Towerkuns

Thoth, die Egiptiese god van towerkuns, in die Luxor-tempel.

Enki (Ea), die Sumeriese en Babiloniese god van towerkuns.

Towerkuns, toorkuns of magie is die gebruik van rituele, simbole, aksies, gebare en taal met die doel om voordeel te trek uit bonatuurlike magte. Die geloof in en beoefening van towerkuns bestaan al sedert die vroegste menslike beskawings en speel steeds ’n belangrike spirituele, godsdienstige en geneeskundige rol in baie kulture.

Die geloof dat ’n mens bonatuurlike magte kan beïnvloed deur gebed, offerandes of aanroeping, dateer van die prehistoriese godsdienste en word in vroeë tekste aangetref soos dié van die Antieke Egiptenare en Indiese Veda.

Towerkuns en godsdiens is kategorieë van gelowe en kennisstelsels in gemeenskappe. Dit lyk of sommige vorme van sjamaanse kontak met die geesteryk amper universeel in die vroeë menslike gemeenskappe was. Dit kom voor by verskeie inheemse volke in van Australië en Nieu-Seeland tot Afrika, die Amasone en Europa.

Towerkuns word soms in afsondering en in die geheim beoefen en word in baie gemeenskappe met skeptisisme en afkeer bejeën. In somme ander gemeenskappe word persoonlike en gemeenskaplike ongeluk soms aan magiese aanvalle toegeskryf.

Die begrip van towerkuns as iets apart van godsdiens is die eerste keer algemeen erken in Judaïsme, waarin praktyke om voordele van ander gode as Jahweh te ontvang, as towerkuns bestempel is. Die Nederlandse professor in hermetiese filosofie Wouter Hanegraaff meen towerkuns is inderdaad ’n "grootliks polemiese begrip wat deur verskeie godsdiensbelangegroepe gebruik word om óf hul eie godsdiensgelowe en -praktyke te beskryf óf – al hoe meer dikwels – dié van ander onder verdenking te plaas."

Moderne beoefenaars van towerkuns beskou persoonlike spirituele groei oor die algemeen as die primêre doel van magie.

Algemene praktyke

Rituele

Magiese rituele is die dade (insluitende spraak) wat gebruik word om towerkuns te beoefen. Volgens die Poolse antropoloog Bronisław Malinowski bevat rituele taal ’n hoë "koëffisiënt van vreemdheid" omdat dit argaïes en ongewoon is. Hy skryf dit toe aan die behoefte aan ’n ingesteldheid wat geloof in die ritueel kweek. S.J. Tambiah reken egter selfs al lê die krag van die ritueel in die woorde, word hulle net doeltreffend "as hulle saam met ander aksies geuiter word". Hierdie ander aksies behels gewoonlik gebare, wat moontlik op ’n spesifieke tyd of plek met spesiale voorwerpe uitgevoer word. Die voorwerp, plek of uitvoerder van die ritueel kan vooraf reiniging moet ondergaan.

Émile Durkheim lê klem op die belangrikheid van rituele as ’n manier om ’n "kollektiewe opwerking" te bereik wat die gemeenskap verenig. Aan die ander kant meen sommige sielkundiges die klem val op die laer vlak van verteenwoordiging van eenvoudige gebare, wat die uiteindelike resultaat van die ritueel minder belangrik maak omdat klem geplaas word op die rituele proses eerder as die resultaat.

Magiese simbole

Die Skild van Ontsag (ægishjálmr), ’n magiese simbool wat deur Wikings gedra is vir onoorwinlikheid. Volgelinge van neopaganisme dra dit vandag vir beskerming.

Antropoloë soos die Skot sir James Frazer (1854–1938) het die gebruik van simbole in twee hoofkategorieë ingedeel: die "beginsel van ooreenkoms" en die "beginsel van aansteking". Hy het hierdie beginsels verder ingedeel as "simpatiese" en "aansteeklike" towerkuns en gesê hierdie begrippe is "algemene gedagtewette wat in towerkuns misbruik word".

Die beginsel van ooreenkoms

’n Voedoepop.

Die beginsel van ooreenkoms, ook bekend as die "assosiasie van idees", wat in die kategorie "simpatiese towerkuns" val, is die idee dat wanneer ’n sekere resultaat op ’n sekere aksie volg, daardie aksie verantwoordelik moet wees vir die resultaat. As ’n mens dus die aksie weer uitvoer, kan dieselfde resultaat verwag word. ’n Voorbeeld is ’n haan wat die sonsopkoms met sy gekraai aankondig. Wanneer ’n haan kraai, is dit ’n reaksie op die son wat opkom, maar dié vertolking kan omgekeer word as die waarnemer in die beginsel van ooreenkoms glo (wat sou beteken dit is minstens ’n moontlikheid dat die sonsopkoms volg op of meegebring word deur die haan wat kraai).

