: The Chinese dissident who can't get himself arrested -". The Independent (İngilizce). 25 Kasım 2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
^ Deborah Kuo (4 Haziran 2009). "Tiananmen student leader vows to try again to return to China". 7 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
Gillis, Charles (4 Haziran 2009). "Tiananmen: The cover-up continues". MacLeans. Canada: Rogers Media. 30 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015.
^ Hsiu-chuan, Shih (6 Haziran 2010). "Wuer Kaixi held by Japanese police". Taipei Times. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.
^ "Japanese police release Tiananmen Square activist Wuer". Japan Times. 7 Haziran 2010. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.
^ MacLeod, Calum (18 Mayıs 2012). "In D.C., Chinese dissident hopes for arrest". USA Today. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.
^ "Tiananmen leader gets cold-shoulder from Chinese Embassy". National Post. Agence France Press. 18 Mayıs 2012. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.
^ Chen, Chien-fu (3 Aralık 2013). "Hong Kong response to Wuerkaixi too cautious". Taipei Times. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2014.
^ Coonan, Clifford (25 Kasım 2013). "Wu'er Kaixi: The Chinese dissident who can't get himself arrested - not even to go home and see his sick parents". The Independent. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[1] "Wu'er Kaixi: The Chinese dissident who can't get himself arrested -". The Independent (İngilizce). 25 Kasım 2013. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.

[2] Deborah Kuo (4 Haziran 2009). "Tiananmen student leader vows to try again to return to China". 7 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
Gillis, Charles (4 Haziran 2009). "Tiananmen: The cover-up continues". MacLeans. Canada: Rogers Media. 30 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015.

[3] Hsiu-chuan, Shih (6 Haziran 2010). "Wuer Kaixi held by Japanese police". Taipei Times. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[4] "Japanese police release Tiananmen Square activist Wuer". Japan Times. 7 Haziran 2010. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[5] MacLeod, Calum (18 Mayıs 2012). "In D.C., Chinese dissident hopes for arrest". USA Today. 10 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[6] "Tiananmen leader gets cold-shoulder from Chinese Embassy". National Post. Agence France Press. 18 Mayıs 2012. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[7] Chen, Chien-fu (3 Aralık 2013). "Hong Kong response to Wuerkaixi too cautious". Taipei Times. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2014.

[8] Coonan, Clifford (25 Kasım 2013). "Wu'er Kaixi: The Chinese dissident who can't get himself arrested - not even to go home and see his sick parents". The Independent. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]