‫ُ‬ ‫پ‬ ‫جندیشا ور‬ ‫ی‬ ‫ف لنا ٔه ع می– ت‬ ‫ان من ع می ان ویی تا یخ‬ ‫ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫ُجندیشاپور‬ ‫فصلنا هٔٔع میٔت صصی ٔ‬ ‫انجمنٔع میٔ انشجوییٔتاریخٔ‬ ‫انشگاهٔش یدٔچم ا ٔاهوا ٔ‬ ‫سالٔ ‪ٔ،‬شمارهٔ ‪ ٔ،‬ستا ٔ‪۱۳ ۵‬‬ ‫صاحبا یا ‪ :‬ان من ع می ان‬ ‫دی‬ ‫ویی تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫ئول‪ :‬م حی ا ه‬ ‫س بی ‪ :‬م حی ا ه‬ ‫اعضای گ ه بی ا ‪( :‬بهت تیب ح ف ال با)‬ ‫ک چیو ئی ائو‪ ،‬اس ا یا گ ه تا یخ ان گاه فو ا شانگ ای‬ ‫مد اف ی ا ‪ ،‬ان‬ ‫وی ک ی تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫ک ع ی ب انیُو ‪ ،‬ان یا گ ه تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫ک ش ا ج ی یا ‪ ،‬ان یا گ ه تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫نشانی‪ٔ:‬اهوا ‪ٔ،‬ب وارٔگ ستا ‪ ٔ،‬انشگاهٔ‬ ‫ش یدٔچم ا ‪ ٔ،‬انشکدهٔا بیاتٔ ٔع و ٔ‬ ‫انسانی‪ ٔ،‬فت ٔانجمنهایٔع می‬ ‫رایانا ه‪info@scu-history.irٔ:‬‬ ‫بگاه‪www.scu-history.irٔ:‬‬ ‫ک اسماعیل سنگا ی‪ ،‬اس ا یا گ ه تا یخ ان گاه اص ا‬ ‫ک‬ ‫مد ضا ع م‪ ،‬ان یا گ ه تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫ک ب ا قیم‪ ،‬ان یا گ ه تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫س ا کاظمی‪ ،‬ان‬ ‫ک‬ ‫وی ک ی تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫ضا شک ا ‪ ،‬اس ا یا گ ه ما ی ان گاه شی ا‬ ‫ی اس ا فا سی‪ :‬آ‬ ‫اای‬ ‫دی اخ ی‪ :‬ح ین الکی‬ ‫ب ای س سی به عنا ین قاا‬ ‫ه‪ ،‬به ن انی ی‬ ‫‪www.scu-history.ir‬‬ ‫اج ه ف ایی ‪:‬‬ ‫قاله‬ ‫اهنمای تد ین ش ایط ُ ی‬ ‫ً‬ ‫ه‪،‬‬ ‫ع می ا ب خو ا باش ‪ ،‬ب ای ب سی اح ماا چاپ‬ ‫‪ ‬ه قالهای که ا ا‬ ‫یا قبول نی ‪ ،‬ی ایش ا بی قاا آ ا است‪.‬‬ ‫ُ ی ف ه خواه ش ‪ .‬گ ه بی ا‬ ‫ه به قالههای تألی ی ‪ ۶‬به قاا ت جمهای اخ ا‬ ‫ویا‬ ‫ه شما ه‪۶ ،‬‬ ‫‪‬‬ ‫ا ‪.‬‬ ‫ا کا ل ک ابشناسی آ ف س ا ه‬ ‫قاا ت جمهای یبای ت هم اه با ن اص ی‬ ‫‪‬‬ ‫شون ‪.‬‬ ‫‪ ‬تق تأخ چاپ قاا ب اسا تأیی قاله توسط ا ا گ ه بی ا است‪.‬‬ ‫ه قاله ب ع ٔه نوی ن ه است‪.‬‬ ‫ئولیت الب ن‬ ‫‪‬‬ ‫است تا اعا ن ی ه (ح اک سه اه ا ا ت ویل به ه) قاله ا به ن یهٔ‬ ‫‪ ‬نوی ن ه‬ ‫یگ ا سال نکن ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫قاله ا ط یق سا انه الک نیکی ه به ن انی ‪ www.scu-history.ir‬ا سال شو ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫مل ب ب شهای ی باش ‪:‬‬ ‫قاله بای‬ ‫‪‬‬ ‫ٔ‬ ‫اژه)‬ ‫‪ ‬چکی ه فا سی انگ ی ی (ح اک‬ ‫اژه)‬ ‫اهیم ک ی ی (ح اک‬ ‫اژگا‬ ‫‪‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ ‬ب نه اص ی ن قاله‬ ‫‪ ‬نی ه‬ ‫‪ ‬ف ست نابع آخ‬ ‫ٔ‬ ‫ا نوی ن ه یا نوی ن گا قاله شا ل‪ ،‬نا نا خانوا گی‪ ،‬تبه ع می یا ق ع ت ی ی‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫ٔ‬ ‫ان گاه یا ؤس ه بو ‪ ،‬شما ٔه ت ن ن انی ُ ت الک نیکی ک شو ‪.‬‬ ‫تن یم ا جا ها ک ابنا ه‪ ،‬ا « ٔ‬ ‫شیوه ُانوی ک ابنا ٔه شیکاگو» اس ا ه شو ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ا اص ی آ شا ل نا خانوا گی نوی ن ه‪ ،‬عنوا اث ‪ ،‬ج‬ ‫ا جا به یک اث ‪ ،‬فقط‬ ‫‪‬‬ ‫ا جا های ب ی‪ ،‬ب ای ا جا بافاص ه‪ ،‬ا (هما ‪ ). ،‬ب ای‬ ‫ص ه ُانویس آ ه شو‬ ‫ٔ‬ ‫شیوه ن ت اس ا ه گ ‪.‬‬ ‫ا جا بافاص ه‪ ،‬ا‬ ‫تن یم ک ابنا ه‪ ،‬ف ست اجع ب اسا نا خانوا گی نوی ن ه‪ ،‬بهصو ال بایی تب شون‬ ‫‪‬‬ ‫ٔ‬ ‫ا کا ل آ ها ک گ ‪ .‬وا ی که شناسنا ه اث ( ل چاپ‪ :‬ناش ‪ ،‬تا یخ ان ا ) قی‬ ‫ن ه باش ‪( ،‬بیجا‪ :‬بینا‪ ،‬بیتا) جایگ ین شو ‪.‬‬ ‫ا ج ل ی ‪ ،‬بهعنوا الگو‪ ،‬ب ای ٔ‬ ‫شیوه ا جاعا کا ل ک ابنا ه اس ا ه شو ‪:‬‬ ‫نو سند‬ ‫ک اب با نوی ن ه‬ ‫ل‬ ‫ی نویس با شما هگ ا ی‬ ‫ا جا به صف ه‬ ‫ک ابنا ه‬ ‫ف ه شی‪ ،‬ب ا ‪ .‬ف هنگ با پ وی‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ان ا ا ان گاه ت ا ‪،‬‬ ‫‪ .‬ف ه شی‪ ،‬ف هنگ با پ وی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ک اب با یا نوی ن ه‬ ‫‪ُ .‬ی نیا اقبال‪ ،‬تاریخ ای ا ا آغا تا‬ ‫‪.‬‬ ‫انق ا قاجاریه‪. . ،‬‬ ‫ُی نیا‪ ،‬ح ن عبا اقبال‪ .‬تاریخ ای ا ا آغا تا‬ ‫‪.‬‬ ‫انق ا قاجاریه‪ . . ،‬ت ا ‪ :‬خیا ‪،‬‬ ‫ک اب با بیش ا‬ ‫نوی ن ه‬ ‫حی ی آقایی یگ ا ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫تاریخ ت یع ‪ :۱‬ره حضور ا ا ا‬ ‫‪.‬‬ ‫و ( )‪،‬‬ ‫حی ی آقایی‪ ،‬مو یگ ا ‪ .‬تاریخ ت یع ‪:۱‬‬ ‫و ( )‪ .‬قم‪ُ :‬ژ ه گاه‬ ‫ٔره حضور ا ا ا‬ ‫‪.‬‬ ‫حو ه ان گاه سمت‪،‬‬ ‫ک اب با نا نوی ن ه‬ ‫جم‪ /‬ی اس ا ‪/‬‬ ‫بهکوشش ‪...‬‬ ‫ک اب ب‬ ‫‪ .4‬یاکونوف‪ ،‬تاریخ ا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫یح کال‬ ‫نا نوی ن ه‬ ‫‪.‬تاریخ سی تا ‪،‬‬ ‫قاله‬ ‫ه‬ ‫‪.‬آ و گا ‪« ،‬تا یخ اق ی تا یخ‬ ‫ایی»‪. 4 ،‬‬ ‫قاله‬ ‫ان نا ه‬ ‫قاله‬ ‫ُایا نا ه‬ ‫سند‬ ‫موعه قاا‬ ‫‪.‬ت‬ ‫‪.‬‬ ‫ی‪« ،‬آت ک ه»‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬یایی‪« ،‬ای ا ساسانی»‪،‬‬ ‫‪ .‬ینکوب‪« ،‬نق ال‬ ‫‪.‬‬ ‫اصول آ »‪،‬‬ ‫یاکونوف‪ ،‬ایگو ی ائی و یچ‪ .‬تاریخ ا ‪ .‬ت ٔ‬ ‫جمه‬ ‫ک یم ک ا ‪ .‬ت ا ‪ :‬ش کت ان ا ا ع می‬ ‫‪.‬‬ ‫ف هنگی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬تا یخ‬ ‫‪ .‬ک اسنا تا یخ یپ ماسی‬ ‫ا ا و خا ٔ‬ ‫جه ای ا ‪ ،‬سن ‪. /‬‬ ‫ا‪ ۱‬ب ا ‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫تاریخ سی تا ‪ .‬ت‬ ‫ا ‪. 4،‬‬ ‫آ و گا ‪ ،‬ژاله‪« .‬تا یخ اق ی تا یخ ایی»‪.‬‬ ‫ج ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ٔه ب ارا‪ ، . ،‬ب من‬ ‫ت ی‪ ،‬احم ‪« .‬آت ک ه»‪ ،‬ای ٔهالم ارف ب رگ‬ ‫اسا ی‪ . . ،‬ت ا ‪ :‬ک ای ٔهالم ا ف ب گ‬ ‫ج ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫اسا ی‪،‬‬ ‫یایی‪ ،‬تو ‪« .‬ای ا ساسانی»‪ .‬تاریخ‬ ‫ف هنگ ساسانی‪ .‬ت ٔ‬ ‫ی جی‪.‬‬ ‫جمه ا ق‬ ‫ج ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ت ا ‪ :‬ققنو ‪،‬‬ ‫ینکوب‪ ،‬ح ین‪« .‬نق ال ‪ ،‬تا یخ اصول‬ ‫آ »‪ُ .‬ایا نا ٔه ک ی‪ .‬ان گاه ت ا ‪ ،‬ج‪. 4‬‬ ‫ک اسنا تا یخ یپ ماسی ا ا و خا ٔ‬ ‫جه‬ ‫ای ا ‪ .‬سال ‪ . 4‬کا تن ‪ٔ .‬‬ ‫ُوشه ‪ .‬سن ‪. /‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫شیوهنا ٔه س و خط فا سی‬ ‫قالهها ا است‪.‬‬ ‫عایت ا چاپ ن م ستور خط فارسی وب ف هنگ ا با ا ب فا سی‬ ‫ا جم ٔه مت ین قواع این س و خط یتوا وا ی ا ک ک ‪:‬‬ ‫فاص ٔه ا ی بای عایت شو ‪ .‬فا سی این نوی ه وا ی که ح ف به هم نمیچ بن لی فاص ٔه‬ ‫ً‬ ‫ئی ن ا ن اس ا ه یشو ‪ .‬ا ک مههای «خانهها»‪ « ،‬یشو » «ب ه ی»‪.‬‬ ‫ب ای ت کیبهای اضافی ص ی ن ی به «ه» نا و ‪ ،‬ل « ٔ‬ ‫خانه ب گ»‪ ،‬ا نوی ٔه «ی» ی ه‬ ‫اس ا ه یشو ‪ .‬ست‪ٔ « :‬‬ ‫خانه ب گ»‪ .‬غ ط‪« :‬خانه ب گ»‪« ،‬خانهی ب گ»‪« ،‬خانه ی ب گ»‬ ‫عا ت جمع ها هم به صو بیفاص ه هم با فاص ٔه ا ی به ک ٔ‬ ‫مه جمعشون ه یچ ب ه‬ ‫ً‬ ‫چن و خا ح ما با فاص ٔه ا ی نوش ه یشو ‪ .‬ا‬ ‫صو ص یح است‪( :‬ک اب ا ک ابها)‬ ‫ٔ‬ ‫این اگ هموا ه با فاص ٔه ا ی نوش ه شو ک ی ُیش نمیآی ‪ .‬هیچ و ی ها با فاص ه مولی‬ ‫ً‬ ‫نوش ه نمیشو ‪( :‬ک اب ها) وا ی که ح ما ا فاص ٔه ا ی اس ا ه یشو ا ق ا ی ن ‪:‬‬ ‫ب ا های نا و ‪ :‬خانهها‬ ‫ب ا های و که به ح ف قبل بچ ب ‪ :‬ت بیهها‬ ‫ب ا یا ‪ :‬اس نبا ها‬ ‫ک مه ُ ن انه باش ‪( .‬بیش ا سه ن انه)‪ :‬ح اسیتها‬ ‫اژگا خا جی نا أنو ‪ :‬کان ی ی تها‬ ‫جمع ب ن اسم خا ‪ :‬ح نها ح ینها‬ ‫ً‬ ‫عمو ا ُی ون ج ا (با فاص ٔه ا ی) نوش ه یشو ( ال‪« :‬همشکل») گ اینکه به صو س هم‬ ‫نایی ب یط ا ک مه اس نبا شو ( ال‪« :‬هم ایه»)‪.‬‬ ‫ُ ون چ بی ه نوش ه یشو ( ل ان من ) ( گ اینکه ح ف آخ ج ‪ ۱‬ا ل ح ف ا ل ُ ون هم‬ ‫باشن یا ح ف آخ ج ‪ ۱‬ا ل ه باش ‪ :‬ن ا ن عاقه ن )‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ک ماتی که ت کیب یا چن ک مهان صو تی که نای ک مه ج ی ب یطگونه باش س هم ( گ اینکه‬ ‫غی این صو با فاص ٔه ا ی نوش ه یشون ‪« :‬نی ک » ب ای و ا ل‬ ‫ج ‪ ۱‬با «آ» آغا شو )‬ ‫‪.‬‬ ‫( انشآ و به عنوا اس نا‪« )۱‬آب یوه» ب ای و‬ ‫ک سی هم ه با توجه به ح کت ح ف ُی ین ت یین یشو ‪:‬‬ ‫اگ ح کت ُیش ا هم ه ساکن یا ی باش هم ه به صو ئ نوش ه یشو ‪ .‬ال‪ :‬هیئت‪.‬‬ ‫اگ ح کت ُیش ا هم ه ب باش هم ه به صو أ نوش ه یشو ‪ .‬ال‪ :‬تأثی‬ ‫اگ ح کت ُیش ا هم ه ُیش باش ‪ .‬هم ه به صو ؤ نوش ه یشو ‪ .‬ال‪ :‬ؤس ه‪.‬‬ ‫اس نا‪ :‬اگ ح کت قبل ا هم ه ضمه باش ح ف ب ا هم ه « »باش ‪ ،‬هم ه به صو ئ نوش ه یشو ‪.‬‬ ‫ال‪ :‬شئو ‪.‬‬ ‫نقطهگ ا ی‬ ‫‪ ‬عا تهای نق هگ ا ی به گ ه ک ی تق یم یشون ‪ :‬ن‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عا تهای نقطهگ ا ی نف عا تهایی ه ن که بهتن ایی ظاه یشون‬ ‫یگ ی به کا نمی ن ‪ .‬نمونه‪ :‬نق ه (‪ ).‬ی گول (‪.)،‬‬ ‫هنگا اس ا ه ا آ ها بای نک ههای ی ا عایت ک ‪:‬‬ ‫ب فاص ه با نوی ٔه ُی ین ا یشون ‪.‬‬ ‫یا آ ها ح ف (ال بای) ب ی یک فاص ه جو ا ‪.‬‬ ‫ست‪:‬‬ ‫« ا ا انا ا ‪ .‬سا ا انا ن ا ‪».‬‬ ‫نا ست‬ ‫« ا ا انا ا ‪.‬سا ا انا ن ا ‪».‬‬ ‫« ا ا انا ا ‪.‬سا ا انا ن ا ‪».‬‬ ‫« ا ا انا ا ‪ .‬سا ا انا ن ا ‪».‬‬ ‫ج عا تهایی ه ن که با عا ی یگ به صو‬ ‫عا تهای نقطهگ ا ی‬ ‫کما با ( کما ب ه ) به کا ی ‪.‬‬ ‫ی ن ‪ .‬نمونه‪ :‬کما به صو‬ ‫هنگا اس ا ه ا آ ها بای نک ههای ی ا عایت ک ‪:‬‬ ‫نوی ٔه با با ح ف ُی ین فاص ه ا ح ف ب ی ب فاص ه با آ نوش ه یشو ‪.‬‬ ‫نوی ٔه ب ه ب فاص ه با ح ف ُی ین نوش ه یشو ‪ .‬ح ف ب ی با آ فاص ه ا ‪.‬‬ ‫ست‬ ‫« ا ا (ش یت بوب ا) انا ا ‪».‬‬ ‫نا ست‬ ‫« ا ا(ش یت بوب ا) انا ا ‪».‬‬ ‫« ا ا ( ش یت بوب ا) انا ا ‪».‬‬ ‫« ا ا (ش یت بوب ا)انا ا ‪».‬‬ ‫« ا ا (ش یت بوب ا )انا ا ‪».‬‬ ‫« ا ا ( ش یت بوب ا ) انا ا ‪».‬‬ ‫شما ٔه ا جا ُانویس‪ُ ،‬س ا نق ه ق ا یگی نه قبل ا آ ‪ .‬انن ‪ :‬ن‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ل ا با عا ت‬ ‫به کا‬ ‫به یا‬ ‫ک‬ ‫ا یو شایگا‬ ‫( ‪- ۹‬‬ ‫)‬ ‫ف ست طالب‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫ی اس ا‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫ف ا فی ی‪ ،‬ک یم حاجی ا ه‪ ،‬س ی س ا نژا‬ ‫قاجا ‪...................‬‬ ‫ٔه ص وی ‪.........................‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ه ی ن و ی‪ ،‬ع ی ب انیُو‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫سی احم وا‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا ‪....‬‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا ‪.....................‬‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا ‪..........................................‬‬ ‫ی ض غا ی‪ ،‬ت ٔ‬ ‫جمه ع ی ا‬ ‫اشکانیا‬ ‫لئونا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گانیینگ به غ ب (س ٔه یکم) ‪...................‬‬ ‫گ گو اتی‪ ،‬ت ٔ‬ ‫جمه ک و غ ن ی اح ا ال ه سبطال یخ‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫وانع ُیش فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ید سف نا ههای جال ع‬ ‫ی اس ا‬ ‫قاجا‬ ‫تا یخ یافت‪/ / :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫ٔ‬ ‫یکی ا نابع آ گاهی هن ه ُی ا و کا جا ه ع قاجا ‪ ،‬س نا ههای جال این ع اس که این یا‬ ‫ی س به ق م ق قا ع مانی نوش ه ش ه اهمیت بی ی ُی ا یکن چ ا که‬ ‫س نا ههایی که‬ ‫ٔ‬ ‫س نا هنویس ا اه قای ه جا ه ای ا با این جوا ع ُی به ب یا ی ا حقایق ُی ا و جا ه خویش ب ه آن ا ا‬ ‫س نا ها ان کا ا هاست‪.‬‬ ‫توصی ی با تکیه ب س نا ههای جال ع قاجا یه به نبال ب سی مت ین وانع ُی فت‬ ‫این قاله با‬ ‫جا ٔه این ع ا ی س نا هنوی ا جال قاجا ی است س ا های ت قیق ن ا ی ه که عقب ان گی‬ ‫ای ا ع حمایت‬ ‫ا ‪ ،‬ع ت اهل هبی یا‬ ‫‪ ،‬ع آ و نوین‬ ‫ای ا ع و صنایع‬ ‫مت ین وانع ُی فت ان کا یاف ه س نا ههای این ع است‪.‬‬ ‫حکو ت کا گ ا ا حکو ی ا‬ ‫اژگا ک یدی‪ :‬ع‬ ‫قاجا یه‪ ،‬س نا ه‪ ،‬ع مانی‪ ،‬ق قا ‪.‬‬ ‫‪ .‬کا شنا ا ش تا یخ اسا ان گاه ش ی ب‬ ‫ی ‪m.saadat33@yahoo.com‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ قد ه‪:‬‬‫ی بو که جا ه ا ا ُی فت ع صههای‬ ‫ع قاجا یه گ ف ا کا‬ ‫جا ٔه ای ا‬ ‫ه به‬ ‫وانع ُی فت این ع با ب سی نابع هم ا با آ‬ ‫ف با اش ه بو ‪ .‬شناخت کا‬ ‫ست یآی که یکی ا این نابع س نا ههای جال ع قاجا یه است که به س ه قابل تق یم‬ ‫اخل ای ا ا به ت وی ک ی هان ‪ . ،‬س نا ههایی که به‬ ‫ه ن ‪ . :‬س نا ههایی که تن ا ش س‬ ‫ک و های خا جی ُ اخ هان ‪.‬‬ ‫ش س‬ ‫ٔ‬ ‫ا ن‬ ‫ک ه س نا ههای گ ه‬ ‫این ت قیق ب ای ب سی قیقت ئ ه‪ ،‬ای ه نابع ا‬ ‫ق ا ا ه ا این یا نی به س نا ههایی ُ اخ یم که گ ا ق م ع مانی ق قا نوش ه ش ه‬ ‫بو ن ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ع مانی ق قا عا ه ب های ک با ای ا ا ای جا ه ما ن ین بو ن اش اکا ف هنگی‬ ‫اه‬ ‫با ای ا اش ن ‪ .‬ا ا به لیل بهکا گی ی اه غ بی‪ ،‬ظاه ی ا ُایی ک ب ک ه بو ن ق‬ ‫ُی فت گ اش ه بو ن ‪ .‬حال جال س نا هنویس قاجا ی گ ا ق م ع مانی ق قا ا اه قای هٔ‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه خویش ب ه با ت ی‬ ‫جا ٔه خویش با این جوا ع ُی به ب یا ی ا کا‬ ‫وانع‬ ‫ب سی آن ا نب ی آ گاهی هن ه ب ای همع ا خویش ف اهم ک ن ا این ت قیق کا‬ ‫ٔ‬ ‫ُی فت جا ٔه قاجا ا ا ی جال س نا هنویس قاجا ی ب سی یکنیم‪ .‬ب سی ُی ین قیق‪،‬‬ ‫آب اها یا ک اب ای ا بین انقاب‪ ،‬کاتو یا ک اب لت جا ه ر ای ا ‪ ،‬ع ی اصغ شمیم‬ ‫ک اب ای ا ر ٔره س طنت قاجار‪ ،‬ح ن ع ی ا ه ُایا نا ٔه گفتما عقب ان گی ر ای ا ره‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه قاجا ُ اخ ه بو ن ا ا‬ ‫قاجار ه ک ا به س م خویش به ب سی کا‬ ‫س نا ههای جال آ ع ا کنا سای نابع و ب سی ق ا ا ه بو ن تن ا ب آن ا تکیه نک ه‬ ‫بو ن ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ی ان آب اها یا ‪ ،‬ای ا بین انقاب‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬م ع ی کاتو یا ‪،‬انق ا قاجار استق ار پ وی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ع ی اصغ شمیم‪ .‬ای ا ر ره س طنت قاجار‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ح ن ع ی ا ه‪ ،‬گفتما عقب ان گی ر ای ا ره قاجار‪.‬‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫قاجا‬ ‫عقب اندگی ع و صنایع د ‪:‬‬‫ا ن انس ا ُا بو ق قا ع مانی به لیل ا تبا ک با سیه‬ ‫ع قاجا یه هم ا با ا‬ ‫غ بی ا به کا گ ف ه ظاه ی ا ُایی ک ب ک ه بو ن فت‬ ‫ا ُا ب یا ی ا ع و صنایع‬ ‫ی چو اس انبول ط ابو ا ‪ ،‬سا و ‪،‬‬ ‫آ ت ا س ای ا ُایی سکونت آن ا ناطق‬ ‫ان ا ی ه بو ‪.‬‬ ‫آ اب سو غ بی یا‬ ‫تکو اغی غی ه به گ‬ ‫به کا گ ف ه ش ه این ناطق ا ی س نا هنوی ا ای انی‪ ،‬اه آهن‪ ،‬ک ی‬ ‫مت ین صنایع‬ ‫ب ا ‪ ،‬س گاه اب ی م بافی‪ ،‬کا خانه ن تک ی‪ ،‬صن ت چاپ‪ ،‬چ ا های گا سو ب ای شنایی‬ ‫س ح ش ‪ ،‬آسیابهای با ی‪ ،‬ت مبههای آب بو ن ‪ .‬توصیف این صنایع ن ٔوه کا ک آن ا یکی‬ ‫ٔ‬ ‫عاقه س نا هنوی ا ای انی بو بهطو ی که ب ش سی ی ا توصی ا آن ا به این ا‬ ‫ا او و‬ ‫اخ ا یاف ه بو ‪.‬‬ ‫ای ا اگ چه اههای ا تباطی جه یک با ا ُا ن اشت ا ا هم ایگی با این ک و هم باعث ن و ع و‬ ‫احل اب ایی ق ا اشت‬ ‫صنایع غ بی به آ ن ه بو به طو ی که ک ا ی صنایع آ هنو‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ع ی اصغ شمیم ‪ ،‬ای ا ر ره س طنت قاجار‪,‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ی ا م ح ین ف اهانی ‪،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حا سیا ‪،‬سف نا ه حاج سیا به ف نگ ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هم ن ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عب ال ین خا اف ا ا ی‪ ،‬سف نا ه که مه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ضا ق ی ی ا‪ ،‬سف نا ه رضا ق ی ی ا نوه فت ی شاه‪،‬‬ ‫ی ا به پط بور تاریخ ن گانی عبا‬ ‫ی اف ا ب ا الم ک‪ ،‬سف نا ه خ‬ ‫‪.‬‬ ‫ی اتقی طیب‪ ،‬سف نا ه تف یس‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف ها ی ا ‪ ،‬سف نا ه ف ها ی ا‪،‬‬ ‫‪.‬هما ‪. 4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ضا ق ی ی ا‪ ،‬سف نا ه رضاق ی ی ا نوه فت ی شاه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬ی قوب ی ای تب ی ی‪ ،‬سف نا ه حج ن ور‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ضا ق ی ی ا ‪ ،‬سف نا ه رضاق ی ی ا نوه فت ی شاه‪،‬‬ ‫ع ی اصغ شمیم‪ ،‬ای ا ر ره س طنت قاجار‪. 4 ،‬‬ ‫‪ .‬هما ‪. 4 ،‬‬ ‫ی ا نایب ال طنه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪4‬‬ ‫ا آ بیب ه بو ن ‪ .‬جال‬ ‫صنایع نی هم که ا ای ا ش ه بو ان ا حکو ت بو‬ ‫غ بی نقش حیاتی ُی فت ت قی ل ق قا ع مانی‬ ‫س نا هنویس ی ان ن که صنایع‬ ‫ه بو ن که چ ا این صنایع ای ا ا نیاف ه بو بناب این ع ه ای ا‬ ‫اش هاست ا ا ا این ا حی‬ ‫آن ا به نبال ب سی ع ت این ض یت ب آ ه بو ن ‪.‬‬ ‫ی قوب ی ای تب ی ی حاکمیت ا عا ل این ض یت ی ان ت چ ا که ا ن ا این ظی ٔه حاکمیت‬ ‫بو که ٔ‬ ‫این با ه چنین نوش ه بو ‪ « :‬ا چنا ق ه ش ه … آ‬ ‫ینه آبا انی م کت ا ف اهم کن‬ ‫جاها آسیابهای با ی ست ک هان که با با کا ک ه گن یا غی ه ا آ ینماین ت کیب که ا‬ ‫نمایا بو این طو به ن آ که با ب آ چ خو ه یگ ان … ا ضا این هم یا کم باش که با‬ ‫س ل آسانی یتوا به ای ا آ که این ج ی یتوا ای ا ا ق ی آبا ک لیکن چه چا ه که هیچ‬ ‫کس فک آبا ی ای ا نی ت … اف و یا ب حالت خو ا خو یم لیکن چه کنم که ست ن‬ ‫کوتاه خ ا ب ن یل»‪ُ .‬س واج ه با این ض یت چو ا ی ی به س گاه حاکمیت ای ا ن ا‬ ‫ً‬ ‫ص ب یآی که ش ا این صنایع ا ا ای ا کن ‪.‬‬ ‫ا ا ف ها ی ا که یکی ا ل م ا قاجا ی بو به حاکمیت نقش آ این با ه اشا ه ای نک ه ا‬ ‫ا نبو اههای ا تباطی با ل‬ ‫نیاف ن صنایع‬ ‫ی ی یگ به ئ ه نگاه یکن ع ل گ‬ ‫اههای ا تباطی این کل ب ط ف شو ‪.‬‬ ‫ا ُایی ی ان تن ا ا ی ا است که با گ‬ ‫‪:‬‬ ‫عد آ و نوین دا‬‫ا هم ع و ج ی شیوههای نوین آ و شی ت یس یش‬ ‫غ بی‪،‬‬ ‫کنا صنایع‬ ‫س نا هنوی ا ای انی با ی ا ق قا ع مانی‪ ،‬ا ا به عنوا یک ُ ی ٔه گ شگ ی و با ی‬ ‫ا ج ی ش های ت یس‪ ،‬شماخی‪ ،‬ن وا ‪ ،‬اس انبول‪ ،‬س ن گ ه‬ ‫قا یان ا ت‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬ی قوب ی ای تب ی ی‪ ،‬س نا ه حج ن و ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف ها ی ا ‪ ،‬سف نا ه ف ها ی ا ‪،‬‬ ‫ی ا به پط بور‬ ‫ی اف ا ب ا الم ک‪ ،‬سف نا ه خ‬ ‫ی ا‬ ‫‪.‬‬ ‫سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫خان خا ‪ ،‬سف نا ه ی ا خان خا اعت ا الم ک‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حاجی ُی ا ه‪ ،‬سف نا ه حاجی پی ا ه ‪، ،‬‬ ‫تاریخ ن گانی عبا‬ ‫ی ا نایب ال طنه ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫قاجا‬ ‫به توصیف ع و ج ی ی که این ا ت یس یش یُ اخ ن که ا این نمونه با ت کی‪،‬‬ ‫سی ‪ ،‬ف ان ه‪ ،‬خ اطی نقاشی‪ ،‬قص‪ ،‬صنایع س ی‪ ،‬جغ افیا‪ ،‬گیاهشناسی‪ ،‬ح اب‪ ،‬هن سه‪،‬‬ ‫طب‪ ،‬ع م ت یح ان ا حیوا ‪ ،‬ع و ن ا ی‪ ،‬ژیمناس یک‪ ،‬ع و ینی بو ن ‪ .‬ا ا ای ا بی‬ ‫ا هنو به صو سن ی ا ا ه یش ن ب ه ی چن انی ن اش ن ‪ .‬عب ال ین خا اف ا ا ی‬ ‫توصیف یکی ا ایب ٔ‬ ‫ین ا ُنج سال‬ ‫شیوه آ و شی ای ا چنین ینوی ‪ ...« :‬بچههای‬ ‫شش سال که ب ک ب بگ ا ن تا ه سال حمت یک ن تا اینکه ح فا ا یشناسن ب ا‬ ‫شناخ ن ح فا با کم ک ی یشو که ا ای ا ص یح ب و ب ا ه سال ک ا ع م ا ب وان‬ ‫ُی ک ا ب …»‪ .‬ا سوی یگ ا ج ی اقع ای ا هم به صو غی ل ی توسط‬ ‫هیئتهای هبی ا ُایی آ یکایی ا ایل ق سی هم ه ی ای ا ش ه بو ن که آن ا هم به‬ ‫صف کا چنین ا سی‪ ،‬ا‬ ‫ق ا نگ ف ه بو ن ‪ .‬حاجی سیا‬ ‫ایل ف و اس قبال‬ ‫قول ما یکی ا این ا چنین ینوی ‪ ...« :‬ن خو اص ا ف ها آن ا سه با ک‬ ‫مانا ‪،‬‬ ‫ن اش م گ شت ا‬ ‫اهالی ت مان ت نمو ن خ ا ی ان غ ضی ج خ ت به عمو‬ ‫مانا یگ ن یخواه اط ال ا ا‬ ‫ا ا نه هم یگ ن یخواه اط ال ا ا کاتولیک نمای‬ ‫بت به نمیشو چا ه‬ ‫عی وی نمای آشوب ک ن اگ چه لت حمایت ک لی ن خو ی‬ ‫یآ ن با ن باح ه هبی ینمو ن یگ م ن‬ ‫هما‬ ‫ای ج ب ن سه نیاف م آ‬ ‫چه کا به ین آیین شما ا ن یگویم بیایی ت یل کنی … آخ ن وان م ب مانم ق و ن‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫سیف ال له ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ی ا ح ا ال نه‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫ی ا به پط بور تاریخ ن گانی عبا‬ ‫ی اف ا ب االم ک‪ ،‬سف نا ه خ‬ ‫ی ا‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا تقی طیب‪ ،‬سف نا ه تف یس‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ی ا ح ا ال نه ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حاجی ُی ا ه ‪،‬سف نا ه حاجی پی ا ه‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ی ا ح ا ال نه ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫خان خا ‪ ،‬سف نا ه ی ا خان خا اعت ا الم ک‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬عب ال ین خا اف ا ا ی‪ ،‬سف نا ه که مه‪،‬‬ ‫ج ‪.‬‬ ‫ونیکا ینگ ‪ ،‬آ و گفتما اصا ف هنگی ر را قاجار‪،‬‬ ‫ی ا نایب ال طنه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫یل کن ع ما ت‬ ‫اظ ا ن اش ن اگ ک ی هم یخواست ت‬ ‫چی ت ُا های هم که ف می ن ق‬ ‫ننگین شو »‪.‬‬ ‫ا ا ط بی ه ط ن ل ن ینمو ن چنا که یا‬ ‫بی ک انی هم که ا آ و های ج ی ب خو ا بو ن ف ن ا ل م ا قاجا ی بو ن که ب ای‬ ‫آ و به سای ک و ها ف س ا ه یش ن بناب این ٔ‬ ‫نمیتوان ن ا آ و های ج ی ب ه ن‬ ‫همه‬ ‫شون ‪ .‬ا لین سه ج ی هم ب یا ی ت ا ع مانی ق قا آغا به کا ک بنیا گ ا آ ی ا ح ن‬ ‫ال ین شاه ا ا ه‬ ‫ه ی ای ا ُایهگ ا ی ک این ض یت تا ا‬ ‫ش یه‪ ،‬آ ا سال‬ ‫یاف ن ‪ .‬ا ا س نا هنوی انی ل حاجی‬ ‫یافت تا اینکه با ت کیل ان من ا ف ا ج ی گ‬ ‫شیوههای نوین آ و شی ع مانی به ج یآی که بی نگ به ت یل‬ ‫ا‬ ‫سیا ‪ ،‬چنا ا ی‬ ‫ع م ی یآ ‪.‬‬ ‫جال س نا هنویس این ا نی ُای حکو ت ا به یا آ ه ع ت ا نیاف ن آ و های نوین‬ ‫ای ا ا ع حمایت حکو ت ا ع و ج ی ی انن باب گ ه شکایت ا حکو ت ا با یکنن‬ ‫این ع حمایت شا ل حال ف هی گا جا ه هم ش ه بو ک انی ل ی ا حبیب ا سپ اا به‬ ‫انگ ه ی بو ‪ ،‬ا ک و ط ش ه بو ن حالی یتوان ن ا ع م ی ج ت آبا انی م کت ب ه‬ ‫بگی ن ‪ .‬اجی ُی ا ه صف ع م ا چنین ینوی ‪ ..« :‬ت ٔ‬ ‫جمه ک اب حاجی بابا ا ا ف ان ه به‬ ‫فا سی نمو ه ب یا خوب ا ع ه ب آ ه … ان اا که ا خو گ ه ک اب ا نوش ه که ال ا های‬ ‫که جمع طبع نمو هاست ل ای نا ه چا گاه کس که اصاحا‬ ‫خوب غوب ا بهطو‬ ‫ا ل است ال ا لغاتی که افواه عوا خوا است ک ی آ ا‬ ‫و که ای ا‬ ‫ننوش ه… آن ا ا ضبط جمع نمو ه …»‪.