Krisant
| Krisant | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| (geen rang): | |
| (geen rang): | |
| (geen rang): | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Tribus: | |
| Genus: | |
| Spesie: | C. morifolium
|
| Binomiale naam | |
| Chrysanthemum morifolium Ramat., (1889)
| |
| Sinonieme | |
| |
Die Krisant (Chrysanthemum morifolium) is 'n huisplant, dit wil sê potplant, wat waarskynlik afkomstig is vanaf China en is gewild vir sy blomme. Die plant in sy dwergvorm is meerjarig maar as 'n huisplant is hulle eenjarig. Dit kan ook in 'n tuin aangeplant word maar dan groei hulle tot volle grootte. Die plant blom vanaf die herfs tot die winter wanneer daar minder daglig is. Die plant sal oorleef in kamertemparatuur solank dit nie laer as 7 °C daal nie. Die plant kan voortgeplant word deur middel van steggies.
Die krisant of winteraster, soms ook bekend as die aprilblom, behoort tot die genus Crysanthemum en die familie Compositae. Die someraster (genus Crysanthemum) is inheems in China, en die krisant of winteraster is die nasionale blom van Japan. Europa en Australië was die eerste lande wat krisante ingevoer het, en deur kruisings is 'n groot verskeidenheid nuwe soorte gekweek en later bemark.
Deesdae voer baie lande veredelde krisantkultivars uit Japan in en Nederland en die VSA is die vernaamste verskaffers van krisantvoorrade aan Suid-Afrika. Krisante staan algemeen bekend as die "koningin van die herfs" omdat hulle blom as al die somerblomme uitgeblom is en hulle die tuin verfraai in die mooiste skakerings van geel, pers, brons en wit. Die blomme is besonder gewild as plukblomme en hou baie lank in vase water in die huis.
Hoewel die krisant baie gewild is by bloemiste, is baie tuiniers nog skrikkerig om krisante as tuinblomme aan te plant omdat daar algemeen gedink word dat die plante te veel aandag vereis, wat nie die geval is nie. Daar is vandag tussen 1 200 en 2 000 soorte waaruit 'n keuse gedoen kan word. Hulle wissel van bol-, spinnekop-, pompom- en veer- tot magrietagtiges. Veral die nuwe hibrides is baie mooi.
Bekende krisant-hibrides is onder andere die Shirley Amber, ʼn krisant met pragtige omkrulblare, die Golden Bendigo, 'n elegante spinnekopkrisant, die Gladys Payne van die sogenaamde " sierklas" en die Charlet, 'n spinnekopkrisant met 'n delikate pers kleur. Krisante kan gekweek word as tuin-, skou- en markblomme (vir die plaaslike aanvraag, veral bloemistewinkels en ook vir die uitvoermark).
As die blomme nie vir skou doeleindes gekweek word nie, is dit onnodig om te veel knoppe uit te breek. As dit wel vir skou doeleindes gekweek word, moet net 3 stingels aan elke plant gelaat word. Daarvoor moet net die beste knoppe uitgesoek word, en nuwe knoppe en stingels moet gereeld uitgebreek word. Die stingels moet aan 'n riet of stok vasgemaak word sodat die wind dit nie kan omwaai nie en die plant moet ook nie vooroor buig en met die grond in aanraking kom nie.
Krisante is ook uitstekende potplante. Daarvoor kan hulle in potte of blikke op ʼn sonnige plek gekweek word en tydens die bloeityd op plekke soos die patio, binnehof of rondom die swembad geplaas word. Die belangrikste siektes wat krisante teister, is roes, wat ontstaan as die blare te veel water kry en die son nie behoorlik op al die blare kan skyn nie. Die plante moet dus ver genoeg van mekaar geplant word en elke 3 weke op ‘n droë, warm met benatbare koperoplossing bespuit word.
Die swartvlieg val krisante ook aan en daarvoor kan die plant bespuit word met ʼn oplossing van tabakwater waarby ʼn kleefmiddel gevoeg is. Meeldou of witroes kan die blare soms aantas en daarvoor kan blomswawel gebruik word, veral aan die onderkant van die blare. Die besmette blare moet dadelik verwyder en verbrand word om verspreiding te voorkom. Die plante moet dan deeglik bespuit word. Die krisantstamboorder is 'n klein insek wat gate in die stam boor en daar nes maak.
Die enigste doeltreffende raad is om hulle te vang en dood te maak. Vir die doeltreffende bestryding van rooispinnekop moet die kewer geraadpleeg word. Krisante aard goed in enige grond wat goed dreineer. Dit is egter goed as genoeg kompos ingespit word, want gesonde plante groei sterk en is dus minder vatbaar vir allerlei siektes as swak groeiendes. Omdat krisante ʼn baie vlak wortelstelsel het, hoef net die boonste laag grond baie bemes te word.
As daar tussen die plante gewerk word, moet die wortels egter nie beskadig word nie omdat die plante heel moontlik sal vrek.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409575 band
- Suid-Afrikaanse Huisplante Zoë Golbert 1987 ISBN 0 86977 525 1
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Krisant.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Krisant
