Erik Menkveld

Erik Jan Willem Menkveld (Eindhoven, 25 April 1959 – Amsterdam, 30 Maart 2014) was 'n digter, romansier en kritikus.

Lewe en werk

Erik Menkveld is gebore in Eindhoven maar het sy laerskooljare in Tanzanië en Ghana deurgebring. By sy terugkoms in Nederland het die gesin na Driebergen-Rijsenburg verhuis. In die naburige Doorn woon hy Revius lyceum by. Hy studeer hierna Nederlands aan die Vrye Universiteit Amsterdam. Na sy studies werk hy as redakteur by De Bezige Bij waar hy (van 1987 tot 1998) onder andere die poësiefonds beheer. Van 1998 tot 2002 was hy 'n organiseerder by Poetry International in Rotterdam. Daarna was hy veral aktief as selfstandige skrywer. Van 2000 tot 2007 was hy redakteur van die tydskrif Tirade. In 2003 en 2012 was hy 'n lid van die beoordelingspaneel van die P.C. Hooft-prys, en in 2003 ook van die VSB Poësie-prys. Sedert 2009 was hy aktief as poësieresensent vir de Volkskrant.

Menkveld is op 54-jarige leeftyd oorlede aan 'n hartaanval. Hy was getroud met die literêre joernalis Maria Vlaar en het drie kinders gehad. Hy is begrawe in die Zorgvlied-begraafplaas in Amsterdam.

Jeug

Hy het hom soos volg oor sy jeug uitgelaat in 'n onderhoud met Remco Ekkers: "Ek is gebore in Eindhoven, maar aan die rand van die stad. My laerskooljare het ek in die trope deurgebring, naamlik in Tanzanië en Ghana. Daar moes ek Engels leer praat. Agterna gesien het dit my wel gebaat: Engelse praat- en skryfwerk is nou geen moeite nie. My vader het gewerk by Philips, wat in die begin van die jare sestig veral radiofabrieke in die land op die been gebring het. Dit is gedurende die aanvanklike eerste en tweede jaar deur ander Europeërs bedryf, en daarna oorgeneem deur die plaaslike bevolking. In die hoërskool is ek in Doorn, Nederland geplaas."

In dieselfde onderhoud sê hy na aanleiding van die vraag "skryf jy al jong?": "Vanaf my sestiende jaar het ek gedigte vir my vriendinne geskryf, wat ek aanneem normaal is. Ek het 'n goeie onderwyseres in Duits gehad en onder haar Goethe, Hölderlin, Hesse en Heine gelees. Wat die Nederlandse klasse betref, het ons Marsman, Nijhoff, Roland Holst en die Tagtigers gelees. Ek het 'n Griekse onderwyser gehad wat baie lief was vir poësie. Hy het aan my sy versamelde gedigte van Achterberg geleen. Hy het gesê dat ek dit verruklik sal vind. Die poësie en die omvangrykheid daarvan was 'n skok vir my. Agterna gesien het ek miskien nie veel begryp van wat ek lees nie. Maar die gedigte het 'n magiese uitwerking op my gehad. Ek het gehoop dat ek ook self iets kan skryf wat oor so 'n ongelooflike, raaiselagtige krag beskik. So het dit begin."

Studiejare

Tydens sy studie in Nederland aan die VU is hy breedvoerig georiënteer. "Ek wou musiekwetenskappe studeer, maar daarvoor moes jy ook 'n instrument bespeel en met gemak bladmusiek kon lees (...) en inmiddels het my belangstelling in die literatuur my keuse natuurlik oorheers." (...) As gradeplegtigheidsprojek het ek by Margaretha Schenkeveld 'n aantal briewe uit die briefwisseling tussen A. Roland Holst en sy oom Richard en tante Henriëtte gekry en daarop gefokus (en navorsing gedoen) , en later myself die vraag afgevra of ek wou help met die volledige uitgawe. Dit het ek toe ook met plesier gedoen. Veral die enorme speurtog en die navorsing het my begeesterd gemaak, en veral die kulturele en politieke wêreldjie aan die begin van die twintigste eeu. Digters wat ek bewonder het soos Nijhoff en Gorter het voor my oë lewendig geword, en ek het die musiek en boeke van Matthijs Vermeulen, wat baie belangrik vir my was, ontdek. Later, as redakteur van De Bezige Bij, het ek Vermeulen se biografie en 'n stel boeke oor sy briefwisseling uitgegee ." (onderhoud deur Ekkers)

Hy het saam met ander studente die musiekgroep Dik Hout en de Planken gestig, waarvan hy tot sy dood die "drommer" was.