‬‬ ‫ای ا ‪:‬‬ ‫عد ت اهل هبی یا‬‫ف کنا هم‬ ‫یکی ا ائل جا ی ق م ق قا ع مانی هم ی ی المت آ ی ُی ا ا یا‬ ‫ن ش ه بو ‪ .‬ن قه ق قا به خاط وق یت‬ ‫بو که این ا به نوعی ت ا ح هبی یا‬ ‫ی بو ه همین ا به تنو نژا ی‬ ‫اقوا‬ ‫جغ افیایی ت ان ی ی ا ا های ق یم ی عبو‬ ‫حا سیا ‪ ،‬سف نا ه حاج سیا به ف نگ‪. 4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حاجی ُی ا ه ‪،‬سف نا ه حاجی پی ا ه‪، ،‬‬ ‫حا سیا ‪ ،‬سف نا ه حاج سیا به ف نگ‪. 4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا تقی طیب ‪ ،‬سف نا ه تف یس‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬حاجی ُی ا ه ‪ ،‬سف نا ه حاجی پی ا ه‪، ،‬‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫قاجا‬ ‫مانا شی ه سنی‪ ،‬ن ا ا‪ ،‬ااغا ‪ ،‬هن ‪ ،‬ا ا نه‪ ،‬ی و ‪ ،‬این‬ ‫بانی ن قه ن ش ه بو‬ ‫تنو هبی ا شکل ی ا ن ‪ .‬ع مانی هم به خاط وق یت جغ افیایی اب ه با ل ا ُایی ‪ ُ ،‬ی ای‬ ‫ی چو اسا ی و یت ی یت بو ‪.‬‬ ‫ُی ا ا یا‬ ‫کنا یک یگ ن ایج جالب توج ی به با آ ه بو که ا چ م‬ ‫هم ی ی ُی ا این ا یا‬ ‫س نا هنوی ا ای انی نمان ه بو ‪ .‬یکی ا تب ا این ا تأثی ُ ی ی ا یا ا یک یگ بو که نمونه‬ ‫جالب توجه آ طای ٔه ااغا ق قا بو که ف اهانی این با ه ینوی ‪ ...« :‬گوشت خوک ع‬ ‫ه‬ ‫ش اب تنباکو توتو سیگا سی ُیا اهی بی ف س ا ح ا ی انن سه شبانه‬ ‫ا ن ه شا ا غ ل ی هن ک ن یکنن نما ب ا یخوانن ب ی خ نه ا هم جای ی انن‬ ‫ج ای ا این‪ ،‬ب یا ی ا احکا اجبا ین خو ا ت ک‬ ‫قواع اسا ا خی ی مول ی ا ن‬ ‫ه‬ ‫ک ه چن ا ُای بن هب خویش نبو ن ل مانا ع مانی که ت ت تأثی ی یا نما‬ ‫ن است ا ا اکن عمو ی ل‬ ‫احکا ط ا‬ ‫ف یک ن‬ ‫کا‬ ‫ا ب ُا نمی اش ن‬ ‫این هم ی ی ب نو ُوشش آن ا هم اث گ اش ه چنا لبا‬ ‫حما ها ه لها عایت نمیک ن‬ ‫مانا قائل شون ‪ .‬حال‬ ‫ا ا نه‬ ‫ُوشی یک ست ش ه بو ن که نمیتوان ن ت ا تی یا‬ ‫هبی انع اخ ا ا یا ف قهها با‬ ‫چنین ض ی ی ا با ای ا ع قاجا ن بگی ی که ت با‬ ‫مانا اق یتهای‬ ‫تنشهای هبی نه تن ا یا‬ ‫های هبی عایت یش‬ ‫یک یگ ش ه‬ ‫م ح ین اف ی ‪ ،‬ژئوپ تیک قفقا سیاست جم وری اسا ی ای ا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عب ال ین خا اف ا ا ی‪ ،‬سف نا ه که مه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا م ح ین ف اهانی‪ ،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف ها ی ا‪ ،‬سف نا ه ف ها ی ا‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا صالح شی ا ی‪ ،‬گ ار سف ی ا صالح شی ا ی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪. 4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا م ح ین ف اهانی‪ ،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حاجی ُی ا ه‪ ،‬سف نا ه حاجی پی ا ه‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا م ح ین ف اهانی ‪ ،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫سیف ال له س ا م ‪ ،‬سف نا ه که‪. ،‬‬ ‫ی قوب ی ا‪،‬سف نا ه حج ن ور‪.44 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫آب اها یا ‪،‬ای ا بین انقاب‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫مین هم ا اشت خانم شیل هم س ی انگ یس خاط ا‬ ‫هبی ب که ح ی یا خو‬ ‫ً‬ ‫و ن ا شی ه سنی چنین ینوی ‪ ...« :‬ظاه ا ا ن اصول ت ا عم ه ای بین این‬ ‫خو‬ ‫هب خی ی ج ئی است لی قابت‬ ‫شاخه هبی اسا جو ن ا … وا اخ اف بین این‬ ‫هبی‬ ‫ت یا ب ت با‬ ‫ع ا بین آن ا اعا جه است» آ ا ا یت ی و یا ‪ ،‬ا ا نه‪،‬‬ ‫ا ن ی ‪ .‬حال س نا هنوی ا ب آ ه ا چنین جا ه ای انی که ا ق م ق قا ع مانی‬ ‫ی ی ن چنین جا ه ای با تنو نژا ی ینی اههای ُی فت ت قی ا طی ک ه لی‬ ‫یش ن‬ ‫جا ه ما ای ا که ا تنو هبی کم ی ب خو ا است هنو ُی ف ی به خو ن ی ه به ت ک‬ ‫ف ینی ا ع ت ع ُی فت جا ٔه خویش ی انن‬ ‫ف ف ه همین ع ت ا ح یا ف‬ ‫چنین ینوی ن ‪ ...« :‬اکاب ینیه ا چنا عا ه عیت ا غ فناتیک (ت ب) نمو ه ت یض به‬ ‫ج ل ک ه یکنن که اکنو ن ی ه بیت بی ی آن ا به جایی سی ه که ا نبو صنایع ع و ک ب‬ ‫غی ه اه ت یش ن گی ا ب ای هیچکس و نی ت ا ش فق بی‬ ‫اعت فاحت ت ا‬ ‫سیه ق قا غی ه ُ اکن ه ش هان با جو غ بت‬ ‫ب اع ی همگی بیابا ها کوه انا‬ ‫یا خو با یک یگ وافقت ن اش ه‬ ‫بیت بی ی آ واضع به آسایش اس اح ن چ ا بای ت ای ا‬ ‫قا ف صت کمال کوشش‬ ‫باشن یا سنی شی ه به اس ه ط ن ل ن همی ه ع ا باش‬ ‫ک ا اهل ک اب ی نی ی و ان ا ی ا ن س‬ ‫تباهی نی ی یک یگ کنن ُیا ب آخ ال ا‬ ‫شم هاست چ ا بای این طوایف ا شمن جا ال خو ق ا ا ه حال آنکه اغ ب ع ما آن ا ا ُاک‬ ‫ان هان … پیا ب آخ ال ا اهل کتاب را ن س ن م هاست احت ا ا آن ا را جای ن ان تهاست‬ ‫احت ا ا آن ا ایه قطع واص ت والفت سبب ع ا ت باطنیه سای ل یشو‬ ‫ن س شم‬ ‫همگی ب ان ا ت اسا وافقت یک ن به ت ریج ت اسا ر یا تهای یگ ار ل‬ ‫اخنس طوایف لیلت ین ا یگ ی »‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫لی ی شیل‪ ،‬خاط ات‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫ی ا تقی طیب ‪ ،‬سف نا ه تف یس‪.55،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ژ فان ‪ ،‬سف نا ه‪،‬‬ ‫ی ا تقی طیب‪،‬سف نا ه تف یس‪.44 ،‬‬ ‫هما ‪.4 ،‬‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫قاجا‬ ‫‪:‬‬ ‫عد حمایت حکو ت ل م ا ای ا ا‬‫س ین ق قا ع مانی به لیل هم جوا ی با ای ا همی ه ُ ی ای ب یا ی ا ای انیا بو ن که به ایل‬ ‫با گانی‪ ،‬س ا ‪ ،‬حج یا ع با عالیا ‪ ،‬ک ب ع م ا این‬ ‫ی چو ت ا‬ ‫س ین یش ن همی ه گ ف ا کاتی بو ن که ب ای فع آن ا نیا به حمایت ا ط ف لت ای ا‬ ‫اش ن یک س ی ا کا آن ا بو به ناا نی اههای ق قا ع مانی بو که همی ه اه نا‬ ‫ا وال اثاثیه آنا ا ی بو ن ک ی هم جواب گوی آن ا نبو ع های هم ا ط ف أ و ا ع مانی به‬ ‫خاط کوک ال اب ه بو ب ای خ ت س با ی به کا گ ف ه ش ه بو ن چو فاق سوابق شناسایی‬ ‫تاب یت ای انی بو ن نمیتوان ن به کا خویش سی گی کنن ا ا کا یگ آن ا ا جانب هم‬ ‫طنا ای انی ا بو که ٔ‬ ‫ی اه نا ای انی ا کا ا های ای انی بو ف اهانی یک‬ ‫نمونه با آ‬ ‫یب ی که س تت ا عمل گم ک به ج ت ح ا ای انی‬ ‫نمونه چنین ینوی ‪ ...« :‬این ش‬ ‫سه‬ ‫این ا وقف گ ه‬ ‫است این است که چن ن ال ای انی که ا ک نه ا ا ل ا باشن‬ ‫ش هان … غول اه نی ا یت ح ا ان … این ا ُول ت ک ه که سو نی ت این ا ا ه شو به‬ ‫ً‬ ‫اف حاجی یگ ا ن ‪ ...‬ثانیا ه ن لی که ش ص اف باتو ک ایه کن اگ ف ضا‬ ‫اص ا گ‬ ‫خواهش س ت گوئی گ ش ص یگ ا ن که تو ا‬ ‫ک ایه آ ن ل ه ا است این ا به‬ ‫ً‬ ‫اینجا ب ق می با ف شن ه ک به کنا یآین که قیم ش‬ ‫ب ه ثال ا ه چی ی که ب واه‬ ‫قابل تما یشو اگ اف ب واه چی ی ب ش این ق ا ا ا یشکنن تا ن ف ب ا ب ش‬ ‫یا هیچی ا ا ک ی ن »‪.‬‬ ‫ا ا کل ب گ آ جا بو که أ و ا ل خا جه ای ا نه تن ا به کا سی گی نمیک ن ب که‬ ‫شی ا ی این و چنین ینوی ‪ ...« :‬ا همه‬ ‫چپا ل هم طنان ا ُیش ق بو ن ‪ .‬نایب ال‬ ‫فیق قاف ه ه ن … تما ت ک ه‬ ‫ظ یف ت آ های کا ُ ا لت ع یه ای ا یباشن که ش یک‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا م ح ین ف اهانی‪ ،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫الوقایع‪.4 ،‬‬ ‫ح ین بن عب ال ه س ابی‪ ،‬سف نا ه ف خا ا ین ال له‬ ‫‪.‬‬ ‫اح ا ال نه‪ ،‬خاط ات‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫حاجی ُی ا ه ‪ ،‬سف نا ه حاجی پی ا ه‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫اح ا ال نه ‪،‬خاط ات‪،‬‬ ‫هما ‪. 4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی ا م ح ین ف اهانی ‪،‬سف نا ه ی ا م ح ین ف اهانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هما ‪،‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ی ی بع ب هن‬ ‫ه کس ا گ ف ن سبب ا ُ سی ن گ ن این ت ک ه یگ فای ه ن ا بای آ‬ ‫ت ک ه یگ بگی ن … ا ب گ گم ک خانه جویا ش گ ت ا ح ا ا ت ک ه البه نمینمو یم خو‬ ‫کای لت شما با ا اه اخ ی نمو ن ض خو شا تق یم ا این ق ا است بع ا این اه ا‬ ‫ض فع اش باه با أ و ین ع مانی یخو ن ابقی جه حالی است ب ای ان خ ن» جالب‬ ‫این است که حکو ت ای ا ا ظ می که أ و ا ای انی ب اتباع ا ا ی ا ن آ گاهی اش ن لی به‬ ‫خاط ن ی که ا اه ُی کشها سو ا أ و ا ب ست یآ ن آن ا ا با خواست نمیک ن ‪.‬‬ ‫حال چنین ض ی ی ا یتوا با حمایتهایی که لت ع مانی ا اتباعش ان ا ی ا قای ه ک تا به‬ ‫س ت ویب ک ه بو‬ ‫جا ه ُی ب چنا که ع مانی قوانین حمایت ا اتباعش ا‬ ‫عمق ت ا‬ ‫اج ا ع مانی که به س ین خویش ب یگ ن ا و حمایت خویش ق ا ا ه سایل اسکا‬ ‫این است که‬ ‫ما ا اج ا یک‬ ‫مانا غی‬ ‫قانو ا ا یا‬ ‫آنا ا ف اهم یک‬ ‫ا ینال له یکی ا ع ل ُی فت ت قی سای جوا ع ا حمایت اتبا یک ک و ا یک یگ ی ان‬ ‫عب ال ین خا اف ا ا ی ج وی ع ل شکلگی ی چنین ئ ه ای چنین ینوی ‪...« :‬‬ ‫یا ص بت ا جانب ین الم ک سؤال نمو یم که أ و ین ل خا جه که خا ه ن این ق‬ ‫حمایت جانب ا ی ا تب ه خو ینماین عیت آن ا کمال ضا ن ی ا ا أ و ا خو ا ن به خاف‬ ‫ای ا که عیت ای ا خا جه ه ن همی ه شاکی نا اضی ه ن جواب ا ‪ :‬أ و ین ل خا جه‬ ‫واجب ا ن لکن أ و ین ج ای ا که ایتهای‬ ‫که ه ایت ه ن به ق ک ایت خ‬ ‫ی هن‬ ‫کوچک ه ن واجب ن ا ن که لت یک ه ا تو ا به اسم واجب به أ و ین ج‬ ‫این انب این ه ا تو ا ا به ک ا یک ا أ و ین ب هم که ب وان به آسو گی گ ا نمو ه ا تب ه لت‬ ‫خو ب طمع حمایت بکن ُس اب ه ن بای گ ا خو ا ا این ج ا ت یل نماین این است‬ ‫که عیت هم کمال نا ضایی ا ا ن »‪.‬‬ ‫نایب ال شی ا ی‪ ،‬ت فه ال ین سف نا ه نایب ال‬ ‫‪.‬‬ ‫اح ا ال نه ‪ ،‬خاط ات‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬حاجی ُی ا ه‪ ،‬س نا ه حاجی ُی ا ه‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ف ها ی ا‪ ،‬س نا ه ف ها ی ا‪،‬‬ ‫ح ین بن عب ال ه س ابی‪ ،‬سف نا ه ف خا این ال له‬ ‫عب ال ین خا اف ا ا ی‪ ،‬سف نا ه که مه‪،‬‬ ‫ر شی ا ی ر یارت که سیاحت ای ا‬ ‫الوقایع‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هن ‪.88 ،‬‬ ‫وانع ُی فت جا ٔه ع‬ ‫قاجا ا ی س نا ههای جال ع‬ ‫قاجا‬ ‫ن ی هگی ی‪:‬‬ ‫ن بت به کا جا ه خویش ع قاجا ‪ ،‬س نا ههای جال‬ ‫یکی ا نابع آ گاهسا ی‬ ‫ع قاجا است که سیاحت ا ناطق خا ا ای ا ‪ُ ،‬ی به ب یا ی ا کا جا ه خویش ب ه‬ ‫آن ا ا س نا ههای خو ان کا ا ه بو ن این ا ا اه قای ه ض یت جا ه ای ا سای‬ ‫مت ین کا جا ه ای ا ا ن س نا هنوی ا قاجا ی‪ ،‬نبو صنایع‬ ‫جوا ع ب ست یآ‬ ‫غ بی ب ای به کا ان اخ ن اق ا ک و آسایش ‪ ،‬ع حمایت ا اف ا ف هی ه جا ه ط آن ا‬ ‫ا ‪ ،‬ع ت ا ح هبی یا‬ ‫ا آ و نوین‬ ‫ف‬ ‫ا جا ه حمایت نک اق ا‬ ‫ای ا‬ ‫ای انیا که همی ه ن به ک مکشهای ف قه ای یش ع حمایت حکو ت ا‬ ‫ع صههای ف عنوا ش ه بو ‪ .‬آن ا با ان کا ه یک ا این کا ب سی ع ل شکلگی ی‬ ‫چنین ائ ی س م می آ گاهسا ی هم ع ا خویش اش ن ‪.‬‬ ‫نابع‬ ‫آخ ‪:‬‬ ‫ آب اها یا ‪ ،‬ی ان ‪ ،‬ای ا بین‬‫‪.‬‬ ‫‪ -‬اح ا ال‬ ‫انقاب‪ ،‬ت جمه کاظم فی‬ ‫نه‪ .‬خاط ات‪ ،‬به کوشش سی‬ ‫‪ -‬اف ا ا ی‪،‬عب ال ین خا ‪ ،‬سف نا ه که‬ ‫م‬ ‫‪.‬‬ ‫ اف‬‫الم ا ف اسا ی‪،‬‬ ‫ی‪ ،‬م ح ین‪ ،‬ژئوُول یک قفقا‬ ‫‪.‬‬ ‫ن‬ ‫یگ ا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ی وسوی‪ ،‬ت ا ‪:‬ن‬ ‫مه‪،‬به کوشش سول ج‬ ‫ حاجی ُی ا ه‪ ،‬سف نا ه حاجی ُی ا ه‪،‬ج‬‫ان گاه ت ا ‪. 4 ،‬‬ ‫یا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن ع م‪،‬‬ ‫ ضاق ی ی ا‪ ،‬سف نا ه ضا ق ی ی ا ٔ‬‫نوه ف‬ ‫ناش ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ ،‬به کوشش حافظ ف ان ائیا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ خان خا ‪ .‬سف نا ه ی ا خان خا اع ا الم ک‪ ،‬به کوشش نوچ‬‫نا‪ ،‬بی تا‪.‬‬ ‫ت ا ‪:‬ن‬ ‫‪.‬‬ ‫سیاست جم و ی اسا ی ای ا ‪ ،‬ت ا ‪:‬بنیا ای ه‬ ‫‪ -‬حا سیا ‪ ،‬سف نا ه حاج سیا به ف نگ‪ ،‬به کوشش ع ی هباشی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ان گاه ت ا ‪. 4 ،‬‬ ‫ا‪،‬‬ ‫ک‪،‬‬ ‫م ی‪ ،‬بی جا‪ :‬بی‬ ‫ی شاه‪ ،‬به کوشش اصغ ف ان ای قاجا ‪،‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪ -‬ینگ ‪ ،‬ونیکا‪ ،‬آ و‬ ‫ین گف ما اصا ف هنگی‬ ‫ا قاجا ‪ ،‬ت جمه‬ ‫‪ -‬س ابی‪ ،‬ح ین بن عب ال ه‪ ،‬سف نا ه ف خا ا ین الد له‬ ‫الوقایع‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫خواه‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ققنو ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫تا‪.‬‬ ‫‪ -‬سیف ال له‪ ،‬سف نا ه که‪ ،‬به ت‬ ‫‪ -‬شمیم‪ ،‬ع ی اصغ ‪ ،‬ای ا‬ ‫یح ع ی اکب خ اُ ست‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ه س طنت قاجا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫‪ -‬شیل‪،‬لی ی‪ ،‬خاط ات‪،‬ت جمه ح ین ابوت ابیا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ ع ی ا ه‪ ،‬ح ن‪ُ ،‬ایا نا ٔه گف ما عقب اندگی‬‫‪.‬‬ ‫ ف اهانی‪ ،‬ی ا م ح ین‪ ،‬سف نا ه ی ا‬‫ت ا ‪:‬ن‬ ‫‪.‬‬ ‫ف سی‪،‬‬ ‫‪ -‬ف ها ی ا‪ ،‬سف نا ه ف ها ی ا‪ ،‬ت‬ ‫یاب ب ا ‪،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نو‪،‬‬ ‫ای ا‬ ‫ه قاجا ‪ ،‬ان گاه ا ا صا ‪،‬‬ ‫یح غا ضا طباطبایی‪،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ کاتو یا ‪ ،‬م ع ی‪ ،‬لت جا ه ای ا ‪:‬انق ا‬‫‪.‬‬ ‫اش اقی‪،‬‬ ‫‪4،‬‬ ‫قاجا‬ ‫نو‪،‬‬ ‫‪ -‬ی ا‬ ‫‪.‬‬ ‫ای ا‬ ‫ع می‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ک‪،‬‬ ‫باشگاه ا بیا ‪،‬‬ ‫سف ی ا صالح شی ا ی‪ ،‬ی ایش همایو ش ی ی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ی اف ا ب ا الم ک‪ ،‬سف نا ه خ‬ ‫شی ا ی‪ ،‬ت فه ال‬ ‫هند‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫‪.‬‬ ‫اس ق ا ُ وی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ی ا به ُط بو‬ ‫ی ا نایب ال طنه‪ ،‬به کوشش م گ بن‪ ،‬ت ا ‪ :‬ک اب انه‬ ‫‪ -‬نایب ال‬ ‫و گ ا ی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ -‬ی ا تقی طیب‪ ،‬سف نا ه تف یس‪ ،‬به اه ما ع ی اصغ حق ا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫‪ -‬ی ا صالح شی ا ی‪ ،‬گ ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫مد ح ین ف اهانی‪ ،‬به کوشش‬ ‫نه‪ ،‬سف نا ه که‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫اساطی ‪ ،‬بی‬ ‫‪.‬‬ ‫ فان ‪،‬ا ژ ‪ ،‬سف نا ه‪ ،‬ت جمه ح ین نو صا قی‪،‬ت ا ‪ :‬ن‬‫ا ی ا ح ا ال‬ ‫نی‪4 ،‬‬ ‫ی حقیقت‬ ‫بابک‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫اه‬ ‫تا یخ ندگانی عبا‬ ‫وفی‪. 4 ،‬‬ ‫ین سف نا ه نایب ال د شی ا ی‬ ‫یا ت که سیاحت‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ -‬ی قوب ی ای تب ی ی‪ ،‬سف نا ه حج ن و ‪ ،‬به کوشش سول ج‬ ‫یا ‪،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ع م‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫ٔه صفوی‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینات سکههای‬ ‫ف ا فی ی (نوی ن ٔه ئول)‬ ‫ک یم حاجی ا ه‬ ‫س ی س ا نژا‬ ‫تا یخ یافت‪/ / :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫است‪ .‬عائم ن انههای‬ ‫ال ٔه ب اع قا ی ف هنگی‬ ‫سکه سکهشناسی یکی ا قولههای م‬ ‫است‪ .‬سمیت‬ ‫ک یبهها أث ا هب اع قا ا‬ ‫ی سکهها ن ا ی ه که ب ش می ا نقو‬ ‫ٔه ص وی تأثی ا عمیق این هب با ها اع قا ا ای انیا ‪ ،‬وجب ش تا اش ا ‪،‬‬ ‫هب ت یع‬ ‫ا ا ای انیا ا ن بت به ائمه ن ا‬ ‫ا عیه‪ ،‬نقو نما ین صف ائمه ب ی کوکا ن کس گ‬ ‫ک یبهٔ‬ ‫وای نقو‬ ‫ه ‪ .‬ه ف ا این قاله ب سی تأثی ای ئولوژی هبی ب کوکا ص وی ا ل ا‬ ‫مو ک یبههای سکهها سمیت شناخ ن هب ت یع‬ ‫سکهها همچنین ب سی ی ا تأثی گ ا ی وا‬ ‫وسط جا ه است‪.‬‬ ‫توسط ق‬ ‫ت قیق این نوش ا به صو توصی یج ت ی ی با یک ن ی تا یخ ف هنگی ا ط یق گ آ ی‬ ‫ک اب انه است‪ .‬این قاله با ال ه ب سی سکههای ص ویه س ی ا به سواا ی ُاسخ ه ‪:‬‬ ‫اطاعا‬ ‫‪ .‬ای ئولوژی هبی شی ه چه تأثی ی ب ت یینا سکهها گ اش هاست؟ ‪ .‬ک یبهها عائم سکهها عا ه ب اینکه‬ ‫ن ا هن ٔه ا ا شاها ن بت به ائمه ه ن ‪ ،‬چه ینههای فک ی یگ ط احی ش هان ؟ ال ه ب سی‬ ‫عیت حکو ت شی ی ا ا ٔه جا ٔه ص وی‬ ‫نقو ک یبهها ن ا هن ٔه تب یغ ای ئولوژی شاها ص وی ب ای‬ ‫است که ی ه اع قا ا با های شی ی ا ‪.‬‬ ‫اژگا ک یدی‪ :‬سکه‪ ،‬ع‬ ‫ص ویه‪ ،‬ای ئولوژی هبی‪ ،‬ت یع‪.‬‬ ‫قق ا بی ی ‪Farzadfeyzi50@yahoo.com‬‬ ‫‪ .‬ان وی ک ی باس ا شناسی ان گاه‬ ‫‪ .‬اس ا یا گ ه باس ا شناسی ان گاه قق ا بی ی ‪k_hajizadeh@uma.ac.ir‬‬ ‫‪ .‬ان وی ک ی باس ا شناسی ان گاه قق ا بی ی ‪saeidsattarnejad@yahoo.com‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪4‬‬ ‫ قد ه‪:‬‬‫یا ی)‬ ‫–‬ ‫ج ه ی قم ی (‬ ‫انی ای انی شی ه بو ن که سالهای‬ ‫ص ویا‬ ‫ا ُا شاهی ص وی‪ ،‬شاه اسماعیل ا ل بو که سال‬ ‫ب ای ا ف ان ایی ک ن ‪ .‬بنیانگ ا‬ ‫ه‪ .‬ا‬ ‫تب ی تاجگ ا ی ک آخ ین ُا شاه ص وی‪ ،‬شاه س ا ح ین که سال‬ ‫ه‪.‬‬ ‫افغا ها شک ت خو ‪ .‬حکو ت ص وی ا لین حکو ت ی ای ا ب ا اسا ج یانی هبی‬ ‫ب نی ب ت الیم شی ه بو ‪.‬‬ ‫ٔه ص ویه تا یخ ای ا ع شکوفایی اع قا ا شی ی است‪ .‬ف ه ت ک شی ی هن این ه‬ ‫ٔه ص وی با ای ئولوژی هبی ب جای گ ا هاست‪ .‬با سمیت یاف ن‬ ‫نمو خاصی ا آثا می ا‬ ‫ٔ‬ ‫س ٔه شی ی ص وی ای ا ‪ ،‬هن ن ا ‪ ،‬ا ین شی ی ا بیش ا ُیش س مایه کا خو ق ا ا ه ا‬ ‫خط خوشنوی ی ای ئولوژی هبی شی ی هن های کا ب ی به عنوا یک عن ت ئینی اب ا ی‬ ‫یژگی شاخص‬ ‫ٔه ص وی به لیل جو‬ ‫ب ای تب یغ تقویت ا های ت یع اس ا ه ک ن ‪ .‬هن‬ ‫هب ت یع هویت ی که ب خاس ه ا ای ئولوژی ت ک ا ب گا حکو ت بو به اب ا ی ب ای بیا‬ ‫ف هن این ه با ت ک ا‬ ‫خ ت ین ق ا گ ف هبو ‪ .‬ش ههای‬ ‫ُیا سانی تب یل ش ه‬ ‫ً‬ ‫شی ی ُیون یخو ن با نما ین‪ ،‬بیا ان ی ههای این هب یشون ‪ .‬اساسا هن های ینی یک‬ ‫ٔ‬ ‫جنبه سمبولیک آ هاست‪.‬‬ ‫کن آ‬ ‫چی‬ ‫ص ویا با ا عای سیا ُیون خو ا با آل ع ی اعا نمو ن با ا عای بابیت نماین گی ا ا غایب‬ ‫ک ن‬ ‫عیت سیاسی به خو ب ی ن ب ین ت تیب تا ح ی اق ا سیاسی خو ا‬ ‫( )‪،‬‬ ‫همچنین تا ح ی اق ا سیاسی خو ا با با های ی ین شی ی که ا ا ت ع وی ا ن ل فاطمه است‬ ‫که‬ ‫یا یی با شمنا ای ا ین‪ ،‬ی نی ع مانیها غ ب ا بکها‬ ‫ع ین ساخ ن تا‬ ‫سنی هب بو ن ‪ ،‬ب وانن ل ی م ک قوی ک و ای ا کنن ای ا ا ا ُ اکن گی ه‬ ‫هایی هن ‪.‬‬ ‫سی ب ای ای ا ح بین ای انیا ج اسا ی آنا ا‬ ‫شاه اسماعیل ص وی ُس ا به ق‬ ‫با ات ا‬ ‫هم ایگا ‪ ،‬که سنی هب بو ن هب ت یع ا به عنوا هب سمی ان اب ک‬ ‫ا حکو ت‬ ‫ُ اخت‪.‬‬ ‫هب ت یع به سای اق ا‬ ‫های ف به تب یغ قبوان‬ ‫‪ .‬تا ب ش‪ ،‬تا یخ ص ویه‪ ،‬صص ج ‪.‬‬ ‫‪ :‬گ ش ه‪ ،‬حال‪ ،‬آین ه»‪،‬‬ ‫‪ .‬احم ی کی‪ « ،‬موعه قاا همایش ما ی‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ت ابی طباطبائی‪ ،‬سکههای اسا ی هی ای انی گو کا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫ٔه ص وی‬ ‫هبی نی حاصل ش شی ه هب‬ ‫ص و یه‪ ،‬عا ه ب اینکه ح سیاسی به جو آ ‪ ،‬ح‬ ‫ن ی ه‪ ،‬ساطین ص و یه‪ ،‬لت اسا ی ای ا ا ا ت ت ن ساطین ع مانی‪،‬‬ ‫سمی ای ا گ ی‬ ‫هب شی ه‬ ‫که خو ا خ ی ه مین ج ا ی ان ن ‪ ،‬خا نمو ن ‪ .‬این س ه با سمی ک‬ ‫س اس ای ا ‪ ،‬به ت ک و ای ا هو یت شی ی ب ی ‪ .‬شناسایی ت یع اثنیع ی ا سوی‬ ‫ص و یا ‪ ،‬بهعنوا ین سمی لت ص وی‪ ،‬باعث تقو یت حکو ت ک ی خ ق آ گاهی بی ی ا‬ ‫هب ی‬ ‫هو یت ی ش ‪ .‬ب خاف ان ا ف هنگی ع ص وی‪ ،‬هب شی ه که بهصو‬ ‫ی ای ا ج ی ش ‪ .‬نق ت ا اخ ی خا جی این ه‬ ‫آ ه بو ‪ ،‬عا ل اص ی ح‬ ‫ی اک ش های ای ا اق ا به ض ب سکه کنن با ا ُولی‬ ‫باعث ش تا ض اب انههای‬ ‫اخ یا تما اق ا ق ا گی که همین عا ل می بو تا همانن گ ش ه که‬ ‫گ های شکل گی‬ ‫ُا شاها ن ا خانوا گی یا س ن ی خو ا ب ی سکهها ض ب یک ن این با حاکما ص وی با‬ ‫ت ئینا سکهها که ی ه‬ ‫هوشمن ی به تب یغ هب تا ه شکل گ ف ه ت یع بپ ا ن ‪ .‬ال ه نقو‬ ‫تا ی ی‪ ،‬ف هنگی هن ی‪ ،‬ا جنبه شناسی‬ ‫هبی اش هان ‪ ،‬عا ه ب ا‬ ‫ت ک ا قو ی‬ ‫جا هشناسی تا ی ی نی حائ اهمیت یباشن ‪ .‬با توجه به اینکه یتوا ب خی ا جوه شناخ ی‬ ‫ک یبههای سکهها ک ب نمو ‪ ،‬بناب این ال ه ت ئینا‬ ‫گ ش ه ا با ال ه‪ ،‬ت یل ب سی نقو‬ ‫ک یبههای سکههای ه ص ویه با یک تا یخ ف هنگی یتوان به تبیین وضو اه اف ت قیق‬ ‫کمک کن ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ُیشینه ت قیق‪:‬‬ ‫‬‫ٔ‬ ‫ینه تا یخ‪ ،‬ف هنگ اق ا است که هموا ه و توجه‬ ‫م‬ ‫سکه سکهشناسی ا وضوعا‬ ‫ٔ‬ ‫ُژ ه گ ا بو هاست‪ .‬اب ه با سکههای ه ص وی ت قیقا ب یا ی صو گ ف ه است که ا آ‬ ‫جم ه یتوا به ک ابهای ن ش ٔه سکههای شاها اسا ی ای ا سکههای اشینی ای ا‬ ‫های شاها صفوی خانم‬ ‫ق های ب سکهشناسی آقای ت ابی طباطبایی‪ ،‬پژ ه ی ر سکهها‬ ‫اسماعی ی‪ ،‬سکههای ای ا ا آغا تا را ن یه آقایا س ف ا آ انی‪ ،‬آلبو سکهها ن ا ها‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬تا ب ش‪ ،‬تا یخ ص ویه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬حافظ نیا‪ ،‬جغ افای سیاسی ای ا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬سیو ی‪ ،‬باب ص ویا ‪،‬‬ ‫‪ .‬ی شیبانی‪ ،‬ت کیل شاهن اهی ص وی (احیا‪ ۱‬ح‬ ‫ی)‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ین‬ ‫های پا شاها ای ا رابینو‪ ،‬سکههای ره صفویه (سکهشناسی) قائینی‪ ،‬سکههای ای ا‬ ‫فی سکههای ض ب ش ه ر اسف این نیک گ ا همچنین قاا ن‬ ‫ش ی ت ا ه‪ ،‬شناسایی‬ ‫ا ع می اشا ه ک ‪ .‬ا آن ایی که ُژ هشهای صو گ ف ه ب ی سکههای ٔه ص وی‬ ‫ش ه‬ ‫ٔ‬ ‫مو آ همچنین ال ه آ بافت هبی جا ه‬ ‫بی توصی ی بو ه ا ُ اخ ن به وا‬ ‫ص وی ص ف ن ش ه‪ ،‬نگا ن گا ا ب آ اشت تا ا ی گاه تا یخ ف هنگی به ال ٔه ای ئولوژی ت ک‬ ‫حاکم ب ت ئینا سکههای این ه بپ ا ن ‪.‬‬ ‫ٔه صفویه‪:‬‬ ‫ هب‬‫ا لین اق ا شاه اسماعیل ب ای ت کیم ُایههای س نت خویش ب چی حکو ت وک ال وای ی‪،‬‬ ‫ای ا ات ا ی هبی بو ‪ .‬ب ای این کا ب ای اینکه ای ا ا ا گ ن ع مانیا ا ا نگه ا ‪،‬‬ ‫سال ب ا حکو ت آل بویه خ ا ان ه بو سمی اعا ک خو به‬ ‫هب شی ه ا که به‬ ‫هب اثنی ع ی حکو ت ا تب ی ب ست گ فت سپس به تب یغ ا آ‬ ‫عنوا حا ی‬ ‫تما ای ا ُ اخت‪ .‬شاه اسماعیل ب ای ج وگی ی ا ن و س ا س یم ُا شاه ق تمن ع مانی که به‬ ‫مانا ای ا نی حکو ت کن ‪ ،‬ا هما‬ ‫ب انهی ا عای خافت اسا ن اشت که ا این ط یق ب‬ ‫ا احکا شی ی ا اسا سیاست‬ ‫اب ا هب شی ی ا قابل هب ت نن تما ای ا گ‬ ‫لت خو ق ا ا ‪.‬‬ ‫کن م بنیا ی سیاست هبی شاها ص وی اب ا عاقه عمیق به خان ا ع ی ( ) بو ‪ .