ቅማንት
 |
ይህ መጣጥፍ የውክፔዲያ የአቀማመጥ ልምዶችን እንዲከተል መስተካከል ይፈልጋል። |
1-ከመንትነይ ድምፅ
ኘ ኙ ኚ ኛ ኜ ኝ ኞ
ጞ ጙ ጚ ጛ ጜ ጝ ጐ
ኸ ኹ ኺ ኻ ኼ ኽ ኾ
2-ከመንትነይ ሳብ
2.1 ከመንትነይ ሳብ ሸካ አጛሽ
ላኛ - አንድ----1 አንኳ--ዐምስት -- 5 ሰሳ-ዘጠኝ--9
ኒኛ - ኹለት---- 2 ወልታ-ስድስት --6 ሸካ--ዐሥር--10
ሲኳ - ሦስት --3 ነኘታ-ሰባት------------7
ሰጃ - አራት--- 4 ሳወታ-ስምንት------8
2.2 ከመንትነይ ሳብ ነኘይኝ አጛሽ
ሸኪላኛ- … 11 ሸኪ ወልታ……16
ሸኪ ኒኛ--… 12 ሸኪ ነኘታ…….17 ሸኪ ሲኳ- … 13 ሸኪ ሳወታ-…..-18 ሸኪ ሰጃ-… 14 ሸኪ ሰሳ-- ….. 19 ሸኪ አንኳ-…15 ነኘይኝ-- ….. 20 2.3 ከመንትነይ ሳብ ሊጝ አጛሽ
ወልትኝ .…60 ሳኞይኝ----……..30
ነኘቲኝ-………-70 ሳመቲኝ-……...-80 ሰጅኝ-- ……… 40 ሰሲኝ--………...-90 አንኮይኝ-…….-.50 ሊጝ---…………..100 2.4 ከመንትነይ ሳብ ሸክ አጛሽ ላኛ ሊጝ-100 ወልታ ሊጝ-600 ኒኛ ሊጝ-200 ነኘታ ሊጝ-700 ሲካ ሊጝ-300 ሳወታ ሊጝ-800 ሰጃ ሊጝ- 400 ሰሳ ሊጝ-900 አንኳ ሊጝ-500 ሸክ----1000
ለምዳ
1- ሰጅኝ ሰሳ 2- ሸኪ ወልታ ሸክ ላኛ ሊጝ ሰሲኝ ሲኳ፡፡ 3- ሸካ ሸክ፡፡ 4- ሳወታ ሊጝ ሳወቲኝ ሳወታ፡፡ 5- ኒኛ ሸክ ነኘይኝ፡፡ 6- አንኳ ሊጝ አንኮይኝ አንኳ ሸክ አንኳ ሊጝ አንኮይኝ አንኳ፡፡ 3- ንኝ-ይር ኮና-……-እናት -ያን………..-አያት/ወንድ/ ገና…….--እናት -ታን--……….አያት/ሴት/ አባ--….…አባት -ንዋግ-…………..አማት ዘን-……..ወንድም -ያንሻት……….-አማት/ወንድ/
ሸን-……-እኅት -ታንሻት……………-አማት/ሴት/ አግ-……አጎት -ይር-…………………ሰው ቴር…..- አክስት -ይረን-……………….ሰዎች ዊና-……ሚስት -እዠን-………………-ሕዝብ
ጉርዋ……..-ባል -ማኸል-………………-ጓደኛ - ኹራ-…….ሴት ልጅ -ከልሜድ-እረኛ - እውራ……-ወንድ ልጅ -ግርበድ-እኩያ - ለለማ………-ሕፃን -አበኩና-እናት አባት - መሙ-……..ማሙሽ -ከበኔላ-መካን
3.1 ተውላጠ ሽኑ (1)
- አን--እኔ ኒ--እሱ ይ-----የኔ - እንት--አንተ/አንቺ ንሽ--እሷ ቲ----ያንተ/ያንቺ - እኔው-- እኛ ናይዴው-እነሱ አናጝ----የእኛ
