Bregenz: Unterschid zwische dr Versione
[kontrollierti Version] | [kontrollierti Version] |
Addbot (Diskussion | Byträg) K Bot: Migrating 64 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1737 (translate me) |
|||
(22 Versione derzwüsche vo 5 andernen isch nid azeigt) | |||
Zyle 1: | Zyle 1: | ||
{{ |
{{DISPLAYTITLE:Breagaz}} |
||
{{Infobox Ort in Österreich |
{{Infobox Ort in Österreich |
||
|Art |
| Art = Stadt |
||
|Name |
| Name = Breagaz |
||
|Name_de |
| Name_de = Bregenz |
||
|Wappen |
| Wappen = AUT Bregenz COA.svg |
||
|lat_deg |
| lat_deg = 47 | lat_min = 30 | lat_sec = 18 |
||
|lon_deg |
| lon_deg = 09 | lon_min = 44 | lon_sec = 57 |
||
|Bundesland |
|Bundesland = [[Vorarlberg]] |
||
|Bezirk |
|Bezirk = [[Bezirk Bregenz|Breagaz]] |
||
|Höhe |
| Höhe = 427 |
||
|Fläche |
| Fläche = 29.51 |
||
|Einwohner |
|Einwohner = <!-- bitte nöd vo Hand abändere, wird automatisch erledigt --> |
||
|Stand |
|Stand = <!-- bitte nöd vo Hand abändere, wird automatisch erledigt --> |
||
|PLZ |
| PLZ = 6900 |
||
|Vorwahl |
| Vorwahl = 05574 |
||
|Kfz |
| Kfz = B |
||
|Lageplan |
|Lageplan = Bregenz im Bezirk B.png |
||
|Gemeindekennzahl |
| Gemeindekennzahl = 80207 |
||
|NUTS |
| NUTS = AT342 |
||
|Straße |
| Straße = Rathausstraße 4 |
||
|Website |
| Website = www.bregenz.at |
||
|Bürgermeister |
| Bürgermeister = Markus Linhart |
||
|Partei |
| Partei = ÖVP |
||
| |
| Gemeinderatanzahl = 36 |
||
|Gemeinderat |
| Gemeinderat = 16 ÖVP, 8 SPÖ, <br />6 FPÖ, 5 Grüeni, <br />1 NEOS |
||
|Wahljahr |
| Wahljahr = 2015 |
||
|Bild1 |
| Bild1 = Bregenz pano 1.jpg |
||
|Bildbeschreibung1 |
| Bildbeschreibung1 = Blick vum Hagge uff d Stadt Breaganz |
||
}} |
}} |
||
{{Dialekt|Vorarlbergisch|Vorarlbärgisch|Vorarlbärgisch}} |
{{Dialekt|Vorarlbergisch|Vorarlbärgisch|Vorarlbärgisch}} |
||
'''Breagaz''' ([[ |
'''Breagaz''' ([[Lateinische Sprache|latinisch]]: ''Brigantium'', us em [[Keltische Sprachen|Keltische]] ''Brigantion''), des am [[Bodensee|Bodasee]] liat, isch d Hauptschtadt vum [[Bezirk Bregenz|Bezirk Breagaz]] und d Landeshauptschtadt vo [[Vorarlberg]]. As heat {{Einwohner|AT-8|80207}} Iwohner. As git di Schtadttoal Breagaz-Schtadt, Breagaz-Vorkloschta, Schendlingen, Rieda, Weidach u. Fluh. Dr Husberg vo Breagaz isch dr [[Pfänder]] mit anara Höhe vo {{Höhe|1062|AT|link=true}} Vu deam da Südtoal git da Gebhardsberg. Sit 1927 git as a Soalbahn uf an Pfänder. Breagaz hot da gröschte Bodaseehafa und isch a Schport- und Kulturzentrum. Boda bekannt sind d [[Bregenzer Festspiele|Breagazer Festspiile]] die jeds Joor im Summer uf dr Seebühne schtadtfindand. |
||
⚫ | |||
As git di Schtadttoal Breagaz-Schtadt, Breagaz-Vorkloschta, Schendlingen, Rieda, Weidach u. Fluh. |
|||
Dr Husberg vo Breagaz isch dr [[Pfänder]] mit anara Höhe vo 1064 m. |
|||
Vu deam da Südtoal git da Gebhardsberg. Sit 1927 git as a Soalbahn uf an Pfänder. |
