![Фота Радыё Свабода Фота Радыё Свабода](https://web.archive.org/web/20230417054108im_/https://novychas.online/images/a0997e8c_1271_481c_86d0_b15ad957f338_cx0_cy3_cw0_w1597_n_r1_s.jpg)
Фота Радыё Свабода
Але цяпер і сам А. Надсан патрапіў пад узроствае абмежаванне ды яшчэ ў 18+! Хаця, канечне, такая пазнака (18+), навязаная новым законам РБ, пацешыла б спадара Аляксандра і сталася сапраўдным кампліментам з боку ўладаў. Праўда, не зразумела, чаму закон аднёс кнігу А. Надсана да катэгорыі 18+? Таму, што рэлігійны тэкст? Таму, што дыяспарны, а таму падазроны? Ці праз простае няведанне і падстрахаванне чынавецтва? Як бы там ні было, такія казусы, анекдоты вакол важных для нас людзей толькі ўзмацняюць інтарэс да іх.
Зрэдчас траплялася быць сам-насам з ім, а таму пагатоў прыгадваюцца нашыя прыватныя пасядзелкі. Аднаго разу мы загаманіліся на цэлую гадзіну, бо ў вір зацягнула цікавая тэма — пераклады на беларускую мову і падача французскіх уласных імёнаў у беларускай мове. Мала з кім ва ўсім беларускамоўным свеце можна было пагаварыць і параіцца ў гэтым пытанні. Так, ён дзіву даваўся, як беларусы ня слухаюць сваёй мовы і пераймаюць расійскія перакладніцкія завядзёнкі: падаюць імёны на -er як -эр, тады як трэба -ёр: Гарнёр, Фармёр, Сліпёр і пад. Таксама заўважаў расійскі ўплыў у падачы прозвішчаў кшталту Бурдз’ё, Дэпард’ё, Мат’ё: замест гэтага слушнага, набліжанага да французскай мовы, варыянту беларусы перанялі расейскую традыцыю: Бурдзье, Дэпардзье (зрэдчас Дэпардзьё), Мацье і пад.
Цікава, што мы сышліся ў тым, што на прыкладзе такога слыннага прозвішча, як (Эміль) Д’юркайм можна выразна пабачыць, як адбывалася расеіфікацыя мовы і перакладніцкай традыцыі: калі спачатку імя падавалі, захоўваючы французскую вымову (Д’юркайм, гэты варыянт застаецца слушным у дыяспарнай мове), тады як паступова прозвішча так бы мовіць «русіфікавалася» — цяпер у афіцыйнай мове слушны хіба варыянт Дзюркгейм. А яшчэ варта адзначыць, спадар Аляксандр даводзіў, што слушна было б пісаць прозвішча «бязбожніка Сартра», як Сартар (а не Сартр). Падсумоўваючы нашыя пасядзелкі, гаспадар бібліятэкі сумна падкрэсліваў, што беларусы Францыі, а перадусім Леў Гарошка ў свой час не напісалі, не стварылі пэўнай інструкцыі па напісанні франкамоўных імёнаў уласных па-беларуску. І дадаваў, між іншым, што і ў адвартотным кірунку «робіцца абы-што»: французы перадаюць імёны беларускія то ў польскай традыцыі, то ў расійскай.
У 2008-м годзе у Кліўлендзе, ў штаце Агая сустракаў спадара Аляксандра Надсана падчас сустрэчы беларусаў Паўночнай Амерыкі з ЗША і Канады, і фатаграфаваў яго і спадарыню Івонку Сурвілу, якія ў гэты момант сядзелі разам за сталом на свежым паветры, размаўлялі і пазіравалі мне ў момант здымка. Былі падчас той сустрэчы і выступы некаторых беларусаў замежжа, толькі сутнасць іх рэчаў я не памятаю.
Але героям нашы бел-чырвона-белыя СМІ могуць усталяваць каго захочуць. Акрамя Аляксандра Лукашэнкі, які ўпершыню ў гісторыі нацыі стварае беларускую дзяржаву.