Literêre werk

Menkveld het sy buiging as digter gemaak met die 1997-bundel De karpersimulator. Vir die bundel ontvang hy die Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prys. Ook is die C. Buddingh-prys aan hom toegeken. Vier jaar later verskyn sy Schapen nu!, en in 2005 verskyn sy derde bundel, Primetime. Al die bundels het positiewe resensies ontvang. Die gedig "Dat groeit maar" is deur Micha Hamel getoonset en in 2010 deur die Nederlandse Kamerkoor-orkes uitgevoer tydens hul program "Bomen".

In 2006 verskyn Met de meeste hoogachting, waarin hy briewe bundel wat geskryf is aan skrywers, musici en denkers wat hy bewonder soos John Coltrane, Martinus Nijhoff, Petrarch, Boeddha en Louise Glück; die briewe word gekenmerk deur 'n persoonlike en "essayistiese" inslag. Na aanleiding van die boek tipeer die kritikus Carel Peeters hom as 'n "meesterlijke leerling". Na die briewebundel werk hy vir 'n paar jaar met 'n hernieude fokus op sy romandebuut, Het grote zwijgen, wat in 2011 verskyn. In die boek neem die komponis Matthijs Vermeulen en Alphons Diepenbrock die hoofrolle in. Die roman het die Academica Literatuur-prys verwerf en is verskeie kere herdruk. Cees Nooteboom skryf in 'n hartroerende, ingestuurde brief in NRC dat hy ontroerd was deur die roman "en dat dit nie dikwels met hom gebeur by boeke nie".

Bibliografie

• 1997 – "De karpersimulator" (poësie)
• 2001 – "Schapen nu!" (poësie)
• 2005 – "Primetime" (poësie)
• 2006 – "Met de meeste hoogachting" (briewe)
• 2011 – "Het grote zwijgen" (roman)
• 2016 - "Verzamelde gedichten" met 'n nawoord deur Marjoleine de Vos

As samesteller

• 1990 - Briefwisseling met R.N. Roland en H. Roland Holst-Van der Schalk. Uitgegee met inleiding en aantekeninge deur Erik Menkveld en Margaretha H. Schenkeveld, Privé-domein 153, De Arbeiderspers, Amsterdam
• 2002 - Honderd jaar Nobelprijspoëzie, (Meulenhoff)

Sekondêre literatuur

• Albert Hagenaars, Brabant Cultureel juni 2016, over de Verzamelde gedichten [1]
• Remco Ekkers, interview met Erik Menkveld, Poëziekrant ?, interview Ekkers
• Menno Hartman, In memoriam Erik Menkveld, Tirade blog 2-4-14, Tirade blog Geargiveer 9 April 2019 op Wayback Machine
• Elisabeth Lockhorn, 'Dichten is handwerk', interview, Vrij Nederland 2005
• Arjan Peters, necrologie, Volkskrant 2-4-14
• Carel Peeters, In memoriam Erik Menkveld, Vrij Nederland 3-4-14
• Martin Reints, 'Erik Menkveld', Groene Amsterdammer 2-4-14
• Marjoleine de Vos, 'Dichter met een groot inlevingsvermogen', NRC 1-4-14
• Marjoleine de Vos, Dichtersgesprekken (Uitgeverij Prometheus, 2005); een gesprek over het gedicht 'Aan de mast'.
• Tirade nummer 458, maart 2015, jaargang 59, is geheel gewijd aan de nagedachtenis van Erik Menkveld.
• Ad Zuiderent: 'Levensbericht Erik Jan Willem Menkveld '. In: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, 2016-2017, pag. 124-135

Verwysings

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.