‬شاها‬ ‫ً‬ ‫عاقه یا ی اب ا ی اش ن ا ش ا ا به ع ی‬ ‫عی( )ا ا‬ ‫ص وی عمو ا ن بت به ح‬ ‫( ) خو ا «بن ه شاه ایت» «ک ب آس ا ع ی» ی نا ی ن ‪.‬‬ ‫ن ال ه ف هنگ هن ه ص وی هب نقش ت یین کنن ه ا ‪ .‬سی سمیت ت یع ای ا به‬ ‫حو ههای ف سیاسی‪ ،‬ف هنگی‪ ،‬اق ا ی ا بی ات ا اف ا ‪ .‬ای ا‬ ‫ت یج ح ه به ح ه‬ ‫ص ک ای ا ا یگ ک و های اسا ی تا ین اس قال ک و ‪ ،‬ا‬ ‫‪،‬‬ ‫یگانگی یا‬ ‫ح‬ ‫ایل اص ی ات ا هب ت یع به عنوا هب سمی ک و توسط ص ویا بو ه است‪ .‬عناص شی ی‬ ‫ناگ انی ب س ه اتب هن ی بوجو نیا ن ؛ ب که به صو ت ی ی آ ا جا ه سو ُی ا‬ ‫‪ .‬ق یانی‪ ،‬تا یخ ف هنگ تم ای ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫ُا سا ست‪« ،‬شاه عبا ا ل‪ُ ،‬ا شاهی با‬ ‫ه ص ویه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هایی که بای ف ا گ فت»‪ ،‬صص‬ ‫ج‬ ‫‪.‬‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫ٔه ص وی‬ ‫قوانین ینی به خوبی‬ ‫نوعا هن ی همگی‬ ‫ا حاکمیت ص ویا ا تبا بین هن‬ ‫ک هان ‪ .‬نک ه قابل توجه این که‬ ‫ُایهگ ا ی ش ه بو ‪ .‬این ا و خ ی و ‪ ،‬بناهای ما ی‬ ‫با گوکنن ه عناص شی ی بو ن که ا یژگیهای این ع به شما ی ‪.‬‬ ‫ه ص وی ب ک یه ینههای ف هنگی ای ا تاثی گ اشت‪ .‬اعا شی ه اثنیع ی به عنوا‬ ‫ت یع‬ ‫هب سمی ک و تا ه تأسیس ص ویه ا سوی شاه اسماعیل‪ ،‬م ین ت میم عا ل تب یغا‬ ‫هبی ای ئولوژی سیاسی ص ویه بو ‪ .‬نق ش ا های شی ی ب ی سکهها توسط حاکم سیاسی یکی‬ ‫ُا شاها ب ای تب یغ اشاعه هب ت یع بو ه است‪.‬‬ ‫ا چن ین‬ ‫ّ‬ ‫سکهشناسی ٔه صفویه‪:‬‬‫ٔ‬ ‫سکه ه ه نما ی ا هب‪ ،‬آ اب سو ‪ ،‬خط با ‪ ،‬چگونگی ض یت اق ا ی اج ماعی‬ ‫شناخت تا یخ‪ ،‬اق ا‬ ‫ی سکهها ح ی جنس آ‬ ‫ه بو ه است‪ .‬ک یبه نقو‬ ‫هن ی آ‬ ‫ال ه سکهها بای به نک ه اساسی توجه اشت‪ :‬ن ت آ که‬ ‫ه نق ی اساسی ا ‪.‬‬ ‫ف هنگ آ‬ ‫ن آ آ ه است‪ ،‬این ئ ه اهمی ی‬ ‫بای به طو کا ل ف می چه چی ی ی سکه نقش ب ج ه‬ ‫ب ا ا ‪ ،‬ی ا اگ اژه یا عا ی ا که آ گونه بو ه است ب وانیم نیابیم‪ ،‬ت یلها چا اش باه‬ ‫و ه ن انه عا ت‬ ‫خواهیم ش ‪ ،‬ین نک ه آ است که ُس ا ان ا ح ه ا ل‪ ،‬بای نا‬ ‫و خا آ عایم ا گ ما ایج انهای‬ ‫خا ب ی سکه ا ب ناسیم مت ا آ ‪ ،‬نا‬ ‫که سکه ب آ ت ق ا ا یابیم‪.‬‬ ‫ا ص و یه بو ه است‪ .‬سکه ؛ اش فی‪ ،‬سکه نق ه؛‬ ‫طا‪ ،‬نق ه ب ن جنس اص ی سکههای ایج‬ ‫بی ی‪ ،‬م ی‪ ،‬شاهی‪ ،‬عباسی سکههای ب ن ی؛ غا ی یا ف و نا اش ن ‪ .‬اح ُول هم تو ا بو ه‬ ‫اب گی آن ا ا به ائمه‬ ‫است‪ .‬ب ی سکههای ص وی نا القاب شاها به صو س ع که ا ا‬ ‫اط ا ا ا ا شی ه ی سان همچنین تا یخ نا ش ی که سکه آ ض ب یش ‪ ،‬نقش گ ی ه‬ ‫ین‪ :‬موعه سکههای وس ه ک اب انه و ه ی ک ا‬ ‫‪ .‬ش ی ت ا ه‪ « ،‬سکه های ای ا‬ ‫‪.‬‬ ‫ه ُ وی»‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫هی ص ویه‪،‬‬ ‫‪ .‬ق یانی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬قائینی‪« ،‬سکههای ص ویه (سکه شناسی)»‪،‬‬ ‫‪ .‬ک ا ه بیانی‪ ،‬اهنمای و هی بانک سپه‪ ،‬صص ج ‪.‬‬ ‫هی ه ا ن ی تا ُایا‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ا ه ا ا یا چن تن ا ائمه‬ ‫است‪ ُ .‬ت سکهها نی جم ه ش ا تین‪ ،‬ع ی لی ال ه‪ ،‬نا‬ ‫ن نا ض اب انه نوش ه ش ه است‪.‬‬ ‫آغا س ٔه ص ویا ‪ ،‬ض ب کوکا انن گ ش ه با ط ها عبا ا سکههای قبل ا خو‬ ‫(تیمو یا ‪ ،‬آ قویون وها ق اقویون وها) اب ت اشت خط اس ا ه ش ه ب ی آ ‪ ،‬خط ث ث بو‬ ‫نا ا ه‬ ‫ع ی ( ) ب ُ ت سکهها آ‬ ‫ش ا تین با نا ح‬ ‫تن ا ت ا آ با ا قبل‪ ،‬آ‬ ‫سی شاه عبا نوآ یهای‬ ‫ا ا ب خی ا عیه شی ی ب ی ب خی ا سکهها بو ‪ ، .‬ا ا با به ق‬ ‫ب یا ی ب ی سکهها ُ ی آ که ا جم ه یتوا به خط یبای ن یق ظ و اش ا فا سی ب‬ ‫با‬ ‫سکههای این ه اشا ه اشت‪ .‬این اق ا ا ن انگ ح های ج ی ای ا ف هنگ ای ا‬ ‫ص وی بو ‪.‬‬ ‫سکههای ه ص ویه به ل ا ک یبهنگا ی ا یژگیهای خاصی ب خو ا بو ه ن انگ اع قا ا‬ ‫هبی آنا است‪ .‬بی سکههای این ه ش ا االه اا ال ه‪ ،‬م سول ال ه‪ ،‬ع ی لی ال ه که‬ ‫ع ی( ) بی‬ ‫این یا ا ا شاها ن بت به ح‬ ‫هب ت یع است ی ه یشو‬ ‫اسا‬ ‫بن گی شاها ا ن بت به ا ا ع ی ی سان ؛ انن‬ ‫ان کا یاف ه است‪ .‬اس ا ه ا جماتی که ا ا‬ ‫بن ه شاه ایت‪ ،‬ک ب ع ی‪ ،‬غا شاه ین همچنین نا ُنج تن به فو اس ا ه ش ه است‪ .‬ا ا شاه‬ ‫اسماعیل عبا ا ن و نی ب ی سکهها اه ه یشو ‪ .‬این ه به خوشنوی ی یبات‬ ‫ش خ و ی سکه توجه خاصی ش ه است‪ .‬سی ت و خط ا ن خ به ن یق ب ی سکهها‬ ‫ً‬ ‫این ه کا ا و است‪.‬‬ ‫این ه‪ ،‬سکهها تما ایاا یک ا بو ‪ .‬ی ُولهای ی که ف و نا اش ن ؛ یک‬ ‫کنا آ ت ا ی گوناگونی‬ ‫ل ض ب نقش یش‬ ‫ط ف یگ ‪ ،‬تا یخ‬ ‫ط ف شی خو شی‬ ‫ا حیوانا ا قبیل غ ال‪ ،‬گ به‪ ،‬ا ‪ ،‬شی غی ه نی حک یش که ب این اسا عا ه ب جنبه‬ ‫هب ت یع ی سکهها یتوا نقوشی ا شی خو شی که ای ا ق ی چن ه ا ساله ا‬ ‫ال ه ق ا ا ‪ .‬سکههای ی ص وی آنچه قابل‬ ‫ه ص وی ا و‬ ‫همچنین یط ی ت‬ ‫ی سکههاست؛ ی ا نقو‬ ‫اح ه توجه است ا ل ا هن ی فولکولو ا شی ا ؛ نقو‬ ‫سکههای ی جنبه اب اعی ن اش ه‪ ،‬ب که انن سای هن های ای ا ا ای اصل ب أ ق یمی بو ه که‬ ‫ف ا سی ک ه ب و تا های آ ه است‪.‬‬ ‫ا ا‬ ‫‪ .‬س ف ا آ انی‪ ،‬سکههای ای ا ا آغا تا ا ن یه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬قائینی‪« ،‬سکههای ص ویه (سکه شناسی)»‪،‬‬ ‫های شاها ص وی‪،‬‬ ‫‪ .‬اسماعی ی‪ُ ،‬ژ ه ی سکهها‬ ‫‪.‬‬ ‫ج‬ ‫‪.‬‬ ‫حاشیه به‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫ٔه ص وی‬ ‫ّ‬ ‫ ‪-‬نقش سکهها ش عیت حکو ت‪:‬‬‫وب یش به ن و تب یغ شناسان ن یههای‬ ‫ا باس ا یک بیانیه سمی ق‬ ‫سکه‬ ‫ج یا ق ا ا ه یش ‪ .‬حکو تهای اسا ی‬ ‫سیاسی یا اهیم ای ئولوژی ه ه‪ ،‬ض ب‬ ‫بای حاکم ا به سمیت شناخ ه ا ا اطاعت یک ن ؛‬ ‫خ به سکه ن ا حکو ت قل بو ‪.‬‬ ‫بای قانع یش ن که حاکم حکو ت خو قل است نا حاکم ا خ به باای ف ا ین ل ی‬ ‫ه‪ ،‬با ی نا حاکم یا ت وی ف ا ین ا اطمینا ق بی‬ ‫ن گی‬ ‫یشنی ن ی ی ن ‪.‬‬ ‫قل است این م ین جنبه ک‬ ‫ییاف ن که ا ک ی اطاعت یکنن که حکو ت خو‬ ‫بو ‪ .‬شای ب وا گ ت سکه ب ین سانه ب ای ن ا ا ت وی حاکم نا‬ ‫حاکمیت ب ای اک یت‬ ‫ا ا همه مت خ به ت ک حاکم ب ای نو حکو ت ی ب ای ی س ا خو گ ش ه بو ه است‪.‬‬ ‫س نا ه تا نیه این وضو به خوبی ن ا ا ه ش ه است‪ « .‬ش یا عالم ب ُا شاهی ق ا گ فت‪،‬‬ ‫خ ینه الون ُا شاه ا به ق لبا ق مت نمو سکه ع ی لی ال ه ن خ به خوان ن ‪ ،‬ا ا ق لبا ها‬ ‫خوان خ به اثنی ع ی‪ ،‬چ ا که ی ت سی ه ا کس‬ ‫گ ن ‪ :‬این ش یا فک ی بای ک‬ ‫بگوین که ا‬ ‫ن وان ه یت سیم که‬ ‫تا ب ال این خ به ا ک ی ب‬ ‫تب ی ن ا ا ح‬ ‫ُا شاه شی ه نمیخواهیم‪ .‬ا این ا خ به به س و شاه اسماعیل به نا ا ه ا ا خوان ه ش به‬ ‫ا ا اقا ه اش ا ع ی لی ال ه حی ع ی خی ال مل اضافه ش ‪ .‬شاه اسماعیل همچنین ج ت اب ا‬ ‫ا ا خو به خان ا ُیا ب س و ا که عبا ا اله اا ال ه‪ ،‬م سول ال ه‪ ،‬ع ی لی ال ه‪ ،‬ب یک‬ ‫ی یگ سکهها عبا ال ا ال ا ل الکا ل ال ا ی الوالی شاه اسم یل‬ ‫ی سکه ض ب شو‬ ‫ب ا خا ال وی خ ال ه ت الی که س انه حاشیه سکه چ ا ه و حک ش ه است‪.‬‬ ‫ ‪-‬جایگاه آ و ههای شی ی سکههای صفویه تب یغ سمیت هب تشیع‪:‬‬‫ق ی ص ویا ی کا آ ن ‪ ،‬ا یک ط ف خو ا به عنوا «ک ب آس ا ع ی» ا ط ف یگ به عنوا‬ ‫ع ی ی ان ت‬ ‫شاهن اه ای ا فی ک ن ‪ .‬شاه اسماعیل خو ا ا سوی ُ سی ا ا ا ح‬ ‫ب ین ن ب ف یک ‪ .‬همین عا ل به ت یج هب ت یع یتوان ت کمک شایانی نمای ‪ .‬تا یخ‬ ‫به تب ی تا گ ا ی سمیت هب شی ه توسط شاه اسماعیل چنین آ ه‬ ‫عالم آ ای عباسی‬ ‫است‪ :‬به ا ال نه تب ی سی ه ب ت ت س نت ُا شاه تمکن یافت ش ا هب حق اثنی ع ی‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬تا نیه‪ ،‬س نا ه تا نیه‪،‬‬ ‫‪ .‬احم ی کی‪ « ،‬موعه قاا همایش ما ی‬ ‫‪ :‬گ ش ه‪ ،‬حال‪ ،‬آین ه»‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ظ و یافت‪ .‬ف ا ناب به خ به ا ا یه القاب سا یه ینب ُ ی گ ه‪ ،‬نقو به ک مه طیبه االه اا ل ه‬ ‫م سول ال ه ع ی لی ال ه اسم سا ی آ ب گ ی ه آل سکه آ ایش یافت‪ .‬نقو ه سکه‬ ‫ا ا خو است با نگاهی ب ی سکههای تا ی ی ی‬ ‫ه های نمای ی ا هن ت ک‬ ‫یتوانیم تا یخ هن ای ئولوژی حاکما آن ا ا به طو ف ه قم ب نیم‪.‬‬ ‫ص ویا سنتهای حکو ی ف هنگی ق یم ای ا ا ت ا ا ن ا ا با ت یج بانی اع قا ی شی ه ا ه‬ ‫آ ب ی ن‬ ‫ا ا ی به عنوا هب سمی‪ ،‬هویت مای ی به م کت‬ ‫حاکما ص وی ا ک یبههای هبی ج ت ُی ب قاص سیاسی خو اس ا ه یک ن ‪ .‬شاه‬ ‫اسماعیل ُایهگ ا س ه ص وی عا ه ب ض ب نا خو ب ی سکه با حک جماتی با وای‬ ‫عیت ینی ب ای حکو ت خو ک ب کن ‪ .‬با این ت ک ص ویا س ین‪-‬‬ ‫شی ی س ی یک‬ ‫فه همچنین ناطق سنی ن ین نی اق ا به نق ش ا های شی ی نمو ن ‪ .‬تما شاها ص وی‬ ‫های‬ ‫س ایش خان ا ع ی ُ اخ هان یک شیوه‬ ‫به نوعی با ض ب سکهها نق ک یبه ب ی آ به‬ ‫تب یغاتی که آ به شی ه بو خو تاکی ک هان ا ُیش گ ف هان ‪ .‬با این عمل هوشمن انه شاها‬ ‫ت وا حکو تها‬ ‫وسط جا ه که اک یت غالب یک جا ه ا ت کیل ی هن‬ ‫ص وی‪ ،‬ق‬ ‫ست همین ق ق ا ا ‪ ،‬این ق با‬ ‫نقش اساسی ا ن ‪ ،‬ا آن ایی ا س با ا ُول نی‬ ‫اه ه ش ا های شی ی با ت وا فک ی شاه هماهنگ ش ه آ ا ج یی ا خو ی انن ‪.‬‬ ‫جه ا ل خط است ی نی خ و سکه‪ ،‬چه‬ ‫سکههای ص وی آنچه ب ای یبایی آ بکا ب ه ش ه‬ ‫جه ط‬ ‫یبا نوش ه ش ه اث خ اطا عالیق است‪.‬‬ ‫ن خ‪ ،‬چه ن یق بین ایت خو‬ ‫ش که ه ق مت ب و ی‬ ‫نوش ن عبا ا است اعم ا نا عنوا ساطین نا ال ه ک مه ش ا‬ ‫ب ای خو ق ا گ ف ه که جنبه ت ئینی آ کا ا اعا ش ه است‪ .‬نقش حیوانا ی سکههای ی‬ ‫ا تا یخ هن ی ای ا طی ک ه ن ا ی ه‬ ‫ی ا که نقش حیوانا‬ ‫ص وی احل‬ ‫خو شی که اهیم نو ع الت است ا ه ا سال قبل ا یا ب ی ها نقش گ ی ه ا آ ا‬ ‫ی سکههای ف وسی‬ ‫ها گچ ب یها غی ه ی ه یشو‬ ‫تا انق ا ساسانیا اک ی سکهها‬ ‫ای ه‪-‬‬ ‫( ی) ص ویه یا سای اشکال حیوانا نی گاهی ن ی هما نقش یا شی تن ا یا خو شی‬ ‫ای که هالی ی شکل ا نو آ ا احاطه ک ه یا شی خوابی ه نقو است‪.‬‬ ‫‪ .‬بیگ ن ی‪ ،‬تا یخ عالم آ ای عباسی‪. ،‬‬ ‫‪ .‬ثواقب‪ ،‬ش ی انی ا ایی؛ ن گ گونی نقو ش ائ هبی ب ی سکههای ص وی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫های شاها ص وی‪،‬‬ ‫‪ .‬اسماعی ی‪ُ ،‬ژ ه ی سکهها‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ک ا ه بیانی‪ ،‬اهنمای و هی بانک سپه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫ٔه ص وی‬ ‫هبی‬ ‫ک و گ ایی ا یتوا کوش ی سیاسی‬ ‫ق‬ ‫کوشش شاه اسماعیل ب ست آ‬ ‫ان ت‪ ،‬بویژه آنکه آغا ‪ ،‬ا ضا سیاسی اج ماعی ک و آش ه ناُای ا بو حکا ی‪ ،‬ق‬ ‫ک یت سیاسی ک و بو ا لین اق ا شاه‬ ‫وق یت خاصی بوجو آ ه بو ن که باعث ع‬ ‫اسماعیل س کوب این حکا بو سپس با ب ه گی ی ا یک ای یولوژی ض سنی گ ی س ی قابل‬ ‫به ناطق ج ی ‪،‬‬ ‫ا بکا ع مانیا ای ا ک ‪ .‬شاه ط ماسب ُس ا شاه اسماعیل سی به ق‬ ‫ف ح نا ه صا ک خو ا ت بن ه شاه ایتت نا ی این عنوا ا ب ی سکه های ا خو نی‬ ‫نقش نمو ‪.‬‬ ‫ن ی هگی ی‪:‬‬ ‫ُی ٔ‬ ‫نابع وجو ب جای ان ه‪ ،‬اعم ا اسنا ک یبهها آثا‬ ‫ینه ف هنگ‪ ،‬هن تم گ ش گا ا بای‬ ‫یگ ج و ک ‪ .‬یکی ا م ین این نابع سکهها ه ن که جع ب یا می شناخت ب سی‬ ‫ی چو ف هنگ‪ ،‬هن ‪ ،‬هب‪ ،‬ض یت اق ا ی‪ ،‬اج ماعی‪ ،‬سیاسی ا ا ی ه ه‬ ‫ینههای‬ ‫نوش ههای‬ ‫ال ه ب سی ق ا بگی ن ‪ .‬ال ه نقو‬ ‫بو ه ا جنبههای گوناگونی یتوانن و‬ ‫سکههای س ه ص وی یتوان ا ا شناخت ه چه بی جا ه ای ا آ ع یا ی کن ‪.‬‬ ‫با توجه به ب سیهای صو گ ف ه ب ی سکههای ص وی‪ ،‬ض ب سکه ع ص وی ن بت به‬ ‫ا ین‬ ‫ت ئینا ی ه یشو که هم ا ل ا‬ ‫ا ا قبل ول ش ه است‪ .‬این ت ول بی‬ ‫ا ین‪ ،‬ک یبه این‬ ‫وصا ب‬ ‫و یا ک یبهها هم نو خط ت ی ی قابل ط است‪.‬‬ ‫سکهها ب ای ا لین با هن ض ب سکه‪ ،‬ا ین شی ی‪ ،‬به طو سمی ف ا ا و اس ا ه ق ا‬ ‫هبی ب یا تأثی گ ا بو ه است‪ .‬ت قیق‬ ‫گ ف ه است که مئنا این ینه‪ ،‬اه اف سیاسی‬ ‫اای هن ص وی نی نمو ا تما گ گونیهای‬ ‫ی سکههای ص وی ن ا هن ه ا‬ ‫ال ه نقو‬ ‫حاصل ای ئولوژی تغیی های ُ ی آ ه ین‪ ،‬سیاست هن ص وی است‪.‬با اینکه ی ب خی ا‬ ‫ش ای اهل ت نن ظاه گ ت ا ا قوالب ش ائ کوکا‬ ‫کوکا ایج اب ای این ه نقو‬ ‫ه ی حکو ت ص ویه ت ت تأثی ای ئولوژی شی ی ق ا گ فت‪.‬‬ ‫‪ .‬قائینی‪« ،‬سکههای ص ویه (سکه شناسی)»‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫آخ ‪:‬‬ ‫نابع‬ ‫ احم ی کی‪ ،‬حما ‪،‬‬‫اص ا ‪ ،‬ان گاه هن اص ا ‪،‬‬ ‫موعه قاات همایش‬ ‫ اسماعی ی‪ ،‬صغ ی‪ُ ،‬ژ هشی‬‫گویش‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫سکهها‬ ‫ما ی‬ ‫های شاها صفوی‪ ،‬ت ا ‪ُ ،‬ژ ه ک ه با‬ ‫ بیگ ن ی‪ ،‬اسکن ‪ ،‬تا یخ عالم آ ای عباسی‪ ،‬به کوشش‬‫‪.‬‬ ‫ت ا ‪ ،‬نیای ک اب‪،‬‬ ‫ ُا سا ست‪ ،‬نوچ ‪ ،‬شاه عبا ا ل‪ُ ،‬ا شاهی با‬‫ج‬ ‫‪ ،‬ت ا ‪ ،‬ش کت س ا ی ان ا ‪،‬‬ ‫د‪ :‬گ ش ه‪ ،‬حال‪ ،‬آینده‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫م اسماعیل ضوانی‪ ،‬ج‬ ‫هایی که باید ف ا گ فت‪ ،‬چاپ ا ل‪،‬‬ ‫‪ -‬تا ب ش‪ ،‬احم ‪ ،‬تا یخ صفو یه‪ ،‬شی ا ‪،‬ان ا ا نو ی ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ تا نیه‪ ،‬ژا باتی ت‪ ،‬ت جمه ابوت اب نو ی‪ ،‬سف نا ه تا نیه‪ ،‬چاپ‬‫‪.‬‬ ‫ ت ابی طباطبایی‪ ،‬سی جمال‪ ،‬سکههای اسا ی‬‫آ بای ا ‪. 4 ،‬‬ ‫ه ای انی‬ ‫‪ ،‬اص ا ‪ ،‬سنایی‪،‬‬ ‫گو کا ‪ ،‬تب ی ‪ ،‬و ه‬ ‫‪ -‬ت ابی طباطبایی‪ ،‬سی جمال‪ ،‬سکههای شاها اسا ی ای ا ‪ ،‬تب ی ‪ ،‬و ه آ بای ا ‪،‬‬ ‫‪ -‬حافظنیا‪ ،‬م ضا‪ ،‬جغ افیای سیاسی ای ا ‪ ،‬ت ا ‪ ،‬سمت‪،‬‬ ‫ س ف ا ‪ ،‬ع ی اکب ‪ ،‬ف ی‬‫‪.‬‬ ‫آ‬ ‫انی‪ ،‬سکههای ای ا ا آغا تا‬ ‫‪ -‬سیو ی‪ ،‬اج ‪ ،‬باب صفویا ‪ ،‬ت جمه‬ ‫ ش ی ت ا ه‪ ،‬سی ع ی اصغ ‪ ،‬سکههای ای ا‬‫و ه ی کا‬ ‫ا عی‬ ‫ه ه ا نشی تا ُایا‬ ‫ین‪،‬‬ ‫ک وب‪4 ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ال ی‪ ،‬ت ا ‪ ،‬ن‬ ‫ندیه‪ ،‬ت ا ‪ ،‬سمت‪،‬‬ ‫ک‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫موعه سکههای وس ه ک اب انه‬ ‫ه ُ وی‪ ،‬ت ا ‪ ،‬ان ا ا ُا ینه‪،‬‬ ‫‪ -‬قائینی‪ ،‬ف انه‪ ،‬سکههای صفویه (سکهشناسی)‪ ،‬ت ا ‪ ،‬ان ا ا ُا ینه‪،‬‬ ‫‪ -‬ق یانی‪ ،‬عبا ‪ ،‬تا یخ ف هنگ تمد ای ا‬ ‫‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ه صفویه‪ ،‬ت ا ‪ ،‬ان ا ا ف هنگ‬ ‫تأثی با ها آ و ههای شی ی ب ت ئینا سکههای‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔه ص وی‬ ‫ی شیبانی‪ ،‬جالال ین‪ ،‬تشکیل شاهنشاهی صفوی (احیا‪ ۱‬حدت‬ ‫ت ا ‪،‬ان ا ا‬ ‫ان گاه ت ا ‪. 4 ،‬‬ ‫ک ا ه بیانی‪ ،‬که‪ ،‬اهنمای و ه بانک سپه‪ ،‬ت ا ‪ :‬بانک سپه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ی)‪،‬‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫عوا ل حفظ تدا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ه ی ن و ی (نوی ن ٔه ئول)‬ ‫ع ی ب انیُو‬ ‫ف وحات ا ویا‬ ‫تا یخ یافت‪/ / :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / 4 :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫ٔ‬ ‫هقانا بهعنوا ن بای جه ‪ ،‬جایگاهی ُایینت ا ب گا آ ا ا جا ه ساسانی ق ا اش ن ‪،‬‬ ‫ٔه ساسانی شکل گ ف ه‬ ‫ن اصاحا که ا اخ‬ ‫س اها ا اک خ وصی خو ن گی یک ن ‪،‬‬ ‫ٔ‬ ‫ی‪ ،‬ن ا ب ا و ک ا ی گ آ ی الیا‬ ‫بو ُایگاه مت ی ا ب ست آ ن که ُی آ ا ا ه ا و‬ ‫ٔ‬ ‫حکو ت حو ه اق ا اج ما ای ای‬ ‫ب ای لت ا به ع ه اش ن ‪ ،‬به عنوا ُل ا تباطی یا‬ ‫نقش ک ن ‪.‬‬ ‫ه و اع اب ما به ای ا ف ح آ وجب ف ی ن شاهن اهی ع یم ساسانی گ گونی ن ا اج ماعی‬ ‫ان قال‬ ‫گ ی ‪ ،‬ا بین گ هایی که به ٔه اسا ی ن قل ش ن هقانا ا اهمیت یژهای ب خو ا بو ن ‪،‬‬ ‫ههای‬ ‫ف هنگ ُاس ا ی ا سنن نقش ب یا می اش ن یکی ا عوا ل ان قال ح ظ ف هنگ ای انی‬ ‫ب بهشما یآ ن ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫این ُژ هش به ب سی عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا جا ه اسا ی ع ف وحا ا ویا‬ ‫ُ اخ ه یشو ‪.‬‬ ‫اژگا ک یدی‪ :‬هقانا ‪ ،‬ف وحا ‪ ،‬ا ویا ‪ ،‬ساسانیا ‪.‬‬ ‫‪ .‬ان وی کا شناسی ا ش تا یخ ای ا اسا ی ان گاه ش ی چم ا اهوا‬ ‫‪ .‬ان یا گ ه تا یخ ان گاه ش ی چم ا اهوا ‪bahranipour@hotmail.com‬‬ ‫‪hoda.mansori7@gmail.com‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا‬ ‫ قد ه‪:‬‬‫ٔ‬ ‫هقانا طبقه خاصی ا ب گ ا گا اش اف ای انی بو ن با یژگیهای انی خ ائص طبقاتی‬ ‫جایگاه اج ماعی خا آ ها که هم ای ا ُیش ا اسا هم جا ٔه اسا ی هموا ه یکی ا عوا ل‬ ‫م عم انی همچنین ُایهای ا ُایههای خ ا یوانی به شما ی ف هان ‪ ،‬ا آن ا که ا ف هنگ‬ ‫ً‬ ‫ا ٔه‬ ‫ت بی ی شای ه ب خو ا بو ه به عقل ت بی شناخ ه یش هان غالبا و اج ٔه‬ ‫ف ان ایا حکا قت ق ا یگ ف ن ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ا شاهن اهی ساسانیا‬ ‫وصا‬ ‫هقانا ( ی گانا ) حیا اج ماعی سیاسی ُیش ا اسا‬ ‫ن اصاحا خ انوشی ا که س ی ب نق اق ا ی‬ ‫ا اهمیت یژهای ب خو ا بو ن ‪.‬‬ ‫ا ق اش اف اشت هقانا نقش می ای ا ک ن ‪ ،‬آن ا با نا های همچو ک خ ا (ک ک خوتای)‬ ‫س اها ا ا ٔه ا و ی ن جم ه گ آ ی خ ا ب ای حکو ت تن یم ا و ک ا ی‬ ‫ی یک‬ ‫ٔ‬ ‫س با گی ی ا به ع ه اش ن یکی ا ا کا م ا ا ه ی جا ه به ح اب یآ ن ؛ این ُژ هش‬ ‫تا یشو به این ُ سش ُاسخ ا ه شو که‪ ،‬چه عوا ل سیاسی ن به آ ش که هقانا ع‬ ‫ف وحا ا ویا ُایگاه ن لت اج ماعی خویش ا ح ظ نماین ؟ ف ُژ هش ب این ا اس وا‬ ‫است‪ ،‬هقانا که یکی ا ق ها وسط ا اخ جا ه ساسانی بو ن توان ن ب ای ح ظ نافع‬ ‫ا یا ا سیاسی اق ا ی که ع ساسانی ا آ ب ه ن بو ن ؛ این ه با ک ب این ا یا ا‬ ‫به حیا سیاسی اج ماعی خویش ا ا ه هن ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ُیشینه هقانا ‪:‬‬ ‫‬‫هقا ها ا خو ا به هک ُ ف اک ُ سیا ک ُ ن سی ُ کیو‬ ‫گوین ن ین ک ی که به هقانی گ ائی هک بو که ه ُ اشت طبقه هقان‬ ‫ً‬ ‫ههای تا ی ی عمو ا آن ا ج ‪ ۱‬طبقا ن بای جه بو ن ‪ ،‬آن‪۲‬ا‬ ‫ی سن‬ ‫اقع آنا ین ا ا‬ ‫(ک خ ایا ) هیگانا ( هقانا ذ سای ق یه) یگ ن‬ ‫ا ان قال ا ع ساسانی به ع‬ ‫‪ .‬ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫؛ ک ی ن سن‪ ،‬ای ا‬ ‫‪ .‬ا ن ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ‪، ،‬‬ ‫اسا ی‪، ،‬‬ ‫ا ساسانیا ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ش‪۲‬اه ی س‪۲‬ان ن ‪،‬‬ ‫‪۲‬ا ب‪۲‬ه ای‪۲‬ن ه ُ ‪۲‬‬ ‫ا گ‪ ۲‬گ خو ای‪۲‬ا‬ ‫فه کوچکی بو ن‪۲‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫که یا ش ن ینا چا ن ینا ای ای نقش یک ن ‪ ،‬اق ا شا نو به این بو ک‪۲‬ه ا ا ٔه ا ‪۲‬و‬ ‫ً‬ ‫صو نیا س با بو ‪.‬‬ ‫ی ا ثا به آ ها ی سی ه است‪ ،‬ظی ٔه عم ٔه آنا گ آ ی الیا‬ ‫) که با ن و جنبش ض طبقاتی‬ ‫ا شاهن اهی ساسانی ا اصاحا قبا ( ‪–4‬‬ ‫اا‬ ‫ک هم اه بو وجب ش تا با همکا ی هقانا به ت یف ق ن بای ین ا وب ا بپ ا ؛ ه‬ ‫ا جان ین ا انوشی ا ‪ ،‬با حمایت ا اش اف ب گا ‪ ،‬احی‬ ‫چن ه ف ی قق ن لی‬ ‫ینهای ی ک ت ت ق گ ف ن الیا ثابت به آ ها ا ط فی توجه به هقانا ق ا ا‬ ‫ک‬ ‫آ ها ا و ا ا ی سیاسی باعث ای ا ت کی وق یت اج ماعی آ ها ش ؛ اقع سیاس ی به‬ ‫سو ین ا ا کوچک فه ُیش گ فت‪ُ .‬یا اص ی اصاحا خ انوشی ا تغیی ب ی ا‬ ‫ق بن ی ع ساسانی بو ‪ ،‬این اصاحا که ج ت ا ل ک ا های حاکم ب جا ه‬ ‫انن هقانا ج اسوا ا‬ ‫یط اج ماعی مان ت ا تغیی س نت ان ا ش ‪ ،‬آ اش اف جه‬ ‫آ ا ا به ُایگاه اج ماعی اات ی ست یاف ن ‪.‬‬ ‫ا خ ُ ی ا عای س نت ب ای ا لین با توسط‬ ‫با گ شت ا شو ب ا چوبین‬ ‫ٔ‬ ‫ف ی خا ا خان ا ساسانی ی کا آ ُا شاهانی ض یف‪ ،‬ن ا های اصا ش ه قبا یکم‬ ‫خ ا ل اس وا ت چنا نی یی یاف ه که به غم آشوبهای سیاسی به خوبی به کا خو ا ا ه‬ ‫ی هم صا بو هقانا تب یل به قا ا سمی می ش ه‬ ‫و او‬ ‫ی ا ن ؛ همین ا‬ ‫ا ا و سیاسی ا پ اتو ی اهمیت بی ی اشت؛ سال ای آخ س نت‬ ‫ی ب ای‬ ‫بو ن ا و‬ ‫شاهن اهی ساسانیا شبیه به ن ا فئو الی اشکانیا ُیش ا سقو آن ا ش ه بو ‪ ،‬این ن ا قا ا‬ ‫ا به عنوا ن بگا اش ن چو ف ان ایا ُا شاها ک قا به‬ ‫ی هقانا بی ین ق‬ ‫ف شاهن اهی ف ا‬ ‫ی ب ناطق‬ ‫هقانا با همکا ی حانیو‬ ‫نبو ن‬ ‫حظق‬ ‫ی ان ن ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬یایی‪ ،‬شاهن اهی ساسانی‪،‬‬ ‫؛ یایی‪ ،‬شاهن اهی ساسانی‪،‬‬ ‫‪ .‬ا ن ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ساسانیا‬ ‫؛ ک ی ن سن‪ ،‬ای ا‬ ‫باس ا تا ا ‪،‬‬ ‫ک آسیب ی ه بو ن نافع آنا به خ اف ا ه بو ‪.‬‬ ‫‪ .‬که ج یا اصاحا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬یایی‪ ،‬شاهن اهی ساسانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما‬ ‫ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫؛ ساسا ُو‬ ‫ای ا ‪، ،‬‬ ‫‪ .‬ص ا‪ ،‬تا یخ ا بیا‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪ .‬یایی‪ ،‬شاهن اهی ساسانی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫؛ گ ان وسکی‪ ،‬تا یخ ای ا ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا‬ ‫گا وق یت خویش ا‬ ‫ا حم ه اع اب ما به ای ا طبقه ا جم ه‪ :‬اسپوه ا ‪ ،‬حانیو‬ ‫ا ست ا ن ا یا یگ گ ههای ساسانی اس یوشا آ ا ا ب جایی ان ن ‪ ،‬هقانا که ا‬ ‫ً‬ ‫گ ههای آ ا ا بو ن تا اس یای غول ب ای ا باقی بو ن تق یبا طبقه اکا ای انی ا ت کیل‬ ‫ه اسا ی هقا یا هقا ا ه بو ن به انن ‪:‬‬ ‫و‬ ‫ی ا ن ‪ ،‬ب یا ی ا ا ع م ا ب‬ ‫ف سی‪ ،‬ف خی‪ ،‬ن ا الم ک طوسی‪ ،‬ابو ن و م بن عب ال ا احم بن س ل‪.‬‬ ‫ آ دی ب ع ف وحات ا ویا ‪:‬‬‫با نگاهی به سی ف وحا اع اب ما ای ا یبینیم که اب ای حم‪۲‬ا آغ‪۲‬ا ف وح‪۲‬ا ‪۲‬‬ ‫ش‪ ۲‬ای‪ ۲‬ا بین‪ ۲‬ا یم‬ ‫ُای ا ی اس قا ت س ی ا خو ن ا ا ن اگ نگاهی اجمالی به ف وحا‬ ‫ن‪۲‬اطق ش‪ ۲‬قی ای‪ ۲‬ا‬ ‫ب اب حما اع اب تا سال ه ی ُای‪ ۲‬ا ی نم‪۲‬و‬ ‫ن قه ا ا‪۱‬الن‬ ‫انن گیا ی م که اع اب ه گ ن وان ن ب آ چی ه شون آخ ین حم ‪۲‬ه ت‪۲‬ا اع‪ ۲‬اب ب‪۲‬ه س‪۲‬ال‬ ‫اق‪۲‬ع یت‪۲‬وا گ ‪۲‬ت ک‪۲‬ه ناحی‪۲‬ه گ‪۲‬یا‬ ‫ا خ ی ه بال ه بو که شک ت خو ن‬ ‫ه‪.‬‬ ‫ست خان ا های ک ن ای انی بو که به حیا خویش ا ا ‪۲‬ه ی ا ن‪ . ۲‬اع‪ ۲‬اب ‪ ۲‬ه‪۲‬ا ا‬ ‫ی ما‬ ‫ح نی ابو ن وان ن ُی ی کنن ف ن ا ی گ سو تا سالهای ج ه‪ .‬حماتی ب ع ی‪۲‬ه‬ ‫انی که ق یب بن م خ اسا به سالهای تا ه‪ .‬حاکمیت‬ ‫اع اب سا ان هی ینمو ن‬ ‫حم ‪۲‬ه ب‪۲‬ه ک ‪۲‬ا ب ‪۲‬یا ی ا ‪ ۲‬ب‪۲‬ه ن‪۲‬واحی‬ ‫اشت توان ت فی ُ ی گ ا شک ت ه‪۲‬‬ ‫افع ین خو بو ن تا سی سال توان ن به حیا خ‪۲‬و ا ا ‪۲‬ه هن‪۲‬‬ ‫کوه انی ُناه ب ن‬ ‫آخ نبای ا ُای ا ی بو اییا ب خ نواحی ش قی غافل ش که تا های ی ی اس قا ت ی ن ‪.‬‬ ‫ه ساسانی یتوا آن ا ا به گ‪ ۲‬ه ح‪۲‬اکم غی‪۲‬‬ ‫با نگاهی کوتاه به ساخ ا گ هها اق ا‬ ‫حاکم تق یم ک ‪ ،‬گ ه حاکم کب بو ا خان ا های ک ن‪ :‬حانیو ‪ ،‬سپاهیا ‪ ،‬ب گ‪۲‬ا ‪ ،‬ش‪ ۲‬ا ا‬ ‫ه اسا ی اح ا ا به آ ا ا ت جمه ک ن تا های ی ی نی تا ق ش م ف ن ا آنا باقی بو ن‬ ‫‪.‬‬ ‫؛ ن ی ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا ساسانیا تا انق ا ا ویا ‪،‬‬ ‫‪ .‬اص ی‪ ،‬ب ایع الوقایع‪، ،‬‬ ‫)‪.‬‬ ‫‪ 4‬؛ ب ا ‪ ،‬تا یخ ا بیا ای ا ا ف سی تا س ی‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ن ی ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا ساسانیا تا انق ا ا ویا ‪،‬‬ ‫‪ .‬ن ی ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا ساسانیا تا انق ا ا ویا ‪،‬‬ ‫ج‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫‪ .‬ن ی ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا ساسانیا تا انق ا ا ویا ‪: ،‬‬ ‫‪ .‬هما ‪: ،‬‬ ‫ج‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫بی ا ‪ ،‬گ ه غی حاکم ق ‪ ۲‬ها وس‪۲‬ط ش‪ ۲‬ی ق ‪ ۲‬ها ف س‪۲‬ت س‪ ۲‬ایی ا جم ‪۲‬ه ک ‪۲‬ا ا ‪،‬‬ ‫اع اب ه چن اهیم ج ی ی ا قبیل‪ :‬ما ‪ ،‬کاف ‪ ،‬اه‪۲‬ل‬ ‫ا ا ا شبانا ا شا ل یش با‬ ‫اس‪۲‬ا ب‪۲‬ه ای‪ ۲‬ا ش‪۲‬اه‬ ‫ک اب والی … ساخ ا جا ه ای ا ُ ی آ ‪ ،‬ا ا با این ت اص‪۲‬یل ب‪۲‬ا‬ ‫تغیی ا چن انی ساخ ا گ هی جا ه نبو یم؛ با هما گ ه حاکم غی حاکم شکل ج ی ی ا ب‪۲‬ه‬ ‫خو گ فت به ق ها یل تق یم ش ‪:‬‬ ‫‪ .‬اق ا باا م ا جا ه (ش‪۲‬ا ل‪ :‬اش‪ ۲‬افیت ع‪ ۲‬ب ‪ ۲‬ما ای‪ ۲‬ا ‪ ،‬هقان‪۲‬ا ‪ ،‬س‪۲‬پاهیا ‪،‬‬ ‫بی ا )‬ ‫بانا ‪ ،‬حکا ایا‬ ‫‪ .‬اق ا وسط (شا ل‪ :‬با گانا ُی ه ا )‬ ‫‪ .‬اق ا ف ست (شا ل‪ :‬ک ا ا غا ا )‬ ‫هقانا که ا خان ا های اش افی ا اخ جا ه ساسانی بو ن ساخ ا جا ه ج ی‪ ۲‬جایگ‪۲‬اه خ‪۲‬و ا‬ ‫ح ظ ت ا ب ی ن که ا ا ه به عوا ل ح و آنا این جایگاه یُ ا یم‪.‬‬ ‫عوا ل سیاسی حفظ تدا ُایگاه اج ماعی هقانا ‪:‬‬‫سقو ساسانیا ُی ی مانا فاتح ق ا ل ه ی (ه م یا ی) م ین اق ه تا ی ی‬ ‫وجب ت وا عم ه ای ای ا گ ی‪ ۲‬؛ ای‪۲‬ن اق ٔ‪۲‬ه ‪۲‬م ب‪ ۲‬ای ت‪۲‬ا یخ م ‪۲‬‬ ‫ای ا بهشما ی‬ ‫طوانی ت ای ا ی ا اساسی سن ش اقع گ ی ب ش ای ا یانه ای ا نو ا ا هم ج ا یس‪۲‬ا‬ ‫سیمای نوین ب ین ت یب ‪ ،‬ساخ ا اج ماعی ای‪ ۲‬ا ب‪۲‬ه ت‪ ۲‬یج گ گ‪۲‬و گ ی‪ ۲‬ا ‪۲‬ا وق ی‪۲‬ت‬ ‫گ هی ا جا ه به لیل ق ا گ ف ن ب شهای ف اعم ا ا ا ی‪ ،‬یوانی … به ضع سابق خو‬ ‫باقی ی ان ‪.‬‬ ‫کم نگ ش آنا به ناچا با ت‪۲‬ا ه‬ ‫با گ شت ا ‪ ،‬ا ی به با گ ت احیایی لت ساسانی ن‬ ‫ی آن‪۲‬ا ی ن‪۲‬ی هقان‪۲‬ا ب‪۲‬ه‬ ‫ما ع ب ا تبا ب ق ا ک ن ‪ ،‬اس ٔه این ا تبا ا هب ا‬ ‫ا ا‬ ‫ع ه گ ف ن ؛ اع اب نی سه اه ُیش ُای آنا گ اش ن ‪ :‬جنگ‪ ،‬ت یم ُ اخت ج یه ی‪۲‬ا اس‪۲‬ا آ ‪.‬‬ ‫این ص احت اع اب ب خو ‪ ،‬هقانا ا ب آ اشت تا طی اک ه با اع اب اه‪۲‬ی ب‪ ۲‬ای خ‪ ۲‬ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ی‪،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪ .‬ساسا ُو‬ ‫‪ 4:‬ج‬ ‫ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪ .‬ساسا ُو‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا ق ن ین اسا ی ‪، ،‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪ .‬ق ا بن ج ‪ ،‬خ ا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ض یت خو که ب ا ف ح به آ چا ش ه بو ن‬ ‫اسا ی اهی به ج ال ه ا ه با اع اب ن‬ ‫سایه حکم انا فات ا ج ی ن ن گی خو‬ ‫ص ح نک ه بو ن ی ی ن که چگونه ت ت ف ا‬ ‫بیابن ‪،‬‬ ‫اش ن ‪ ،‬ا‬ ‫ا سی‬ ‫اص ه‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا‬ ‫ب ای ن و ک ب وق یت جا ‪۲‬ه ج ی‪۲‬‬ ‫ا ها صو گ فت هقانا‬ ‫لین ق ا‬ ‫ت ا طبی ی خو ُی ا ک ن‪ ۲‬ک ‪۲‬انی ک‪۲‬ه‬ ‫ه و فات ا ن گی س ی ا یگ انن ‪.‬‬ ‫ق ا ا های ص ح ‪:‬‬‫ای ا ق ا ا های ص ی است که یا س ا ا حکا ‪ ۲‬ما ع‪ ۲‬ب ب‪۲‬ا‬ ‫مت ین ب ش ف وحا‬ ‫ب ه یش ؛ ش حما ن م ‪ ۲‬مانا ب‪۲‬ه‬ ‫نماین گی خان ا های ی‪ ،‬هقانا یا نماین گا‬ ‫های شاهن اهی ساسانیا با ف ح «اب ه» به ف ان هی خال بن لی ب‪۲‬و ای‪۲‬ن ف‪ ۲‬ح‪ ،‬اع‪ ۲‬اب ت ‪ ۲‬ا‬ ‫ُی این حا ثه هقانا آ یا ت جیح ا ن تا با مانا ص ح نماین ‪،‬‬ ‫ا اسی نمو ن‬ ‫یا ی ا‬ ‫ل ا اع اب ب ای ا لین با با هقانا ای انی ق ا ا ص ی ن ق ک ن ‪۲ ،‬ابق ب‪۲‬ا ای‪۲‬ن ق‪ ۲‬ا ا خال‪ ۲‬بن‬ ‫لی تما ی ینهای هقانا ا اخ یا خو شا ق ا ا نماین ه ای به ن‪۲‬ا «س‪۲‬وی ب‪۲‬ن ق‪۲‬ل ب‪۲‬ن‬ ‫ق بن نی» ا عا ل خ ا آ ناحیه نمو ‪.‬‬ ‫های حی ه ا ‪۲‬و‬ ‫مانا ا ا ٔه ن ف وحا ُس ا اب ه‪ ،‬س اهای «بانقیا» «با سما»‬ ‫حم ه ق ا ا ن ‪ ،‬هقا آ ن قه به نا «ص وبا» ف ن «ب ب ی» به هم اه « ا ین ب یش» هقا‬ ‫ف ا ‪ ،‬ت جیح ا ن تا ت یم مانا شون ُس ا آنا «جابا » هقا س ای الیس نی انن س‪۲‬ای‬ ‫هقانا با مانا ص ح نمو ؛ خال ُس ا ت ف س اهای این ن‪۲‬اطق ع‪۲‬ا حی‪ ۲‬ه ش‪۲ُ ۲‬س ا‬ ‫اک ه با با حی ه اعا ک ‪« :‬شما ا به سوی خ ا اسا یخوانیم‪ ،‬اگ‪ ۲‬بپ ی ی‪۲‬‬ ‫به آن ا‬ ‫مانا یشوی که حقو تکالیف شما انن آن است اگ نپ ی ی بای ج یه ب هی ‪ .‬ک ‪۲‬انی‬ ‫ج‬ ‫ا ی با شما ُیکا یکنیم تا خ‪ ۲‬ا‬ ‫ا ن که شما ن گی ا‬ ‫ا هم اه آ ها که گ ا بی‬ ‫یا ا شما حکم کن »‪ .‬حاکما حی ه که ا گی یهای اخ ی ساسانیا به س وه آ ‪ ۲‬ه بو ن‪ ۲‬ف‪۲‬ا‬ ‫ی با مانا ص ح نمو ن خال بن لی ص ن‪۲‬و‬ ‫چن انی ا حی ه به عمل نیا ن ؛ ل ا حاکما‬ ‫ج ‪.‬‬ ‫‪ .‬طب ی‪ ،‬تا یخ طب ی‪، ،‬‬ ‫‪ .‬جنگ های مانا همه اخ یا ا جنگ انن ‪ :‬احکا‬ ‫ا به ف ان ه اگ ا ی شو ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪.‬طب ی‪ ،‬تا یخ طب ی‪،4 ،‬‬ ‫‪4‬ج ‪.4‬‬ ‫‪ ، .‬طب ی‪ ،‬تا یخ طب ی‪،4 ،‬‬ ‫ت میم های بو به جنگ‪ ،‬تق یم غنائم ب ن ق ا‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ه ا هم ا اهالی حی ه ج یه اخ نمو ؛ ا یگ ش هایی که خال با ص ح گ و ش انبا ب‪۲‬و ک‪۲‬ه‬ ‫مانا ُس ا ُ ی ف ن تقاضای ص ح شی ا هقا انبا ‪ ،‬آ ش ا به آسانی ت ف نمو ن ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫هقانا ا ُ ی ص ح به لیل ش ایط ن ب ا عا انه ای ب‪۲‬و ک‪۲‬ه اع‪ ۲‬اب ا ای‪۲‬ل‬ ‫ع ت اس قبال‬ ‫‪ ۲‬اک اتش ب‪۲‬ا هقان‪۲‬ا عن‪۲‬وا‬ ‫ا ق ا ا ها عنوا ک ه بو ن به گونه ای ک‪۲‬ه خال‪۲‬‬ ‫ف و آن ا ا‬ ‫یکن ‪« :‬حال به ین ا آی که شما ا با س ین ا اگ ا یم سوی یگ اقوا یم»‪.‬‬ ‫ُس ا فو ابوبک به خافت سی عم ف وحا ا س گ ف ه ش با این ت ا که خال ب‪۲‬ه لی‪ ۲‬ب‪۲‬ه‬ ‫‪۲‬ا‬ ‫جب ه شا اع ا ف ان هی به ابوعبی ه ثق ی نی بن حا ثه اگ ا ش ا لین ن قه ای که‬ ‫ا ‪ ۲‬ا آ «س‪۲‬ابا » «ب س‪۲‬ی » ا ب‪۲‬ا کم‪۲‬ک‬ ‫آنا ( ه ی) به ص ح ف ح ش « اب‪۲‬ی» ب‪۲‬و‬ ‫هقانا ف ح ک ن ؛ به ن ی س که ه چه ح و اع اب ع ا طوانیت یش هقان‪۲‬ا ن‪۲‬ه تن ‪۲‬ا‬ ‫حکو اسا ی ح ی آن‪۲‬ا ا ف‪ ۲‬ح‬ ‫تمای ا به ص ح اف ایش ییافت‪ ،‬ب که به ج ت وق یت ب‬ ‫سای ناطق اهنمایی ینمو ن ‪.‬‬ ‫ع ا سال ه ی ب ا جنگ قا سیه ک ه ش‪ ۲‬س‪ ۲‬م ت ی‪۲‬ه‬ ‫آخ ین ح قه ف وحا‬ ‫ائن توسط ی گ ف ا ا به ح وا صو گ فت‪ ،‬که ن به ف‪ ۲‬ح ‪ ۲‬ائن ب‪۲‬ه ص‪ ۲‬ح ش‪ ۲‬؛ شک ‪۲‬ت‬ ‫ای انیا ج وا ف ا ی گ ا ح ‪۲‬وا ن ‪ ۲‬ب‪۲‬ه ص‪ ۲‬ح هقان‪۲‬ا ن‪۲‬اطق ک‪ ۲‬ی ش‪۲‬مالی ع‪ ۲‬ا ب‪۲‬ا‬ ‫ما ش‬ ‫ف ان ها‬ ‫ف وحا ا ناحیه ع ا به اخل ای ا ک ی ه ش ا لین ن قهای ک‪۲‬ه خ‪۲‬اک ای‪ ۲‬ا توس‪۲‬ط اع‪ ۲‬اب‬ ‫ما ف ح ش «سو ااهوا » بو که آغا به ص ح ف ح ش ل‪۲‬ی اث‪ ۲‬ت یک‪۲‬ا ی گ‪ ، ۲‬ص‪ ۲‬ح‬ ‫ً‬ ‫ا ب‪۲‬ا ابو وس‪۲‬ی‬ ‫با خو س ا لغو با اع اب به جنگ ُ اخت ُی شک ت‪،‬‬ ‫توسط ه ا‬ ‫مانا ب‪۲‬ه اس‪ ۲‬ه خ ‪۲‬ا ا ا ه ُ‪۲‬س ا ف‪ ۲‬ح اه‪۲‬وا‬ ‫اش ی طبق ش ایط ق ا ا قب ی ص ح ک ن‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪ .‬هما ‪ 4 ،‬ج ‪ ، 4‬هما ‪،‬‬ ‫و است ف ح آ ب ای اع اب ُی ی ب گی به شما ی فت‪.‬‬ ‫‪ .‬به انبا غ ه ع ا‬ ‫ا ان قال ا ع ساسانی به ع اسا ی‪، ،‬‬ ‫‪ .‬ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬طب ی‪ ،‬تا یخ طب ی‪،4 ،‬‬ ‫‪ .‬هما ‪.،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪ .‬با ی‪،‬ف و الب ا ‪ ،‬ج ‪.‬‬ ‫‪. 4 :‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ف وحا‬ ‫ا‬ ‫ا ویا‬ ‫تقاضای ص ح شی یه‪ ،‬هقا ای ه ُس ا آ جن ی شاُو‬ ‫ُ ی فن ‪.‬‬ ‫قابل فات ا بو ف ح ای ا هموا گ ی‪، ۲‬‬ ‫ُس ا جنگ ن ا ن ( ه ی) که آخ ین قا ت ای انیا‬ ‫این ن ش‪۲‬ا ل‬ ‫ش ن ا ن ُس ا شک ت‪ ،‬توسط « اه ینا » هقا آ ناحیه ت یم مانا ش‬ ‫ط‪۲‬و‬ ‫ش های اص ا ‪ ،‬ی‪ ،‬آ بای ا ‪ ،‬خ اسا ‪ ،‬ب خ‪ ،‬ه ا ‪ُ ،‬وشنگ‪ ،‬با غیس‪ ،‬طالقا ‪۲ ،‬‬ ‫ش شمال خ اسا ش که همکا ی هقانا تاثی گ ا بو ‪.‬‬ ‫با ب سی ق ا ا ها ع نا ههای ص ح ی‪۲‬ا فات ‪۲‬ا ای انی‪۲‬ا ب‪۲‬ا همک‪۲‬ا ی س‪۲‬اطت هقان‪۲‬ا ب‪۲‬ه‬ ‫هها یژگیهای ب یخو یم که عنوا آن ا خالی ا ل ف نی ت‪:‬‬ ‫‪ .‬ق ا ا ه‪۲۲‬ای ی‪۲۲‬ا ‪ ۲‬مانا ع‪ ۲‬ب ای انی‪۲۲‬ا اه‪ ۲‬ا س‪۲۲‬می ت ق‪۲۲‬ی یش‪ ۲‬ن ‪ ،‬ن‪۲۲‬ا‬ ‫ُای‪۲‬ا ن‪۲‬ا ش‪ ۲‬و‬ ‫مانا نا یگ‪ ۲‬ط‪ ۲‬ف ق‪ ۲‬ا ا ‪ ۲‬ص ب‪۲‬و‬ ‫ف ان ها‬ ‫نوی ن ٔه ق ا ا ک یش ‪.‬‬ ‫‪ .‬و یگ ش ایط قابل ای انیا است‪ ،‬آنا گاهی ش ایط ‪۲‬ا ی ی‪۲‬ا ب ت‪ ۲‬ی ن ‪۲‬ا ی‬ ‫ین‪۲‬ه‬ ‫ش ایط ا یا اتی ا ب ای ب ق ا ی ص ح خواس‪۲‬ت یکنن‪ ۲‬ک‪۲‬ه یتوان ‪۲‬ت‬ ‫ج وگی ی ا ک ا ای انیا ‪ ،‬ا یا اتی اب ه با ینها‪ ،‬اج ای اسم ین‪۲‬ی‪ ،‬ابق‪۲‬ا‬ ‫ناصب بو ‪.‬‬ ‫‪ .‬گاهی گ گا گی ی ت مینی ب ای ق ا ا ضمانت اج ای ت ا الی بو ‪ ،‬ج ی‪۲‬ا‬ ‫ف ح ب ا ا طی ص ح خاتو با س ی ف ان ه مانا ا ا خاتو گ ضمانت‬ ‫خواست ک ‪ ،‬ا گ ت‪ « :‬ن اکنو به سغ سم قن ی ‪ ،‬تو به اه نی ا تو گ ی‬ ‫بای تا اه ب ن نگی ی ا ن ن انی» خاتو هم ه ا تن ا ک ا گا هقان‪۲‬ا ا‬ ‫ن یف س ا ‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪،‬‬ ‫ا ان قال ا ع ساسانی به ع‬ ‫‪ .‬ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪ .‬ب می‪ ،‬تا ی نا ه طب ي‪ 4 ، ،‬؛ طب ی‪ ،‬تا یخ طب ي‪،4 ،‬‬ ‫‪ .‬ابن اثی ‪ ،‬تا یخ کا ل ب گ اسا ای ا ‪. : ، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪ .‬ن ش ی‪ ،‬تا یخ ب ا ا‪. 4 ،‬‬ ‫ا بین س‪۲‬ال ای‬ ‫‪.‬‬ ‫اسا ی‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ت‪۲‬ا ه ‪ ۲‬ی‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ص یشو ک‪۲‬ه ب‪۲‬ه‬ ‫‪ .4‬ا ط فی یگ با نگاهی به ق ا ا ص ح ف ح ن ا ن با مانا‬ ‫شو ای انی‪۲‬ا‬ ‫فو ش‬ ‫ای ا ‪ ،‬طوانی ش‬ ‫اس ه گ گی ف وحا‬ ‫به ت یج ا ن خویی شکیبایی اع اب کاس ه ش هاست همچنین ُی یهای ک‪۲‬‬ ‫غنایم بی شما هنگا نگا ق ا ا های ب‪ ۲‬خاف ق ا ا ه‪۲‬ای ن‪۲‬اطق‬ ‫ب ست آ‬ ‫ف ع ا ‪ ،‬نه تن ا به نبال یافت ج یه خ ا بو ن ب ک‪۲‬ه ‪۲‬کن ت ی‪۲‬ه ه ین‪۲‬ه‬ ‫ط ب یک ن ‪.‬‬ ‫ل ک یا ا ا‬ ‫اه ٔه ص ح اص ا ج ای ا کن ه ینه ل ک یا بن ج ی ی بنی ب اینکه «ه ک‪۲‬ه‬ ‫به مانی ناس ا بگوی عقوبت یشو اگ ا ا ب ن خونش ا ب ی یم»‪.‬‬ ‫با ب سی ن ف وحا ق ا ا های ص ح ن ق ش‪ ۲‬ه ب‪۲‬ین اع‪ ۲‬اب ‪ ۲‬ما ای انی‪۲‬ا نمیت‪۲‬وا ت‪۲‬أثی‬ ‫ب ‪۲‬یا ی ا‬ ‫هقانا به عنوا حکا ی ب ق‪ ۲‬ا ی ص‪ ۲‬ح ج ‪۲‬وگی ی ا جن‪۲‬گ ق ‪۲‬ل غ‪۲‬ا‬ ‫ش ها ا نا ی ه انگاشت‪ ،‬ب یا ی ا هقانا ای انی ب ای ح ظ ا نیت اق ا سیاسی خو ب‪۲‬ه ص‪ ۲‬ح ب‪۲‬ا‬ ‫ب‪۲‬ه اس‪۲‬ا ب خ‪۲‬ی یگ‪ ۲‬ب‪۲‬ه‬ ‫فات ا ی آ ه آنا ا ف ح ای ا یا ی ک ن ‪ ،‬ب خ‪۲‬ی ب‪۲‬ا ی آ‬ ‫اس ه ُ اخت ج یه به ع ت همکا ی با مانا جایگاه خویش ابقا ش ن اق ا سیاسی خو ا‬ ‫ح ظک ن ‪.‬‬ ‫ابط سیاسی فات ا تن ا به ب ن ق ا ا های ص ح ن ی نمیشو ‪ ،‬ح و قبای‪۲‬ل ‪۲‬ف‬ ‫تاا‬ ‫ع ب اسکا آن ا هما طو که ب ث ق ا ا ها به آ اشا ه ک یم‪ ،‬سکونت اع اب ش‪ ۲‬ها یک‪۲‬ی‬ ‫ت ا ‪۲‬ل‬ ‫ف ای ا اج ا ش ؛ سکونت آنا نیا ن ح‬ ‫نقا‬ ‫ا ا ق ا ا ها بهشما یآ‬ ‫ی است که هب ی آنا ا هقانا به ع ه اش ن ا ط فی هم‪۲‬ین گ‪ ۲‬ه اهنم‪۲‬ای‬ ‫بین آن ا‬ ‫اص ی اع اب ما ای ا بو ن ‪ ،‬ای ا ُیون ناشویی ص ت ب‪۲‬ین گ‪ ۲‬ه ت ا ‪۲‬ل ا اح‪۲‬ت ت‪۲‬‬ ‫باعث ُیون اب گی قب ه ای بین آن ا ش ‪.‬‬ ‫یک نمونه یگ سم «ال ا‪ »۱‬است‪ ،‬هقانا گاهی ا قا ا جو حک‪۲‬ا ‪۲‬أ و ین الی‪۲‬اتی خاف‪۲‬ت‬ ‫ی اع اب ی ا ن ت‪۲‬ا ا‬ ‫ع بی اس ا ه ک ه ین ا وال خو ا به شیوه (ال ا‪ )۱‬ه اهب ا ن‬ ‫ا ه واظبت نماین ‪.‬‬ ‫ا اک ا وال ا ب اب خ های اح مالی ن ی ت احب‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫؛ ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪ .‬طب ی‪،‬تا یخ طب ی‪، ،‬‬ ‫‪. : ،‬‬ ‫‪ُ .‬ی نیا عبا اقبال آش یانی‪ ،‬تا یخ ای ا ا آغا تا انق ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪ .‬عباس ی آ نیوشه صال ی‪ُ ،‬ایی‬ ‫س ه قاجا یه‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ان قال ا ع‬ ‫ساسانی به ع‬ ‫‪ 4‬؛ تا یخ سی ا ‪،‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫اسا ی‪،‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ا ویا‬ ‫ف وحا‬ ‫اقع همکا ی هقانا با مانا سویه بو ؛ ا یک سو هقانا ی ان ن که همکا ی با اع اب‬ ‫باعث ح ظ وق یت گ ش ه یشو ‪ ،‬فات ا نی ُس ا ف ح ع ا ُیش ا ف ح ای ا به ای‪۲‬ن نک ‪۲‬ه ُ‪۲‬ی‬ ‫ب ه بو ن که قا به ا ا ه س ینهای ج ی ن واهن بو ب همین اسا ت ا ل سیاسی بین آنا آغ‪۲‬ا‬ ‫ش ‪.‬‬ ‫عوا ل اق ا ی حفظ تدا ُایگاه اج ماعی هقانا ‪:‬‬‫به ائل سیاسی نبو عوا ی یگ ن‬ ‫هقانا‬ ‫همکا ی ا تبا بین اع اب ما‬ ‫جم ه‪ ،‬اق ا ی ا ب یگ فت که بقا ا ا ه ف الیتهای هقانا تأثی به س ایی اشت به اقع ه‬ ‫چه ا ا ف وحا فاص ه یگی ا تبا هقانا با فات ا که با گ شت ا جای خو ا به س ه‬ ‫ی ا ب ی گ فت‪.‬‬ ‫سا ان هی ت یشو جنبههای‬ ‫ا وی ی هن بی‬ ‫ینهای خان ا حکا ‪ ،‬ینهای آت ک هها‪ ،‬قا ‪ ،‬ن قه خی ه آب نی خیابا های عمو ی جا ه‬ ‫ه اهل ه‬ ‫ُ ت تم ک لت آ لی ب طبق ق ا ا ها‪ ،‬اگ ک ا ا ج یه بپ ا ن‬ ‫نی نبو ن به‬ ‫ینهای که الک آ ه ن باقی بمانن ‪ ،‬هقانا ا این ا‬ ‫آین یتوان ن‬ ‫ض اینکه آن ا خو ا با حکا ع ب وافق ن ا ا ن وجب با گ ت ینها به ب گا که هم ا‬ ‫با س ه ساسانی ا کا ب کنا آ ک ا انی که سپاه ساسانی ب ض اع اب جنگی ه بو ن ش ن ‪.‬‬ ‫خال بن لی ا هما آغا ف و ‪ ،‬هقانا سوا ا أ و جمعآ ی الیا ج یه به شیوه ُی ین نمو ‪،‬‬ ‫ا ا ه این ن تن هقانا ا ُ اخت ج یه باعث ش تا به ت یج به آئین اسا گ ایش یاف ن‬ ‫ین اسا ت ویق نماین ُ ی س یع اسا ا ط ف‬ ‫س اییا ت ت ن ا خو ا هم به ُ ی‬ ‫طبقا باا به خاط ح ظ وق یت اج ماعی خویش ح ظ ت ط ب عیت جمعآ ی الیا ا‬ ‫ک ا ا صو گ فت‪ ،‬هقانا ب اث این توافق توان ن قوانین ق یمی ای انی خو ا ح ظ کنن‬ ‫وافقت با هقانا نمیتوان ن ب ا وال‬ ‫ا یا ا طبقاتی خو ا نگه ا ن ‪ ،‬ا ط فی یگ اع اب ب‬ ‫ک اب ای ا ر ا ساسانیا به این‬ ‫ُولهایی که ساسانیا ا خو به جا گ اش ه بو ن ‪ ،‬ست یابن‬ ‫ا ان قال ا ع‬ ‫ساسانی به ع‬ ‫اسا ی‪،‬‬ ‫‪ .‬ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪. :‬‬ ‫تاب ا‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا ق ن ین اسا ی‪. 4 ، ،‬‬ ‫؛ ا ن ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪.‬‬ ‫؛ ا ن ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ‪، ،‬‬ ‫‪ .‬ال یب‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ 4‬؛ ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا‬ ‫ج‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪4‬‬ ‫ان‬ ‫وضو هم اشا ه ش هاست که ُس ا ف ح‪ ،‬با جو خ ون ی که فات ا اخ الیا به خ‬ ‫ن ن ‪ ،‬عای ا خو ا به ی انی ب سانن که شاها ساسانی سان ه بو ن ‪.‬‬ ‫ا ا که با هقانا‬ ‫جا ٔه ای ا ا نو جا ه طبقاتی بو به آ جنبه هبی ا ه بو ن ‪ ،‬هموا ه طبقا باا و اح ا‬ ‫نوی آنا ایما اش ن ‪ ،‬اع اب به این وضو اقف‬ ‫ی س ا خو ق ا یگ ف ن به نوعی به ق‬ ‫اس ا ه یک ن ب ح و هقانا ت ط خو ا‬ ‫گ ن به همین لیل ا ن و هقانا ب تو ه‬ ‫ب عایا ا ست ی ا ن ب ای کا های اق ا ی انن ‪ :‬جمعآ ی الیا به کل ب یخو ن ‪.‬‬ ‫سا ا حکو ی ساسانیا ُس ا اسا همچنا ب تغیی باقی ان ه بو الکا ا ضی ا س ی‬ ‫ً‬ ‫انی که ساسانیا ب ای ا ست یاف ن سا ا ا ا ی ا ساسانیا عینا نگه اش ه‬ ‫ب ه ن بو ن ؛‬ ‫ٔ‬ ‫یافت الیا تق یما ا ا ی هیچ گونه ت فی به عمل نیا ‪ ،‬نواحی عم ه ای ا که حکم ا‬ ‫قل اش هان شا ل‪ :‬فا ‪ ،‬ب ه‪ ،‬خ اسا ‪ ،‬سی ا ‪ ،‬طب س ا ‪ ،‬وصل‪ ،‬ی‪ ،‬آ بای ا ‪ ،‬ا ن ا ‪،‬‬ ‫جبال‪ ،‬ک ا سن که ک ا ج آن ا بو هاست بانا هقانا ه ک ا نواحی بو به خو ا‬ ‫ا ا ه یک ن گاهی کنا آنا ف ی ا حکو ت ک ی ب کا شا ن ا یک ‪.‬‬ ‫ا به‬ ‫اس ای همکا ی ب گا هقانا با مانا ‪ ،‬بناب ن ب خی ا نابع اسا ی آنا خ ی ه‬ ‫تأسیس یوا ت ویق ک ن ‪ ،‬ب ین ت تیب هقانا به لیل اینکه ا ض یت ک ا ی ی ا الیا ب‬ ‫ا ساسانی آ گاهی اش ن توان ن ی ا چگونگی اخ الیا ا ص نماین ‪.‬‬ ‫ول‬ ‫ب ی وا ن ا ا کا شکنیهای‬ ‫قابل ک است که همی ه ا ضا به ن ع هقانا نبو هاست‬ ‫وا ی‬ ‫که یخواست قوانین الیاتی تغیی ُی ا کنن‬ ‫ا عم‬ ‫اع اب ب ض هقانا بو ‪،‬‬ ‫وا ی یگ ‪ ،‬این وضو تن ا ا سوی اع اب نبو‬ ‫اق ا اتی ب ض هقانا به عمل آ هاست‬ ‫ب هه ای ا ا ‪ ،‬به اس ه ع ُ اخت الیا توسط هقانا ای انی‪ ،‬اش اف ع ب اب گا به‬ ‫ُی ه ا ‪ ،‬با گانا ک ا ا ع ب ای انی وجبا خ م‬ ‫س گاه خافت ت میل الیا ب‬ ‫خ اسا اع اب ساکن آ س ین ب ع یه حکا ی ف اهم ش ‪.‬‬ ‫‪. 4‬‬ ‫ا ساسانیا ‪،‬‬ ‫‪ .‬ک ی ن سن‪،‬ای ا‬ ‫‪ .‬ال یب‪ ،‬حکو ت بنی ا یه خ اسا ‪،‬‬ ‫‪ .‬ن ی ی‪ ،‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا ساسانیا تا انق ا ا ویا ‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬ش ا ا ی ی‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا ق ن ین اسا ی‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬ال یب‪ ،‬حکو ت بنی ا یه خ اسا ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا‬ ‫وق ی‪۲‬ت گ ش‪ٔ ۲‬ه خ‪۲‬و ا ح ‪۲‬ظ‬ ‫ا ا به اقع اش افیت ای انی خان ا های ی توان ن ‪ ،‬ق‬ ‫هن ‪ ،‬گ‪ ۲‬آ ی الی‪۲‬ا باع‪۲‬ث اف‪ ۲‬ایش ث‪۲‬‬ ‫گ ا به اس ٔه ف الیتهای خو آ ا گ‬ ‫تب یل آنا به اش افیت ای انیج اسا ی نقش‬ ‫ت یل وق یت آنا به عنوا اش اف کنا فات ا بو‬ ‫به س ایی ای ا ک ‪.‬‬ ‫عوا ل ف هنگی حفظ تدا ُایگاه اج ماعی هقانا ‪:‬‬‫آغا این ب ش‪ ،‬که ب سی تأثی عوا ل ف هنگی ب ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا است گ ی‬ ‫ت ت ت ط آنا به عنوا عا ی م ان گا ی‬ ‫تو ه‬ ‫ب ن چگونگی اسا ی ش این ق‬ ‫آنا یُ ا یم‪.‬‬ ‫یا ُ اخت ج یه ابقا ب ین‬ ‫آغا ف وحا ‪ ،‬اع اب ما اههای ا تی ا جم ه‪ :‬اسا آ‬ ‫خویش ا ج ت آغا ت ا ل ُیش ی ای انیا ق ا ا ن ؛ هقانا هم که ا مت ین ق جا ه آ‬ ‫ه بو ن هنگا ت اجم اع اب اکنشهای ا تی ا خو ن ا ا ن ‪ ،‬ب خی ا آنا اسی یا به ق ل‬ ‫سی ن ا ا ب یا ی ا آنا ب ای ح ظ وق یت سیاسی ج اق ا ی اج ماعی خو با مانا ص ح‬ ‫ک ن ‪ ،‬ک انی هم که ُ اخت ج یه ا ان اب ک ه بو ن ب ا اه ه ن ن گی آسایش ن بی‬ ‫ک انی که اسا ا ان اب ک ه بو ن ‪ ،‬ی به اسا آ ن س ی ب ق ا ی ا تبا ت ا ل با اع اب‬ ‫بآ ن ‪.‬‬ ‫ما ع ب با قا ت ب یا ش ی هقانا‬ ‫ب شهای ا شاهن اهی ای انی هم‪ ،‬فات ا‬ ‫این اب ه یتوا به ف ح ا ‪۱‬الن اشا ه ک ‪.‬‬ ‫حانیو ت ی ب ش ن‬ ‫ب ی ا وا هم شاه گ ایش س ه جم ی به سوی ین اسا بو یم به این نی که ص ح اسا‬ ‫آ ن قه یگ ی ‪،‬‬ ‫اهالی تو ه‬ ‫حاکم ن قه یا هقا صاحب ن و ‪ ،‬وجب اسا آ‬ ‫آ‬ ‫ک اب ق ن ین اسا ی ی گاه جالب توج ی ن بت به این وضو ا ‪ ،‬گ ی س ه جم ی‬ ‫گ ههای ای انی ا چنین ت بی ینمای که‪« :‬این گ هها یکوشی ن تا ح ی ُس ا هم شک ن‬ ‫ساسانیا نی وق یت خو ا بین ک یه قو خو ح ظ کنن »‪ ،‬ا ا ا ه ک یکن که به ض‬ ‫اینکه هقانا که عناص اص ی لت ای ا ا ت کیل ی ا ن اسا آ ن بقیه به تب یت ا آنا ب آ ن‬ ‫‪ .‬یایی‪ ،‬شاهن اهی ساسانی‪،‬‬ ‫؛ یپکا‪ ،‬تا یخ ا بیا ای ا ا‬ ‫ا باس ا تا قاجا یه‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫اع اب که شاه این وضو بو ن هموا ه خواس ههای خو ا با این س ههای ُ ن و ک و ع ضه‬ ‫یک ن ‪.‬‬ ‫مانا‬ ‫اشپول ب این عقی ه است که گ ی س ه جم ی ت یا به اسا ول جب ف ا‬ ‫نبو هاست بای ع ت یگ ی اش ه باش ‪ ،‬ا ا ا ه اشا ه یکن که ع ت ت ویض س یع هب‬ ‫و جال ن ٔقه شمال ش قی ای ا که آ ا ا ل ا ف هنگی ب سای ناطق آ س ین سمت‬ ‫جه ا ل کوشش آنا ب ای ح ظ وق یت اج ماعی خویش بو هاست‪.‬‬ ‫هب ی اشت‬ ‫هما طو که ک ش ن اسا ی ش هقانا طولی نک ی س یع خو ا با ش ایط ج ی قف‬ ‫ا ن این عا ی ب ای ت بیت وق ی ا ن ا اج ماعی ج ی بو ‪ ،‬هقانا به اس ه جایگاه خو به‬ ‫ً‬ ‫کا ا با ن ن گی آنا آشنا بو ن این ت ا ل با‬ ‫عنوا حکا ی اش ن ا تبا ا با‬ ‫ی به آسانی‬ ‫به عنوا حکا‬ ‫ا ب ای آن ا احت ت ک ه بو ا ط فی ُ ی آنا هم ا ط ف‬ ‫صو گ فت؛ این ت ط هقانا ب ا ضا احوال ی باعث آشنایی کا ا با ف هنگ آ اب‬ ‫ٔه ساسانی به اسا ی‪ ،‬به عنوا حافظ اص ی ف هنگ تم ای انی باعث ان قال‬ ‫سو ش ه با تغیی‬ ‫ههای ب ش ‪.‬‬ ‫آ به جا ه‬ ‫ف هنگ تم ه ت شا ل موعه ای ا ا بیا ‪ ،‬با ‪ ،‬آ اب سو است ای ا ا این وضو‬ ‫نی نی ت؛ هقانا که به ن له ٔ‬ ‫وب یش ن یا گا یهای باس ا‬ ‫تنه خت اج ماعی‬ ‫ما ش ه با‬ ‫ت یا‬ ‫ل تا ه نگه اش ن‬ ‫سابقههای ُ اف ا ق یم ا ق وب خو‬ ‫ت جمه ق متهای عم ٔه ک ابهای که حا ی این سنن بو باعث ان قال آن ا به ه اسا ی آ گاه‬ ‫یا ی ب اب ‪ 4‬ه ی) جم خ ای نا ه‬ ‫ساخ ن ع بها ش ن ‪ ،‬این ینه ابن ق ع ( وفی‬ ‫یا ی ب اب ‪ 4‬ه ی) که ع ب ا قیقت ین اطاعا خو ا‬ ‫ا با ُ وی ث البی ( وفی‬ ‫با ٔه اخبا تا ی ی ای ا ا یو آن ا ه ن ‪ ،‬فیت خاصی ُی ا ک ن ‪ ،‬شاهنا ه ف سی اث ی‬ ‫م نمونه ای کا ل به عنوا شناسنا ه ای ا باس ا ‪ ،‬که توسط یک هقا به ش ٔه ت ی آ ه‬ ‫ب ا ن ٔه ف هنگ تم ای ا ین است‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ق‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا‬ ‫ا‬ ‫‪ .‬ک ی ن سن‪،‬ای ا‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا ق‬ ‫ساسانی به ع اسا ی‪،‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ن ین اسا ی‪، ،‬‬ ‫غ ‪.‬‬ ‫ن ین اسا ی‪، ،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ای ا ‪، ،‬‬ ‫‪ 4‬؛ ص ا‪ ،‬تا یخ ا بیا‬ ‫ساسانیا ‪،‬‬ ‫؛ ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫ن ین اسا ی ‪، ،‬‬ ‫‪: ،‬‬ ‫ا ان قال ا ع‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫ف وحا‬ ‫ا ویا‬ ‫ه ی که‬ ‫با عا ی م ب ای ان قال ف هنگ بهشما ی ن ع جایگ ینی با ع بی تا سال‬ ‫یوان ا به ع بی ب گ ت ح ظ با فا سی ا سوی هقانا آنا ا ا ان قال یا ی ک ‪.‬‬ ‫گا ا که آ ا فقط ا جنبه آ اب سو ی عایت‬ ‫هقانا اعیا هبی ق یم انن ‪ :‬نو‬ ‫ایا آ هاست که یکی ا‬ ‫یش اهمیت هبی خو ا ا ست ا ه بو ن ‪ ،‬ب گ ا یک ن ؛‬ ‫ع ی ( ) کوفه ق خافت خو ا ف با ج ن نو بو ع های ا‬ ‫سال ائی ح و ح‬ ‫سی ن ظ فی‬ ‫هقانا ای انی به هم اه ن ما بن با ب ال سنت و خو به ح و آ ح‬ ‫و نو بو بهعنوا ه یه نو تق یم ک ن ‪ .‬چو‬ ‫ا طا (یا نق ه) ا که وای آ شی ینی‬ ‫ا ناسبت آ ه یه سؤال ف و ‪ ،‬گ ن ه یه نو است با خوش ئی آ ا ُ ی ف ن ا آ‬ ‫ح‬ ‫ا ا نو گ انی آنگاه س و ا ن تا آ‬ ‫تنا ل ک ن س می نی به حاض ا ا ن ف و ن ه‬ ‫ً‬ ‫ظ ف طا یا نق ه ا قیمت کنن قیمت آ ا ا خ ا سالیانه آن ا ک کنن تا بیش ا حقی که ش عا ب‬ ‫آن ا اجب است چی ی ا آن ا گ ف ه ن و ‪.‬‬ ‫نمونه ای یگ تا یخ اج ما ای ا به نقل ا طب ی ک یکن که که اس ی ج ن گا‬ ‫‪،‬‬ ‫ی س ا ا ع ب به عمل آ ؛ آ‬ ‫(ج ن ُایی ) ُ ی ایی سمی باشکوهی ا هقانا‬ ‫هقانا ای انی ه ایایی ا که ُی به خ ا ن یا شاه ل یُ اخ ن به اس بن عب ال ه ُی کش‬ ‫ک ن ‪.‬‬ ‫اقع نه تن ا آ اب سو خو ا ف ا و نک ن ب که وا ی ب ای ح ظ ان گا ی ا س ی‬ ‫یا ی ( ه ی) حوالی اص ا تول ُیغمب اسا ا‬ ‫ت بیق آن ا با اسا ب آ ن ‪ ،‬سال‬ ‫به شیوه ت یا با شیوه آتشاف ی ج ن گ ف ن ‪.‬‬ ‫تا های این ق ا جا ه که به عنوا ح‪۲‬ا ا ف هن‪۲‬گ ا آن ‪۲‬ا ی‪۲‬ا یکنن‪ ۲‬گ‪۲ ۲‬ا وج‪۲‬ب‬ ‫ُی ایش جا ه ای انیجاسا ی ش ن که نه تن ا ای ا و غ ت اقع ن ب که کنا اسا به ش‪۲‬‬ ‫نمو خو ا ا ه ا ‪.‬‬ ‫‪ .‬ای ی‪ ،‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ .‬هما ‪، ،‬‬ ‫‪ .‬اشپول ‪ ،‬تا یخ ای ا ق ن‬ ‫ا ان قال ا ع‬ ‫ین اسا ی‪،‬‬ ‫ساسانی به ع‬ ‫‪،‬‬ ‫‪. 44‬‬ ‫اسا ی‪، ،‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ن ی هگی ی‪:‬‬ ‫قابل حوا ق ا ل ه ی ای ا ‪ ،‬آن ا ا به ت ا ل ب‪۲‬ا اع‪ ۲‬اب ‪ ۲‬ما ی‪۲‬ا ب‪۲‬ه‬ ‫اقع بینی هقانا‬ ‫ت بی ی یگ ‪ ،‬فات ا ا اشت‪ ،‬آنا عا ه ب ح ظ وق یت خو ‪ ،‬به عنوا ع‪۲‬ا ی ب‪۲‬ا ا ن‪ ۲‬ه قاب‪۲‬ل‬ ‫ً‬ ‫وص‪۲‬ا ینه‪۲‬ای‬ ‫ا س‪۲‬ویی ت ی‪۲‬ب ن‪۲‬ابع طبی ‪۲‬ی‬ ‫اس ای ق ل ک ا‬ ‫ه و مانا‬ ‫‪۲‬ا الی‪۲‬اتی ا ا ه‬ ‫ک ا ی ا سویی یگ نقش ب یا م‪۲‬ی ای ‪۲‬ا ک ن‪ ، ۲‬هقان‪۲‬ا ب‪۲‬ه عن‪۲‬وا‬ ‫کنن گا ا و ا ا ی کمک شایانی به فات انی که توانایی ا ا ه این ت کیا ا ن اش ن ‪ ،‬ک ن ‪.‬‬ ‫هقانا به اس ه این اق ا ا قوانین سنن گ ش ه خ‪۲‬و ا ح ‪۲‬ظ ن‪۲‬افع اق ‪۲‬ا ی خ‪۲‬و ا ت ‪۲‬مین‬ ‫نماین ه ایت کنن ٔه ب ش عم ه ای ا ائل سیاسیج اق ا ی ف هنگی ا خو بو ن ‪.‬‬ ‫ه اس ق ا ا ضا سیاسی گ ا ح ه ُ تنش ه و فات ا س ی احی‪۲‬ایی ف هنگ‪۲‬ی خ‪۲‬و‬ ‫ب شهای ف با ‪ ،‬ا بیا ‪ ،‬آ اب سو ب آ ن این م ا به ن و اح نت ب‪۲‬ه ان ‪۲‬ا س‪۲‬ان ن ؛‬ ‫مو تأثی گ‪ ۲‬ا‬ ‫ُس اشا ه به عوا ل ح ظ ت ا هقانا عوا ل سیاسی – اق ا ی ف هنگی‬ ‫بو هان ‪.‬‬ ‫نابع‬ ‫آخ ‪:‬‬ ‫ ابن اثی ‪ .‬تا یخ کا ل ب گ اسا‬‫ؤس ه بوعا ع می‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ -‬اشپول ‪ ،‬ب تول ‪ .‬تا یخ ای ا‬ ‫ق‬ ‫‪ -‬اشپول ‪ ،‬ب تول ‪ .‬تا یخ ای ا‬ ‫ق‬ ‫ان ا ا ع می ف هنگی‪ ، ،‬چ ‪،‬‬ ‫ان ا ا ع می ف هنگی‪،‬‬ ‫‪،‬چ ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ای ا ت ٔ‬ ‫جمه عبا‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫خ ی ی ابوالقاسم حالت‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ین اسا ی‪ .‬ت ٔ‬ ‫جمه جوا فاطو ی‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ین اسا ی‪ .‬ت ٔ‬ ‫جمه جوا فاطو ی‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ ا ی ی‪ ،‬ش ا ‪ « .‬هقانا ف و اسا ی»‪ ،‬ف نا ه تا یخ تمد اسا ی‪ .‬سال چ ا ‪،‬‬‫‪.‬‬ ‫شما ه ‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫ ب ا ‪ ،‬ا ا ‪ .‬تا یخ ا بیات ای ا ا ف سی تا س دی‪ ، .‬ت ٔ‬‫جمه ف حال ه بائی غا‬ ‫‪.‬‬ ‫ا ی ‪ ،‬چ‪،4‬‬ ‫ح ین ص ی اف ا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫ با ی‪ ،‬احم بن ی یی‪ .‬ف و الب دا ‪ .‬ت ٔ‬‫جمه آ تا آ نو ‪ .‬ت ا ‪ :‬بنیا ف هنگ ای ا ‪،‬‬ ‫‪. 4‬‬ ‫عوا ل ح ظ ت ا ُایگاه اج ماعی هقانا ای انی جا ٔه اسا ی ع‬ ‫‪ -‬ب می‪ ،‬ابو ع ی‪ .‬تا ی نا ٔه طب ی‪ .‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫س‬ ‫ف وحا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا ویا‬ ‫‪.‬‬ ‫ ُی نیا‪ ،‬ح ن عبا اقبال آش یانی‪ .‬تا یخ ای ا ا آغا تا انق ا‬‫ن‬ ‫خیا ‪،‬‬ ‫س‬ ‫‪.‬‬ ‫ه قاجا یه‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ تا یخ سی ا ‪ .‬به ت یح ک ال ا‪ ۱‬ب ا ‪ .‬چ ‪ ،‬ت ا ‪ ُ :‬ی ه خا ‪،‬‬‫ خ یب‪ ،‬عب ال ه ی‪ .‬حکو ت بنیا یه خ اسا ‪ .‬ت ٔ‬‫جمه باق وسوی‪ ،‬چ ‪ ،‬بی جا‪:‬‬ ‫ان ا ا توکا‪ ،‬بی تا‪.‬‬ ‫یایی‪ ،‬تو ‪ .‬شاهنشاهی ساسانی‪ .‬ت ٔ‬ ‫‪.‬‬ ‫جمه ت ی ثاقبف ‪ .‬ت ا ‪ :‬ققنو ‪،‬‬ ‫‬‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ا ن ی‪ ،‬ت ی‪ .‬تا یخ اج ماعی ای ا ‪ .‬ت ا ‪ :‬ان ا ا نگاه‪،‬‬ ‫یپکا‪ ،‬یا ‪ .‬تا یخ ا بیات ای ا ا‬ ‫ان ا ا ع می ف هنگی‪،‬‬ ‫‪ -‬ساسا ُو ‪ ،‬ش ا ح ین‬ ‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ا باس ا تا قاجا یه‪ .‬ت ٔ‬ ‫جمه عی ی ش ابی‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ای ا ا سقو‬ ‫ی‪ « .‬گ گونی ن ا ق بن ی اج ماعی‬ ‫ساسانیا تا ُایا ا ویا » ت قیقات تا یخ اج ماعی‪ُ ،‬ژ ه گاه ع و اسا ی‬ ‫‪.‬‬ ‫ف هنگی‪ ،‬سال ا ل‪ ،‬شما ٔه ا ل‪ ،‬ب ا تاب ا‬ ‫ال ا‬ ‫ص ا‪ ،‬بیحال ه‪ .‬تا یخ ا بیات ای ا ‪ ، .‬ت ا ‪ :‬ان ا ا ف‬ ‫م بن ج ی ‪ .‬تا یخ طب ی‪ .‬ت ٔ‬ ‫طب ی‪ ،‬ابی ج‬ ‫جمه ابوالقاسم ُاین ه‪ .‬ت ا ‪ :‬اساطی ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ق ا ابن ج ‪ ،‬ابی ال ‪ .‬الک اب ال اج ال ناعه‪ .‬ت ٔ‬ ‫جمه ح ین خ یو جم‪ .‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫‪.‬‬ ‫بنیا ف هنگ ای ا ‪،‬‬ ‫ا ساسانیا ‪ .‬ت ٔ‬ ‫‪.‬‬ ‫جمه شی یاسمی‪ ،‬ت ا ‪ :‬نگاه‪،‬‬ ‫ک ی ن سن‪ ،‬آ تو ‪ .‬ای ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ گ ان وسکی‪ ،‬ا‪ .‬آ‪.‬‬‫ک ا ی‪ .‬ت ا ‪ :‬ان ا ا ُویش‪،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ای ی‪،‬‬ ‫م‬ ‫اسا ی‪ .‬ت ا ‪ :‬ن‬ ‫یگ ا ‪ .‬تا یخ ای ا ا‬ ‫ا باس ا تا به ا‬ ‫ی‪ .‬تا یخ ف هنگ ای ا‬ ‫ا ان قال ا ع‬ ‫تو ‪ ،‬ج ‪،‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬ت ٔ‬ ‫جمه کی‬ ‫ساسانی به ع‬ ‫‪.‬‬ ‫ ن ش ی‪ ،‬ابوبک م بن ج ‪ .‬تا یخ ب ا ا‪ .‬ت ٔ‬‫جمه ابون‬ ‫‪.‬‬ ‫ن بنیا ف هنگ ای ا ‪،‬‬ ‫احم بن‬ ‫م القبا ی‪ .‬ت ا ‪:‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪4‬‬ ‫ ن ی ی‪ ،‬س ی ‪ .‬تا یخ اج ماعی ای ا ا انق ا‬‫‪4‬‬ ‫‪.‬‬ ‫ اص ی‪ ،‬ینال ین‬‫ای ا ‪. 4 ،‬‬ ‫مو ‪ .‬بدایع الوقایع‪ .‬به ت‬ ‫ساسانیا تا انق ا‬ ‫ا ویا ‪ .‬ت ا ‪ :‬اساطی ‪،‬‬ ‫یح الک ان ب‬ ‫ف‪ .‬ت ا ‪ :‬بنیا ف هنگ‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫تأثی احدا سد کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫سی احم وا‬ ‫تا یخ یافت‪/ / 4 :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫ٔ‬ ‫ُی ایش تکا ل آ به عنوا ش ی‬ ‫خانه کا‬ ‫تأسیس ش اهوا گ چه ع ایا یا سابقه ا ‪،‬‬ ‫خ ی طول خانه نق ی اساسی اش هاست‪ .‬طول تا یخ‪ ،‬اهوا حیا اق ا ی تم نی خو ا یو‬ ‫خانهایج‬ ‫کا بو هاست‪ .‬به طو ی که کا ش یا واصا ‪ ،‬ا تباطا ‪ ،‬اق ا ک ا ی ت ا‬ ‫اهوا ب‬ ‫یایی خو س ا به خ و اهوا بو هاست‪ .‬ا ا وانع طبی ی چو ص ههای طبی ی ب کا‬ ‫ع ناص ال ین شاه‬ ‫س این اه ا تباطی م شمال جنوب شمال خو س ا بو هاست‪ .‬اح ا س کا‬ ‫نقش می تغیی توس ه ش ی اهوا اش هاست که ه ف وضو قاله حاض ا شا ل یشو ‪ .‬یاف ههای‬ ‫ش اهوا جناص ی بو هاست‪.‬‬ ‫ت قیق حاکی ا آ است که اح ا س ‪ ،‬نق ه ع ی ب ای ش ت‬ ‫اژگا ک یدی‪ :‬س کا‬ ‫‪ .‬بی تا یخ آ و‬ ‫‪ ،‬ناص ی‪ ،‬اهوا ‪ ،‬قاجا یه‪ ،‬ش سا ی‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫ش س ا اهوا‬ ‫‪4‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ قد ه‪:‬‬‫ئ ٔه ت قیق حاض حاکی ا آ است که اهوا حیا اق ا ی تم نی خو ا یو کا‬ ‫خانه ایج‬ ‫بو هاست‪ .‬به طو ی که کا ش یا واصا ‪ ،‬ا تباطا ‪ ،‬اق ا ک ا ی ت ا‬ ‫یایی خو س ا به خ و اهوا بو هاست‪ .‬ا ا وانع طبی ی چو ص ههای طبی ی ب کا‬ ‫اهوا ب س این اه ا تباطی م شمال جنوب شمال خو س ا بو هاست‬ ‫سؤال تأثی اح ا س کا ب تأسیس ش ناص ی توس ه ش ی اهوا چه بو هاست؟‬ ‫ش اهوا جناص ی‬ ‫ف ضیه حاکی ا آ است که اح ا س ‪ ،‬نق ه ع ی ب ای ش ت‬ ‫بو هاست‪.‬‬ ‫ً‬ ‫یک ت قیق حاض ‪ ،‬ن یههای کاتب ش سا ی است‪ .‬ش سا ی ما ی ع قاجا غالبا‬ ‫ک ب اص ا ی ه اشت که ت ی ا ت ئیناتش شا ل ف اهای عمو ی ش ی به یژه ب ش‬ ‫ک ی ش خیابان ای ٔ‬ ‫شیوه چ ا با ( ن ی ب ای ت )‪ ،‬ی ا شاه به عنوا کا ک ی ش‬ ‫نما اق ا ع مت لت ص وی‪ ،‬ه یک با ت ی ا یژه خو اعم ا ت ی ا ساخ مانی‪،‬‬ ‫‪ ) :‬کب‬ ‫عم ک ی‪ ،‬نما ی‪ ،‬ت ئینی بافت ش به ای ای نقش یُ اخ ن ‪( .‬اه ی‪،‬‬ ‫اص ا شی ا ع ن یه و تق ی ق ا گ فت‪ .‬ا ا خو بنایی ب ای ظ و ک ب ط ا ع‬ ‫قاجا ش ‪.‬‬ ‫ک ب ط ا ش سا ی ناص ی اهوا ‪:‬‬ ‫ت کیب ک ب اصف ا‬‫ح و سا ا ف ایی کالب ی نی ن شا به سبک ک ب اص ا ‪ ،‬با جو همه جنگ ا غا ت ای‬ ‫ا ایل لت قاجا ‪ ،‬سبب ش که قاجا ها نی به سبک سن ی به ساخت بناهای‬ ‫ه‪. / .‬‬ ‫ق‬ ‫عا المن ه ُای ت غول شون ‪ .‬ش های اک ایاا نی به تق ی ا ُای ت بناهای اهبی‬ ‫ساخ ن ‪ .‬ی ا ه قاجا اص با تغیی ا عم ه اق ا ی‪ ،‬اج ماعی سیاسی قیا ج انی‬ ‫واجه بو که اق ا ای ا ا به اق ا ج انی ل یک ؛ ل ا حکو ت قاجا ف ص ی ب ای ت ین‬ ‫سیاس ای ش گ ایی ش ن ینی نیافت‪( .‬حبیبی‪ ) : 4: ،‬بناب این گ چه ب ای ا لین با به‬ ‫ال قاطی گ ی (ت کیب سن ای ما ی ای انی با غ بی) ی آ ‪ ،‬عین حال به تکوین ت ین‬ ‫ا ش ای تا ه ای ش سا ی ما ی‪ ،‬ف اهای ج ی ش ی‪ ،‬اهیم تا ه‪ ،‬عناص ج ی ی ن‬ ‫ً‬ ‫ش که نه تن ابیانگ خواس ای کا ا ج ی ی ه ن ‪ ،‬ب که ا هوی ی بو ی ب خو ا بو ه‪ ،‬چ ه‬ ‫ا‬ ‫س ینی بو ی خو ا ح ظ ک ه ب ا ش ای وجو اف ن ‪ .‬ن ی ه به خ و‬ ‫ناص ال ین شاه با ما ی‪ ،‬سبک ا ش ای ف ایی ج ی ی ظاه ش که آ ا « ک ب ط ا »‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫‪4‬‬ ‫نا ی هان ‪( .‬هما ‪ ) :‬ک ب ط ا ش های ب گ ایال ی نه به عنوا یک عن گ گو کنن ه‪،‬‬ ‫ب که به عنوا سبک کمل ک ب اص ا به کا گ ف ه ش که حاصل آ ساخت ساخت موعههای‬ ‫سه است‪( ،‬هما ‪) 4 :‬‬ ‫بی ب ی ی ا ف اهای ش ی شا ل ی ا ‪ ،‬با ا ‪ ،‬حما ‪ ،‬آب انبا ‪،‬‬ ‫ی ا ح ین خا سپ اا ت ا یشناسن ‪ ،‬طبق ق نا ه ا‬ ‫سه ای که ا ه به نا‬ ‫ٔ‬ ‫‪) ،‬‬ ‫اشت‪( .‬سپ اا ‪:‬‬ ‫سه ناص ی ش‬ ‫ا تأسیس به‬ ‫ه‪) .‬‬ ‫(به تا یخ‬ ‫بهطو اب ی‪ ،‬موعه ین ال ا اهوا ا یتوا نمونه ای ا آ ب شم ‪ .‬به ن نگا ن ه‪،‬‬ ‫س ی خ ت ا ک ب ط ا ‪ ،‬با توجه به نا تا ی ی « ه ناص ی» اهوا ‪،‬‬ ‫ی‬ ‫قیا‬ ‫یل ک ب ط ا ق ا ا ‪.‬‬ ‫شای ب وا آ ا به عنوا «سبک ناص ی»‬ ‫ٔ‬ ‫تأثی آ ب ُی ایش توس ه تا ی ی ش اهوا ‪:‬‬ ‫خانه کا‬ ‫جطبی ت تا یخ‬ ‫ق ب ایا ب یا ی ش هکوه ب ن ی به نا کوه نگ است که ا یک جانب آ این ه جا ی‬ ‫ا ا نه جنوبی آ کا ب یخی ‪ .‬ق های به نا‬ ‫ی نی اص ا ی‬ ‫یش که ب مت‬ ‫اقع ش هاست‪ .‬چ ا ه یل ُائینت ‪ ،‬چ مه ب یا جالب کوه‬ ‫ه تتن س چ مههای اص ی کا‬ ‫ً‬ ‫ق ا ا که «اس ک» «بانو بی اپ» به آن ا ف هان اهل ل‪ ،‬اش باها س چ مه کوه نگ یا‬ ‫کا ینا ن ‪.‬‬ ‫ا شکافی که ت هسنگ ع یانی است آب با ف ا ُ شکوهی خا یش غ کنا به حوضی که‬ ‫ای اص ی خو‬ ‫به ا ت ا چ ل ُا ُایین اقع است ف ی ی ‪ .‬ا آن ا خانه با ح تما‬ ‫ی‬ ‫تا ُنج ی ی ا ا ا ب ا آ تا شوش که به خط قیم ه ا ُنج یل بو ‪ ،‬سپس‬ ‫ُا‬ ‫خال این ج یا تا‬ ‫یل ا یا چ مان ا کوه انی اگ سی یکن‬ ‫ُیچ خم ا تا‬ ‫ی ع یا تا یا است‪ ،‬لی گاهی بین‬ ‫سقو ینمای ‪ ُ .‬نای وسط مولی آ ح ی‬ ‫ُا ا ت ا ا ا آن ا‬ ‫تا‬ ‫گ نههائی چا تنگنا یش که یوا ههای سنگی چن ض ی آ‬ ‫نق های به نا ع ی کوه تما آب آ شکافی که‬ ‫بهصو نوا سب فا ائمی ج گه ف ی ی‬ ‫– )‬ ‫ا ‪ ،‬اکم یگ ‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪: ، ،‬‬ ‫فقط نه ُا ع‬ ‫اط اف چغاخو چنین نوش هاست‪« :‬ا چغاخو ف یم‪ .‬س‬ ‫ن ا ال نه افی باب ی کا‬ ‫ف سخ بو ‪ .‬این ا حو ح ین ق ی خا س ی ب هاست که آبهای چ مهها جمع‬ ‫ای ا‬ ‫یش ا آن ا به ق یه نوغا ی ‪ .. .‬ا ُ ی گ ش یم که ب ی خانه کا ب هان ‪ .‬این ُل‬ ‫این‬ ‫هنه کوه جنب آبا ی اقع است‪ .‬ا ت اعش یا است‪ ،‬لی ا ی ت قیق احت ن ‪.‬‬ ‫ق ک هان که ب ای أخ جه تماشای عاب ین‪ ،‬ا ی ُل خو ا به خانه‬ ‫ق یه عا‬ ‫ق به خانه یش ‪.‬‬ ‫یان ا ن سالم ان آ ها خی ی غ ابت ا ‪ .‬این است که آب ب وک‬ ‫‪44‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫که طن آ ها است‪ ،‬ت یه س ا ی ه بو ن که‬ ‫ا ع ی خا س با ا هم ف ه بو ن ا‬ ‫اه تما‬ ‫ف یم‪ .‬ع‬ ‫آن ا ق شون سی ن ‪ .‬ا آن ا ضا ق ی خا ا با خوانین خص ک‬ ‫ا یگ ‪ .‬ا غ ایب واضع نیا است طول آ‬ ‫ع‬ ‫خانه کا ا هنه سنگی که‬ ‫سنگ ا جائی که تنگ یش ‪ ،‬ق یب سی است‪ .‬ا چوبهای جنگ ی ب ی آ وضع ُ ی ب ای‬ ‫ا جوانی ا آ‬ ‫عبو ساخ هان ‪ .‬ا ق ا ی که خوانین ب ا آ ع ب ا حکایت یک ن ‪،‬‬ ‫مول ب یا یها است‪ .‬ل اس اب این است که اهمه آ آب‬ ‫هنه ج ن یک هان‬ ‫یآی ی ه یش که به ن له آب ا است‪ ،‬وحش است‪ .‬ا آن ا که‬ ‫ؤیت آن ائی که ا تنگنا بی‬ ‫ل به کوه نبع کا‬ ‫عبو ک یم‪ ،‬به ا ن کوه ج ی سی یم که ا ییاقا س ت است‬ ‫ً‬ ‫یش ‪ .‬تق یبا یک ی ا باا ف یم‪ ،‬ی بنه اغ ب ب ف ف ف ه الها ا به حمت بی‬ ‫یآ ن ‪( ».‬ات ا یه‪ ،‬خاط ا اسنا ح ینق یخا ن ا ال نه افی‪) : ، ،‬‬ ‫یل ن ین خانه کا به سمت جنوب ش قی جا ی است‪ ،‬ب با ان افی ش ی به‬ ‫ی‬ ‫ای ُن اه ی ی ا یا ش ههای قاطع کوه انی یگ‬ ‫جنوب غ بی جا ی یش بهصو‬ ‫ج ت شمال غ بی ب خاف ی اص ی‪ ،‬لی وا ا آ سی یکن‬ ‫با ص یل یگ‬ ‫س ان ا به ط ف جنوب تنگههایی که ی انههای بنای ساسانی ف ب آ است به شت عقی ی‬ ‫ا یش ‪ ،‬سپس به سی ه گ ٔنه یگ به کوه ف لک یا ص ه شنی باای شوش ا ص ای‬ ‫خو س ا یگ ‪.‬‬ ‫مت ا همه که بهان ا ه خو کا ُ آب‬ ‫یُیون‬ ‫طی این ج یا س گ ا ‪ ،‬چن ش به به کا‬ ‫ً‬ ‫است‪ ،‬ب فت (با فت) یا با است که ا سمت شمال غ بی ب ی که تق یبا وا ی ج یا‬ ‫ق یش ‪ .‬ش بههای قابل ک یگ ‪ ،‬یکی خانهای است‬ ‫خط سی ب أ آ است‪ ،‬به کا‬ ‫سمت ش قی که ا آب لب ی یاچه چغاخو ت کیل ییاب ؛ ن ی هم ا جانب شمال که نا آ‬ ‫ب یسا ن یک ُ و ( ُلها)‬ ‫«ب تآبا » یا کش کش است که چ ا ال ا‬ ‫«آب سب » به آ ی ی که‪ ،‬ا جنوب هم «آب ب » ا کوه ینا ا این ا تا شوش نی چن ین‬ ‫ٔ‬ ‫شاخه یگ به آ ی ی که آب یا ی ن ا ن ا آ جم ه چن شو ابه یا آب ائی است که با وا ن ی‬ ‫آ ی هاست‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪) – 4 : ، ،‬‬ ‫ٔ‬ ‫خانه کا نی ا ق مت ک ی خاک ب یا ی عبو ک ه‪ ،‬به سمت جنوب ی ‪ ،‬چنا که ک‬ ‫ینا ت کیل ییاب ش ب‬ ‫ش ‪ ،‬این خانه ا ش ب می انن تنک کش کش آب سب‬ ‫آ ب ای اعت قابلاس ا ه است‪( .‬س نا ه ا خ اسا تا ب یا ی‪ ،‬ن‪) 4 : ،‬‬ ‫اه ا یکی ا باشکوهت ین‬ ‫کا قبل ا سی به شوش نه ه ا ُا کاهش ا ت ا ییاب ‪ .‬ع‬ ‫ً‬ ‫ناظ کوه انی عبو یکن ‪ .‬تنگههای ناهموا کوه ا غالبا مکن الوصول نی ت ا ب ن ی آن ا‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫‪4‬‬ ‫بو به عمق چن ین ه ا ُا ل نوا ی بن ی س ‪ .‬یک نق ه بق ی کمع است که یک‬ ‫خانه ک تغیی یکن ‪ ،‬به طو یکه گاهی ا‬ ‫ان ا یتوان ا ی آ ب ‪ .‬خط ح کت ج یا‬ ‫ا قا با ای سابق خو وا ی یش ‪ُ .‬یچ خم ای آ بین س چ مه شوش ی ت ُن اه‬ ‫یل است؛ صو تیکه افت به خط قیم یک سو این ق ا است‪.‬‬ ‫کا یا ش به نوعی آ که آب گ گ خوان ه یش ا چن ین یل ی شوش جائیکه کوه ا خاتمه‬ ‫ای آ تنگ است قبل‬ ‫ییاب قابل ک ی انی یش ‪ .‬این ل ک انههای ‪ ،‬خی ی ت ع‬ ‫خت سکنه آ‬ ‫ق شو ‪ ،‬چن ا ظاه یبائی ن ا ؛ همهجا ین ب‬ ‫ا آنکه آب ی به آ‬ ‫چا ن ین بو ن ‪ .‬ق مت قابل ک ی انی به اس ه س طبی ی اهوا که شا ل ص ههایی ی آبی‬ ‫آن ا ک یها عو یش ن ‪.‬‬ ‫است‪ ،‬به ق مت نق م یش‬ ‫ک انههای اهوا ق ا ا ن ‪ .‬اهوا ک ی انی ناگ ا‬ ‫این نواحی آب ا هایی (ش ش ه) ب کا‬ ‫و کا بواس ه گههای ع یم ت هسنگهای یگی بو به‬ ‫ئ ه شوا‬ ‫وقف یش‬ ‫سو ین ه ینشناسی حوالی این خانه است که ب ا ت کیل ا یوا ههائی با گهبن ی‬ ‫فاص ه کمی ا ساحل چَ‪ ،‬ناگ ا بهصو کم ه سنگی تا سط‬ ‫ایل حواشی ُیچ خم ا‬ ‫ً‬ ‫ا ا کنا یوا ه چن یل ُایینت‬ ‫خانه ُیش یآی سپس کف ین ناُ ی با ب ی‬ ‫ً‬ ‫ک انه غ بی ظاه یش ‪ .‬به اس ه وانع ناشی ا این کم ههای سنگی که جم ا چ ا ع بو ‪ ،‬ی‬ ‫ً‬ ‫آب تق یبا ست ا یهها ق ع یش ناگ ا آب ا ی ح ه ت تا ه ُایین س ح آب‬ ‫ً‬ ‫ق مت باا کف ُایین‪ ،‬آب ا انن هایی ا ای ا یکن ‪ .‬غالبا یگوین که ت ا آن ا ُنج تا است‪ ،‬لی‬ ‫ع قاجا فقط سه و ا آن ا انع اص ی ک ی انی بو ‪ ،‬ص ٔه یگ کوچک بو هنگا ی که‬ ‫و نبو ‪.‬‬ ‫آب خانه یا یبو چن ا‬ ‫جیه‬ ‫خانه به تا یا ی سی ‪ ،‬سپس ع یضت یش ‪،‬‬ ‫ُایین آخ ین آب ا ع‬ ‫خانه ت کیل یش ‪ .‬باای این ل که ش ش ه یانه‬ ‫ب گ ا سوب ای ل ن یا‬ ‫عم ه اقع ش ه ی انههای بن ق یمی بو ‪ ،‬ساحل است بواس ه ت ا ج یا آب تو ف گیهائی‬ ‫ً‬ ‫ی ه یش فاص ه ا یک ساحل تا ساحل یگ تق یبا نیم یل بو ‪ .‬ق مت ع یای این فاص ه‬ ‫با یکت یش سپس خانه با ع عا ی که ‪ 4‬یا است ج یا ییافت‪.‬‬ ‫بن ب گ اهوا ‪ :‬ا ج ت جنوب به سوی کا ع یا‪ ،‬ا لین آب ا که ن یکی ج ی ه ب گ ُ ی آ ه‬ ‫سط ج یا آب ی ه یش تپه سنگی ا که وج آ بو همس ح آب ی ه‬ ‫بو که فقط أ آ‬ ‫یش ‪.‬‬ ‫کنا همین ج ی هها ق ا اشت‪ ،‬چن ا م نی ت‪ .‬سپس انع‬ ‫آب ا ب ی که و بو‬ ‫ع یم ق ا اشت‪ ،‬ی آب آب ا سو نیک با ج یا ب یا قوی بو ‪ ،‬لی ف ا بیان ا های‬ ‫‪4‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ً‬ ‫ن اشت‪ .‬آب ا چ ا که یا باات ج ت ع یای خانه بو ‪ ،‬کا ا ُیچ خم ج یا ق ا‬ ‫اشت‪ ،‬آب غ کنا به هانه ان ای غ بی کم ه سنگی ف ی ی ت ُ نای خانه ُ ش‬ ‫وجب س شا ی بن ب گ اهوا یش ‪.‬‬ ‫شاخه ا یا شکافی که بواس ه خ اب ش بن ای ا گ ی ه‪ ،‬انع عم ه ا ا ه‬ ‫اث آب ا‬ ‫ک ی انی کا ُ ی آ ه بو ‪ .‬ای اص ی شکافی بو که بین ساحل است ُی ا ش ه‪ ،‬ب ن ُ شیب‬ ‫اشت که ب گی به ضع‬ ‫خانه بو ‪ .‬این ب ا ُن اه تا ه ا یا ع‬ ‫ا لین ج ی ه سنگی‬ ‫اف ی ُن اه یا بو ‪.‬‬ ‫ی ا آب اشت‪ ،‬ح سه ُا ی آب‬ ‫بین ج ی هها ق مت عم ه لبه شنی که س ی ب اب بقیه ج یا است‪ ،‬آب ا ثانوی با یکت ی ق ا‬ ‫اشت‪ .‬باآنکه ا یا این هانه ج یا س یع ُ ص ای آب ی ه یش ‪ ،‬با این حال چنا کوچک‬ ‫ش ایط اع ج یا آب خ ی ج ت عبو‬ ‫است که نمیتوا نا آب ا به آ ا ‪ .‬بهن ک‬ ‫ک ی ا آن ا نبو ‪ ،‬ضع ت کیب کنا ه خانه ص هها سط آ عبو ا آ نق ه ا ق‬ ‫یساخت‪.‬‬ ‫خانه به فاص ه کمی ا اهوا‬ ‫آب ا ُایانی‪ُ :‬ن مین آخ ین س ه آب ا نیم یل یگ باات‬ ‫خانه ی ه یش که ا‬ ‫است‪ .‬این س ه بوسی ه ش ه ا لبههای کم ه سنگی بهصو کوهانی‬ ‫ا بو وق ی که آب خانه یا باش آب ا ی ت کیل یش ‪ .‬ب ا‬ ‫یا آ ق مت ُایین‬ ‫آ کا با ج یا ایم خو ا ت قیب یک ‪ ،‬تا چن ی ی شوش یگ ان ی ب ای ک ی انی‬ ‫نبو ‪ .‬همه این اف ی که ی خانه بواس ه ص هها آب ا ها ق ع یش ؛ ا یک یل بع تا‬ ‫یک یل نیم است‪.‬‬ ‫ً‬ ‫حوضچههای ُایین آب ا ها‬ ‫تا هههای اخی اهیهای کوسه شت غالبا تا اهوا ُیش یآ ن‬ ‫حال شنا بو ن گاهی نی تا شوش هم ی ه یش ن ‪.‬‬ ‫ا آخ ین آب ا ‪ ،‬ب خ ک کانالی ق یمی به سمت جنوب ساحل چَ یا ش قی خانه‬ ‫اه ه یش که اح مال ی هن ج ت ان اف آب وق ی که غول ساخ ن بن ب گ بو ن ‪ ،‬آن ا‬ ‫کن ه باشن یگوین تا فاص ه یا ی به سمت فاحیه ا ا اشت‪.‬‬ ‫ً‬ ‫اشکال عبو ا آب ا عم ه غی ا ا قاتی که آب ضع کا ا اع ی اشت‪ ،‬آ ق یا بو که اگ‬ ‫یخواس ن کا ک ی انی ا کا ت قیب نماین ‪ ،‬ت بث به سایل نوعی ا ض یا ح می بو‬ ‫ب آ نمیش ‪( ،‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪.)4 –4 : ، ،‬‬ ‫ً‬ ‫ق مت آخ ی خانه کا تا ُیش ا ن ا ها تق یبا یل باای خ ش ‪ ،‬ب یا بیص ا‬ ‫ً‬ ‫قابل‬ ‫کج و بو ‪ .‬ن ک نهای وسو به بم ی (ب من ی ) که قیما بو ب یج فا‬ ‫ً‬ ‫وسو به ح ا است‪ ،‬ظاه ا‬ ‫ل یکن‬ ‫ا به ا ن‬ ‫ک ی انی بو هاست‪ .‬ن ی که ا کا‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫‪4‬‬ ‫ً‬ ‫باع مت ا ن یش‬ ‫ا‬ ‫نوعی است‪ ،‬ف ا کا‬ ‫ل به کا یش ‪ ،‬ع آ ق یب نیم یل است‪.‬‬ ‫یک جمعبن ی بای گ ت‪ ،‬کا ا کوههای ُیچی ه غ ب اص ا س چ مه یگی ‪ .‬این خانه‬ ‫ا ش به غ ب جا ی است ا یا گ نهها ش ای ب ن یگ تا تپههای شمالی شوش‬ ‫ظاه ا آن ا با ان اف ش ی ی به سمت جنوب جا ی یش ب ا آ اس ن این ش با آسیابهائی‬ ‫که تا یخ باعث اش ا آ گ ی هاست؛ ج یا ا ُیچی خو ا ص اهای سوبی که تا ا ن‬ ‫بین اه ن بن قی آب یا خانه فول به آ یُیوست‬ ‫خ یجفا ا ا ا ت قیب یکن‬ ‫ٔ‬ ‫ف اهوا ق ع‪ ،‬ب ینج ت کا ک ی انی‬ ‫خانه به اس ه آب ا‬ ‫ق ی ُائینت ج یا‬ ‫ب که چ ل یل‬ ‫( م ه) بن ی کنا این خانه است که‬ ‫ان ی ای ا یش ‪ .‬خ‬ ‫یش ‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪،‬‬ ‫ج ه فا ا خ یج فا‬ ‫ُایینت است با آب ک ف ا‬ ‫‪)4 : ،‬‬ ‫ً‬ ‫ک خه آب ای می بو ه که همه قا اخل خ یج فا‬ ‫ا ایل ا ا تا ی ی های کا‬ ‫یش ن ‪ ،‬ه یک ل ای ج اگانه ت کیل ی ا ه ک ها خ ا خاک یآ هاست باین سبب هم‬ ‫ای ن ها کوتاهت بو ه ت کیل خاک س یعت ا آنکه ا ضا ا ه ق ی‬ ‫بواس ه اینکه آن ا‬ ‫مل است که با ن گی تال هم یا ت ا حالیه یش ه بناب این‬ ‫است صو یگ ف هاست‬ ‫)‬ ‫ق ا آب گلآلو ی که بکنا یا ی سی یا ت بو هاست‪( .‬سایکس‪ ،‬تا یخ ای ا ‪، ،‬‬ ‫ً‬ ‫ی ا طول ی خو یافت یک که ا جنوب به شمال یا‬ ‫خانه کا شاخههای‬ ‫توصیف ش هان ‪:‬‬ ‫ی ی باای م ه بناب این سه ی ی هانه‬ ‫یکی ا شاخههای کا ‪ ،‬ب من ی است‪ .‬ح‬ ‫ح ا ب من ی اقع است ( اجع به اصل این اسم اخ اف ه ت) که ای یگ کا به یاست‬ ‫ا یش هاست آ ا شمال غ بی به‬ ‫شای گا ی همه آب این خانه ا آ ط یق به خ یج فا‬ ‫وا ا شط ال ب جا ی است بالغ ب چ ل یل طول با هانه ع یض ا چن‬ ‫جنوب ش قی‬ ‫ی ی ب به ط ف خ یج ج یا ا ‪ .‬کنا ههای آ ل سواحل شط ال ب ن یکی ب ه‬ ‫خانه ت بیه یش تا اهیهای ف ا انی ا که اث ج آب گلجهای خانه‬ ‫بن هائی ا نی‬ ‫ی انن صی نماین ‪ .‬ع ق یم ب م ی (ب من ی ) هانه ش قی ج ه شط ال ب هانه غ بی آ‬ ‫یا بناب ک یبههای ی ی ی مو است‬ ‫بو ‪ .‬ج ی های که بین آن ا اقع ش هاست ی نی بین ح ا‬ ‫ا یا بینالن ین (آبا ا ) ینا ن ‪ .‬اگ ع مانیها ا عای خو ُاف ا ی ینمو ن‬ ‫ای انیا یا‬ ‫خ ی ُیش یآ ا ل ا ای ا اهمیت بیان ا های ی اشت که اه قل ج اگانه ب ای‬ ‫ً‬ ‫قا ای انی است‬ ‫اش ه باش این ن و ا ب من ی تأ ین یک ه ساحل هانه آ‬ ‫کا‬ ‫قا‬ ‫ناب ی ب آ یاف ‪ ،‬آن ائیکه‬ ‫‪4‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ا حم ه ت ا ع مانی هم و بو بناب این با ب من ی ب ای ک ی انی و اس ا ه ق ا‬ ‫س گ ای کو با ک ی «ف ا » ا آ عبو ک س وا س بی ‪ 4‬ا‬ ‫یگ فت‪ .‬سال‬ ‫فت ب گ ت کمعمقت ین ق مت آ بالغ ب نه ُا عمیق بو ‪.‬‬ ‫م ه بوسی ه همین اه تا خ یج فا‬ ‫ً‬ ‫)‬ ‫لیا ینوی که تا ب خ یج فا کا ا قابل ک ی انی است عمق آ چ ا گ (‬ ‫ب ا ی بیش ا سه گ‬ ‫وقع ج‬ ‫یگوی عمیقت ین نق ه آ‬ ‫است بالغ ب بع یل ُ نا ا‬ ‫ً‬ ‫کنن ‪ .