|||
Breagaz hot da gröschte Bodaseehafa und isch a Schport- und Kulturzentrum. Boda bekannt sind d Breagazer Festspiele die jeds Joor uf dr Seebühne im Summer schtadtfindand. |
|||
⚫ | |||
A wyteri Attraktion isch s ''Kunschthuus Breagaz'' (KUB), wo vom schwyzer Architekt [[Peter Zumthor]] entworfa wora ischt. |
A wyteri Attraktion isch s ''Kunschthuus Breagaz'' (KUB), wo vom schwyzer Architekt [[Peter Zumthor]] entworfa wora ischt. |
||
== Geografi == |
|||
Breagaz lit am Oschtufer vom [[Bodensee|Bodesee]]. Vom Gmuandsgbiet siand im Johr 1996 17,8 % Landwirtschaftsfläch, 19,5 % Wald, 0,2 % Alpa, 9,2 % Sidlungsfläche und 53,3 % sunschtige Fläche gsi.<ref>Amt der Vorarlberger Landesregierung (Hrsg.): ''Strukturdaten Vorarlberg.'' Bregenz 1996</ref> |
|||
== Gschichte == |
== Gschichte == |
||
Zyle 44: | Zyle 43: | ||
259/260 n. Chr. isch Brigantium in da [[Völkerwanderung]] kaputt gmacht und vu da [[Römisches Reich|Römer]] wida ufbout worra. Ab ca. 450 n. Chr. sind d [[Alemannen|Alemanna]] in d Region zoga. Zwüschad 610 und 612 sind d irische [[Missionar]]e [[Columban von Luxeuil|Kolumban]] und [[St. Gallus|Gallus]] in Breagaz gsi. Noch deana hot ma d Schtadtpfarrkirche St. Gallus und d Kircha St. Kolumban gnennt. |
259/260 n. Chr. isch Brigantium in da [[Völkerwanderung]] kaputt gmacht und vu da [[Römisches Reich|Römer]] wida ufbout worra. Ab ca. 450 n. Chr. sind d [[Alemannen|Alemanna]] in d Region zoga. Zwüschad 610 und 612 sind d irische [[Missionar]]e [[Columban von Luxeuil|Kolumban]] und [[St. Gallus|Gallus]] in Breagaz gsi. Noch deana hot ma d Schtadtpfarrkirche St. Gallus und d Kircha St. Kolumban gnennt. |
||
Im elfte Joorhundert isch bi Bregenz s [[Territorialabtei Wettingen-Mehrerau|Chlooschter Mehrereau]] ''Augia maior'' gründet worde. |
|||
1451 hot s Fürschtahuus [[Habsburger|Habsburg]] d Hälfte vu da Grafschaft Breagaz mit Breagaz koft. Nochdeam da Breagazar Zwieg vu da Montforter usgschtorba gsi isch, isch Breagaz an toal vu Vorderöschterrich im Herzogtum Öschterrich worra. Schpätar isch Breagaz habsburgische Landstadt worra. |
1451 hot s Fürschtahuus [[Habsburger|Habsburg]] d Hälfte vu da Grafschaft Breagaz mit Breagaz koft. Nochdeam da Breagazar Zwieg vu da Montforter usgschtorba gsi isch, isch Breagaz an toal vu Vorderöschterrich im Herzogtum Öschterrich worra. Schpätar isch Breagaz habsburgische Landstadt worra. |
||
1805–1814 hot Breagaz zum Königreich Baiern ghört. Da Graf Montgelas, an [[Frankreich|Franzos]], hot da Schtadt a moderne Verwaltungsstruktur gea. |
|||
1815 hot Baiern uf am Wiener Kongress Vorderöschterrich abgea und Voradelberg isch zum Kaiserreich Öschtarrich kumma. 1861 hot Voradelberg an Landtag kriagt, wo in Breagaz gleaga isch. |
