Kraanvoëlblom

Kraanvoëlblom
	Blom
Bewaringstatus
	; Veilig (IUCN 3.1)
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Plantae
(geen rang):	Angiosperms
(geen rang):	Monocots
(geen rang):	Commelinids
Orde:	Zingiberales
Familie:	Strelitziaceae
Genus:	Strelitzia
Spesie:	S. reginae
Binomiale naam
	Strelitzia reginae; Aiton, (1788)
Sinonieme
	Strelitzia regalis Salisb.; Strelitzia reginae subsp. latifolia Maire & Weiller;

Die kraanvoëlblom (Strelitzia reginae) is 'n blomplant wat behoort tot die familie Strelitziaceae en is naverwant aan die piesangfamilie (Musaceae) van groot piesangagtige struike. Die kraanvoëlblom, ook bekend as die strelitzia of paradysblom, is inheems in Suid-Afrika. Van die vyf inheemse spesies is Strelitzia reginae die bekendste. Hoewel die genus Strelitzia in der waarheid geen struike is nie, maar eerder as meerjarige kruidagtige plante beskou moet word, het hulle met verloop van jare die benaming "struik" verwerf vanweë die dik wortelstokke wat na jare in houtagtige stamme verander. Die plant is endemies aan die Oos-Kaap en KwaZulu-Natal.

Baie van hierdie stamme kom uit die grond, vandaar die struikagtige voorkoms. Die kraanvoëlbom is vandag oral bekend, dit aard oral in Suid-Afrika goed en word dikwels in tuine en openbare parke aangeplant. In Suid-Afrika het die strelitzia bekendheid verwerf as een van die aanskoulikste veldblomme, veral vanweë die besondere kleur en voorkoms. Strelitzia reginae is die bekendste van die sowat vyf inheemse spesies en groei wild in die lae bosgebiede in die droër dele van Oos-Kaap en KwaZulu-Natal en in ander oorsese lande word Strelitzia reginae met groot sorg in kweekhuise gekweek.

Dit is veral baie gewild in Italië, waar dit op groot skaal vir die blommemark van Europa gekweek word. Hierdie manjifieke blom is ook die stadsembleem van Los Angeles in die VSA. Gedurende 1773 het sir Joseph Banks die strelitzia in Oos-Kaap versamel en dit na die Kew Gardens in Londen gestuur, waar dit dadelik die aandag getrek het. Dit is egter eers in 1779 beskryf en toe na koning George III van Engeland se vrou, koningin Sophia Charlotte (oorl. 1818), vernoem. Sy was voor haar huwelik 'n prinses van Mecklenburg-Strelitz.

Hierdie eksotiese immergroen plant word sowat 1,5 m hoog en blom gewoonlik in die lente, maar dit kan soms selfs in die herfs of winter blom. Die strelitzia-blomknoppe maak hul verskyning as stywe, harde spits punte tussen die stywe, vaalgroen blare. Hulle staan maande lank so voordat die harde skutblaar wat die blomme omsluit, aan die bokant oopgaan en die eerste blom bloei. Aan die binnekant is daar egter ook nog blomme wat wag om oop te gaan. Dit is dus nie altyd dieselfde blom wat 'n mens sien nie, maar 'n hele reeks uit die skutblaarkardoes.

Die blare is groot en langwerpig (30 tot 45 cm lank) met bladstele van ongeveer dieselfde lengte. Die blare het opvallende hoofnerwe. Die blomme, wat uit skedes van 15 tot 20 cm ontstaan, bestaan uit drie helder oranje opstaande kelkblare en drie hemelblou tot persblou kroonblare. Die blomme vertoon 'n groot ooreenkoms met die gepluimde koppe van kraanvoëls (familie Gruidae).

Die blom lyk kompleet so as die kraanvoëlkop met die kroonblare (die snawel) en die kelkblare (die regopstaande kuif). Sodra die blomkop oud is, hang die dooie blomme soos verdroogde bruin flenters uit die skutblaar. Nuwe plante kan verkry word deur verdeling van die wortelstok of deur opslaglote wat naby die moederplant uitgroei, te plant. Vars saad van die plant ontkiem egter ook verbasend vinnig, maar dan bereik die plante eers na sewe tot agt jaar hul wasdom.

Die plante aard die beste in volle son en verkies ryk leemgrond. Vir die beste resultate moet die plantgat minstens 0,5 m³ groot gemaak en dan met komposryke grand opgevul word. Dit is baie belangrik want so kan die plant jare lank ongehinderd daarin groei. Die wortels moenie versteur word nie en daar moet so min moontlik met tuingereedskap om die kraanvoëlplant gewerk word.

Die plant sal eers blom 'n jaar of selfs twee tot drie jaar nadat dit geplant is en blom van Maart tot Oktober. Kruisbestuiwing vind gewoonlik plaas deur suikerbekkies, wat die stroop uit die blom suig. Strelitzias is veral baie gewild as snyblomme, as aksentplante in randakkers, in kweekhuise of as versiering in groot planthouers op patio's of stoepe. Die plante wil baie water hê gedurende die warm, droë somermaande, maar verkies droë toestande in die winter.