Edmund Husserl

Edmund Gustav Albrecht Husserl (8 April 1859 – 27 April 1938) was 'n Duitse filosoof van Joods-Oostenrykse afkoms en word beskou as die grondlegger van die studie van fenomenologie.

Edmund Husserl
Edmund Husserl omstreeks 1900
Geboortenaam	Edmund Gustav Albrecht Husserl
Gebore	8 April 1859 Proßnitz, Morawië, Keiserryk Oostenryk (tans Prostějov, Tsjeggië)
Oorlede	27 April 1938 (op 79) Freiburg im Breisgau, Nazi-Duitsland
Vakgebied	Epistemologie, ontologie, wiskunde
Beïnvloed deur	Franz Brentano, Carl Stumpf, Karl Weierstrass, Gottlob Frege, Bernard Bolzano, René Descartes, Immanuel Kant, David Hume, Hermann Lotze, Gottfried Wilhelm Leibniz, Fichte, Plato
Invloed op	Max Scheler, Martin Heidegger, Adolf Reinach, Edith Stein, Emmanuel Levinas, Jean-Paul Sartre, Maurice Merleau-Ponty, Roman Ingarden, Paul Ricœur, Kurt Gödel, Johannes Paulus II, Rudolf Carnap, Jacques Derrida, Leszek Kołakowski, José Ortega y Gasset, Eugen Fink, Hans Blumenberg, Bernard Stiegler, Ludwig Landgrebe, Marvin Farber, Jan Patočka, Dallas Willard, Shaun Gallagher, Dan Zahavi, Hans Köchler, Hermann Weyl, Gabriel Marcel

Lewe

Edmund Husserl is in Prossnitz (tans Prostějov) in Morawië wat destyds deel uitgemaak het van Oostenryk (tans deel van die Tsjeggiese Republiek) gebore. Hy studeer in Leipzig filosofie, wiskunde en natuurkunde waarin hy hom veral fokus op sterrekunde en optika. In 1878 het hy na Berlyn gegaan en later na Wenen om daar te gradueer in die wiskunde. In 1887 word hy tot die Christendom bekeer en sluit hom by die Lutherse Kerk aan. Sy vrou, Malvine Charlotte Steinschneider, was ook van geboorte Joods, maar ook sy het haar voor hul huwelik laat doop. Hy doseer filosofie in Halle as 'n privaat dosent vanaf 1887, dan in Göttingen as professor vanaf 1901, en in Freiburg im Breisgau vanaf 1916 tot sy aftrede in 1928. Na sy aftrede maak hy gebruik van die biblioteek in Freiburg en sit sy navorsing en skryfwerk voort. Hy sterf in Freiburg op 26 April 1938.

Transendentale fenomenologie

Daar word deurgaans drie belangrike periodes in Husserl se denke onderskei wat verband hou met die universiteite waaraan hy verbind was, eers Halle (1887 - 1901) as privaatdosent, daarna as volledige professor Göttingen (1901 - 1916) en ten slotte Freiburg (1916 tot met sy emeritaat in 1928). In Freiburg was een van sy assistente die latere belangrike filosoof Martin Heidegger. 'n Ander vername assistent was die later heilig verklaarde Nederlands-Duitse non Edith Stein.

In die klassieke werk Ideen I uit 1913 skep Husserl sy filosofie sistematies as 'n suiwer transendendale fenomenologie. Husserl ontwikkel hier die belangrikste fenomenologiese idees wat in die meeste van sy opvolg werke implisiet aangeneem is, soos die fenomenologiese vermindering, die epoge en eïdetiese variasie. Die fenomenologiese vermindering (reduksie) is vir Husserl 'n noodsaaklikheid vir die waarborg van absolute sekerheid. Hy beroep hom hier op die beginsel van twyfel van René Descartes; "ek kan nooit seker weet of die stok nou reguit of gebuig is, of 'n duiwel my waarnemings bedrieg of nie". Husserl beweer dus dat alle empiriese kennis in wese ongegrond is, aangesien dit op die geloof in die eksterne wêreld staan waarvoor daar uiteindelik geen bewysvoering gelewer kan word nie (die natuurlike houding).

Die oplossing is die fenomenologiese vermindering, waarmee alle transendente grondslae van die bewustheid verminder word tot die wette van inherente grondslae. Dit wil sê; ons beroep ons op die inherente fenomene waarvan ons seker moet wees, ongeag of die singrondslag as korreleerder van die fenomene daadwerklike eksterne bestaansreg het of nie. Dit impliseer dus ook, volgens Franz Brentano en Alexius Meinong, dat alle singrondslae bestaansregte het, ongeag enige bewyse vir die fisiese bestaan daarvan (byvoorbeeld eenhorings). Daar geld ook ander fenomenologiese wette vir die verskillende terreine waarin eenhorings ten opsigte van diere is (die eerste behoort tot die fantasie). Husserl se fenomenologie is transendentaal omdat dit hom rig op die ontdekking van noodsaaklike wette binne die immanente terrein. Waar empiriese wetenskap kennis op feite bou, fokus fenomenologie op die konstantes in alle moontlikhede van ervaring. Daarmee is die fenomenologie volgens Husserl, in teenstelling met die feite wetenskap, 'n volledige eïdetiese (fotografiese) of wesenswetenskap.

Vir baie van Husserl se volgelinge gaan die fenomenologiese vermindering egter te ver omdat hulle fokus op 'n vermindering van die wêreld tot die immanente sfeer van die bewustheid van die ervarende onderwerp. Met ander woorde: dit lyk vir baie asof dit 'n onaanvaarbare neiging tot idealisme en subjektivisme impliseer. Heidegger sou later ook beweer dat Husserl se fenomenologie 'n ongegronde nadruk op opsetlikheid plaas, dit wil sê op die onderwerp-voorwerp-korrelasie. Meer onlangse werk in Husserl-studies benadruk steeds meer die wending wat Husserl se denke ondergaan in die "genetiese fase" van sy denke.

By beide sy fenomenologiese as pre-fenomenologiese ondersoeke betref, kom Husserl met besware teen sowel die empirisme as die rasionalisme na vore. Volgens Husserl is nóg ervaring, nóg rede 'n fundamentele kennisbron: ons moet die fenomene self laat praat, die suiwer aanskouing van wat ons in die bewussyn gegee word. Later het Husserl meer respek vir die feit dat ons bewustheid nie heeltemal gesuiwer kan word nie, en verskuif sy aandag van die bewustheid na die leefwêreld - die geheel van vanselfsprekendhede wat ons ervaring bestempel. Hierdie verandering beteken egter nie dat Husserl sy fenomenologiese raamwerk en die idee van suiwer transendentale kennis laat vaar nie. Hy was ook alles behalwe anti-rasionalisties of anti-positivisties: veel eerder beskou hy sy eie transendentale fenomenologie as die uiteindelike wetenskap.

Genesis fenomenologie

In 1917 het Husserl se denke 'n belangrike wending geneem deur sy nuutgevonde aandag aan innerlike tydsbewustheid. In die Bernauer Manuskripte, gedateer 1917, skryf Husserl vir die eerste keer oor die onderskeid tussen die statiese fenomenologie en genesis fenomenologie. In hierdie tweedeling is statiese fenomenologie die metode soos wat hy tot in 1917 ontwikkel het. Genesis fenomenologie, afgelei van die woord genesis, stel Husserl in staat om die fenomenologiese oorsprong van bepaalde samestellings te ondersoek. 'n Belangrike aspek hiervan en ook die sentrale tema van sy denke in die jare twintig was die passiewe sintese; die domein van betekenis wat die aktiwiteit van die ego voorafgaan, oftewel die voorafgaan van die onderwerp-objek-verhouding waardeur opsetlikheid gekenmerk sou word. Husserl sou later, in Analysen zur passiven Synthesis, duidelik verklaar dat genesis fenomenologie prioriteit bo statiese fenomenologie het.

Sommige hedendaagse fenomenoloë, soos Anthony Steinbock, onderskei nog 'n laaste fase in Husserl se denke, genaamd generatiewe fenomenologie. 'n Sentrale werk hiervan is Krisis (1936) en Ursprung der Geometrie (1936). Hierin ontwikkel Husserl onder meer die invloedryke siening van die leefwêreld.

Laatste jare en nalatenskap

Husserl was voor 1933 baie produktief, en het gereeld sy bevindings gepubliseer en oor 'n baie omvangryke korrespondensie met filosowe en wiskundiges van oor die hele wêreld beskik. Ook na sy pensioen bly hy aktief navorsing doen en publiseer. Toegang tot die biblioteek van Freiburg is egter geweier toe die Nazi's aan bewind gekom het, hoewel hy geen praktiserende Jood was nie. Daarna kon hy nie veel meer ondersoeke op filosofiese gebied doen nie. Na sy dood (1938) is sy omvangryke ryk argief, manuskripte en navorsingsbiblioteek na België gesmokkel (1939) waar dit, nou in Leuven, die Husserl-argiewe vorm by die filosofiese fakulteit van die Katolieke Universiteit Leuven (daar is intussen meer Husserl-argiewe opgestel , om die take te verdeel). Baie van Husserl se ongepubliseerde materiaal is daarna nog in die sogenaamde (onder andere kritiese) postume Husserliana-uitgawes gepubliseer. Husserl het ongeveer 40 000 bladsye manuskripte (in ideografiese steno) agtergelaat, wat nou nog verwerk word vir latere publikasie.

Werke

Die belangrikste werke is:

• Über den Begriff der Zahl. Psychologische Analysen (1887)

• Philosophie der Arithmetik. Psychologische und logische Untersuchungen (1891)

• Logische Untersuchungen. Erster Teil: Prolegomena zur reinen Logik (1900)

• Logische Untersuchungen. Zweiter Teil: Untersuchungen zur Phänomenologie und Theorie der Erkenntnis (1901)

• Philosophie als strenge Wissenschaft (1911)

• Ideen zu einer reinen Phänomenologie und phänomenologischen Philosophie. Erstes Buch: Allgemeine Einführung in die reine Phänomenologie (1913)

• Vorlesungen zur Phänomenologie des inneren Zeitbewusstseins (1928)

• Formale und transzendentale Logik. Versuch einer Kritik der logischen Vernunft (1929)

• Méditations cartésiennes (1931)

• Die Krisis der europäischen Wissenschaften und die transzendentale Phänomenologie: Eine Einleitung in die phänomenologische Philosophie (1936)

Literatuur

• Verena Mayer: Edmund Husserl. München: C.H.Beck, 2009, ISBN 3-406-58688-0

Sien ook

• Fenomenologie