Henrik Ibsen

Henrik Ibsen
Gebore	Henrik Johan Ibsen 20 Maart 1828 Skien, Noorweë
Sterf	23 Mei 1906 (op 78) Kristiania, Noorweë (tans Oslo)
Nasionaliteit	Noorweë
Beroep	Skrywer
Bekend vir	Peer Gynt (1867) Et Dukkehjem (1879) Gengangere (1881) En Folkefiende (1882) Vildanden (1884) Hedda Gabler (1890)
Ouer(s)	Knud Ibsen en Marichen Altenburg
Handtekening

Henrik Johan Ibsen (* 20 Maart 1828 in Skien; † 23 Mei 1906 in Kristiania, tans Oslo) was 'n Noorse skrywer en dramaturg van internasionale statuur. Naas Knut Hamsun word hy as die beduidendste Noorse skrywer beskou en in sy tuisland as 'n nasionale simbool vereer.

Die realisme het in sy werk 'n hoogtepunt bereik. As tema vir sy toneelstukke het hy dikwels die konflik van die enkeling wat maatskaplike opvatting as ʼn struikelblok in sy eie ontwikkeling beskou, gekies. Henrik Johan Ibsen is op 20 Maart 1828 in die Noorse houthawedorp Skien as die seun van 'n ryk koopman gebore. Sy pa het egter in 1836 insolvent geraak, en die gebeurtenis het 'n groot indruk op Ibsen gemaak: hy het dit later in Peer Gynt verwerk.

Op 16-jarige leeftyd het hy ʼn leerling by 'n apteek in Grimstad geword. In die tydperk het hy gedigte asook sy eerste toneelstuk, Catalina (1850), geskryf. In 1850 het hy na Christiania, die teenswoordige Oslo, verhuis. Daar was hy met die skrywer Bjørnstjerne Bjørnson (1832-1910) bevriend, wie se realistiese prosa en toneelstukke in die tyd hoog aangeskryf was. Ibsen het later saam met 'n groepie vriende 'n satiriese tydskrif begin, waarin hy die stuk Norma (1851) gepubliseer het.

Die stuk was op Bellini se opera met dieselfde naam gegrond. In 1851 het Ibsen die artistieke leier van die pas geopende teater in Bergen geword. Dit het hom onder die verpligting geplaas om jaarliks 'n toneelstuk te skryf waarvan die première op 2 Januarie moes wees. Van al die stukke is Mevrou Inger op Ostroot (1854) die bekendste. Die invloed van die Franse dramaturg Augustin Eugène Scribe (1791-1861) is duidelik in Ibsen se werk merkbaar. Scribe het besonder goed gekonstrueerde stukke, die sogenaamde "pieces bien faites", geskryf. In 1857 het Ibsen die artistieke direkteur van die Norske Teatret in Christiania geword, 'n pos wat hy tot in 1862 beklee het.

Met die historiese stuk Aanspraakmakers op die kroon (1863) het hy sy eerste groot welslae behaal. Van 1864 tot 1891 het Ibsen afwisselend in Italië en Duitsland gewoon en Noorweë net twee keer vlugtig besoek. Vir sy vroeëre werk het hy veral in die geskiedenis, sages en volksvertellinge inspirasie gevind. In 1866 het Brand verskyn, 'n toneelstuk in verse oor 'n jong idealis wat geen kompromië wil aangaan nie. In die daaropvolgende jaar het Peer Gynt verskyn, die laaste stuk wat Ibsen in versvorm geskryf het. In die stuk word die lewensfases van die hoofkarakter uitgebeeld en 'n simboliese betekenis daaraan gegee. Die omvangryke drama Keiser en Galileër (1873) handel oor die lewe van Julianus Apostata (die Afvallige), keiser-filosoof uit die 4e eeu. Met Steunpilare van die samelewing (1877) het Ibsen begin met 'n reeks psigologiese stukke waarin hy die sosiale probleme van sy tyd behandel het.

Die pophuis, ook bekend as Nora (1879), is in 1973 twee keer verfilm en handel oor die emansipasie van die vrou. Die stuk, asook Spoke (1881), het groot opspraak met hulle premières verwek. Die verhouding tussen die individu en die samelewing staan in die stukke sentraal, net soos in ʼn Vyand van die volk (1882), Die vrou van die see (1888) en Hedda Gabler (1890). In sy latere stukke het Ibsen veral op simboliese elemente klem gelê. Tot die groep behoort die volgende: Die wilde eend (1884), Rosmersholm (1886), Boumeester Solness (1892), Klein Eyolf (1894), John Gabriel Borkmann (1896) en As ons, die dooies, ontwaak (1899).

Ibsen het in 1900 'n beroerteaanval gehad en was vanaf 1902 bedlêend. Hy is op 23 Mei 1906 in Christiania oorlede.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409524 band