1815 hot Baiern uf am Wiener Kongress Vorderöschterrich abgea und Voradelberg isch zum Kaiserreich Öschtarrich kumma. 1861 hot Voradelberg an Landtag kriagt, wo in Breagaz gleaga isch. |
||
[[Datei:Bregenz1895.jpg| |
[[Datei:Bregenz1895.jpg|mini|Bregenz (1895)]] |
||
Bis zum erschta Weltkrieg isch Breagaz a Garnison vum K.u.K. öschtarrichisch- |
Bis zum erschta Weltkrieg isch Breagaz a Garnison vum K.u.K. öschtarrichisch-ungarischa Heer gsi. |
||
1918 hot sich Voradelberg vu Tirol abgschpalta und isch a oaganes Bundesland mit Landesregierung |
1918 hot sich Voradelberg vu Tirol abgschpalta und isch a oaganes Bundesland mit Landesregierung in Breagaz worra. 1938, während da Besetzung durch Dütschland, isch Voradelberg wida mit Tirol zemmadgleit worra. Vu 1945 bis 1955 isch Voradelberg an Toal vu da französischa Besatzungszone gsi. |
||
Im 19. und 20. Jahrhundert hot Breagaz an gewaltiga Wirtschaftsufschwung bi da Nahrungsmittel-, Feinmechanik- |
Im 19. und 20. Jahrhundert hot Breagaz an gewaltiga Wirtschaftsufschwung bi da Nahrungsmittel-, Feinmechanik- und Textilinduschtrii khet. |
||
Wichtig isch ou da Tourismus worra. |
Wichtig isch ou da Tourismus worra. |
||
== Iiwohner == |
|||
Quella: Statistik Austria: ''Bevölkerung seit 1869 für Gemeinden.'' STATcube |
|||
{| class="wikitable" width=350 |
|||
|- align=center class="hintergrundfarbe5" |
|||
|align=left | '''Johr''' || '''1869''' || '''1880''' || '''1890''' || '''1900''' || '''1910''' || '''1923''' || '''1934''' || '''1939''' |
|||
|- align=center |
|||
|align=left|'''Iiwohner'''|| 5.223 || 6.691 || 9.576 || 11.455 || 13.687 || 13.289 || 14.999 || 15.098 |
|||
|- align=center class="hintergrundfarbe5" |
|||
|align=left | '''Johr''' || '''1951''' || '''1961''' || '''1971''' || '''1981''' || '''1991''' || '''2001''' || '''2011'''|| '''2015''' |
|||
|- align=center |
|||
|align=left|'''Iiwohner'''|| 20.277 || 21.428 || 23.179 || 24.561 || 27.097 || 26.747 || 27.831 || 28.697 |
|||
|} |
|||
== Politik == |
== Politik == |
||
D Börgermoaschta vu Breagaz sit 1945: |
D Börgermoaschta vu Breagaz sit 1945: |
||
* |
* 1945–1945: Dr. Stefan Kohler |
||
* |
* 1945–1947: Dr. Julius Wachter |
||
* |
* 1947–1950: Othmar Michler |
||
* |
* 1950–1970: Dr. Karl Tizian |
||
* |
* 1970–1988: DI Fritz Mayer |
||
* |
* 1988–1990: Mag. Norbert Neururer |
||
* |
* 1990–1998: Dipl.-Vw. Siegfried Gasser |
||
* Sit 1998: DI Markus Linhart |
* Sit 1998: DI Markus Linhart |
||
D Schtadtvertretung (36) isch so vatoalt (Schtand |
D Schtadtvertretung (36) isch so vatoalt (Schtand 2015): |
||
* ÖVP: |
* ÖVP: 16 Mandate |
||
* SPÖ: |
* SPÖ: 8 Mandate |
||
⚫ | |||
* Die Grünen: 5 Mandate |
* Die Grünen: 5 Mandate |
||
* |
* NEOS denkt: 1 Mandat |
||
⚫ | |||
== Bildung == |
== Bildung == |
||
Zyle 88: | Zyle 102: | ||
* Höhere Lehranstalt für wirtschaftliche Berufe Marienberg |
* Höhere Lehranstalt für wirtschaftliche Berufe Marienberg |
||
* Bundeshandelsakademie und Bundeshandelsschule Bregenz |
* Bundeshandelsakademie und Bundeshandelsschule Bregenz |
||
* |
* Höhere Technische Bundeslehr- und Versuchsanstalt Bregenz (HTL) |
||
* Landesberufsschule 1 |
* Landesberufsschule 1 |
||
* Landesberufsschule 2 |
* Landesberufsschule 2 |
||
Zyle 95: | Zyle 109: | ||
Breagaz hot 3 Blosmuasikkappella, a paar Chör, Tanz- und Trachtagruppa. Da älteschte Musikverii isch d Schtadtmusik Breagaz, die meh als 200 Johr alt isch. |
Breagaz hot 3 Blosmuasikkappella, a paar Chör, Tanz- und Trachtagruppa. Da älteschte Musikverii isch d Schtadtmusik Breagaz, die meh als 200 Johr alt isch. |
||
== Dialekt == |
|||
Dr Dialekt vo Breagaz khört zum [[Bodenseealemannisch|Bodeseealemannisch]]. |
|||
== Lüüt == |
|||
* [[Markus Gasser (1967)|Markus Gasser]] (* 1967), Literaturwüsseschaftler |
|||
== Sunschtiges == |
== Sunschtiges == |
||
Zyle 100: | Zyle 120: | ||
* I da Breagazar Kirchschtross git as d schmolschte Huusfassad vu da Wealt. Se isch 56 cm broat. |
* I da Breagazar Kirchschtross git as d schmolschte Huusfassad vu da Wealt. Se isch 56 cm broat. |
||
* As Wohrzeicha vu da Schtadt, da Martinsturm, isch da gröscht Zwieablturm vu Mitteleuropa. |
* As Wohrzeicha vu da Schtadt, da Martinsturm, isch da gröscht Zwieablturm vu Mitteleuropa. |
||
* D Seebühna vu Breagaz isch d gröscht Seebühna uf da Wealt |
* D Seebühna vu Breagaz isch d gröscht Seebühna uf da Wealt. |
||
== Weblink == |
== Weblink == |
||
{{Commonscat|Bregenz|Breagaz}} |
{{Commonscat|Bregenz|Breagaz}} |
||
*{{HLS| |
* {{HLS|7032|Bregenz|Autor=Karl Heinz Burmeister}} |
||
* [http://www.bregenz.at/ Offizielli Homepage vo dr Stadt] |
* [http://www.bregenz.at/ Offizielli Homepage vo dr Stadt] |
||
* [http://www.vorkloster.at/ Offizielli Homepage vo da Füaweha Vorkloschta] |
* [http://www.vorkloster.at/ Offizielli Homepage vo da Füaweha Vorkloschta] |
||
== Fuaßnota == |
|||
<references /> |
|||
{{Navigationsleiste Städte und Gemeinden im Bezirk Bregenz}} |
|||
{{Normdaten}} |
|||
[[Kategorie:Ort (Vorarlberg)]] |
[[Kategorie:Ort (Vorarlberg)]] |
||
[[Kategorie:Landeshauptstadt z Öschtriich]] |
Aktuälli Version vom 22:18, 7. Aug. 2021
Breagaz | ||
---|---|---|
Basisdate | ||
Staat: | Östriich | |
Bundesland: | Vorarlberg | |
Politische Bezirk: | Bregenz | |
Kfz-Kennzeiche: | B | |
Fläche: | 29,78 km² | |
Koordinate: | 47° 30′ N, 9° 45′ O | |
Höchi: | 427 m ü. A. | |
Iiwohner: | 29.620 (1. Jän. 2023) | |
Bevölkerigsdichti: | 994,63 Iiw. pro km² | |
Poschtleitzahl: | 6900 | |
Vorwahl: | 05574 | |
Gmoandskennziffer: | 8 02 07 | |
NUTS-Region | AT342 | |
Adress vo dr Gmoandsverwaltig: |
Rathausstraße 4 6900 Breagaz | |
Website: | ||
Politik | ||
Burgermoaschter: | Markus Linhart (ÖVP) | |
Gmoandsvertrettig: (2015) (36 Mitgliider) |
||
Lag vo dr Stadt Breagaz im Bezirk Bregenz | ||
Blick vum Hagge uff d Stadt Breaganz | ||
(Quelle: Gmoanddate bi Statistik Austria) |
Dialäkt: Vorarlbärgisch |
Breagaz (latinisch: Brigantium, us em Keltische Brigantion), des am Bodasee liat, isch d Hauptschtadt vum Bezirk Breagaz und d Landeshauptschtadt vo Vorarlberg. As heat 29.620 Iwohner. As git di Schtadttoal Breagaz-Schtadt, Breagaz-Vorkloschta, Schendlingen, Rieda, Weidach u. Fluh. Dr Husberg vo Breagaz isch dr Pfänder mit anara Höhe vo 1.062 m ü. A. Vu deam da Südtoal git da Gebhardsberg. Sit 1927 git as a Soalbahn uf an Pfänder. Breagaz hot da gröschte Bodaseehafa und isch a Schport- und Kulturzentrum. Boda bekannt sind d Breagazer Festspiile die jeds Joor im Summer uf dr Seebühne schtadtfindand.
A wyteri Attraktion isch s Kunschthuus Breagaz (KUB), wo vom schwyzer Architekt Peter Zumthor entworfa wora ischt.
Geografi
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Breagaz lit am Oschtufer vom Bodesee. Vom Gmuandsgbiet siand im Johr 1996 17,8 % Landwirtschaftsfläch, 19,5 % Wald, 0,2 % Alpa, 9,2 % Sidlungsfläche und 53,3 % sunschtige Fläche gsi.[1]
Gschichte
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Die erschta Siedlunga hots ca. 1500 v. Chr. gea. Zur Keltazit isch Breagaz an schtark befeschtigta Ort gsi. Dozumol hot da Schtamm vu da Brigantier, en Schtamm vo de Vindeliker, um Breagaz gleabt.
Ca. 15 v. Chr. hond d Römer Voradelberg erobert und Brigantium ignoo. Vu dera Zit git as vile archäologische Rescht, wia Mosaike und Grundmura. Brigantium isch schneall a grosse Schtadt worra und hots römische Schtadtreacht krieagt. O isch döt da Sitz vu da Präfekta vu da römischa Bodaseeflotte gsi. A Schtros hot Breagaz üba Cambodunum mit Augusta Vindelicorum vabunda. Da römisch Kaiser Gratian hot Breagaz 377 bsuacht.
259/260 n. Chr. isch Brigantium in da Völkerwanderung kaputt gmacht und vu da Römer wida ufbout worra. Ab ca. 450 n. Chr. sind d Alemanna in d Region zoga. Zwüschad 610 und 612 sind d irische Missionare Kolumban und Gallus in Breagaz gsi. Noch deana hot ma d Schtadtpfarrkirche St. Gallus und d Kircha St. Kolumban gnennt.
Im elfte Joorhundert isch bi Bregenz s Chlooschter Mehrereau Augia maior gründet worde.
1451 hot s Fürschtahuus Habsburg d Hälfte vu da Grafschaft Breagaz mit Breagaz koft. Nochdeam da Breagazar Zwieg vu da Montforter usgschtorba gsi isch, isch Breagaz an toal vu Vorderöschterrich im Herzogtum Öschterrich worra. Schpätar isch Breagaz habsburgische Landstadt worra.
1805–1814 hot Breagaz zum Königreich Baiern ghört. Da Graf Montgelas, an Franzos, hot da Schtadt a moderne Verwaltungsstruktur gea. 1815 hot Baiern uf am Wiener Kongress Vorderöschterrich abgea und Voradelberg isch zum Kaiserreich Öschtarrich kumma. 1861 hot Voradelberg an Landtag kriagt, wo in Breagaz gleaga isch.