Die beoefenaar van towerkuns kan dan glo as hy veroorsaak dat die haan vroeg, laat of glad nie kraai nie, sal dit die sonsopkoms dienooreenkomstig beïnvloed. Nog ’n voorbeeld van die beginsel is die geloof dat wanneer iets aan ’n voedoepop gedoen word, dit ’n ooreenkomstige effek op ’n geteikende persoon sal hê. As die pop se been byvoorbeeld gebreek word, sal die persoon wat deur die pop voorgestel word se been ook breek.

Die beginsel van aansteking

Volgens die beginsel van aansteking sal twee voorwerpe wat in aanraking met mekaar gekom het, mekaar bly beïnvloed al word die kontak tussen hulle verbreek.

By sommige Indiane bestaan die gebruik dat ’n ma wat ’n kind aanneem, die kind deur van haar klere sal trek om die geboorteproses te simboliseer en daarmee die kind met haarself te verbind. So word die kind emosioneel hare, al is daar nie ’n biologiese band nie. Soos die Franse antropoloog Claude Lévi-Strauss dit stel: "Die ma glo in die mite en behoort tot ’n gemeenskap wat daarin glo."

Baie kulture kan simbole as ’n soort tegnologie gebruik: primitiewe volke gebruik dalk simbole en simboliese aksies om verandering en verbetering teweeg te bring, nes gevorderde kulture byvoorbeeld besproeiing gebruik om die grond vrugbaar te maak en beter oeste te kry. Michael Brown bespreek die gebruik van nantag-stene onder die Peruaanse Aguaruna as ’n soortgelyke "tegnologie": Die steggies van sekere plante word in kontak gebring met hierdie simbole van vrugbaarheid voordat hulle gepant word, en daar word dan geglo die stene dra van hul vrugbaarheid aan die plante oor.

Eindelik sal die konteks van die situasie of die geloof van die volk bepaal of ’n aksie simbolies is of nie. Baie simboliese aksies stam uit mitologie en unieke assosiasies, terwyl ander rituele askies bloot ’n uitdrukking van emosie is, soos ’n man wat met ’n stok teen die grond slaan: Sommige kan dit beskou as simbolies, dus ’n man wat die grond aanspoor om ’n goeie oes te lewer, terwyl ander dit kan beskou as die uiting van frustrasie omdat die oes swak was.

Magiese taal

Die beoefening van towerkrag gaan feitlik altyd gepaard met die gebruik van taal. Of woorde hardop gesê word of nie, hulle word dikwels gebruik om towerkrag te kry of te rig.

In The Magical Power of Words (1968) sê S.J. Tambiah die verband tussen taal en towerkrag kom van die geloof dat woorde die heelal kan beïnvloed. Volgens Malinowski in Coral Gardens and their Magic (1935) is hierdie geloof ’n uitbreiding van die mens se basiese taalgebruik om sy omgewing te beskryf. "Die kennis van die regte woorde, frases en taalgebruik gee die mens ’n mag oor en bo sy eie beperkte veld van persoonlike aksie."

Magiese taal is dus ’n rituele daad en net so belangrik, of selfs belangriker, as die nieverbale aksies. Alle woorde het egter nie magiese krag nie; net sekere woorde en frases, of woorde wat in ’n sekere konteks gebruik word.

Volgens C.K. Ogden en I.A. Richards se kategorieë van spraak van 1923 verskil magiese taal van wetenskaplike taal omdat dit emosievol is en woorde in simbole van emosie omskep, terwyl wetenskaplike taal woorde met sekere betekenisse verbind en verwys na ’n objektiewe eksterne realiteit. Magiese taal het dus die besondere vermoë om metafore daar te stel wat simbole skep en magiese rituele met die wêreld te verbind.

Malinowski meen "die taal van towerkuns is heilig en word gebruik vir ’n heel ander doel as die taal van die gewone lewe". Die twee vorme van taal word onderskei deur woordkeuse, grammatika, styl of die gebruik van sekere frases en vorme: towerspreuke, gesange, seëninge of dreunsang. Heilige taal bevat dikwels argaïese woorde en vorme in ’n poging om die suiwerheid of "waarheid" van ’n godsdienstige of kulturele "goue era" op te roep.

Nog ’n bron van die mag van woorde is hul geheimsinnigheid en eksklusiwiteit. Hoogheilige taal word genoegsaam van gewone taal onderskei dat die meeste mense dit nie verstaan nie en dit net deur gespesialiseerde beoefenaars gebruik en vertolk kan word soos towenaars, priesters en sjamaans.

Tambiah reken magiese taal oortree in dié opsig die primêre doel van taal: kommunikasie. Aanhangers van towerkuns kan steeds die magiese funksie van woorde gebruik en waardeer deur te glo in die inherente mag van die woorde self en in die betekenis wat hulle moet oordra aan dié hulle wel verstaan.

Eksterne skakels

• Catholic Encyclopedia "Occult Art, Occultism"
• Catholic Encyclopedia "Witchcraft"
• "Sorcery and Forbidden Lore" (lesing)
• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Towerkuns.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia