Galaktiese uitbulting
’n Galaktiese uitbulting of bol (Engels: bulge) is die sentrale, bolvormige verdikking in spiraalsterrestelsels. Die historiese siening is dat sulke uitbultings elliptiese sterrestelsels is wat toevallig ’n skyf sterre om hulle het, maar hoëresolusiefoto's deur die Hubble-ruimteteleskoop het onthul dat baie van hulle eienskappe het wat meer met spiraalstelsels ooreenstem. Daar word nou geglo dat daar twee soorte uitbultings is, dié soos spiraalstelsels en dié soos elliptiese stelsels.
Klassieke uitbultings
[wysig | wysig bron]Uitbultings met eienskappe soos elliptiese stelsels word dikwels klassieke uitbultings genoem omdat hulle ooreenstem met die historiese siening.[1] Hulle het hoofsaaklik ouer populasie II-sterre en daarom het hulle ’n rooi tint. Hul wentelbane is ook lukraak in vergelyking met die vlak van die sterrestelsel en dit gee die uitbulting ’n sferiese voorkoms.
Vanweë die gebrek aan gas en stof vind daar feitlik geen stervorming in dié uitbultings plaas nie.
Skyfagtige uitbultings
[wysig | wysig bron]Baie uitbultings het eienskappe wat meer ooreenstem met spiraalsterrestelsels.[2][3] Hul sterre is in ’n geordende wentelbaan op dieselfde vlak as die buitenste skyf.
Navorsing deur middel van die Hubble-teleskoop wys dié uitbultings is nie heeltemal sonder stof nie, maar toon ingewikkelde strukture. Dit lyk dikwels soos ’n spiraalsterrestelsel, maar is baie kleiner. Daar vind ook stervorming plaas. Die tempo van stervorming stem ooreen met dié van skyf-sterrestelsels. Soms bevat skyfagtige uitbultings kernringe waar die tempo van stervorming hoër is as normaalweg in die skyf van sterrestelsels. Daar is nog geen uitsluitsel oor hoe dié soort uitbultings gevorm word nie.
Daar word geglo die meeste uitbultings en elliptiese sterrestelsels het ’n supermassiewe swartkolk in die middel. Die massa van die swartkolk is wederkerig in betrekking met die uitbulting se eienskappe.[4]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Sandage, Allan "The Hubble Atlas of Galaxies" Washington: Carnegie Institution, 1961
- ↑ The formation of galactic bulges, red. C.M. Carollo, H.C. Ferguson, R.F.G. Wyse. Cambridge, VK; New York: Cambridge University Press, 1999.
- ↑ Kormendy, J. & Kennicutt, R.C., Annual Review of Astronomy and Astrophysics, vol. 42, uitg. 1, ble. 603-683
- ↑ Ferrarese, F. en Merritt, D. (2000), A Fundamental Relation between Supermassive Black Holes and Their Host Galaxies
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