Bis zum erschta Weltkrieg isch Breagaz a Garnison vum K.u.K. öschtarrichisch-ungarischa Heer gsi.
1918 hot sich Voradelberg vu Tirol abgschpalta und isch a oaganes Bundesland mit Landesregierung in Breagaz worra. 1938, während da Besetzung durch Dütschland, isch Voradelberg wida mit Tirol zemmadgleit worra. Vu 1945 bis 1955 isch Voradelberg an Toal vu da französischa Besatzungszone gsi.
Im 19. und 20. Jahrhundert hot Breagaz an gewaltiga Wirtschaftsufschwung bi da Nahrungsmittel-, Feinmechanik- und Textilinduschtrii khet. Wichtig isch ou da Tourismus worra.
Iiwohner
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Quella: Statistik Austria: Bevölkerung seit 1869 für Gemeinden. STATcube
Johr | 1869 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1923 | 1934 | 1939 |
Iiwohner | 5.223 | 6.691 | 9.576 | 11.455 | 13.687 | 13.289 | 14.999 | 15.098 |
Johr | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2015 |
Iiwohner | 20.277 | 21.428 | 23.179 | 24.561 | 27.097 | 26.747 | 27.831 | 28.697 |
Politik
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Börgermoaschta vu Breagaz sit 1945:
- 1945–1945: Dr. Stefan Kohler
- 1945–1947: Dr. Julius Wachter
- 1947–1950: Othmar Michler
- 1950–1970: Dr. Karl Tizian
- 1970–1988: DI Fritz Mayer
- 1988–1990: Mag. Norbert Neururer
- 1990–1998: Dipl.-Vw. Siegfried Gasser
- Sit 1998: DI Markus Linhart
D Schtadtvertretung (36) isch so vatoalt (Schtand 2015):
- ÖVP: 16 Mandate
- SPÖ: 8 Mandate
- FPÖ: 6 Mandate
- Die Grünen: 5 Mandate
- NEOS denkt: 1 Mandat
Bildung
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Z Breagaz gits 14 Kindagärta und 9.175 Schüla, vu deana 2.125 a allgemeinbildenden höheren Schulen (AHS) und 4.645 an berufsbildenden höheren Schulen (BHS) (Schtand: Januar 2003).
Höhere Schuala z Breagaz:
- Bundesgymnasium Bregenz Blumenstraße
- Bundesgymnasium Bregenz Gallusstraße
- Privatgymnasium Bregenz Mehrerau
- Privatgymnasium Bregenz Riedenburg Sacré Coeur
- Höhere Lehranstalt für wirtschaftliche Berufe Marienberg
- Bundeshandelsakademie und Bundeshandelsschule Bregenz
- Höhere Technische Bundeslehr- und Versuchsanstalt Bregenz (HTL)
- Landesberufsschule 1
- Landesberufsschule 2
- Landesberufsschule 3
Breagaz hot 3 Blosmuasikkappella, a paar Chör, Tanz- und Trachtagruppa. Da älteschte Musikverii isch d Schtadtmusik Breagaz, die meh als 200 Johr alt isch.
Dialekt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Dialekt vo Breagaz khört zum Bodeseealemannisch.
Lüüt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Markus Gasser (* 1967), Literaturwüsseschaftler
Sunschtiges
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Da Kaiser vu Öschtarrich-Ungarn hot ou da Titel "Graf vu Breagaz" khet.
- I da Breagazar Kirchschtross git as d schmolschte Huusfassad vu da Wealt. Se isch 56 cm broat.
- As Wohrzeicha vu da Schtadt, da Martinsturm, isch da gröscht Zwieablturm vu Mitteleuropa.
- D Seebühna vu Breagaz isch d gröscht Seebühna uf da Wealt.
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Karl Heinz Burmeister: Bregenz. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Offizielli Homepage vo dr Stadt
- Offizielli Homepage vo da Füaweha Vorkloschta
Fuaßnota
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Amt der Vorarlberger Landesregierung (Hrsg.): Strukturdaten Vorarlberg. Bregenz 1996