3.1.1.ግስ(1) ይሰኩ ፤ ይሰት ፤ ይሰኩን
3.1.2 አረፍተ ጋቢ ሰራጝ
አን አኔው ኒ ንሽ ናይዴው
ይሰት ይስኩን ይስኩ
ለምዳ /ምሳሌ
1.አን ጎለንታው ይስኩ፡፡
2.ንሽ አልማዝ ይሰት፡፡
3.ናይዴው ጎለንታው ኩ አልማዝ ይሰኩን፡፡
3.2 ተውላጠ ሽኑ(2) ኒሻው------የሱ እንትዴው-----እናንተ ንሻው…….የሷ እን…….ይህ እንታጝ……የናንተ እንዴው…..እነዚህ ይንዴው…..እነዚያ
አናጝ----እኛ ይን……ያ ናጝ---የነሱ ይት…..አንተን ይትማ---እኔን ናይ…..እርሳቸው አይሩ---አንተ (በርቀት ለመጥራት) አይኩ---አንቺ (በርቀት ለመጥራት)
3.2.1 ግስ
ጋላ…..ነው አን ጋይል---እኔ ነኝ ጋይላ…ናት ንሽ ጋይላ---እሷ ናት ኒት- --ናት ኒ ጋላ---እሱ ነው ጋይል---ነኝ ናይዴው ጋጝላ--- እነሱ ናቸው ጋጝላ---ናቸው
አረፍተ ጋቢ ስራጝ
እን ይን እንዴው ይንዴው ቢራ ከው ገልት ይረን ናጝ ንሻው አናጝ ኒሻው ጋላ
ጋጝላ
1-እን ቢረ ኒሻው ጋላ፡፡ 2-ይንዴው ይረን አናጝ ጋጝላ፡፡ 3-ይን ጋላ ድባ አረፍተ ጋቢ ስራጝ
ኒሻው ንሻው እንታጝ ናጝ አናጝ ቲ ማኸል ዊና ጉርዋ ያን
አውኒ
ይሰት?
ይሰኩን?
ይሰኩ?
1-ቲ ዊና አውኒ ይሰት? 2- ኒሻው ማኸል አውኒ ይሰኩ? 3- ናጝ ያን አውኒ ይሰኩን?
4-ንኝዝ እንሰሲ
ከማ---ላም ፍንትራ---ፍየል ግምላ---ግመል ክዝማ---መዝገር ቢረ---በሬ በጊ---በግ ዶርያ---ዶሮ አንሽዋ----ዐይጥ ገር---ጥጃ አቢር---ወጠጤ ሻሹና---ጫጩት ላግላ---ንብ ጀርኮ---እንቦሳ በይላ---በቅሎ ኡራጝና---እንቁላል ሸንሻ----ዝንብ ሜን---ጓደር ድኹራ---አህያ ግዝኝ---ውሻ ብታ---ቅማል ቱምታ---ወይፈን ፊርዛ..ፈረስ ዳሚያ---ድመት
ተዘራ ዘነቡ
ተዘራ ኩ ዘነቡ
ሳኞይኝ ነኘታ ኒኛ ነኘይኝ ኒኛ ኡራጝና ሻሹና ከም በይላ ግዝኝ ሸይዶ ሸይጙ ሸቲ ሸይ
4.1 ግስ
ሸይ - አለኝ
ሸቲ - አላት
ሸይጙ- አለው
ሸይዶ - አላቸው
ሸይል ---የለኝም
4.2 ግስ
ዋይት --- መግዛት ክዝ---መሸጥ ዋይትጙ---ገዛ ክዝጙ---ሸጠ ዋይሲት ---ገዛች ክዝሲት---ሸጠች ዋይትዶ---ገዙ ክዝዶ --- ሸጡ
ይ ቲ ንሻው ኒሻው ናጝ እንታጝ ዘን አግ ጉርዋ ዊና ሸን ሜን ድኹራ ዶርያ ከማ ፍንትራ ክዝሲት ዋይትጙ ዋይሲት ክዝጙ
5 -ክቭናዝ እንስሲ
ጂወይሳ---አሞራ ከውያ---ቆቅ ታምታሚያ --- ድንቢጥ ጀል---ወፍ ሜዋ---ሜዳቋ ለምሽ---ዐዞ ጃኒ ---ዝኆን ድኹሊ---ድኩላ ሸንኩላ---ሙጭልጭላ ገመኒ---አንበሳ ሚዋ --- ሰሳ ሸሽባ---ምስጥ ወይ---ጅብ ኺራው ---ዐሣማ ሸሻ---ጣጤ ይቫ---ነብር ምርዋ……እባብ ሻሳው---ጉንዳን ሽሽዋ---ጦጣ ግርሻ --- ግራጫ አኻኺሊያ ---እንሽላሊት ጅግሪ---ዝንጀሮ በንተሌ ---ጥንቸል ኻልኻሊያ--- እንቁራሪት ግስ
አኸኩ---አውቃለሁ
አኸል---አላውቅም
ይከለኩ---እወዳለሁ
ይከለል---አልወድም
ኮዚል ዋነኩ ቃላት አረፍተ ጋቢ ስራጝ፡፡
6. ጊዜ
6.1 ግርክ (1)
ግርጊ----ቀን
ሰን----ሰኞ ሳውት---ሳምንት
ስሉዝ---ማግሰኞ/ማክሰኞ አርፋ-----ወር
ለቦ ---ሮብ/ረቡዕ አመይ----ዓመት
አሞዝ ---ዐሙስ ሻጉ-----ሳልስት
አርቭ----ዐርብ
ሰናብት---ቅዳሜ
አድ----እሑድ
ግስ
ትው-------መጣ “ለ” ቲት--------መጣች 1-ችጎይ አውን ቴጝ? ትንጉ-------መጡ 2-ችጎይ አውን ትው? ቴጝ--------ይመጣል 3-ኢንዛኩና አውን ቴቲ? ቴቲ--------ትመጣለች 4-ችጎይ ኩ ኢንዛኩና አውን ትንጉ? ቴታጝ--------ትመጣለህ/ሽ 5-ኢንዛኩና አውን ቲት? ቴኩ----------እመጣለሁ 6-ችጎይ ኩ ኢንዛኩና አውን ቴኩን? ቴኩን--------ይመጣሉ፡፡ 7-እንት አውን ቴታጝ? ቴናጝ-------እንመጣለን
’’ሀ’’
1-ችጎይ ትው፡፡ 2-ኢንዛኩና ቲት፡፡ 3-ችጎይ ኩ ኢንዛኩና ትንጉ፡፡
6.2 ግርክ (2)
ናን---አኹን ይኹም- -------ዓምና ሲን----ቅድም ናኙ------------ዘንድሮ ግቶ ----ኋላ ከውንቶ-------ድሮ ንጝ----ዛሬ መሽ----------በጋ አመር--ነገ ሻጝ------------ክረምት እንጅኝ----ትናንት ግበር ግርክ-------እኩለ ቀን ክስና - ጠዋት ግበር ኺር --------እኩለ ሌሊት ኩና--ማታ/ምሽት ግበር አመይ ---ግማሽ አመት/መንፈቅ ኩነው ---- መሽ ኩንሴ--------ምሽት ክስነው ---ነጋ ኺር----------ሌሊት
አረፍተ ጋቢ
1-ናኙ ሻጝ ከመንቲነይ ዋጘር ኪነይ-ንኝ ብዝዋነኩ፡፡ 2-ናንዝ ጊዜ ዲሞክራሲዝ ጊዜ ጋላ፡፡ 3-ናኙዝ ሻጝ ከውንቶዝ ሻጝ ተከኩ፡፡
7-ገላጮች (1) ፍራግ-----ትልቅ ሰራ--------ቀይ ሽጎይ------ትንሽ ሻዣ---------ነጭ ለገዛ-------ረጅም ባልቲ------አሮጌ ግሌይር----ዐጭር ሸመኒ---------ጥቁር ጂከክ--------ከባድ አዚ------------ዐዲስ ሸራጝ------ጥሩ ይዝም----መጥፎ
7.1. ገላጭ(2)
ካርት----እሩቅ ካጋ--------ደረቅ ተይ-----ቅርብ ዂተኔ-------እርጥብ ካርትጙ----እራቀ ሽጎጙ--------አነስ ተይጙ----ቀረበ ናጝታ-------ብዙ ሎው-----ቀኝ ድኙዝ-----በጣም ገብ-------ግራ ሳይኝ--------ጎን ኮዛ--------ላይ ንኙዋ------ከፍታ ኮዚል------ከላይ አመርት----ቆንጆ ንኛ------------ወደላይ ግበር----------ግማሽ ዳግ----------ላይ ኳሪፊ--------ምስራቅ ዳግዝ--------በላይ ኳሪቱ---------ምዕራብ ልውድ------ውስጥ ........ደቡብ ልውድል-----ከውስጥ ይሽጙሼ-------ሰሜን ዳይ------------ዳር ሳጎለውዝ------በታች/ከታች ዳይል--------ከዳር ወለሽ----------በፍጥነት ዋነ-----------ዋና ወለሽታ-------በዝግታ ጎኝ------------ጥልቅ
አረፍተ ጋቢ
1-ድኙዝ ሽራጝ 6-ሰራ አባ 2-ልውድል ንኝ 7-ካጋ አረ 3-ካርት ከው 8-ለገዛ ቢረ 4-ናጝታ ይር 9-ሻዣ ዶርያ 5-አመርት ዊና 10-ፍራግ ሸመኒ
8-ይርዝ ጉብኝክ ክፍሎች
’’ሀ’’
አወይ -እራስ ክርሻ -ጉንጭ ሸብካ--ጸጉር ኹም--አንገት ይልት--ዐይን ጋኛ-
ገሽ----- ግምባር ጋዶ- ማጅራት በው-----ፊት ጅውር-- መከይ---አፍ ተንከል-ትከሻ እርኩ---ጥርስ ኩዝራ---ክንድ
ምለይ-----ምላስ ናንት----እጅ ኹንባ-----አፍንጫ ሻብ------የእጅ መዳፍ እኹ----ጆሮ ናግላ------የእጅ ጣት ተክረሲክ---ግንጭል ላንግላ----ጥፍር
ጉብኝክ---ገላ/ጉኛ ጋው/አምብ----ብብት
ቲር---ደረት/ፍርምባ አንጉ---ጡት
’’ለ’’
ጎዝጉ---ሆድ ልብከ--ልብ ሰግ----ጀርባ ኮሽራ----ጨጓራ ጅር--------አንጀት ግት-----ቂጥ ኒደንብ --ጭን ናሽ------ዐጥንት ግርብ……..ጉልበት ሲያ-------ሥጋ ሻምኘ--የእግር ጫማ ብር-----ደም ልኩ------እግር ማሞ---ቆለጥ
ሰንካካይ---ጉበት ብዙዃ-- ምራቅ
ኩንቻ---ቁላ/የወንድ ብልት ቲያነስ --ፅንስ መርያግ---ሐሞት አንጎል---አክታ ክማ---እምስ/የሴት ብልት ርዂ-ሒወት/እስትፋስ ተቫ ---ጣፊያ ተውር----ሽንት ጅረይ---ጅራት ከምጊያ----ቀንድ ሳጓ-----ሳምባ ዳግራ-----ሰገራ
9- ቢያዝ ክፍሎች
ቢያ --መሬት ስብሪ------ስፍራ/ቦታ ቤዝ---ዐፈር ሳይኝ----ጉድጓድ ክርና -ድንጋይ ጎዝ-------ዕርሻ ድባ --ተራራ ድዛጝ---ጠፍ ኩራ --ወንዝ ሸሻ-------ጭንጫ ወለጋ ---ሜዳ ኳረ----ፀሓይ ክቭና ---ዱር ምዝበራ-----ጨረቃ ጋጛ---አቀበት ሰዊ-------ዝናብ ገኣ---ገደል ወይና----አውድማ በዣ--ፊፋ ኮላ-------ቆላ ገዝናጝ--ጥርጊያ/ ዲያ----ደጋ ገውራ ---መንገድ ከው----አገር/መንደር ሽኻ -ጭቃ ደብሳ----መቃብር
10-ንኝ
ንኝ-----ቤት ወዛ-----አመድ ከሳ-----ጎጆ ታዛ------ጢስ በዳ ---ደጅ ደርቢ-------መደብ ታባ------አጥር ይርዋ--ንኝ---ዕቃ ቤት ትወና-----መግቢያ/በር ዳዛ-----------ዳስ ጓርዝ---ጓሮ ሽዋ---------ቆጥ/ማማ በላ-----መዝጊያ ኮለፍሳ------መቆለፊያ/ቁልፍ 12
11-ዂይሳጝ ኩ ጃኸሳጝ
አረ------እንጀራ ሸቭ---ወተት ላላ-----ቂጣ/ዳቦ እርጉ-----እርጎ ብውራ------ገንፎ ጎርብ-----ወገሜት ቱቱን-----ንፍሮ ሸላኹ-----አጎት ታዝ------ቆሎ ሸላኹፍር-----አጓት ፍሬ ሻዂ----ወጥ ስላጛ------ጠላ ሳጊ--------ማር ፍሻኹ----ቅራሪ ሳያ-------ጠጅ ትክዘው----አረቂ አዂ-----ውሃ ትላ-------መድኀኒት ሊኳ------ስንቅ ጎርሻ-------ጉርሻ
ስና-----ቅቤ ቡር----------ብቅል
ሽውራ----እሸት ግስ
ይ------ብላ/ይ
ጃኽ--------ጠጣ/ጪ ኹ ---------ብሉ አረፍተ ጋቢ ስራጝ
1-እንት አረ ዂይ፡፡
2-ችጎይ ሽራጝ ብውራ ዂይጙ፡፡
3- ችጎይ ኩ ኢንዛኩና አረ ሲያዝ ሻኹ ኹ፡፡
13 12. አር/እህል ታቭ ----ጤፍ ዳንሻ---------ድንች መይላ---ማሽላ እምብራ-----ጎመን ዳውሻ----ዳጉሳ አማ-------ዱባ አርፍ-----በቆሎ ቢዋ--------ቅል በልጋ------ገብስ ፍር------ፍሬ ጎዲያ-------ዘንጋዳ ብባ----በርበሬ አተርባ-----ባቄላ ትርባ----ተልባ ይተር-----አተር አዘር------ሽምብራ
ስንቢ-----ፌጦ
ግስ
ፊዝጙ-----ዘራ መውትጙ-----ተሸከመ ሻንስጙ-----ጫነ ታኸነጙ---ፈጨ
ለምዳ
1-ችጎይ ጎዲያ ፌዝጙ፡፡ 2- ኒ ሲኳ ጀይዳ ታቭ ሻንስጙ፡፡ 3-ቲ ቴር ዳውሻ አውኒ ታኸነጙ፡፡ 4- ይን ላኛ ኩንታል አተርባ አውኒ መውትጙ?
13 ይርዋዝ-ንኝ/የቤት ዕቃ
13.1 ይርዋዝ ንኝ ላኛ
ጀኽሻጝ---መጠጫ ሳባ---ሰፌድ ኹይሻጝ---መብያ ሳግና---ስፌት ሽልባ---ጭልፋ ከረትማ---ቅርጫት ከምኒ---ዋንጫ ቻንችካ---ጎተራ ግበይ---ገበታ ማንታኸን---ወፍጮ ከተምሳ---መክደኛ መዉ---ሙቀጫ ሻርሻ---መጫሪያ ካናካ---ድርጎ ክቡ---እንቅብ ባከር---ቋት ገምስና---ማዉረጃ ወንተብ---ወንፊት ልማግ---መክደኛ ጀይዳ---አቅማዳ መጉና---ምጎጎ/ምጣድ/ ለምዳ---ጥላ/ምሳሌ መርኩ---ማጀት
13.2 ይረዋዝ -ንኝ ኒኛ
አርግ---ዐልጋ ሻጋ---ጠመንጃ ሰንኮታ---መጥረቢያ ከቢያ---መቀስ ተኮስምሻ---መቀመጫ መይተል---እንዝርት ናኸስ---ወንበር ምራይ---መስታዉት ዉሻጋ---ምንጣፍ ኹረኒ---ሻንጣ ከርበይ---ቆረንጮ/ቆዳ/ ክርሚ---ከበሮ ሻኹካና----ወጥ ዕንጨት ይርዋ---ዕቃ ሸይስሸይሳጝ---ሰንሰለት ዛክናኸስ---አካፋ ጉዳጉዶ----ዶማ
13.3 ጉዘንቲዝ ይርዋ ንዉ---ሞፈር ሸይሳ---መያዣ
ሸሌ---ቀምበር ሸይነይ---ጭነት
ደንደዋ---ማረሻ ክና---ማደሪያ እርፍና---እርፍ መኮት---የንብጎሬ ሸሊካን---ማነቂ ሸዉያጝ---ወጥመድ ፍንችዋ---ጅራፍ ሳማ---ሀብት አገር---ጠፍር ሰንኮቲካና---የመጥረቢያእጀታ ምራኒ---ምራን ሸዊ አኹ---አምቦ ክምብ---በትር ሸረክሳጝ---ስንጣቂ አበላ---ማጭድ ሰጋጝ---የሚሰፋ በኹርናሰ---መሮ ሸጋጝ---ጭጋግ ዳንጓ---ቀፎ
13.4 ካና
ካና---ዕንጨት/ዛፍ/ ገለብና---ገለባ አርማ---አረም አሻ---ቅጠል አቲና---ሸምበቆ ደርጉና---ዋርካ ሻንካ---ሳር አዛ---ምሳና ቲያ---ጥጥ ቦሻ---ዋንዛ አሙ---እሾህ አሸሪ---አጋም ካንቻ---አገዳ ሰርኪና---ሰርኪን
14. ሸውዛ
ሸዉዛ---ሕመም አጚያጝ---እበጥ/እባጭ/ አንፊ---ጉንፋን ይኮይ---ቋቁቻ ገምሽ---ጉንፋን ጝሲያ---አጓጎት አጝያጝ---ቁስል ዊዊ---ምናምን ኪያጝ---ሬሳ ገሳጝ---ጥራጊ
በጀትና---የወርአበባ
15.ኽትራ/አለባሳት/ ለዉ---ነጠላ ታዛ---ክር ኽትራ---ጨርቅ/ልብስ/ ለኬለከ---ንቅሳት ደበይ---መቀነት ኻልሻጝ---መነፀር መሽከክ---ቀበቶ ምራያጝ---የሚሳይ አልቢያ---ከለበት
16 ጎለይስጙ/ልዩ ልዩ
ሲኳልላጝ---ሩብ ሻጓ----እበት
ሮዎና---ኩበት ጉምብልዛ---መኪና ኹቢያ---ፈሳሽ ድኙና---ምዕራፍ ዱካ---ኮቲ ትዉሻ---መባቻ ቡቲ--ትገል ምኻዣ---ደሞዝ ነበይትና---ጥምቀት አቭን--------እንግ
ቢዉይፊዚን---መራራ ዲኸላ-------ዲቃላ
ባራ---------ባሪያ ድኺ--------ድሃ ወዝዳ--------ዋስ ባጘር--------በኩር ወዝድና-----መዋስ ከበሲያ---------ዜጋ ኻሻ---------እስላም መለይሴይ----ድንግል ኻሽኒ-------ሌባ አቪ-----ክ/አባት አምኒ---አማኝ ሳበንታ-------ቆጣሪ አወየን---እርሶች ጃኘንታ--------ሂያጅ አደሪን---ጌቶች ክልኘንታ-------አዝማሪ/ዘፋኝ ረበጋጝ---የማይረባ ልመንታ--------አጥፊ አዱ---ጠላት ባዘንታ---------ገጣሚ አዱወን---ጠላቶች ድወንታ------ጠንቋይ አኸንታ---ሊቅ ድወንቲ---------ጥንቆላ መስገነሳጝ---ምስጉን ይረንታ---------ሀሚተኛ ሊኮክሻጝ---እግረኛ ጓጘንታ---ፈሪ አዠንታ---ገቢያተኛ ሸርቨንታ---ጠራቢ ለንታ---አስተዋይ ዋይተንታ---ገዥ ክዝደንታ---ሻጭ ናብቻት---ብቻዉ ክዝደንታ---ሻጭ
ናብቻት---ብቻዉ
መላክተንታ---መላክተኛ አዠ---ገቢያ
ሳብሳጝ---መቁጠሪያ አለምሊ---ከአለም ዋንኸርና ወ----ምን ዊ----ስንት
ወኒ----ምንድን/ምንድን ነዉ/ መኒ----ነዉን ወስ----ምኑን ወዝ----የምን ወዝኒ----ለምን አዉኒ----ማን አዉት----የት አዉን--መቸ ለምዳ እን ወ ይሳጝ ? ዶርያዝ ዋያ ዊ ጋላ ? ይን ወኒ ? ወስ ኹይጙ ? ወዝ ከው ይር ጋላ ? ወዝኒ ትዉ ? ኒ አዉኒ ይሳጝ ? እንት አዉት ፈይታጝ ? ንሽ አዉን ቴቲ ? 19 ወ ኪዛጝ ?