‬ا ق ا و ب ا تپههای‬ ‫است بناب این ک یها با موا سنگین یتوانن عبو‬ ‫ی آبی هانه آ خ یج فا ت کیل یاف هاست که ح ههای غی خ ناک اشت ج‬ ‫آ تا نه ُا ی سی ‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪)4 : ، ،‬‬ ‫ج ه ال و ا (کو کا ) نا اشت‪ .‬فاص ه ه تا ا ه یل باای‬ ‫یکی یگ ا شاخههای کا‬ ‫اقع ش ه بو که ست کم ا ع قاجا یه‪ ،‬خ ک خالی است‪ ،‬ا ا‬ ‫ای سو کا‬ ‫ب من ی‬ ‫گا ی شای قبل ا جو ب من ی کا ا آ اه به یا ی ی هاست‪ .‬این خانه خ ک که‬ ‫گما ی هما است که نئا خو بق ُیوس ن به اسکن کبی شو با ک ی ا آ عبو‬ ‫نمو ه‪ ،‬ا ه اسا ی کا ال میه یا کا کو نا گ فت‪ .‬اف ا نی ی یایی انگ یس که با ک ی‬ ‫ی ت یا یاف ن که سط آ هنو‬ ‫تا یا سی ک ه بو ن ‪ ،‬گو الی با ع‬ ‫ف ا به سال‬ ‫آب آ ی ی ه وقع ج فقط یک ُا آب شو آ‬ ‫ای کوچکی بو ه هنگا ج‬ ‫ای اص ی کا باش ا این ب تأیی یش که‬ ‫ی ان هاست‪ .‬اح مال اینکه همین‬ ‫جغ افی ان ای ما طول ن ح ش ه ا چ ا ف سنگ یا ح ُان ه یل نوش هان که ا ل‬ ‫ا ی ف ی کا ال میه تا م ه است؛ بناب این یتوا اس نبا نمو که ن اقع ُایین ای‬ ‫ً‬ ‫ع‬ ‫ا حقیقت یل تأیی یکن که گ هان‬ ‫اص ی کا ‪ ،‬کا ا نوعی بو هاست‪ .‬این ف‬ ‫ٔ‬ ‫خانه ساب ه کنونی‬ ‫ا کن ه بو ن که ب أ آ‬ ‫ایا یها باب یها ا ق مت ُایین کا به ب من ی‬ ‫ا اسکن جو اش ه‪ .‬این ا ا ع ال له ت می ک ه ن یا کانال ج ی نا ا ه‬ ‫بو ه که‬ ‫بو ‪ .‬ق سی جغ افی ا ع ب‪ ،‬ب من ی ع یا ا فم ال ی (جوی ع ی) نا ی ه بو ‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا‬ ‫ق یه ای ا ‪)4 : ، ،‬‬ ‫ٔ‬ ‫ا یگ شاخههای ف عی کا کانال گبا (قبا ) است‪ .‬ا کا ال میه به فاحیه ُای ت ا لیه بنی‬ ‫ه‪.‬‬ ‫ف بو هاست‪ .‬ق‬ ‫ک ب که کنا خانه ج احی بو ‪ ،‬ائی است که به قبا یا گبا‬ ‫‪ . /‬این ن قه کا بوسی ه شیخ س ما بنی ک ب س ی ساخ ه ش ه بو تا آب بهکا ال میه‬ ‫ب ه باشن ‪ .‬هنگا ل ک ک ی ک یم خا این س ی ا ش ه کا ال میه هم کماکا کو ان ‪.‬‬ ‫ب ی ا واقع سال‪ ،‬این کانال تا فاحیه قابل ک ی انی بو ‪ .‬سط اه به اهوا اقع است ب ا‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫‪4‬‬ ‫ً‬ ‫آن ا هم ق ا گاهی به نا قاجا یه اخی ا ساحل است‬ ‫ب ای ک ی است‪( .‬هما ‪)4 : ،‬‬ ‫این باب ینوی ‪« :‬باات ا‬ ‫ی نی اشت‪ .‬ک‬ ‫طول ی خو ُیوس نگاههای‬ ‫کا‬ ‫ق ع‬ ‫ش هاست که ه تا بی ت ح ی سی ُا ا ت ا‬ ‫اهوا خانه کا با لبههای ب ن ی‬ ‫ً‬ ‫ا ‪ .‬تق یبا تا ا ه یل باای یس ج یا‬ ‫عمو ی ا خاک آهک ب ی تا یا ع‬ ‫ً‬ ‫آن است که ب ای ا لین با ب ا م ه اح ه‬ ‫کا تا بن قی کا ا به خط است ُیش ی‬ ‫ک تاقی سه ن آب گ گ یا کانالی است که ا شوش‬ ‫یش که خانه چن ش به ا‬ ‫سط ج یا ا آب یا خانه‬ ‫جا ی است آب ش یط یا کا اص ی که آ نی ا شوش‬ ‫خانه طی ا ه‬ ‫قیم خا‬ ‫فول که ا فول غ ب جا ی است‪ .‬حین قای ه ج یا‬ ‫یل ُیش ا نق ه تاقی بواس ه ش حی که جغ افی ان ای ع ب باقی گ اش ه نوش هان که کانال‬ ‫نوعی آب گ گ تا اهوا ا ا اش هاست‪ .‬س بی ناخ ای انگ ی ی ُن اش ه بو که ی آن ا اث ی ا‬ ‫ای بو ی هاست‪ ،‬این اح مالی است که ف ص ت آ بواس ه فق ا ب ق یمی که‬ ‫بای ی حوالی ج یا اص ی کا ان ه باش ‪ ،‬تقویت یش ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫خانه ‪ ،‬گ گ ش یط یکی ا ُیوس نگاههای م بو ‪« .‬لیا » نگ آب سه‬ ‫ل ال قای سه‬ ‫خانه ا که این ا ب م ی سن ا ک نمو ه‪ .‬آب ا تی هگو نوش هاست چو ا یا‬ ‫گ گ ا س ی شی ی ق م ا‬ ‫ا اضی سوبی یگ ‪ ،‬ش یط یا کا اص ی ا مایل به س‬ ‫ینوی ‪ « :‬ن چنین اخ افی که شای ناشی ا ضع آب ا باش آن ا ن ی ها ‪.‬‬ ‫ک هاست‪ .‬ک‬ ‫سو ی یا ُ نا اش ه که ا‬ ‫ی‬ ‫یا‬ ‫ل تاقی بهن ن خانه ا لی ح‬ ‫یا ت کیل ییاف هاست‪».‬‬ ‫تاقی آن ا ج یانی با ع‬ ‫ح ی نق ه نی ت که‬ ‫خانه ا ش ههای ع یم کوه انی اگ س چ مه یگی‬ ‫ثابت ک که ن‬ ‫ک ه باش ‪ ،‬لی ت قیقا س گ سای سال‬ ‫شاخههای آن ا یک ا‬ ‫ب یساخت‪ ،‬یگ ی ف ی‬ ‫عم ه به آ ا یش ن که یکی ا ب ج جا ی بو سیاخو ا‬ ‫ب ا ب نوئی عبو یک ‪ ،‬ا ا این ا فقط به حو ه ُایین آ توجه یش که ب ا عبو‬ ‫ع یا ا‬ ‫ا فول گ ش ن ا یا ناحیه جنگ ی بن قی ا کا یش ‪.‬‬ ‫نق های وسو به ق هبن که ست بی ت ُنج ی ی اه آبی بن قی بو خانه ا ج ی ه‬ ‫س ی ص های به شاخه نق م یک ‪.‬‬ ‫ین خانه سهگانه که بن قی ب م ی سن باآنکه ُایین شوش آب ش یط نا اشت؛ اقع‬ ‫«لیا »‬ ‫ای اص ی کا است‪ .‬س بی ُس ا عبو ا آن ا با ک ی «آشو » به سال ‪4‬‬ ‫هما‬ ‫ً‬ ‫ه این خانه ا ب ای ک ی انی کا ا اع ت یف ک ن ‪ ،‬ی ا که عمق آ یا بو ‪ .‬ن یکی‬ ‫خانه تأسیس یاف ه که ت گ افخانه توق گاه‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ای کمعمق یش ج ای کوچک تپههای ی آبی انع ک ی انی بو ‪ ،‬لی‬ ‫شوش تب یل به چن‬ ‫ُس ا آ تا یخ ک ی شوشا (سو ا) ب ای فت آ تا گ گ ‪ ،‬این اه ا ان اب ک ‪ ،‬ه چن ک ی‬ ‫بو ا ش ینگه ج وت نمی فت که ا اه خ کی تا شوش ه یل افت است‪.‬‬ ‫این باب ینوی ‪« :‬ق ا بو‬ ‫اط اف شوش بو ‪ .‬ک‬ ‫آب گ گ ا یگ شاخههای کا‬ ‫اف تم ک ی سو ا تا گ گ یا ای نوعی خاتمه یاب ‪ ،‬ی اکه آن ا عمق خانه یا ت‬ ‫کف آ ثابتت است ا ط یق خانه ا ه ش الین ین ب ما ی »‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه‬ ‫ای ا ‪)4 –4 : ، ،‬‬ ‫خانه کا ا گ ایش آ‬ ‫سیاس م ا ا گ ه با گانی انگ یس‪ ،‬ح نیم ق ُیش ا با ش‬ ‫ن قه س ه ب‬ ‫ط ف ا ی یک ن ‪ ،‬ی ا آ ا سی ه ای ب ای تقویت وق یت ت ا ی خو‬ ‫با ا های ث تمن ایال ای ک ی جنوبی ای ا ی ان ن ‪ُ .‬س ا اک ا طوانی که سال‬ ‫‪ /‬اک ب‬ ‫ص‬ ‫‪ . 4/‬آغا ش چن با به ق ه اف ا ‪ ،‬ن ایت لت قاجا‬ ‫‪– :‬‬ ‫ا م ه تا اهوا ب ک ی انی بینالم ی ا اعا ک ‪( .‬ان ا ی‪،‬‬ ‫‪ .‬گ ایش کا‬ ‫)‬ ‫ لت ناص الدین شاه‪ ،‬ب ن سد اهوا توس ۀ ش ناص ی‪:‬‬‫ً‬ ‫س اهوا عین اینکه ب ای آبیا ی نی ک ن یا اط اف اهوا ط احی ش ه اح ماا ق ه‪.‬‬ ‫نابو ش ه بو ‪ ،‬ا ا ع قاجا یه بقایایش ان ی ب ای ک ی انی ب کا بو ‪ .‬ب ای فع این‬ ‫انع کا است ن کنن‬ ‫اشکال سه ُی ن ا ش ه بو ‪ :‬یکی اینکه ص ههائی ا که ب‬ ‫ب اشن یا آنکه ا یا سنگها اهی بگ این تا فت آ ک یها ی یش ‪ .‬ا این ُی ن ا بای‬ ‫بک ی ص فن ک ‪ ،‬ی اکه هم کا فنی اشت هم ه ینه سنگین تا ه و نبو که با ضع‬ ‫و آب ا ُیش یآ ‪ ،‬س ح آب سمت خانه چه تأثی ی ینمو ‪.‬‬ ‫ج ی که ناگ ا‬ ‫این است که ا کنا س ح ت انی تا حو ه فوقانی خانه با ن ب یچهها طول یک تا‬ ‫ُی ن ا‬ ‫ً‬ ‫یک یل نیم کانالی ا کف ن ب ا هموا ح یش ‪ .‬باآنکه این اهحل عم ی عالی بو انع‬ ‫ک ی انی ا ا بین یب به هیچ جه اح مال قبول آ ا ناحیه لت ای ا نی ت‪ ،‬چو هم خ جش‬ ‫یا است هم انع اج ای ن و آن ا ک ی انی ق مت ع یای خانه یشو ‪.‬‬ ‫نا ه تایم قویا تأیی نمو ‪ ،‬ای ا یک ت ا وای سبک اسبی طول همین افت‬ ‫اه سو که ک‬ ‫ساحل چَ خانه بو ‪ ،‬ی نی ا حوضچه ُایین ش ش هها تا باات ین آب ا ها‪ .‬این افت‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫بو اگ ق یه اهوا ا هم‬ ‫ی‬ ‫جح‬ ‫یک یل‬ ‫شیب یا ی ن اشت ُیچ خم آ هم‬ ‫سه چ ا یش ‪.‬‬ ‫این کا ا یک ش کت ی به نا ناص ی ش ک ‪ ،‬ا ا ت ا وا ایه ت یل کا بو ‪ ،‬لی انع ک ی انی‬ ‫ا ب ط ف نمیک ‪ .‬اگ خ ی هم این ح ک ی ه یش بای تا م ه ا ا ییافت تا ا ب ی گی‬ ‫نق ه ی نی آن ا اهوا اج ناب یش ‪ ،‬جا ه تا ه هم که ا ت ا یساخ ن بهجای شوش ‪،‬‬ ‫اه‬ ‫اهوا ان ای خط یبو ‪( .‬ک ‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪.)4 –4 : ، ،‬‬ ‫آ س خ اب ش آب خانه ُائین ن ت‪ ،‬به ا اضی م کت اهوا نمین ت که اعت کنن‬ ‫حاصل ب ا ن سالی ک ب الیا ای ا اف ه ش ‪ .‬چن ین سال بو که هیچ س انی به ب ن آ‬ ‫س اق ا نک ه‪ ،‬همهکس ان ا این کا عاج ان ه بو ن ؛ م کت اهوا خ اب ان ه‪ ،‬ا اضی آن ا‬ ‫)‬ ‫ل نمیش ‪( .‬اف ل ال وا یخ‪،‬‬ ‫ع ناص ال ین شاه‪ ،‬ی ا آقاخا ک انی ساله خ ی خو س ا ا ب ای حل ائل فو تألیف‬ ‫ک ‪ .‬وضو این ک اب این است که ؤلف آ ب ا سیا مول ای انی که هن س ا اقا ت اش ن‬ ‫ُی ن ا نمو که ا اضی اهوا ا خو س ا ا لت ای ا خ ی ا ی نمو ه‪ ،‬آن ا اقا ت نماین ‪ .‬ا یک‬ ‫ط ف ُول گ افی یک تبه به لت ای ا ب ای آبا نمو سای ق ا م کت ی سی ‪ .‬ا ط ف یگ‬ ‫س ایه ب گی ا اش ا طن ست بااطا به ضمیمه لت هنگ ت به م کت خو س ا ا ش ه‪،‬‬ ‫م ک ی انن ک اچی بمبئی ا ای تمول س شا‬ ‫س اهوا ا ب ه ب اص ه کمی کنا کا‬ ‫ای انیت ای ا یش ‪ .‬ب ی ی است این خیال ا نق ه ن سیاسی اق ا ی عالم طنُ س ی‬ ‫یکی ا خیاا عالی شم ه یش ‪ .‬این ساله به هن س ا سی ه‪ُ ،‬ا سیا طنُ ست ُی ن ا بو‬ ‫ً‬ ‫ا ُ ن ی ه‪ ،‬ب ای ُ ی ف ن آ حاض یگ ن ‪ .‬خ وصا که ی عا ه ب نافع ا ی نوی که ا ‪،‬‬ ‫اه‬ ‫کا‬ ‫آب هوای خو س ا شباهت به آب هوای هن اشت به اس ه یا شط ال ب‬ ‫یط خو گ ف ه‪،‬‬ ‫یتوان ت آ م کت ا هم‬ ‫فت با ائ ه ت ا عمو ی نیا بی‬ ‫آ‬ ‫ت قیب این ُی ن ا با لت ای ا اخل اک ه یش ن‬ ‫اس ا ه ب گ ا آن ا بنمای ‪ .‬فا سیا‬ ‫لیکن افکا ل یا قت باق ا باینگونه ائل اساسی وافقت ن اشت ن ی ه گ ف ه نمیش ‪.‬‬ ‫)‬ ‫( لتآبا ی‪ ،‬حیا ی یی‪، ،‬‬ ‫ا ناص ال ین شاه‪ ،‬شو نا های به خط ص اع م به ست ن ا ال نه افی سی که‬ ‫باب ب ن س اهوا ‪ ،‬نوش ه بو که کمپانی ف ان ه با ش کت حکیمباشی طولو خواس ا ب ن س بو ‪.‬‬ ‫ا جواب نوشت که‪ ،‬اف ا کا با ش ایط ب ای ت ا عمو ل‪ ،‬خوب اسباب آبا ی ا نیت‬ ‫ب اینکه ک یهای آ ها عوا ضی به لت ب هن ‪ .‬لت تب ه لت هم‬ ‫ع ب ا است؛ لی‬ ‫یت‪ ،‬ه ق ب وانن ب واهن حق ی اش ن ؛ ن ای سی ک یهای ل خا جه‪ ،‬تا‬ ‫ب‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫و ک ی لت ای ا (ش کت ناص ی)‬ ‫ی س شک ٔه اهوا باش ‪ .‬ا باای س اتا شوش ‪،‬‬ ‫و تب ه ای ا‬ ‫باش ‪ .‬ا س الی باای اهوا که ل لنگ گاه ک یهای ای ا است‪ ،‬اه ت ا وای‬ ‫باش که با ا ا ک ی ی س بگی ن به ک ی باا (لینچ) حمل نماین ‪ .‬ک یهای خا جه ا م ه‬ ‫تا اهوا ‪ ،‬جائی لنگ نین ا ن اس ه با نکنن ‪ « .‬جو ه» که نوعی با کش بو ی ک نیا ن ‪ .‬ه چه‬ ‫به هنه‬ ‫انبا ب واهن ‪ ،‬لت یا تب ه لت ب ا به آ ها ک ایه ب هن ‪ .‬ا قت‬ ‫بنا ب ای ت ا‬ ‫تا اهوا ا اهوا الی هنه کا که قابل سنگ «آقا جا » است‪ ،‬ع م شی خو شی اش ه‬ ‫باشن ‪ .‬ه جائی ا که لت اسک ه ق ا ا ‪ ،‬با ها ا هما نق ه ف بیا ن ا هما جا حمل کنن ‪.‬‬ ‫اگ ع طی افت‪ ،‬ا ح کت ک ی آ ها به ک یهای ع بی خ ا ا آ ‪ ،‬ا ع ه ب آین ‪.‬‬ ‫م ه (ال ک ب)‪ ،‬ک ی ا جاب ا نکنن ‪ .‬ا جنگل کنا کا ‪ ،‬هی‬ ‫ب ب یط حکو ت ی اهوا‬ ‫ل یگ ب ای‬ ‫ص فه غال به ف ن سانن ‪ ،‬انبا غال ج نق ه م ه اهوا ‪،‬‬ ‫ب ای‬ ‫بنا ک ننماین ‪ .‬ی ا ح ین خا ن ا ال نه یگوی که ب ای ُ ی ف ن ش ت ا انگ ی یا‬ ‫کا «این ش ایط ا نوش م ف س ا ‪ ،‬لی اف و که هیچیک وقع اج ا‪ ،‬ب که اظ ا هم نیا ‪».‬‬ ‫تی که ا حاجی عب الغ ا ن م الم ک آقا ضا ناظم خ و به ب سی ب ن‬ ‫همو نوش هاست که‬ ‫س اهوا ا سوی ناص ال ین شاه غول بو ن ‪« :،‬همه ه حاجی ن م الم ک غول ت یین ل‬ ‫س ت تیب این کا بو ‪ .‬ن اع قا ن اش م که این س ُل شوش با آا ا ا موله ای ا ب ه‬ ‫ب و ‪ .‬به عا ه چن ین عیب اشت‪ .‬ا ل آ که ق ی که این س ا ب هان ‪ ،‬ا هنه کوه که آب اخل‬ ‫ج ٔ‬ ‫گه ع ب ا یش ‪ ،‬یا ه ل بن قنا اش هاست که ث ث آب ا خا ک هان ‪ .‬آ که‬ ‫آ قت‪ ،‬ص ای م ه فاحیهآبا نبو هاست فاضل ن های ط ف س ب ای اعت‬ ‫ب است که سالی ه ت ه ا تو ا‬ ‫ش‬ ‫ل که ب ی ه بو هاست‪ ،‬اا‬ ‫ی ف هاست این‬ ‫الیا ی هن ‪ .‬سو آ که آ قت چو نی ک ع ی الوجو ال ال ا ه بو هاست‪ ،‬ه ق ا ا اضی‬ ‫ب یش ه‪ ،‬اعت نی ک ک هان حاا اعت غ ه یش به اتب ا آ ا نی ک‬ ‫که‬ ‫ا است‪ .‬به عا ه ن های ق یم‪ ،‬انباش ه ن مس است چن ین ه ا عم ه ا است که‬ ‫بی‬ ‫گو ش هاست آ‬ ‫ظ ف سهچ ا سال آ ن ها ا قابل ج یا آب کنن ‪ .‬کف خانه هم به‬ ‫ن ها تما ا اضی ا نمیگی ‪ .‬بهه حال أی خو ا طی ع ی ا نوش م که‪ ،‬اگ لت ای ا‬ ‫ب واه این س ا ببن ‪ ،‬ب ا ه سال با یک ک ‪ ،‬اح مال ا یک س بی ا ی ل س ناص ی‬ ‫ً‬ ‫یش طول س ناص ی که ه ا ه ا‬ ‫ُن اه‬ ‫ب ه شو ‪ .‬حال آ که طول این س ‪ ،‬اقا ُان‬ ‫ای‬ ‫بو ‪ .‬س ناص ی ح ن ا ن اشت‪ ،‬فقط آب ن‬ ‫تو ا خ ک های ‪ ،‬ص ه ا‬ ‫ً‬ ‫ق یم ک خه به ص ای حوی ه ی فت‪ .‬این ا اقا ه ط ف چ ا ن ا ا ‪ .‬تما این فق ا ا نوش ه‬ ‫‪)4‬‬ ‫بو »‪( .‬ات ا یه‪ ،‬خاط ا اسنا ح ینق یخا ن ا ال نه افی‪: ، ،‬‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫ا اخ قاجا یه ظی ٔه ا ین ال له این بو که ب غ سی ک ا لت انگ یس یا ف ان ه اس ق ا‬ ‫ً‬ ‫ل تأ یه ین کن ‪ ،‬که عای ا گم ک تبا ا ای اصل‬ ‫نمای گم ک ای ا ا قابل آ ق‬ ‫ف آ ط ب‪ ،‬ب و اس اک ضبط شو با آ سی ک ب تیب یل عمل شو ‪ .‬ه ک یگ آن ا‬ ‫ت کیل کمپانی ب ای اح ا خط آهن تما نقا ای ا ن و ا ن «عمو مولین م کت ا‬ ‫یگ هم مئن‬ ‫عو ب کت نماین الب ه ب ا آنکه لت ه ک س ایه آ ش کت اش ه‬ ‫ظ ف ه سال تما خ و‬ ‫ش ه ااقل چ ل ک هم با لت ش کت خواهن ک با ُن اه ک‬ ‫اب ای ا ا یتوا آهن ک ی ؛ ه ک یگ ا لت ب ای اس ا ا ب ن س های ا ا‬ ‫کا خان ا ین نمای ‪ .‬ت ا اخ ه هم باطمینا س ایه لت‬ ‫آ‬ ‫قبیل س اهوا بن کا‬ ‫ظ ف ه سال ا نافع عای ا هما‬ ‫حاض یشون که چ ل ُن اه ک ب آ اضافه نماین‬ ‫اق ا ا ی ه هم ف اصل جوه اس ق اضی ُ اخ ه یش هم عای ا لت ا بابت س م ش کت‬ ‫ً‬ ‫حقوقی که سما ا نافع آن ا یگی ‪ ،‬چن ین قابل الیا ا ی یش ه چن حو‬ ‫ً‬ ‫ال ین شاه ب ا ق باین ح ف ا نبو لی ا ین ال له ب ی ص ت عا ی خو ا ب ا لل اشت‬ ‫هم ب ای اطمینا خاط شاه‪ ،‬که ب ان مکن است ا اخ ه ای ا بالغ خ ی ه نافع ل ی حاصل نمو‬ ‫ا ا قانونی ن م‬ ‫هم ب ای اطمینا ل ی که یخواه ا ا ق کن ست با ا ه گم ک‬ ‫یو نو ا با چن ن یگ ا م کت ب ژیک‬ ‫باص ا فو ه ک ب ای ان ا این ق‬ ‫ا ی ا ا ه گم ک‬ ‫ا ضع اس وب گم ک اس ا کا ل اش ن ‪ ،‬اجی نمو ه به سمت‬ ‫س‪) : ،‬‬ ‫گ اشت»‪( .‬تا یخ ان ا‬ ‫ش ‪ .‬تما ی این ط ح ا به سبب اهمیت‬ ‫ط ح ای نوعی ب ای توس ٔه ش اهوا ع قاجا یه‬ ‫ک ی ی بو که ش اهوا بن گاه نوسا «ناص ی» این یانه اشت‪.‬‬ ‫تاسیس بند ناص یه تولد با ٔه اهوا ‪:‬‬‫به بو که بیش ا‬ ‫ش ی‬ ‫ه‪/ .‬‬ ‫اهوا سال‬ ‫‪.) :‬‬ ‫آ نمی ی ن (ف و ‪،‬‬ ‫ن‬ ‫‪ .‬نی‬ ‫ض یت عمو ی اهوا ضایت ب ش نبو تا اینکه با آ ا ش‬ ‫ه ی شم ی) ن‬ ‫ه ی قم ی (‬ ‫خا جی سال‬ ‫ش ‪ .‬الب ه ا هما اب ا به لیل ن و انگ ا خ یج فا‬ ‫تن ا ب هب ا این ا یا بو ‪.‬‬ ‫خانه آ «نبو ‪ .‬سال ‪ 4‬ه‪/ .‬‬ ‫آغا حکو ت ناص ال ین شاه قاجا‬ ‫ک ی انی کا ب ای ک و های‬ ‫ین سنگ بنای اهوا نوین گ اش ه‬ ‫ان ا با ا ت ا ی این حو ه اقع‬ ‫‪4‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫خانه‬ ‫ناسب کا ب ای ک ی انی به لیل جو ص ههای طبی ی وجو‬ ‫ع ی غم عمق ع‬ ‫آثا ب جای ان ه ا س اهوا ‪ ،‬ا ا ه ح کت ک یها به ط ف شوش با انع ب بو ل ا کااها قبل ا‬ ‫انع کو ا ک ی ت یه ش ه با ای ا یل آهن ان قال آن ا به کانی باات ا س ‪ ،‬به سی ه‬ ‫ک یهای یگ به سوی شوش انه یش ن ‪.‬‬ ‫ص‬ ‫نابع قاجا این با ه نوش هان که «ا ح ب آ الی خ ه اهوا ب ای عبو‬ ‫کافه س این ت ا تی ل ی ا ب ا ی ش اعی ا ب ای اتما همین اک ا است ان ا این ان ا عا‬ ‫که این تا یخ جنابا جالت ن ابا م ی ال ا آقا ضا ناظم خ و حا ی ا عب الغ ا‬ ‫ن م الم ک ب س س اهوا أ و ش ه ف هان ‪( ».‬ا کانی‪ ،‬چ ل سال تا یخ ای ا ‪) : ، ،‬‬ ‫این ا حا ین بوش ی ف به ین ال ا ش ک ی به نا (ش کت ناص ی) ب ای ک ی انی‬ ‫کا تأسیس ک ‪ .‬ا ا س ان ا ف الیت ک ی انی ناص ی انگ یس با ای ا اهآهن اه شوسه‬ ‫ا ُ وی ا ل ُایا یافت‪ .‬ا سوی یگ به هم خو‬ ‫ُی ایش صن ت ن ت توس ه ک ی انی‬ ‫‪،‬‬ ‫گی یهای اخ ی آ ناطق‪ ،‬باعث ش‬ ‫فول ش‬ ‫ا ضا اج ماعی ش های شوش‬ ‫ت ا با گانا این ش ها ب ای ح ظ س ایه خو وجه ش ناص ی شون ‪ .‬لت نی ب ای ح ظ‬ ‫یافت‪ .‬ب ه ش ُل‬ ‫کنا خانه ُا گا بن ی بنا نمو که به بن ناص ی ش‬ ‫ا نیت ت ا‬ ‫ا تباطی ت ا شمال ک و اث جنگ ج انی ا ل به تبع آ نق با گانی جنوب عا ل یگ ی‬ ‫نیکوکا نی ب ای آبا انی آ اق ا ا ی ی‬ ‫ش ب خی ا‬ ‫نق ش س یع ش بو ‪ .‬با گ‬ ‫م تقی ل ی ا بنیانگ ا ا ش با ا کت ی ا جال وق ب ای فع‬ ‫ان ا ا ن ‪ .‬ا جم ه حا‬ ‫کل کمآبی‪ ،‬ش ا لولهک ی ک ه اشینهای و نیا ا ا نمو ن ‪ .‬باک ف خای ن ی‬ ‫ب ای خ اهوا ا بنب ت چن ین ق نه سیاسیج‬ ‫س یما ‪ ،‬گا‬ ‫شم ی‬ ‫خ ا‬ ‫اق ا ی ب اش ه ش با توجه لت ک ی اهوا به عنوا یک ش ا ا ی بو ک اتیک حیا با ه‬ ‫خو ا آغا ک ‪.‬‬ ‫ش یو ‪4‬‬ ‫شم ی به س و ضاشاه ش ناص ی به عنوا ک خو س ا اعا‬ ‫سال‬ ‫به وجب ت ویب هیئت ی ا نا بن ناص ی به اهوا (نا باس انی ش ) تغیی یافت به عنوا ک‬ ‫ً‬ ‫یا ی‬ ‫سال‬ ‫ا الی ن ین خو س ا گ ی ‪ .‬با آغا جنگ ج انی‬ ‫اس ا ش م اعا‬ ‫چا ق ی کمبو آ‬ ‫تاخت تا نی های شو ی ا شمال انگ ا ا جنوب‪ ،‬اهوا به ش‬ ‫ه ی شم ی با ُی ی ا تش انگ یس ب ل ک ای ا اهوا به ت ف‬ ‫سال‬ ‫نا ش‬ ‫انگ ا آ ‪.‬‬ ‫تأثی اح ا س کا‬ ‫ب تأسیس ش ناص ی توس ٔه ش ی اهوا‬ ‫ن ی هگی ی‬ ‫با توجه به اهمیت خانه کا به عنوا ش یا اص ی ا تباطی‪ ،‬طبی ی آب سانی ش اهوا ‪ ،‬ب ن‬ ‫س ب این خانه یتوان ت‪ ،‬وانع طبی ی ب س اه ت ا ی ُای خانهایج یایی خو س ا ا‬ ‫ح ف کن ‪ .‬ا ه این ا اب ا ک ی ای ب ا با کف ت ت بو که ب ای عبو ا ف ا این ص هها‬ ‫نیا ن ‪ ،‬س ح ینی ا عمق آب بو ن ‪ .‬با توجه به با ی ها ت ا ب حاصل ا س های ناص ال ین شاه‬ ‫شبکه اههای خانه ای تیم‬ ‫ک ا ُا به خ و‬ ‫به ف نگ‪ ،‬ت به ُلجس های‬ ‫انگ ا ‪ ،‬ب ای نوسا ی شبکه ا تباطی خانه ای ش اهوا و اس ا ه ق ا گ فت‪ .‬این ا ا تبا‬ ‫قیم اههای خانه ای ا ُس ا ق ن ا واصا غی قیم آب ک انه کا ا ب ق ا ک‬ ‫عا ل اص ی وفقیت نق ش ک ای ت ا ی لینچ ناص ی ش ‪ .‬لیکن همین ا اه ا ب ای ح و‬ ‫این ی ساخ ای‬ ‫اس ما گ ا خال ای آنا جنگ ای ج انی ن قه با ک ‪ .‬ی ا ا‬ ‫ش ی‪ ،‬ت ا حیا اق ا ی ش اهوا با اس ا ه ا این ت به تا ی ی است که « ن » (طبی ت) ا‬ ‫به خ ت اق ا آ ه بو ‪ .‬اقع س ناص ی ی ساخ ی ب ای توس ه تا ی ی ش اهوا ع‬ ‫قاجا تا ُ وی بهشما ی فت‪.‬‬ ‫نابع‬ ‫‪-‬‬ ‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫أخ‬ ‫ین‪ ،‬اف ل ال وا یخ‪،‬‬ ‫ح ن و ه ات ا یه سی‬ ‫س‬ ‫ن یا ‪ ،‬ت ا ‪:‬‬ ‫اف ل الم ک‪ .‬غا‬ ‫‪.‬‬ ‫ن تا یخ ای ا ‪،‬‬ ‫)‪ ،‬ت جمه م‬ ‫ه خان ا ک ب شیخ خ عل( –‬ ‫ی‪ ،‬تا یخ خو س ا‬ ‫ان ا ی‪.‬‬ ‫جواه کا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬شا گا ‪ ،‬چاپ سو ‪،‬‬ ‫اه ی‪ .‬ه ا‪ ،‬ک ب اص ا ش سا ی‪ :‬بان ناسی عناص ف اهای ش ی‪ ،‬ا گا قواع‬ ‫‪.‬‬ ‫س و ی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ان گاه هن ‪،‬‬ ‫سیمای کالب ی آ ‪ ،‬ت ک‬ ‫ن‪ ،‬ا شا تا ش ‪ :‬ت ی ی تا ی ی ا و ش‬ ‫حبیبی‪ .‬سی‬ ‫تأث ‪ ،‬ت ا ‪ :‬ان گاه ت ا ‪ ،‬چاپ ش م‪. 4 ،‬‬ ‫‪ ،‬چاپ ُن م‬ ‫لتآبا ی‪ ،‬ی یی ‪ ،‬حیا ی یی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ع ا ‪،‬‬ ‫نه المانی‪ .‬هان ی‪ ،‬س نا ه ا خ اسا تا ب یا ی‪ ،‬ت جمه م ع ی ف ه شی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ا ی‬ ‫‪.‬‬ ‫کبی ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫سایکس‪ ُ .‬سی‪ ،‬تا یخ ای ا ‪ ،‬ت جمه سی م تقی ف اعی گیانی‪ ،‬ت ا ‪ :‬اف و ‪،‬‬ ‫چاپ ه م‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔ‬ ‫سه ناص ی ت ا ت‪ :‬اسنا ما ی ای ا ‪ ،‬ت‬ ‫سپ اا ‪ .‬ی ا ح ین خا ت ق نا ه‬ ‫عما ال ین شیخ ال کمایی‪ ، ،‬ت ا ‪ :‬ؤس ه تألیف‪ ،‬ت جمه ن آثا هن ی‪،‬‬ ‫ن ین جنوب خو س ا ا ب آ تا ب اف ا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬شا گا ‪،‬‬ ‫ف و ‪ .‬ی م‪ ،‬بنوک ب‪ :‬ع ای‬ ‫ک ‪ .‬جو ناتانیل‪ ،‬ای ا ق یه ای ا ‪ ،‬ت جمه غا ع ی حی ا ن انی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ان ا ا ع می‬ ‫‪ ،‬چاپ ُن م‪.‬‬ ‫ف هنگی‪،‬‬ ‫ح مو خ یل ُو ‪ ،‬اص ا ‪ :‬ان گاه‬ ‫س‪،‬‬ ‫ااسا ک انی‪ .‬احم ‪ ،‬تا یخ ان ا‬ ‫‪ ،‬چاپ‬ ‫اص ا ‪،‬‬ ‫ح ای اف ا ‪ ،‬ت ا ‪ :‬اساطی ‪4 ،‬‬ ‫بوبی ا کانی‪ .‬ح ین‪ ،‬چ ل سال تا یخ ای ا ‪،‬‬ ‫ی م‬ ‫ح ح ین الی ا ه‬ ‫گا ُ وی‪،‬‬ ‫ی‪ .‬م ضا الی ا ه‪ ،‬تا یخ ل س ا‬ ‫ی‪ ،‬ت ا ‪ :‬ان ا ا ح فیه‪،‬‬ ‫الی ا ه‬ ‫اسنا ح ینق یخا ن ا ال نه افی‪،‬‬ ‫ن ا ال نه افی‪ .‬ح ین ق ی خا ‪ ،‬خاط ا‬ ‫س نیا حمی ا ُی ه‪ ،‬ت ا ‪ :‬ن تا یخ‬ ‫ح‪ :‬و ه افی ن و ه ات ا یه سی‬ ‫‪ ،‬چاپ ‪.‬‬ ‫ای ا ‪،‬‬ ‫یح‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫دی تأسیس انشگاه صن ی آ یا‬ ‫‪1‬‬ ‫ی ض غا ی‬ ‫ت ٔ‬ ‫جمه ع ی ا‬ ‫تا یخ یافت‪/ / :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫م‬ ‫این قاله‪ ،‬ش حی ا تأسیس ان گاه صن ی آ یا ( ان گاه صن ی ش یف کنونی) نق ی که ک‬ ‫ی ای ا آ اشت ا ا ایه یکن ‪ .‬قاله‪ ،‬چ مان ا ع م فنآ ی ای ا سال ‪ 44‬ا ش‬ ‫عی‬ ‫ی ا به بنیا این ان گاه ن وب ک ‪ .‬قاله‪ ،‬همچنین‬ ‫ی ه ‪ ،‬سالی که م ضاشاه ُ وی‪،‬‬ ‫ی ب ای تأسیس ان گاه با آ به بو ا ش ی ه ‪ ،‬همچو مان ت‬ ‫چالشهای گوناگونی که‬ ‫یوا ساا ی ست ُاگی ل ی‪ ،‬اس ا اس ا ا اج ش ایط‪ ،‬ج ب ان ویا ب ت ‪ ،‬ای ا‬ ‫ق ا‬ ‫ف هنگ ع می فنآ ی مت ا همه‪ ،‬ای ا خط ی ب ای ان گاه تا نهتن ا‬ ‫ی ی ناسب ب ای ُ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ینه ع م ن سی شو ‪ .‬قاله‪ ،‬با ه یک‬ ‫ؤس ٔه ُی ای ا ‪ ،‬ب که یکی ا ب ت ین وس ا ج ا‬ ‫ٔ‬ ‫ی قبال این کا ب ث یکن این که چگونه ی ع ی غم ب ین ت میمهایش‪ ،‬سبب ب‬ ‫یژه‬ ‫عم‬ ‫سای ی ش که ن به اخ ا ی سال ‪ 4‬ش ‪ .‬اقع‪ ،‬ان گاه‪ ،‬ؤس ٔه ُی گا ای ا‬ ‫ن سی ش ‪ ،‬جایگاهی که تا کنو نی ح ظ ک هاست‪.‬‬ ‫‪ .‬این قاله ت جمهای است ا ‪:‬‬ ‫‪Zarghamee, Mehdi. “Mojtahedi and the Founding of the Arya-Mehr University of‬‬ ‫‪Technology,” Iranian Studies, 44:5, 2011, pp. 767-775.‬‬ ‫‪ .‬کا شنا عالی ش کت ‪ Simpson Gumpertz & Heger‬اساچوست آ یکا نی نایب ییس ان گاه‬ ‫صن ی ش یف سالهای‬ ‫‪ .‬کا شنا ا ش تا یخ ای ا‬ ‫خو شی ی ‪mszarghamee@sgh.com‬‬ ‫تا‬ ‫ٔه اسا ی ا ان گاه بی جن ‪Alizareparslion@yahoo.com‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫قد ه‪:‬‬ ‫سال ا‬ ‫ی تا یخ آ و ای ا به خاط ی یت بی س ا الب به‬ ‫م عی‬ ‫ک‬ ‫‪ ،‬به خوبی شناخ ه ش هاست‪ .‬طول ا یاست ی‪ ،‬الب ن ین بی س انی‬ ‫تا‬ ‫سال‬ ‫ای انی آ و ا ب ای تب یلش به نوی ن گا م ک و شا‬ ‫ش که آ انش آ و ا‬ ‫ُا ه ای وا ‪ ،‬قیا ج انی ا یافت نمو ن ‪ .‬شای س م ا تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫(اکنو ان گاه ش یف که ا این ُس با عنوا ان گاه آ یا یا یشو ) نی ا ای اهمیت یک ا‬ ‫ت ین ان ویا ای انی ا ج ب ک هاست آ و‬ ‫باش ‪ .‬ان گاه آ یا ا ا آغا آ ‪،‬‬ ‫وجو ب خی ا ان گاههای و ج ا ‪ ،‬ب ای‬ ‫جه یک ع م فن آ ی ا همگا با آ و‬ ‫ی تأسیس این ان گاه تأسیس ای ا نمو ‪،‬‬ ‫ان ویانش ف اهم ک هاست‪ .‬این قاله به نق ی که‬ ‫ی گاه ٔ‬ ‫حل این کا ‪،‬‬ ‫یک‬ ‫یژه ی‪ ،‬آ های ا ‪ ،‬اه افش‪ ،‬وان ی که با آ به بو‬ ‫یُ ا ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ٔه‬ ‫اهی ا ول ش ‪ُ .‬س ا گ ان‬ ‫ی سال‬ ‫ب اسا تا ی چه ن گی‪،‬‬ ‫ٔ‬ ‫ه بی س ا به ت ا فت‪ ،‬ن ت ا الم م ک ی‬ ‫اهی ا ‪ ،‬ب ای گ ان‬ ‫اب اییا‬ ‫یپ م خو ا ا آ بی س ا اخ نمو ‪ .‬سال‬ ‫سپس بی س ا ش ف ا ش که ی به سال‬ ‫انشآ و یگ ا ب ای آ و عالی به خا ف س ا ‪ُ .‬س ا‬ ‫ی‬ ‫‪ ،‬ضا شاه ُ وی‪،‬‬ ‫ی ان گاه لیل حاض ش ‪ ،‬که به ال ٔه یاضی‬ ‫گ ان یک سال بی س ا ف ان وی‪،‬‬ ‫ٔ‬ ‫ک ک ی ل ی خو ا ش ه یاضی ب ای‬ ‫ُ اخت‪ .‬ا سپس ا سو بن ُا یس ش‬ ‫به ای ا با گ ت‬ ‫با ٔه ب خی ائل کانیک سیاا یافت نمو ‪ .‬ا سال‬ ‫ُایا نا ها‬ ‫ً‬ ‫بهعنوا اس ا‬ ‫اب ا ان ای عالی سپس ان ک ٔه ع و ان گاه ت ا ب ا ا سال‬ ‫سال ‪ ، 4‬به ت یس یاضی ُ اخت‪.‬‬ ‫ان ک ٔه ن سی ان گاه ت ا تا ا با ن گیا‬ ‫ی ئیس بی س ا الب ش ‪ .‬ا این ن ب‬ ‫ُس ا سه سال اس ا ی ان گاه ت ا ‪،‬‬ ‫سال‬ ‫‪ ،‬به یاست ان گاه شی ا‬ ‫ح ظ نمو ‪ .‬سال‬ ‫سال تا ا انقاب اسا ی‬ ‫ا به‬ ‫ن وب ش ‪ ،‬که ُس ا یک سال به لیل ع همکا ی ُ یبانی لت سال ‪ 4‬ا آ ست‬ ‫این ن ب تا سال ‪ 4‬به خ ت‬ ‫ک ی ‪ .‬ا ئیس ان گاه ُ یتکنیک (ا ی کبی کنونی) گ ی‬ ‫ُ اخت‪ ،‬همین سال ببه عم خو ی به لیل « سایس» ب خی ا اع ای هیئت ا نای ُ یتکنیک‪،‬‬ ‫ب کنا ش ‪.‬‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫چشماندا ع م فنآ ی ای ا سال‬ ‫ک ی ا چ مان ا‬ ‫ی ان گاه آ یا ‪ ،‬یک ب سی‬ ‫قبل ا ب ث با ٔه چالشهای‬ ‫ع م فنآ ی ای ا سال ‪ ، 4‬سالی که ان گاه آ یا تأسیس ش ‪ ،‬ا ایه خواه ش ‪.‬‬ ‫م ضاشاه‪ ،‬اع قا اش ن که ج ی س یع‬ ‫به ن ی س ه ع و ا ُ وی‪ ،‬ضاشاه‬ ‫توس ٔه ای ا ‪ ،‬تن ا ا ط یق اح ا ُ ژههای کانی همچو ط اهآهن ی که ضاشاه به ان ا‬ ‫نی ای ا صن ت ب ه های ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬ ‫هه‬ ‫هه‬ ‫سانی ‪ ،‬اح ا صن ت فوا‬ ‫ٔ‬ ‫ُا شاهی م ضاشاه‪ ،‬یتوان صو گی ‪ .‬سال ‪ ، 4‬ای ا اح ا کا خانه فوا اص ا ا‬ ‫آغا ک هبو ‪ .‬م ضاشاه‪ ،‬با توجه به ف ا ی به ناسبت تأسیس ان گاه آ یا ‪ ،‬اع قا اشت که‬ ‫کا ٔ‬ ‫خانه فوا ‪ ،‬توس ٔه صنایع سنگین ای ا ا ت یع خواه ک ب ای توس ٔه چنین صنای ی‪ ،‬به ن ی ا‬ ‫ا نیا بو که آ ا ای ا فاق آ بو ‪ .‬ب یا ی ا ت میمگی ن گا ل ی اع قا‬ ‫ن سا‬ ‫اش ن که صن یسا ی‪ ،‬تن ا اکنش ش س یع جم یت ای ا بیکا ی ف ی ب ش ک ا ی است‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ی یا ا یا تا ب اب یانگین آ ان گاهی ل ی غ ب‬ ‫سالیانه ن ی ای ا ح‬ ‫آ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫ه آ ا بو ‪ .‬ای ا تا نمو تا س ایه خا جی ب ای ا کت توس ه صن ی‬ ‫یانه ایاا‬ ‫ا ج ب کن ‪ .‬با این حال‪ ،‬هیچیک ا این تا ها به اف ایش نا ا ان قال فنآ ی خا جی به ای ا‬ ‫ن ن ‪ .‬ب اسا اطاعا ن ش ٔه ا ا ٔه آ ا ا کا سال ‪ ، 4‬ت ا کل ن سا ای ا‬ ‫یا جم یت ف ال ای ا ب یا کم ا ص ابه‬ ‫‪ ۷‬ن بو ‪ .‬ص ت ا ن سا‬ ‫ح‬ ‫ک و های هم ایه چو ت کیه بو ‪ .‬اف ب این‪ ،‬ای ا تن ا ت ا انگ تشما ی ان گاه ان ک ه‬ ‫اشت که جم یت کل ان ویا آ بیش ا ‪ 4۷‬ن نبو ‪ .‬اس ا ا این ان گاهها حقو ب یا‬ ‫ان کی به ا ای خ ا خو یافت یک ن ‪ .‬اقع‪ ،‬اس ا ا ای انی ت ا ‪ ،‬آ چنا حقو ان کی‬ ‫ینگ ی ن ‪ .‬با این ش ایط‪ ،‬ت بآ نی ت که‬ ‫یافت یک ن که به ت یس بهعنوا شغل‬ ‫ٔ‬ ‫ینه ت قیق‪ ،‬نوآ ی «ف هنگ ع می» که ب ای‬ ‫وس ا ع می ای ا ن وان ن ی ی ؤث‬ ‫توس ٔه ع می فن آ ی ای ا ض ی بو ا به جو آ ن ‪ .‬ان ویا به اح ی به ک ابهای سی‬ ‫نابع اص ی س سی ن اش ن ‪ ،‬بهطو ی که ج ٔه کاسی اساتی ‪ ،‬اغ ب‪ ،‬تن ا جع اطاعا ان ویا‬ ‫بو ‪ .‬ا ن سیاسی‪ ،‬ان ویا اس ا ا ب یا ی ا ان گاههای ای ا نی ان ویا خا ا‬ ‫ش ن ‪ ،‬به یژه ُس ا ن ین قیا ناکا آیتال ه خمینی سال ‪. 4‬‬ ‫ک و ع یه م ضاشاه‬ ‫ً‬ ‫یبا ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫همه ان گاهها‪ ،‬و ا ا ه ه ینههای خو به بو جههای ل ی اب ه بو ن ‪ .‬بو جههای‬ ‫تق‬ ‫عم یاتی لت نمیتوان ت خا ا قوانین‪ ،‬آییننا هها ه ینههای ت ی اتی ص ف شو ‪ ،‬چ ا که انع‬ ‫وا و نیا‬ ‫ا اس ا اس ا ا شای ه‪ ُ ،‬اخت حقو ک ی به اس ا ا جوا ‪ ،‬یا خ ی ت ی ا‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ب ای ت قیق‪ ،‬یا اهان ا ی ب نا ههای خاقانه نوآ انه یش ‪ .‬قوانین حکو ی‪ ،‬آییننا هها‬ ‫ت قیق ای ا بو ‪ .‬تن ا چن اس نا جو اشت‪ :‬ان گاه‬ ‫ت ی ا ‪ ،‬ان ی ب گ ُی فت آ و‬ ‫ی‪ ،‬ؤس ٔه خ وصی آ و شی با ش ٔیه باا ج ت تأ ین ه ینههای ان گاه‪ ،‬ان ک ٔه فنی ش کت‬ ‫ن سا و نیا این ش کت ای‬ ‫ن ت ای ا که توسط ش کت ی ن ت ای ا (‪ )NIOC‬ج ت آ و‬ ‫ش ‪ ،‬ان گاه ُ وی ( ان گاه شی ا سابق) که با خواست ئیس ان گاه‪ ،‬اس ال ه ع م‪ ،‬ن ت ی‬ ‫ٔه قوانین‬ ‫ی ن اسمی شاه خا ا‬ ‫م شاه‪ ،‬ا به اس ا ه ا نا ُ وی ش‬ ‫سابق‬ ‫با ه به ان گاه‬ ‫ل ی آییننا هها به ف الیت ُ اخت‪ ( .‬ان گاه ُ وی ُس ا انقاب اسا ی‬ ‫شی ا تغیی نا ا )‪.‬‬ ‫دی چالشهای ُیش ی ی‬ ‫ان اب‬ ‫ی ا اح ا ک به ا ان اب ا ‪:‬‬ ‫چنین ض ی ی‪ ،‬سال ‪ ، 4‬م ضاشاه ُ وی‪،‬‬ ‫ن سی ای ا همگا با وس ا ُی ی ج ا‬ ‫ج تأسیس ان گاهی ج ی ب ای توس ٔه ع و‬ ‫ب ای کمک به صن یک ای ا که الب ه أ و ی ی به ش س ت بو ‪ ،‬یا ج ن ا ب ان ویا‬ ‫یگ ٔ‬ ‫ینه ن ت ا ان اب‬ ‫وبت ب ای خانوا ٔه ی‪.‬‬ ‫ای انی ا ُا‪ ،‬کا ی ب یا احتت‬ ‫احبهای ا بیا ک که ی این ت میم ا به خاط‬ ‫ی چن سال ُیش ا گ‪،‬‬ ‫ک ‪.‬‬ ‫ب وانن آ و ببینن ‪ ،‬اع ما‬ ‫اع قا به این که نمیخواست ف صت «ای ا ان گاهی که ای انیا‬ ‫به ن س ان با ک ب کنن ‪ ،‬ش ن ا ب ج های شون که ک و ا آین ه توس ه هن » ا ا ست‬ ‫ب ه ‪ .‬ا ا وانع ُیش ب ای ای ا یک ان گاه بهخوبی آ گاه بو ‪ .‬این وانع‪ ،‬آ سالها که ی‬ ‫ئولیت ان گاه ا ع ه ا بو ‪ ،‬عبا بو ن ا ‪:‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ ‬فع با سی لت قوانین هم اه که با اب گی به بو جه ان ک لت ت ی ش ه بو ‪.‬‬ ‫قوانین حکو ی که با بو ٔ‬ ‫جه ان ک هم اه بو به ا اجا ه نمی ا تا اس ا انی ا که ی نیا‬ ‫انی که‬ ‫اشت‪ ،‬اس ا کن ‪ ،‬حقو ک ی به آ ها بپ ا ‪ ،‬ت ی ا آ و شی ت قیقی‬ ‫های ان گاه ا ُس ا چن اه ب ای ا لین‬ ‫ی ب نا ه ی ی ک ه بو ا خ ی ا ی کن‬ ‫گ ه ان ویا با کن ‪.‬‬ ‫‪. M. Mirzai and A. Siahbaazi, Sharif az Aaghaaz taa Konun (1345–1385), be Goftaar‬ح‬ ‫‪Ro’asaayash (Tehran: Scientific Publications of Sharif University of Technology,‬‬ ‫‪2006/1385). Also Sadeh Naameh Dabirestaan Alborz (Publication of Eghbal,‬‬ ‫‪1975/1354) (emphasis added based on follow-up discussions with Mojtahedi).‬‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫‪ ‬اس ا اس ا ا شای ه ا خا‬ ‫وس ا آ و شی ج ا ا ایه کنن ‪.‬‬ ‫‪ ‬ای ا یک ف هنگ سا ن ه ب ای توس ٔه ع م فنآ ی؛ به عبا یگ ‪ ،‬یط ُژ ه ی که‬ ‫ٔ‬ ‫ینه اک اف ع می نوآ ی فنآ انه ا قابت با ف هنگهای ابه وس ا ُی‬ ‫ج ا به جو آ ‪.‬‬ ‫‪ ‬ت ی ان ویا با ک ب سی‪ ،‬نابع جع یگ نابع آ و شی که ب ای آ و‬ ‫ُژ هش وب ض ی ان ‪.‬‬ ‫ا کوتاه قبل ا تغیی ا سیاسی که مکن‬ ‫اه چی هش ب این وانع‬ ‫اف ب این‪ ،‬ا‬ ‫کن ‪ ،‬ب یا تنگنا بو ‪.‬‬ ‫بو ی ا ا حمایت شاه‬ ‫ی اه فع کن ل ل ی‪ ،‬یت ُیشک وتی ا ا ا بو ‪ .‬ا ی ان ت که ع م ان گاه ُ وی‬ ‫ابه‪ ،‬با اه حل کن ل ان گاه ُ وی ی ن اسمی شاه وفق ش هاست‪.‬‬ ‫غ به ب کا‬ ‫یاست ان گاه ا طبق قول شاه ان ا یک ی تا ان گاه ا بهعنوا ک ی‬ ‫یُ ی‬ ‫ً‬ ‫ا‪،‬‬ ‫خ وصی ح ظ کن عا ه ب این‪ ،‬به عنوا ئیس اسمی ان گاه به خ ت بپ ا (تولیت)‪.‬‬ ‫توافق به ی اجا ه ا تا به ی یت ان گاه به صو نماین ٔه شاه با عنوا نایب تولیت بپ ا خط‬ ‫سی هیئت ا نا ا اهب ی کن ‪ ،‬چ ا که بهتن ایی حق ت ویب تما آییننا هها قوانین ان گاه ا اشت‪.‬‬ ‫ی ُی ن ا ک که‬ ‫ج ت کاهش تأثی اح مالی ی گاه ش ی ب ی اع ای هیئت ا نا‪،‬‬ ‫ً‬ ‫اع ای هیئت‪ ،‬ب خاف هیئت ا نای یگ ان گاههای ای ا که موا یا ن بو ‪ ،‬سی ن‬ ‫ص ش ‪ ،‬اع ای هیئت ا نای ان گاه به اب ا ی ب یا ق تمن ب ل ش که شا ل‬ ‫باشن ‪ .‬آنچنا که‬ ‫ٔ‬ ‫اع ای خانوا ٔه س ن ی‪ ،‬ن ت ی ک و چن تن ا اع ای کابینه لت یش ‪.‬‬ ‫آبا ‪ 44‬اعا‬ ‫ی ا ُ ی فت ف ا تاسیس ان گاه آ یا ا‬ ‫شاه تما ُی ن ا های‬ ‫انی با‬ ‫ک ‪ .‬ف ا تأسیس ان گاه حا ی أ و یت بو ‪ ،‬ن ت ا ان گاه خواست تا «‬ ‫آ گاهی سیع ع می کا انی خب گی فنی و نیا صنایع سنگین ای ا ت بیت کن ‪ .‬ف ا‬ ‫ینههای ع می فنی شو ‪.‬‬ ‫یخواست تا ان گاه یکی ا وس ا ُی ج ا ا ط یق ت قیق‬ ‫این ن ین با بو که ت قیق ع می ا ط یق س و ال مل ان گاهی ای انی ابا یش ‪ .‬حکم‪ ،‬هم‬ ‫یک تا کم ا یک سال تا ش یو ‪ ، 4‬ف الیت خو ا آغا کن اعا‬ ‫چنین ان گاه ا‬ ‫ک که شاه یاست اسمی ان گاه ا ع ه ا خواه بو ‪.‬‬ ‫که ب وانن ب ین کی یت آ و‬ ‫ا هم و با ب ین‬ ‫‪. H. Ladjevardi, Khaateraat Mohamad Ali Mojtahedi, Iranian Oral History, Center for Middle‬ح‬ ‫‪Eastern Studies (Cambridge, MA, 2000/1379).‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫ست‪ ،‬کا اف ایش بو ٔ‬ ‫جه ان گاه ا آغا نمو ا هما اف ا ی که‬ ‫ی با حکم شاه‬ ‫ٔ‬ ‫ا کت ک ه بو ن ‪ ،‬کمک خواست ب یا ی ا آن ا به‬ ‫أ و یت اف ایش بو جه بی س ا الب‬ ‫خواست ی ُاسخ ا ن ‪ ،‬ه چن ی ا اق ی ج ی که ب ای آغا به کا ان گاه گ آ ه بو ‪ ،‬ب یا‬ ‫ناکافی بو ‪ .‬ا با ک نوچ اقبال‪ ،‬ئیس ش کت ی ن ت ای ا ع و هیئت ا نای ان گاه ی ا‬ ‫ی با آ به بو ا ی ان ت به‬ ‫ک ‪ .‬ک اقبال‪ ،‬یاست ُی ین ان گاه ت ا ‪ ،‬کاتی که‬ ‫ی یو یالی ( ‪ ۷‬ی یو ا آ یکا)‬ ‫ی ا ی ع یهای‬ ‫ی ُی ن ا کمک ا ‪.‬‬ ‫ی ی کا‬ ‫خواست نمو ‪ ،‬نه ا ش کت ی ن ت ای ا ب که ا کا کنا آ ‪ .‬به این ت تیب‪ ،‬هیچ‬ ‫نبو ‪ .‬ک اقبال به ٔ‬ ‫همه کا کنا ش کت ی ن ت ای ا س ا ک که کمکی ا ط بانه‪ ،‬ا ل س م‬ ‫یک ٔه خو به ان گاه اش ه باشن ‪ ،‬عو ‪ ،‬ی به آن ا ُا اشی ابه با هما قیمت ُ اخت‬ ‫ی‬ ‫ی یو یال ک ب ک ‪.‬‬ ‫یی‬ ‫هیچ‬ ‫ی ب ین ت تیب ب‬ ‫خواه نمو ‪.‬‬ ‫خواست نمو که این ب غ‪ ،‬سالیانه ُ اخت شو ک اقبال وافقت ک ‪ .‬ب ین ت تیب‪ ،‬ان گاه ه‬ ‫ی یو یال ا ش کت ی ن ت‬ ‫که انقاب اسا ی ژیم ُ وی ا س نگو ک ‪،‬‬ ‫ساله تا سال‬ ‫ٔ‬ ‫ی‪ ،‬بو جه سا ا ب نا ه ا که مکن بو ی ا ناگ ی به اطاعت ا قوانین‬ ‫ای ا یافت ینمو ‪.‬‬ ‫ی با این ا عا که ی ن‬ ‫ل ی و ان اب ن سا ا ُیمانکا بکن ‪ ُ ،‬ی فت‪.‬‬ ‫هیئت ا نا قوانین ت ویبی آن است‪ ،‬ا این ال ا ا ف ا ک ‪.‬‬ ‫ب ای ج ب اس ا های ب ت ‪ ،‬ا نیا به ُ اخت حقوقی اشت تا به اس ا ا خانوا ههای آن ا ا کا‬ ‫ت قیق ان گاه ا ب شغل ف اهم‬ ‫ن گی احت ا ت ا ب ه ‪ ،‬نی تم ک ب ا آ و‬ ‫کن ‪ :‬یکی ا ن ین اقا های سمی خو با شاه‪ ،‬اعا ک که ان گاه به حقو اهیانه ‪۷‬‬ ‫ا آ یکا) ب ای‬ ‫یال (ح‬ ‫‪۷‬‬ ‫ا آ یکا) ب ای اس ا ا تا هکا‬ ‫یال (ح‬ ‫اس ا ا با سال سابقه‪ ،‬نیا ا تا اس ا های عالی ا به کا گی آن ا ا به عنوا اس ا انی که خو‬ ‫ا قف کا شا یکنن ‪ ،‬ح ظ کن ‪ .‬این ی ا حقو ‪ ،‬ن یک سه ب اب بی ا یگ ان گاههای ل ی‬ ‫‪ ۷‬یال ( ‪ 4‬ا آ یکا) بی ا حقو ُی ن ا ی ان گاه ُ وی بو ‪ .‬شاه ُ ی فت‪ ،‬ا ا‬ ‫ک ‪ ،‬جم ی آ و گا ‪ ،‬ی ا ایی‪ ،‬بهش با‬ ‫ی وضو ا ج ٔه هیئت ا نا‬ ‫هنگا ی که‬ ‫حقو ُی ن ا ی ال ت ک ‪ ،‬ی ا ق بو این حقو ‪ ،‬ض بهای به ساخ ا حقو کل ک و ا‬ ‫یتهای عم ی ُی فت اشت‪،‬‬ ‫کل ب ای ؤس های ت ا که به اع قا ی‬ ‫خواه آ‬ ‫ُ ی ف نی نبو ‪ .‬آ و گا ‪ ،‬اهح ی ُی ن ا ک که به وجب آ ان گاه جای یگ ی غی ا ت ا‬ ‫تأسیس شو ‪ .‬ب ین ُی ن ا ی اص ا بو که کا ٔ‬ ‫خانه فوا آ جا حال اح ا بو ان ا‬ ‫اهحل خو ا توضیح‬ ‫ی فت صنایع سنگین آین ه آ جا توس ه یابن ‪ .‬آ و گا با شاه ی ا ک‬ ‫ی ی ان ت که اح ا ان گاه‬ ‫ی اطا ا ‪.‬‬ ‫ا ؛ شاه اهحل ی ا ُ ی فت‪ .‬آ و گا به‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫ش ی یگ به غی ا ت ا مکن است به توانایی ی ب ای ج ب اس ا های ب ت ل مه ب ن ‪ .‬ا به‬ ‫ن شاه فت اجا ه خواست تا ان گاه ت ا آغا به کا کن تا اح ا کا ل کمَ ان گاه‬ ‫اص ا ‪ ،‬آ جا بمان ‪ .‬شاه وافقت ک ‪.‬‬ ‫ینهای اط اف آ ا اخ یا گ فت‬ ‫ی بافاص ه ساخ ما ل ی وجو ب وا آی ن ا‬ ‫‪ ،‬فات و نیا ب ای آ و شگاه ا آ ُایی آغا‬ ‫عم یا تب یل ساخ ما به آ ای گاهها‪ ،‬کا‬ ‫ٔ‬ ‫سه ما ی‬ ‫ی یکی ا انشآ وخ گا بی س ا الب ‪ ،‬ح ین ا انت‪ ،‬که بهتا گی ا‬ ‫نمو ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫(ب ا‬ ‫فا ال یل ش ه بو ا ف ا خوان ا ی خواست تا نق ٔه ما ی آ ی تئات ‪ ،‬کا های‬ ‫ین ا ط احی کن ‪ .‬ا انت‪ ،‬نق ه ا‬ ‫ی نا گ ا ی ش )‪ ،‬فات یک ک اب انه ا‬ ‫ساخ ما‬ ‫ی بافاص ه عم یا اح ا ا با ن ناظ ی ا انت آغا نمو ‪.‬‬ ‫انی کوتاه ط احی ک ‪.‬‬ ‫ٔ‬ ‫ی تن ا ‪۷‬‬ ‫اه ُایا یافت‪ .‬قبال همه حما ا انت‪،‬‬ ‫ساخت سا تن ا ظ ف‬ ‫‪ ۷‬ا )‪ ،‬که بهس ی ُاس گوی ه ینههای ی بو ‪ .‬این حین‪،‬‬ ‫یال به ی ُ اخت (ح‬ ‫ما که ست ش بانو ف بو ن ا ب گ ی تا کمَ اقع‬ ‫ی‪،‬‬ ‫سا ا ب نا ه ب اجا ٔه‬ ‫ی‬ ‫ی قت اقا خواس ن ‪ ،‬ا ا‬ ‫ما کو ا ف‬ ‫اص ا ا ط احی کنن ‪.‬‬ ‫ی ی ا کنن‬ ‫نپ ی فت با آن ا ی ا کن ‪ .‬س ان ا آن ا ت میم گ ف ن تا ب ق ا قب ی با‬ ‫ی خواست تا به ی اطا هن که ما ا به‬ ‫هنگا ی که نگ با ب ی ان گاه ا ف‬ ‫ا ن ا ‪ .‬ما ا شکایت خو ا‬ ‫ی به آن ا اجا ٔه ی ا یا‬ ‫کمَ سی هان تا با ی ی ا کنن ‪،‬‬ ‫ً‬ ‫ن ش بانو ب ن ‪ .‬اقبا‪ ،‬سا ا ب نا ه بی نگ ‪ ۷ ( ۷ ۷‬ا آ یکا) به آن ا ُ اخت تا‬ ‫ا ان گاههای ُی ا ج ا قبل ا ط احی ان گاه اص ا با ی کنن ‪.‬‬ ‫ش یو ‪ ، 4‬ست نیا به سوی‬ ‫ی ب ای ج ب اس ا ا و نیا ش به کا‬ ‫فا ال یا بی س ا الب ی ا ک که آن ا ا ا انی که ئیس ُ یتکنیک ای ا بو ‪،‬‬ ‫یشناخت‪ .‬یکی ا ن ین کا ن ا ی ک فی ُ توی‪ ،‬انشآ وخ ٔه الب بو که ک ی خو ا ا‬ ‫ان گاه ‪ MIT‬یافت ک هبو ‪ ُ .‬توی طول سالهای ان ویی ف ال سیاسی بو هنگا ی که‬ ‫ی ا یافت که ا ط ب ش تا‬ ‫ت میم گ فت به ت ا با گ ‪ُ ،‬ا یس توقف ک ‪ ،‬اشینی خ ی‬ ‫ی ا با اشین به ای ا با گ ان ‪ .‬این ‪ ،‬ک ع ی ش ی ی بو که نوش ههای ی تأثی چ مگی ی ب‬ ‫به ای ا س گی ش ُس ا یک‬ ‫انقابیو جوا ای ا گ اشت‪ ُ .‬توی کنا ش ی ی به ض‬ ‫ان گاه‬ ‫سپس ی ا سال ‪4‬‬ ‫ی‪ ُ ،‬توی ا به ُ یتکنیک آ‬ ‫اه حبس آ ا ش ‪.‬‬ ‫آ یا اس ا نمو ‪ .‬طول چن سال‪ ُ ،‬توی به ن توس ٔه ان گاه کمک ک ‪ ،‬ا جم ه اس ا‬ ‫های ا لیه‪.‬‬ ‫اس ا ا‬ ‫‪4‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫س به ا ُا آ یکا نمو تا ای انیانی که بهتا گی ک‬ ‫‪4‬‬ ‫ی سالهای ‪4‬‬ ‫ک ی خو ا گ ف ه بو ن ‪ ،‬یا حال اتما آ بو ن ‪ ،‬یا ن ب ت یس ت قیق ان گاههای‬ ‫گوناگو بو ن ا به اس ا آ ‪ .‬ه جا که ی ا یش ‪ ،‬با خو آ گویی انشآ وخ گا الب‬ ‫واجه یش ‪.‬‬ ‫( ‪ 4‬خو شی ی)‪ ،‬ان گاه با ‪ 4‬ان و ش ههای فی یک‪ ،‬شیمی‪ ،‬یاضی‪،‬‬ ‫ُایا سال‬ ‫ن سی ب ‪ ،‬ن سی الوژی ن سی شیمی ا آ و ا آغا نمو ‪ .‬ن سی عم ا با ال ت‬ ‫شاه به ش ‪ ،‬ی ا شاه اع قا اشت که ن سی عم ا نقش م ف الی ای ا صنایع سنگین‬ ‫ای ا ای ا نمیکن ان گاه ت ا ن سین عم ا و نیا ب ای ساخت اهها‪ُ ،‬لها ساخ ما ها ا‬ ‫ی ه ‪ .‬عکسهای ی ا شاه سال ن ت‪ ،‬اس ا ا یا ی ا ن ا ی ه که یا آن ا‬ ‫آو‬ ‫ٔ‬ ‫یاضی آقای‬ ‫ن سی ب‬ ‫ش ه فی یک‪ ،‬آقای ظ ی‬ ‫ک ُ توی‪ ،‬اح ی‪ ،‬ن اقی ُیما‬ ‫شیمی ح و اش ن ‪.‬‬ ‫ت ُوگوسیا ک‬ ‫ی‪ ،‬یک ف چاپ ب ای س سی ان ویا به ک اب ای ک به اس ا ا اجا ه ا ه ک اب‬ ‫انگ ی ی ان ابی خو بهعنوا ک اب سی ا و اس ا ه ق ا هن ‪ :‬ک ابهای ن ش ٔه خا ا‬ ‫ای ا ‪ ،‬تک ی ش ن ایگا اخ یا ان ویا ق ا گ فت (ای ا حق چاپ ن بینالم ی ا ا ا‬ ‫نک )‪ .‬اس ا ا ‪ ،‬کا های خو ا به با فا سی ا ایه یک ن ا ان ویا یخواس ن تا تکالیف‬ ‫ائل ا ان ای ف ول‬ ‫خو ا ا و تک ی ش ه نابع م به با انگ ی ی ب وانن‬ ‫ک ابهای ا حل کنن ‪ .‬این یک ُیچی ه‪ ،‬س یهای یا ی ب ای ان ویا اشت‪ ،‬چ ا که بی‬ ‫ا بی س ا به با انگ ی ی ط ن ه بو ن به اح ی نمیتوان ن و ا ک کنن ‪.‬‬ ‫آن ا‬ ‫ٔ‬ ‫با این حال‪ ،‬به آن ا ن ت یا ی سان ‪ ،‬چو به گن ینه اطاعا وجو انگ ی ی س سی یاف ن‬ ‫ی ب ی ا ب یا م باش ‪.‬‬ ‫اغل ت‬ ‫ثابت ک که یتوان‬ ‫ی با ان ویا ب یا خا بو ‪ .‬یک با شاه ا ی با ٔه ا تباطش با ان ویا سؤال‬ ‫ا تبا‬ ‫ٔ‬ ‫اه ه تب یل آن ا به خ ا‬ ‫این ن الهای جوا‬ ‫ک ‪ .‬ا ُاسخ ا ‪ « :‬ن باغبانم ه فم ُ‬ ‫ت یا یک که هنگا ی که بهخوبی آ و‬ ‫تنو ن است»‪ .‬ا ُیوس ه ا ان ویا بهعنوا ث‬ ‫ا ه شون به آن ا اع ما به ن س ن م اع ا شو ‪ ،‬ک و ا خواهن ساخت‪.‬‬ ‫ی با آ به بو این بو که چگونه یتوا ف هنگ ع م فنآ ی‬ ‫یکی ا مت ین سوااتی که‬ ‫ا ان گاه‪ ،‬ابه وس ا ُی ج ا توس ه ا ‪ .‬ا ُ ی فت که این ظی ه س تت ین ظی ه‬ ‫است ا لین ح ٔه و نیا ‪ ،‬ا تبا قوی با ان گاههای خا است‪ .‬ا سوی یگ ‪ ،‬نمیخواست‬ ‫هنمو خا جیانی که مکن بو ک ف اکا ی ا ا‬ ‫اس قال اتکا به ن س ان گاه ا با ُ ی‬ ‫ن اش ه باشن ‪ ،‬ق بانی کن ‪ .‬ا ن ق ا تبا بین ان گاه ُ وی ُن ی وانیا بو ‪ ،‬چ ا که ای ا سالیانه‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫‪ ۷‬ا به ان گاه ُن ی وانیا ُ اخت یک ؛ ب ای ی اضح نبو که ان گاه ُ وی عو‬ ‫ی ای ا ا تباطی گانه بین ه گ ه ان گاه گ ه ابه‬ ‫چه چی ی یافت یکن ‪ .‬اهحل‬ ‫وس ا ُی ا ا ُا آ یکا بو ‪ ،‬جایی که اس ا ا ‪ ،‬آشنایی ش ی با اس ا ا آ ؤس ه اش ن ‪.‬‬ ‫بهعنوا ال‪ ،‬ش ٔه ن سی کانیک چن ین ع و هیئت ع می‪ ،‬فا ال یل ان گاه س ن ی‬ ‫ی به گ ه کمک ک تا ا تباطی جانبه ا با آ ؤس ه آغا کن ؛‬ ‫ع م فنآ ی لن بو ن ‪.‬‬ ‫ؤس ه‬ ‫ا تبا ب ق ا ثابت ش ی بو هاست‪ .‬اضح است اگ اس ا ا ط ف قاب ا ا‬ ‫نمیشناخ ن ‪ ،‬ا تبا جانبه به اح ی ش نمیک ‪ .‬به همین خاط ‪ ،‬ا هیچ ا یا ی ای ا ا تبا‬ ‫ا به هیئت ا نا اب ا ک ‪ ،‬ع م ال ت‬ ‫گانه با تن ا یک ؤس ه نمی ی ‪ .‬با این حال‪ ،‬انی که ن‬ ‫نمو اص ا ی که همکا ی جانبه بای تن ا با یک ؤس ه ا ُا یا آ یکا آغا شو ‪ ،‬آ طو که‬ ‫ان گاه ُ وی این همکا ی ا با ان گاه ُن ی وانیا به ان ا سانی ه بو ‪ .‬ع م که آ ا ی با‬ ‫با شاه ب یا صمیمی بو ‪ُ ،‬اف ا ی ک که تن ا ا ط یق ا تباطی جانبه با یک ؤس ٔه خا جی‬ ‫یتوا ف هنگ ع م فنآ ی ا خ ق ک ت ک ع می نوآ ی فنا ی ا همگا با وس ا ُی‬ ‫ج ا این حو ه ُ ان ‪ .‬ع م فک یک تن ا ا ط یق چنین ا تباطی‪ ،‬عا های ق یمی یتوانن‬ ‫ب‬ ‫یا وس ا‬ ‫گ ه شون ف هنگ ج ی ا یا اس ا ا ان ویانی که نیا به‬ ‫ا ای خ ا خو ه ینه‬ ‫ع می فنآ ی اش ن ا جایگ ین کن ‪ .‬ع م اظ ا اشت اگ ؤس ٔه‬ ‫ی با این‬ ‫ی بای یُ ی فت‪.‬‬ ‫یافت کن ‪ ،‬آن ا ُول ان کی ب ای این ا تبا یُ اخ ن‬ ‫ال ت ک ‪ .‬هیئت ا نا أی ا ن ی ه ب خاف ن ع م بو ‪ .‬این ا سبب س خو گی ع م ا‬ ‫ن‬ ‫ی قا به ساخت ان گاهی که ج‬ ‫ی ش ‪ .‬آ گونه که ی به این ن ی هگی ی سی که‬ ‫وس ا آ و عالی ُی ا ج ا شو ‪ ،‬نی ت‪.‬‬ ‫( ‪ 4‬خو شی ی)‪ ،‬انقابی آ و شی ف ان ه سبب ای ا ض تی ش ی ب ای شاه ش‬ ‫سال‬ ‫عیت‬ ‫تا ن ا آ و شی عالی ا نوسا ی کن ‪ .‬ج ت نوسا ی ن ا آ و عالی‪ ،‬ای ا به هب انی با‬ ‫ی هنما‪،‬‬ ‫سیع یا ان ویا نی اف ا ی که سبب چنین تغیی اتی شون ‪ ،‬نیا اشت‪ .‬ک‬ ‫ن سا با جایگاه‬ ‫ی ا تا هتأسیس ع و آ و عالی‪ ،‬ت میم گ فت ان من ا ای انی‬ ‫بینالم ی ا به ای ا با گ ان آن ا ا سای ان گاههای م ا گ ان ‪ ُ .‬ف و ضا‪ ،‬ان گاه‬ ‫سی اکو ‪ ،‬تمایل خو ا ب ای با گ ت به ای ا اعا ک ه بو ‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫دی‬ ‫تبانی ع یه‬ ‫ی گ هی سا ا یاف ه ا ُیش اشت که ب اب ی ف الیت یک ن ‪ .‬ا با‬ ‫سال ‪، 4‬‬ ‫ع م آ و گا ال ت ک ه بو الگویی که هنما ب ای سای وس ا م ا آ و عالی ُیا ه‬ ‫ی آ ا ٔه ح کت بو ‪ .‬آغا ‪ ،‬شاه ب اب سایس‬ ‫یک ا ناسب نمی ان ت‪ .‬اشین س نگونی‬ ‫یا ل ا‬ ‫ی به ایل ب یا حمایت نمو ‪ .‬مت ین آن ا این بو که‬ ‫قا ت ک ا‬ ‫ی سه جب ه بو ‪ .‬س ح‬ ‫یا ان ویا بوب بو ‪ .‬جنبش ع یه‬ ‫الی قابل اع ما‬ ‫صمیمی ع م‪ ،‬سی گی به سو‪ ۱‬ی یت الی‬ ‫هیئت ا نا‪ ،‬ک ایا ی‪ ُ ،‬شک ش ی شاه‬ ‫ان گاه‪ ،‬ا ی‪ ،‬جنب ی ا که شا ل ب خی ا اع ای هیئت ع می‬ ‫ی ا آغا نمو ‪.‬‬ ‫ان ویا بو ا سا ا ا ت م نا ضای ی نق ا ع یه ی ُ اکن ‪ .‬سا اک نی به ح کت ان ویا‬ ‫ی اغوا نمو ‪.‬‬ ‫ی کمک نمو چن ین ان و ا به ت یق س نا ایا ی ب اب‬ ‫ع یه‬ ‫ی ا به سو‪ ۱‬ی یت الی نا ی ه گ ف ن ع اج ای‬ ‫ایا ی یکی ا ج ا هیئت ا نا‪،‬‬ ‫قوانین تن یم ش ٔه چ ا هیئت ا نا ب ای خ ی ان گاه م نمو ‪ .‬بهعنوا ال‪ ،‬ایا ی اطاعاتی ا‬ ‫س و ا ا به قیم ی باات‬ ‫ی آهک ساخت سا ا ب‬ ‫جمعآ ی ک ه بو که ن ا ی ا‬ ‫ی نمو ‪.‬‬ ‫ا با ا خ ی ا ی ک ه بو ‪ .‬شاه س ان ا ت یم ش هنما‪ ُ ،‬ف و ضا ا جایگ ین‬ ‫ی هیچگاه ن می چ ا ا چنین شغ ی با ه فی که ی با تما جو اش یا نبال ک ه بو ‪،‬‬ ‫ش ‪.‬‬ ‫ی ُس ا ان گاه آ یا ‪ ،‬به یاست ان گاه ی ن وب ش ُس ا یک سال اس ا ا ‪ .‬ا‬ ‫باقی ان ‪.‬‬ ‫هیچگاه ئولیت یگ ی ا نپ ی فت ئیس بی س ا الب تا انقاب اسا ی‬ ‫ن ی هگی ی‬ ‫تأسیس ان گاه صن ی آ یا ‪ ،‬هیچگاه ا سوی هها ه ا‬ ‫ی با بی س ا الب‬ ‫همکا ی‬ ‫ٔ‬ ‫ا های‬ ‫ی انی که‬ ‫ت ا یا ی ا ما ‪ ،‬اس ا ا‬ ‫انشآ وخ ه الب یا ان گاه آ یا‬ ‫های ا ‪ ،‬ؤیای ا ا به اق یت ب ل ک ن ‪ ،‬ف ا و ن واه ش ‪ .‬ا ‪،‬‬ ‫گوناگو به‬ ‫ان گاه صن ی ش یف ت ا (نا ج ی ان گاه ُس ا انقاب اسا ی) ان گاه صن ی اص ا‬ ‫ش به ُ ی‬ ‫سال‬ ‫اص ا (که بهعنوا کمَ اص ی ان گاه آ یا ساخ ه ش‬ ‫ن سی‬ ‫وس اتی ل ی ه ن ‪ .‬ان گاه ش یف‪ ،‬ب ت ین ان گاه آ و‬ ‫ان و ک )‪ ،‬ه‬ ‫ٔ‬ ‫ن یک به ش یف‬ ‫تبه‬ ‫ع و است اس ا های ب ت ا ج ب یکن ان گاه صن ی اص ا‬ ‫است‪ .‬انشآ وخ گا ان گاه ش یف ا سوی ت ا یا ی ا سای وس ا آ و شی ج ا بهعنوا‬ ‫ی تأسیس ان گاه صن ی آ یا‬ ‫اه ای ا ف هنگ ع م فنآ ی ای ا ‪،‬‬ ‫ب ین انشآ وخ گا ‪ ،‬ت ین ش هان ‪ .‬ش یف اکنو‬ ‫هم و با وس ا ُی ی ج ا است‪ ،‬ا ا هنو ائل یا ی جو ا ن که انع ا ت قق آ‬ ‫ی یت ان گاه است این ب‬ ‫یشون ‪ .‬ب ع ه گ ف ن این چالشها‪ ،‬کی به آین ٔه اس ا ا‬ ‫حمایت لت ای ا قق ن واه ش ‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جندیشاُو ‪ ،‬انشگاه ش ید چم ا اهوا‬ ‫سال ‪ ،‬شما ٔه ‪ ،‬ا‬ ‫اشکانیا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گا یینگ به غ ب ( ٔ‬ ‫سده یکم)‬ ‫لئونا گ گو اتی‬ ‫ت ٔ‬ ‫جمه ک و غ ن ی اح ا ال ه سبطال یخ‬ ‫‪1‬‬ ‫تا یخ یافت‪/ / :‬‬ ‫تا یخ ُ ی ‪/ / 4 :‬‬ ‫چکیده‪:‬‬ ‫ُایا س ٔه یکم یا ی‪ ،‬شاهن اهی اشکانی ن ی ۀ توس ه ا پ اتو ی چینی ها به سمت غ ب ا افق‬ ‫سیاسی چین ش ‪ .‬گا یینگ ف س ا ٔه چینی أ أ و ی ی یپ ماتیک ق ا گ فت که ه ف آ ب ق ا ی تما‬ ‫قیم ابط ت ا ی با ا پ اتو ی ‪ ،‬که ق ن ایی بی کااهایی که چین به غ ب صا یک ‪ ،‬بو ‪.‬‬ ‫گا یینگ توان ت به بینالن ین جنوبی که ت ت کن ل اشکانیا بو ‪ ،‬ب س ‪ .‬ا با جو اینکه به های‬ ‫أ و یت خو ا به ان ا سان ‪ .‬اهنمایا اشکانی ا نقش‬ ‫ب یا ن یک ش ه بو ‪ ،‬ن وان ت ُیشت ب‬ ‫چین با ی یک ن ‪ ،‬به خوبی آ گاه بو ن ا ا ا ُی ی با اش ن ‪ .‬این ی ا تا ح‬ ‫ت ا ی که بین‬ ‫یا ی نا ص لی فو ال ا ه جالب تا یخ ق یم آسیا‪ ،‬شاه ی قیم ا نقش سیاسی ت ا ی لت‬ ‫آسیای ک ی ا ا جا ه اب ی م به ست ی ه ‪.‬‬ ‫اشکانی‪ ،‬شمن یب‬ ‫این قاله ت جمهای است ا ‪:‬ح‬ ‫‪The Parthians between Rome and China.Gan Ying's mission into the West (1st century‬‬ ‫‪AD).Academic Quarter: Journal for humanistic research 4: 109-120.‬‬ ‫‪2 Leonardo Gregoratti‬‬ ‫‪ .‬اس ا یا گ ه تا یخ ان گاه ت ا‬ ‫‪ .‬کا شنا تا یخ ا ان گاه ت ا ‪ed.sebt@gmail.com‬‬ ‫‪k.ghazanfari@ut.ac.ir‬‬ ‫‪. Han‬خ‬ ‫اشکانیا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گا یینگ به غ ب (س ٔه یکم)‬ ‫ک که گ ه کوچک‬ ‫آغا هۀ ‪ُ 4‬ژ ه گ چینشنا هو اچ‪ .‬ابس این اح مال ا‬ ‫ص ن های که به انن ف سهای اهی آ ایش ش ه بو ن ب اسا نابع چینی توسط سوا هن ا ها‬ ‫‪ ،). .‬کب ا لژیون های ی‬ ‫ق اق ا ش قی هم کوبی ه ش ن (‬ ‫خانه تاا‬ ‫نب‬ ‫‪ ). .‬ات ا اف ا ه‬ ‫اسی ش ه توسط اشکانیا نب ک هه بو ن که چن ین سال ُیش ا آ تا یخ (‬ ‫و اس ا ه ق ا‬ ‫بو ‪ .‬این گ ه توسط ژیژی ‪ ،‬ئیس قبی های ا ب ب های خیونگنو‪ ،‬به عنوا‬ ‫یها ا ُی‬ ‫خانه ف ا که حاشیه ق م‬ ‫یگ فت‪ .‬بنا به گ ه ابس‪ ،‬این س با ا ا س ح‬ ‫تا ک اسو ب ای ف ح ُا (‪ ). . 4‬ن ا ی ا ‪ ،‬گ ش ن ‪ُ .‬ی شک ت ک هه‪ ،‬آن ا همانگونه‬ ‫آسیای ک ی (ا ه ش ت کمن ا ) ف س ا ه‬ ‫که ُ ینی گ ا ک ه است به ش اشکانی‬ ‫به اس ا آ ن ‪ .‬آن ا که این با تاا شک ت‬ ‫ش ن توسط قبایل ی به عنوا‬ ‫خو ن ‪ ،‬ب ها توسط چینیها به خ ت گ ف ه به چین ف س ا ه ش ن ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ن گ ف ه ش ‪ ،‬ا ا با اف ایش توجه عمو ی ن بت‬ ‫با جو اینکه ف ضیه ابس ب ی ص فا یک ح‬ ‫س ای‬ ‫به تا یخ ف هنگ چین ا ُا سالهای اخی ‪ ،‬ای ه ا نی حا یا ج ی ی یاف ه است‪.‬‬ ‫یه ن ‪،‬‬ ‫لیکیا ‪ ،‬ناحیه یانگچانگ ‪ ،‬شمالغ بی چین که ساکنین آ عی اش ن تبا‬ ‫ً‬ ‫ً‬ ‫ف یوالهای ی تبا توسط ا ا ۀ گ شگ ی ی سا ان هی یشو ‪ .‬اخی ا ب خی نوی ن گا‬ ‫ً‬ ‫ج ی نی ای ه جالب یا ش ه ا اخ ک ه ا آ به عنوا ُس ینه چن ا کا ا وفق ب ه ب هان ‪.‬‬ ‫‪. Homer H.Dubs‬ح‬ ‫‪ fish scale‬؛ ظاه ا گونهای ا آ ایش ن ا ی بو ه که ا ُولکها یا ف سهای ی تن اهی الگو گ ف ه ش ه بو ( ‪.).‬‬ ‫‪3. Talas‬‬ ‫‪. Carrhae‬ح‬ ‫‪. Zhizhi‬خ‬ ‫‪6. Xiongnu‬‬ ‫‪7. Dubbs, 1941; Dubbs, 1942; Dubbs, 1957.‬‬ ‫‪. Crassus‬خ‬ ‫‪. Plin., Nat., Hist., VI, 47.‬د‬ ‫‪. Liqian‬جح‬ ‫‪. Yongchang‬حح‬ ‫‪ .‬به عنوا نمونه و س با ی هم اه با ا پ اطو ال ین که توسط ای انیا س گی ش س ا به چین ب ا‬ ‫‪.‬ک‪.‬‬ ‫فا‬ ‫و س سناتو‬ ‫‪Valerio Massimo Manfredi, Empire of Dragons, 2005.‬‬ ‫ی ب ۀ اشکانی ا به چین‬ ‫ۀ ا کو ا لیو‬ ‫‪.‬ک‪.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫لت عم ه نیای باس ا بو ن ‪ .‬همچنین به یک ان ا ه‬ ‫چین‪ ،‬ا پ اتو یهای عقاب اژ ها‪،‬‬ ‫ا ها غ بیها آسیاییهای ج ی ‪ ،‬ا پ اتو یهای عالی ب ما ی ن ‪ .‬آن ا ن ین لتهایی بو ن‬ ‫ک ن به طو عمیقی ب ف هنگ‬ ‫ی ا یک ساخ ا سیاسی ُای ا‬ ‫که عناص گوناگو‬ ‫تم این ب ش ا نیا اث گ اش ن ‪ .‬به همین لیل ل شیوۀ حکو ت آن ا ُس ا ق ها‬ ‫ا ُا آسیا‪ ،‬به عنوا نب ی ا ال ا ب ای همۀ ن ا های سیاسی بو ه است که جان ین آن ا ش هان‬ ‫ی ا تا ی ی آن ا ن ا هن ‪ .‬ا پ اتو ی‬ ‫س ی ک هان تا خو ا به عنوا ا ثا‬ ‫ا پ اتو ی آسمانی ‪ ،‬ا ه هم ت م ل ا لیه تا ی ی ه ساخ ا ل ی بهشما ی ن ‪.‬‬ ‫با له بین این ق های سیاسی‪ ،‬که اسا ت بۀ‬ ‫ب این اسا ‪ ،‬توجه عاقه ب ای ای ا ا تبا‬ ‫بو ن ‪ ،‬بی قابل ف م است‪ .‬اطاعا ا ائه ش ه توسط نابع غ بی با ه‬ ‫تا ی ی غ ب ش‬ ‫ا یش ن ا ی ه که ب شک‬ ‫اهمیت اب ی م یگ کااهایی که ا ش به ا پ اتو ی‬ ‫ابط ت ا ی قیمی جو اش ه است‪ .‬کااها بین ت ا ا ا شبکهای ا اهها با له یش که‬ ‫ً‬ ‫ف ش ‪ .‬طب ا با گانا ف ال ا ا این ی باعث جاب ایی‬ ‫ب ها به عنوا «جا ه اب ی م»‬ ‫ً‬ ‫ی های‬ ‫ی ا ی یش ن ‪ .‬آن ا موا توسط حکو تهای ق‬ ‫کااها طول ب ش‬ ‫غ ب‪ ،‬نبع می ا آ ب ای آنا‬ ‫فت آ که الیا ب کااها فاص ه طوانی ت ا بین ش‬ ‫به ح اب یآ ‪ ُ ،‬یبانی یش ن ‪.‬‬ ‫م ین نی ن ت ین این حکو تها که وق ی ی اس اتژیک‪ ،‬ب ی ی ق ا اشت که ق م های‬ ‫نابع چینی) چن‬ ‫ی ا به چینی یُیوست‪ ،‬شاهن اهی اشکانی بو ‪ .‬شاهن اهی اشکانی (آن ی‬ ‫ن یالیه های‬ ‫هه ُس ا گ اسکن ( ق سو ُیش ا ‪ ). .‬آسیای ک ی‪،‬‬ ‫ا پ اتو ی س وکی تأسیس ش ه بو ‪ .‬شاها آ اع ای س ه اشکانی توان ه بو ن ا ض ف خان ا‬ ‫س وکی ا هم گ ی گی اقب آ لت ب گ ه نی ی ب ین ب ه ا بب ن ‪ .‬آن ا س ه خو ا ب‬ ‫‪ .‬ب ای ال ا تا ی ی ت بیقی این و‬ ‫‪Michael E.Anderson, The Parthian Interpreter, 2007.‬‬ ‫‪. Celestial Empire‬ح‬ ‫‪.‬ک‪.‬‬ ‫‪Roberts, 2003; Edwards, 2005; Hui, 2008; Mittag, Mutschler, 2008; Scheidel, 2009.‬‬ ‫‪ .‬ب ای نق ه ‪.‬ک‪.‬‬ ‫‪http://americanhistory.si.edu/collections/numismatics/parthia/frames/pamaec.htm‬‬ ‫‪ .‬ب ای تا یخ شاهن اهی اشکانی ‪.‬ک‪.‬‬ ‫‪Debevoise, 1938; Schippmann, 1980; Bivar 1983; Dabrowa 1983; Fry, 1984; Wolski,‬‬ ‫‪1993; Wieshoefer, 1994; Hack, Jacob and Weber, 2010.‬‬ ‫‪. Anxi‬خ‬ ‫اشکانیا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گا یینگ به غ ب (س ٔه یکم)‬ ‫ا ه بو ن ‪ .‬سوا هن ا اشکانی ُس ا ت ط ب همۀ فا ای ا ‪،‬‬ ‫ق م های سیع آسیای جنوبی گ‬ ‫‪ ). .‬وقف‬ ‫بابل بینالن ین‪ ،‬ب ساحل ش قی ف ا ‪ ،‬غ بی توس ه لت اشکانی (ق‬ ‫ف ا تا شمالغ بی هن گ ه بو شا ل بینالن ین‪ ،‬ای ا همه‬ ‫ش ه بو ‪ .‬ق م اشکانی ا‬ ‫ق م هایی که بین خ یج فا ‪ ،‬اقیانو هن جنوب یای کاسپی ق قا شمال بو ‪ ،‬یش ‪.‬‬ ‫تقابل با‬ ‫ش ب‬ ‫بینالن ین‬ ‫ا آ ا ب ای بیش ا سه ق ‪ ،‬اه اف توس هط بانه‬ ‫اشکانیا ق ا گ فت‪.‬‬ ‫ش س وکیه ب ک ا ج ه‪ ،‬یک ا ش غنی ُ جم یت ن یک به م ین اک شاهن اهی‬ ‫اشکانی ‪ ،‬کانی م و اس ا ه ب ای جاب ایی اف ا کااها بین ایاا ش قی اشکانی‪ ،‬آسیای‬ ‫ک ی سو یه ی به شما ی فت‪ .‬ا این ا ش ه نی ی‪ ،‬جا ه ب مت شمال ب وی‬ ‫ُای تهای ق یمی اشکانی ی فت‪ُ .‬س ا عبو ا آن ا‪ ،‬ا ای تپههای ق م اشکانی‪ ،‬اس َهای‬ ‫نابع چینی‪،‬‬ ‫‪ ،‬ولو‬ ‫بیک انه آسیایی بو ن ‪ .‬ب مت شمال‪ ،‬این جا ه به اکباتا ‪ ،‬ی‪ ،‬نی ا‬ ‫ی سی ‪.‬‬ ‫شاخه ا بهت تیب ب مت شمال‬ ‫‪ ،‬جا ه اب ی م ا ق م های اشکانی خا ش ه‬ ‫ن یکی کوههای آل ایی به‬ ‫جنوب ص ای تاکا اکا ن ب یش ‪ُ .‬س ا عبو ا ص ا‪ ،‬این‬ ‫هم یُیوس ن سپس ا ق م چینیها یش ‪ .‬به اح مال ب یا با گانا ‪ ،‬اف ا تابع شاهن اه بو ن‬ ‫که حمل نقل ا ت کمن ا ش قی به س وکیه ا ب ع ه اش ن ‪ .‬همان و که به سا گی یتوا یافت‪،‬‬ ‫ب ای اطمینا ا ا ا ۀ چنین ف الی ی سو عم ۀ آ ب ای حکو ت اشکانی‪ ،‬مان ت ا ه گونه اب های‬ ‫‪. Strab.XVI, 2.5; Plut., Crass., 32; Plin., Nat.Hist., VI, 122; Paus., I, 6.3.‬ح‬ ‫‪2. Mu-lu‬‬ ‫‪3. Isodor.Mans.Parth., c.7-14; Hou Hanschou, c.88.2918; Chaumont, 1973; Walser‬‬ ‫‪1985.‬‬ ‫‪. Taklamakun‬ح‬ ‫‪. Choisnel, 2004, 63-65.‬خ‬ ‫‪ُ .‬ا ب ه‪ ،‬اب ی م خا فوا ا یک (‪.)Plin., Nat., Hist., XV, 44; XXXIV, 145‬ا جم ه ا ا‬ ‫اسبهای ا بو ن که ب یا و توجه چینیها بو اسبهای آسمانی نا ی ه ی ش ن ‪.‬‬ ‫با گانا‬ ‫‪.)1971‬‬ ‫کانی به نا ”ب‬ ‫‪Haussig, 1992, 126-130; J.Wiesehoefer, 2001.‬‬ ‫سنگی” یک یگ ا اقا یک ن ‪Plin., Nat.Hist., VI, 54-55; Loewe (.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪ ،‬توافق ت ا ی بین این ا پ اتو ی که یتوان ت‬ ‫بین ش یک عم ه ت ا ی‪ ،‬ی نی چین‬ ‫با گانا اشکانی ا ا ت ا کا انی این ی طوانی با ا ‪ ،‬ض ی ینمو ‪.‬‬ ‫الب ه با گانا یا ی این ی های ت ا ی ف ال بو ن ب خی ا آن ا اطاعاتی ُی ا و نقا‬ ‫ی‪ ،‬همچنین چینی‪ ،‬ب ای‬ ‫قایعنگا ا جغ افی انا‬ ‫اف ا های که ی هان ‪ ،‬ا ائه ک هان‬ ‫آثا شا به آن ا اح یا اش هان ‪ .‬یکی ا ا شمن ت ین نابع‪ ،‬ه چن تا ح یا ی ناشناخ ه ان ه‪،‬‬ ‫گ ا شی است که یک ف س ا ه چینی ب ست ا ه است‪ .‬این گ ا به س یک أ و یپ ماتیک چینی‬ ‫یُ ا که توان ه بو به ناطقی ب س که هیچ یپ ما چینی یگ ی ُیش ا این ن ی ه بو ‪ .‬این‬ ‫ا ا جا ه اب ی م است ُ تویی به نقش‬ ‫گ ا حا ی یکی ا چن نمونه اسنا ست ا ل ا س‬ ‫اساسی اشکانیا به عنوا یک انع سیاسی غی قابل غ به اب ه بین ا پ اتو ی یافکن ‪.‬‬ ‫با یک ش ه عم یا ب وی غ ب توس ه اقب های لت ها توسط ف ان ه چینی‪ ،‬با ژائو‬ ‫با یانگ ‪ ،‬شاهن اهی اشکانی ا ص نه سیاسی ا پ اتو ی آسمانی‬ ‫یا ی) ُ‬ ‫(بین‬ ‫ت ط چین ا ا ی های ت ا ی آسیای ک ی ب ای ح ظ‬ ‫ش ‪ .‬ه ف ف ان ه آسیایی‪ ،‬گ‬ ‫کا آیی آن ا ب ح اش ن قبایل ص ان ین (ن ی هو ها ‪ ،‬نابع چینی ه یونگج نو ) ا ت اخل‬ ‫احمت اب ه با غ ب بو که ا ط یق آ اب ی م چینی به ق م اشکانی یا بن های هن ی ی سی ‪.‬‬ ‫ُس ا یک ش ه عم یا ن ا ی عم ه‪ ،‬چینیها توان ن جا ه اب ی م ا با گ ایی ا تبا ینی‬ ‫قیمی بین چین شاهن اهی اشکانی ب ق ا کنن ‪ .‬لی ط های با ژائو ا این هم ب ن ُ ا انهت‬ ‫یا ی‪ ،‬با ژائو قا می به نا گا یینگ ا أ أ و ی ی یپ ماتیک‬ ‫بو ‪ .‬ح سال‬ ‫ابط ت ا ی با ق م یی کن که چینیها ت و‬ ‫ف ب ق ا ی تما‬ ‫اع ا ک تا همۀ تا خو ا‬ ‫یک ن ق ن ایی بی کااهایی است که به غ ب صا یکنن ج ُا شاهی اکویین ‪ :‬ا پ اتو ی‬ ‫‪. Ban Zhao‬ح‬ ‫‪2. Ban Yong‬‬ ‫;‪3. Chavannes, 1906, 216-245; Chavannes, 1907, 177-178; Grosso, 1966, 157-161‬‬ ‫‪Wolski, 1993, 16; Choisnel, 2004, 147-149, 152-153.‬‬ ‫‪. Huns‬ح‬ ‫‪. Hsiung-nu‬خ‬ ‫‪6. Chavannes, 1906, 228-233; Grosso 1966, 162-167.‬‬ ‫‪7. Da Quin‬‬ ‫اشکانیا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گا یینگ به غ ب (س ٔه یکم)‬ ‫ی ب ها اث تا ی ی عمو یت ی به نا ‪ ،‬هو هان و ‪ ،‬سالنا ههای سمی ها‬ ‫‪ .‬توصی ا‬ ‫جمعآ ی ش ‪.‬‬ ‫گا یینگ اظ ا ی ا غ بیت ین ی که أ و ی ش توان ت به آ ب س ‪ ،‬ک و تیائوژی بو که‬ ‫ی های یایی ا شبه‬ ‫ققین ج ی آ ا نه سواحل شمالی خ یج فا ‪ ،‬نق ه‬ ‫بی‬ ‫قا ه هن ‪ ،‬ی انن ‪.‬‬ ‫نه‬ ‫ا ان انی توُوگ افی این ن قه توسط گا یینگ‪ ،‬اش اکاتی با توصی ا‬ ‫ش‬ ‫گا باس ا ‪ ،‬این س ین‬ ‫جغ افیای طبی ی اث ُ ینی‪ ،‬که ق به چن سال ُیش ا ا بو ‪ ،‬ا ‪.‬‬ ‫به عنوا ک شاهکن ین اشکانی‪ ،‬خا اسنه شناخ ه یش ‪ ،‬کانی که ت ا یف تا ی ی ُی ین‬ ‫چینیها ا ن قه نی گ ا ش ه بو ‪.‬‬ ‫بنا ب گ ا گا یینگ‪ ،‬بهن ی س آ سالها شاهن اه اشکانی ب این ن قه اعمال س ه یک ه‬ ‫الب هو هان و‪« :‬ب ها آن ی (شاهن اهی اشکانی) تیائوژی (خا اسنه) ا ف ح به‬ ‫است‪ .‬ب اسا‬ ‫موعه ‪ the Annal of the Later Hans‬بین ق چ ا‬ ‫اف ا ا پ اطو ی ا ههای ُی ین س ه ها اس ا ه یشو ‪.‬‬ ‫أخ ‪،‬‬ ‫‪. Choisnel, 2004, 153-154.‬ح‬ ‫‪2. Hou Hanshou‬‬ ‫;‪3. Hou Hanschou, c.88.2918‬‬ ‫ُن م یا ی نگاش ه ش ه به عنوا نبع گ ا های‬ ‫‪Chavannes, 1906, 214; Chavannes 1907, 149-151; Leslie and Gardiner, 1984, 282‬‬‫‪284.‬‬ ‫‪. Tiaozhi‬ح‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. Mesene‬خ‬ ‫‪6. Chavannes, 1907, 177-178; posch, 1998, 361.‬‬ ‫‪7. Plin., Nat.Hist., VI, 125; 136.‬‬ ‫و این أله که خا اسنه به عنوا یک ک هم به حیا خو ا ا ه ا ‪.‬ک‪.‬‬ ‫‪Nodelmann, 1960 and Schuol 2000‬‬ ‫;‪. Shiji, chap.123.3163‬د‬ ‫شیجی یک سالنا ه س های است که ق ا ل ‪. .‬توسط ‪ Sima Qian‬تالیف ش ه است؛‬ ‫‪Chavannes 1907, 176-177; Grasso, 1966, 167-169; Leslie and Gardiner 1984, 268‬‬‫‪270; Posch, 357-359; Tao 2007, 88-92.‬‬ ‫‪. Anxi‬جح‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫‪4‬‬ ‫آن ا ف ان ه ا ش ی ب ای ن ا‬ ‫ب همه ش های کوچک ن وب‬ ‫انقیا آ ‪ .‬آن ا حقیقت‬ ‫ک هان »(‪)tr. J. E. Hill‬‬ ‫ً‬ ‫بهن ی س گا یینگ ض یت سیاسی ا قیق ثبت ک ه است‪ .‬ظاه ا اشکانیا همۀ ن قه ا به‬ ‫اشغال ن ا ی آ ه‪ ،‬نه ا به یک ایالت اشکانی تب یل ف ان هی ن ا ی ا ئول ناطق با‬ ‫اهمیت اق ا ی عم ه همچو بنا لنگ گاههای سواحل خانهها ش ها ک ه بو ن ‪.‬‬ ‫ا توا ی ی که توسط ف س ا ه با ژائو گ ا ش ه است‪ ،‬یتوا فاص های ا یافت که سکه‬ ‫وقف ش ه‬ ‫ُا شاهی قل خا اسنه آ سال ا ب لیل اشغال ن ا ی یا ح ی سیاسی ف ان ایی ق‬ ‫بو ‪ .‬بنا خا اسنه آ ا ‪ ،‬بنا ی اشکانی ش ه بو ن سی می که به تن یم کن ل ت ا ا‬ ‫قیم قابل شاهن اه یا نماین ه ن ا ی ی ن قه‬ ‫جاب اییهای ت ا ی یُ اخت‪ ،‬به طو‬ ‫که اج ه به اع ای طبقه‬ ‫ُاس گو بو ‪ .‬با ن گ ف ن اه اف أ و یت گا یینگ‪ ،‬یتوا ح‬ ‫حاکم اشکانی تی و ‪ ،‬ک ثقل لت آن ی‪ ،‬ب ای ج ب همکا ی آنا بی ثم بو ه است ‪ .‬همان و‬ ‫که بن ی س چینیها ب وبی ا این اله آ گاهی اش ن که شاها اشکانی ه گ تما بین‬ ‫اق ا ی عم ه نیای شناخ هش ه ا‪ ،‬یکی تولی کنن ه یگ ی خ ی ا عم ه بی کااهایی ا‬ ‫ق‬ ‫که ا ق م اشکانی یش ‪ ،‬ت یل نمیک ‪.‬‬ ‫ب ای شاهن اه‪ ،‬الهای که حیاتی ا ای اهمی ی فو ال ا ه بو مان ت ا ای ا ابط یپ ماتیک‬ ‫جانبهای بین ک و یا ش ه ع ا کا اقا با گانانی که ا ا پ اتو ی یآ ن ‪ ،‬بو ‪.‬‬ ‫لت ا آ‬ ‫ی که‬ ‫صو چنین ات اقی‪ ،‬این خ حس یش که ُ تو نابع فو ال ا ه نا‬ ‫ب خو ا بو ن ‪ ،‬توافق همکا ی قیمی بین یها چینیها صو گی با گانا اشکانی ا ا‬ ‫غ ب با ا نقش آن ا به عنوا اس ه آ های یا ناشی ا‬ ‫ی طوانی بین ش‬ ‫ت ا‬ ‫‪. Hou Hanshou, c.88.2918‬ح‬ ‫‪ُ .‬ژ ه گ ا هنگا اس ا ه ا نابع چینی بای ن ایت قت خو ا ان ا هن ‪ ،‬ی ا ول ا اخ ب اطاعا و خا‬ ‫آغا ین اضافه یا ت ی ک هان گ ا های آنا ا با ا ههای ج ی آ ی هان ‪.‬‬ ‫‪3. Leslie and Gardiner, 1984, 287-288.‬‬ ‫‪. Hou Hanshou, v.88.2919:‬ح‬ ‫«شاه این ک و (ا پ اطو ی ذ‪ )DaQuin‬همی ه تمایل اشت که س ی انی به ن ها ب س ا ا لت اشکانی تمایل‬ ‫اشت که ت ا اب ی مهای چینی نگا نگ ا ت ت ن ا خو اش ه باش ‪ ،‬این لت با ه ف ج وگی ی ا ب ق ا ی‬ ‫ا تبا با (چین)‪ ،‬اه ( یها) ا ب ه بو »‪.‬‬ ‫اشکانیا‬ ‫یانۀ‬ ‫چین‪ :‬أ و یت گا یینگ به غ ب (س ٔه یکم)‬ ‫الیا ب کااهای با له ش ه که تا‬ ‫ت ت اشکانی ا آ‬ ‫ت ا بین ه ینههای خ ی ف‬ ‫ب خو ا یش ‪ ،‬کم نگ شو ‪.‬‬ ‫‪،‬‬ ‫قول ی س که با ژائو اط افیا ی ب ای ج ب همکا ی تا ب ای سی به ق م‬ ‫بن‬ ‫به با گانا طبقه حاکمه ُا شاهی خا اسنه آ ه باشن که طی سالیا گ ش ه ب اب تمایا‬ ‫اق ا ی خا جی ی خوشی ن ا ا ه بو ن اس قال آشکا ی ا ا ا اشکانی اش ن ‪ .‬أس انه‬ ‫گا یینگ به نه أ و یت اک افی ی‪ ،‬ن قه ت ت اشغال نی های شاهن اه بو که‬ ‫هنگا‬ ‫ُایانی ب ا ت ا ی خا اسنه خو ا ی سیاسی گ ه آ بو ‪.‬‬ ‫بینالن ین س ای ت ت اشغال‪ ،‬بن ی س أ و ا با گانانی که ف س ا گا چینی با آن ا‬ ‫ی ه بو ن تا اطاعا ُاسخهایی‬ ‫تما بو ن ‪ ،‬عوا ل ل ی یا اش اصی بو ن که به قت آ و‬ ‫()؟‪ ،‬که شای بیش ا همه ُا شاها با ه قبای‬ ‫اس ای نافع اشکانیا ا ائه هن ‪ .‬شاهن اه ُاکو‬ ‫اق ا ی شاهن اهی خویش نگ ا بو ‪ ،‬اقبت یک تا با گ ایی تما های سو ن با ا پ اتو ی‬ ‫آسمانی‪ ،‬خ افول ابط بین ا پ اتو ی ا ج با انعش ا عبو یپ ما ها ا ق م خو یشج‬ ‫ُی ن اش ه باش ‪ .‬ه صو ا ا کاناتی اخ یا اشت که باعث ش أ و یت ای ا به شک ت‬ ‫بیان ا ‪.‬‬ ‫گ ا گا یینگ چنین ا ا ه ییاب ‪:‬‬ ‫غ بی آن ی‬ ‫ی به تیائوژی کنا یایی ب گ سی ‪ .‬ا یخواست ا آ بگ ‪ ،‬لی یانو ا‬ ‫(اشکانی) به ا گ ن ‪« :‬اقیانو ب گ است‪ .‬آن ا که به این س ی ن ‪ ،‬صو تی که با ها وافق‬ ‫باشن ‪ ،‬آ ا طی سه اه یُیماین لی اگ با با هایی واجه شوی که شما ا عقب ب انن ‪ ،‬س مکن‬ ‫است تا سال طول بک ‪ .‬به همین لیل همه ک انی که ب وی یا ی ن ‪ ،‬ب ای سه سال خی ه با‬ ‫خو ب ی ا ن ‪ .‬اقیانو ب گ ان ا ها ا به یا طن خ‪۲۲۲۲۲‬ویش ان اخ ه‪ ،‬ل ‪۲۲۲‬نگ خانه یشون‬ ‫ب خ‪۲۲۲۲‬ی ا ای ا جا خو ا ا ست ‪۲۲۲۲‬ی هن (‪.)tr. J. E. Hill‬‬ ‫که ت ت سی ه‬ ‫بناب این اهنمایا با ب هگی ی ا ج ل کا ل گا یینگ ا ی های یایی ب وی‬ ‫های ا ب ای سی ا چن ب اب یک ن ب ین سی ه‬ ‫با ه آ ُ سی ه بو ‪ ،‬به عم‬ ‫بو‬ ‫ً‬ ‫چینیها ا ا ا کا سی به ا ط یق خ کی( ینی) جص فا با ُیگ ف ن ف ا ج ن یک با‬ ‫ایالت ی سو یه‪ ،‬آ گاه نمیک ن ‪.‬‬ ‫‪. Alram, 2004, 55.‬ح‬ ‫‪2. Hou Hanschou, cap.88.2918; Chavannes 1907, 177-178; Grasso 1966, 169; Tao‬‬ ‫‪2007, 90-101.‬‬ ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ ‫گا یینگ که با چنین خب های ناگوا ناخوشاین ی ا ا ا ه س با ان ه بو ‪ ،‬ت میم گ فت به س ین‬ ‫ه ‪ُ .‬س ا اینکه تا با ژائو با شک ت واجه ش ‪ ،‬ا پ اتو چین‬ ‫ا قع ا گ ا‬ ‫خویش با گ‬ ‫(‪-‬‬ ‫ۀ ا پ اتو‬ ‫ُیش ا یا‬ ‫ت میم به ت ی توافق با اشکانیا گ فت که ُایا ق‬ ‫یا ی‬ ‫‪ ). . 4‬ن ق ش ه بو ُی ن ا ی ا ُ ی فت که شاهن اه اشکانی ا و یت سال‬ ‫که نابع چینی با نا‬ ‫ا ائه ک ه بو ‪ .‬ب ای اس کا ن م ت ا ی که ا نو ب ق ا ش ه بو ‪ُ ،‬اکو‬ ‫ان و ا ا یا ش ه است‪ ،‬ه ایایی ب ای حاکم چینی ف س ا که یا آن ا شی ها ُ ن گانی ا‬ ‫ابهای نه بو ن ( یا ی)‪.‬‬ ‫ت قیقا تا ی ی اخی توان هان انش ا با ه شاهن اهی اشکانی ا ا تقا هن ‪ .‬این با ه نقش‬ ‫نابع چینی ب و اعم گ ا گا یینگ ب و خا ‪ ،‬بیتأثی نبو ه است‪ .‬ب ی ی بن ی س که‬ ‫ً‬ ‫ی طوانی آسیای ک ی‬ ‫شاهن اهی اشکانی سیاست کا ا ت یفش های اب ه با ت ا‬ ‫چین بو ه است‪.‬‬ ‫اش ه‪ ،‬سیاس ی که ه ف ا آ ت میق نقش این شاهن اهی به عنوا اس ه بین‬ ‫اب ه با لت اشکانی توان هان ُ توی به ساخ ا سیاست شاهن اهی اشکانی‬ ‫ُژ ه گ ا ج ی‬ ‫ای ت یف ک ی های ا ائهش ه ا سوی نابع غ بی بین ا ن ‪ .‬ا سایههای تا یخ نیای باس ا به ت یج‬ ‫چین ُ ی ا یشو ‪ :‬شمنی یب ب ای ا لی قیب ت ا ی‬ ‫ا پ اتو ی نی ن یگ ی بین‬ ‫حی هگ ی ب ای یگ ی‪.‬‬ ‫نابع‬ ‫آخ‬ ‫‪- Alram, M., 2004. The History of the Silk Road as reflected in Coins,‬‬ ‫‪Parthica, 6, pp. 47-68.‬‬ ‫‪- Bivar, D.A., 1983. The Political History of Iran under the Arsacids, in:‬‬ ‫‪Yarshater E., The Cambridge History of Iran, The Seleucid, Parthian and‬‬ ‫‪Sasanian Periods, Cambridge, III, 1, pp. 21-99.‬‬ ‫‪- Chaumont, M.-L., 1973. Études d’histoire parthe II. Capitales et résidences‬‬ ‫‪des premiers Arsacides (IIIe-Ier S. av. J.-C.), Syria, 50, 1973, pp. 197-222.‬‬ ‫‪- Chavannes, E., 1906. Trois Généraux Chinois de la dynastie des Han‬‬ ‫‪Orientaux (Pan Tch’ao (32-102 p.C.); – son fils Pan Yong; – Leang K’in‬‬ ‫‪(112 p.C.). Chapitre LXXVII du Heou Han chou), T’oung pao, 7, pp. 210‬‬‫‪269.‬‬ ‫‪. Wu‬ح‬ ‫‪2. Manju‬‬ ‫‪3. Hanschou, c.4.168‬‬ )‫ أ و یت گا یینگ به غ ب (س ٔه یکم‬:‫چین‬ ‫یانۀ‬ ‫اشکانیا‬ - Chavannes, E., 1907. Les Pays d’Occident d’après le Heou Han chou, T’oung pao, 8, pp. 149-234. - Choisnel, E., 2004, Les Parthes et la route de la soie, Paris. - Dąbrowa, E., 1983. La politique de l’état parthe à l’égard de Rome – d’Artaban II à Vologèse I (ca 11 – ca 79 de n. è.) et les facteurs qui la con ditionnaient, Uniwersytet Jagiellonski, Rozprawy Habilitacyjne 74. Kraków. - Debevoise, N.C. 1938. A Political History of Parthia. Chicago . - Dubbs, H., 1941. An Ancient Military Contact Between Romans and Chinese. American Journal of Philology, 42, pp. 322-30. - Dubbs, H., 1942. A Military Contact Between Chinese and Romans in 36 B.C., T’oung Pao, 36, pp. 64-80. - Dubbs, H., 1957. A Roman City in Ancient China, The China Society, London. - Edwards, R.A., 2009. Federalism and the Balance of Power: China’s Han and Tang Dynasties and the Roman Empire. Pacific Economic Review, 14, 1, pp. 1-21. - Frye, R.N., 1984. The History of Ancient Iran, HAW III, 7. München. - Grosso, F., 1966. Roma e i Parti a fine I inizio II secolo d. Cr. attraverso le fonti cinesi, in Atti del Convegno sul tema: La Persia e il mondo grecoromano (Roma 11-14 aprile 1965), Accademia Nazionale dei Lincei, Roma, pp. 157-176. - Hackl, U., Jacobs, B., Weber, D., 2010. Quellen zur Geschichte des Partherreiches. Göttingen. - Haussig, H.W., 1992. Die Geschichte Zentralasiens und der Seidenstrasse in vorislamischer Zeit, Darmstadt. - Hui, V.T., 2005. War and State Formation in Ancient China and Early Modern Europe, Cambridge University Press: New York. - Leslie D.D. and Gardiner K.H.J., 1982. Chinese Knowledge of Western Asia during the Han, T’oung pao, LXVIII, pp. 254-308. - Loewe, M., 1971. Spices and Silk: Aspects of World Trade in the first seven Centuries of the Christian Era, JRAS, pp. 167-169. - Mittag, A., Mutschler, F., eds., 2008, Conceiving the Empire: China and Rome Compared, Oxford University Press: Oxford. - Nodelman, S.A., 1960. A preliminary History of Characene, Berytus, 13, pp. 83-121. - Posch, W., 1998. Chinesische Quellen zu den Parthern, in J. Wiesehöfer, Das Partherreich und seine Zeugnisse, Beiträge des internationalen Colloquiums. Eutin (27.-30. Juni 1996), Franz Steiner Verlag, Stuttgart, pp. 355-364. ‫ف لنا ٔه جن یشاُو‬ - Roberts, J., 2003. The Fall of the Roman and Chinese Empires Compared, The complete history of China, Sutton Publishing: Stroud. - Scheidel, W., 2009. Rome and China: comparative perspectives on ancient world empires, Oxford University Press: Oxford. - Schippmann, K., Grundzüge der parthischen Geschichte, Darmstadt, 1980. - Schuol, M., 2000. Die Charakene, Ein mesopotamisches Königreich in hellenistisch-parthischer Zeit, Oriens et Occidens 1, Franz Steiner Verlag, Stuttgart. - Tao, W., 2007, Parthia and China: a Re-examination of the Historical Records, in V.S. Curtis and S. Stewart, The Age of the Parthians, The Idea of Iran, vol. II, I.B. Tauris, London- New York, pp. 87-104. - Walser, G., 1985. Die Route des Isidorus von Charax durch Iran, AMI N.F., 18, 1985, pp. 145-156. - Wiesehöfer, J., 1994. Das antike Persien. Von 550 v. Chr. bis 650 n. Chr. München, Zürich, 1994. - Wiesehöfer, J., 2001. Griechen, Iraner und Chinesen an der Seidenstraße, in U. Hübner, J. Kamlah und L. Reinfandt, Die Seidenstraße. Handel und Kulturaustausch in einem eurasiatischen Wegenetz, Asien und Afrika 3, Hamburg. - Wolski, J., 1993. L’Empire des Arsacides, Acta Iranica 32, Leuven, 1993.