አያያዦች
ኩ---………………..-እና ኒምክኒያት----ምክንያቱም ገን---…………….-ግን ዋ----ወደ ወይር--…………..--ወይም ጋቢ---………….-ነገር ድክ---…………..-ጋር ናይክ--……………-ኹሉ አጛሽ--…………..--እስከ ኒትኪር--………--ኹሉም ኮዞ…………….---ደግሞ አጝጝ----ሳይኾን አጘነር----ቢኾንም ለምዳ
አጘገነር----ባይኾን
ሸርጝ ጋቢ ?
ቅጥያዎች
አዉን አጛሽ ጋላ እንት ስምቤጘ ?
ዝየ----/በ--------
ል/ሊከ--------
ስ-------ን
---ር---ም - ሲያ ዋነኩ ገን ሽጛ ባ :: ሳብእን- -ኒምክኒያተኒ እንት እንል ስብሪ ገነይና ሸይስጙ
ሳጝየሚ--- -ችጎይ ላው ንኝዋ ፊይሳብ ኩ ኪዝም ኹይሳብ
ያጝመ--------- /የሚ- -አን ኪዝም ኹይ ዋነኩያር እንት ኹይ፡፡
ሻጝ----ያለዉ -ልውድል ንኝ አውኒ ዋነኩ?
ያርስለ----- ነኘይኝ ሸክ ሸጛ ወይር ይ ሻጋ ለይ፡፡
የ------የ አኒር እንቲር ኒር ላብረ ጋሽኖሳብ፡፡ አናጝስ ዋጘር አኔው ጋሽኖሳብ፡፡ ፊይ ኳሪ ፊያጝዋ!፣
አኸና /እውቀት/
ኪንትናር ------ተማሪ ኪነይ ንኝ -------- ት/ቤት ኪንሽናር --------አስተማሪ ኪንተኩ--------/እማራለሁ ኪንታጝ -------ምሁር/የተማረ ኪንተጙ------------ተማረ ኪነይ --------ትምህርት ኪንተይ-----------ተማረች ኪንተን-----------ተማሪዎች ሲሸንቲ---------መምህር ኪንትነኙ--------እንማር
ግስ
ፈይ------------መኼድ ትንጉ--…….--መጡ ጃኝ----------------ኺድ ለሽነል----አናመጣም ፌል----…----አልኼድም ለይን--…….--ይስጥህ ፊያግ/ር-..---የሚኼድ ቲት----መጣች ፌኩ-----------ኼደ በሾ----አምጣ ፌንታ----..-ሂያጅ ትዉ----መጣ ላዉ-…… ---ና/ነይ ትታ----አትምጣ ለሽ---….-አምጣ/ጪ ሸቲ----ያዘች ለይ---…..-ስጠኝ/ጭ ይዉ----ስጥ ፈሽ---…--ዉሰድ/ጅ ይኖ----ብለው ሸይ---….-ያዝ ድዎኩ……እናገራለኹ ሻይል---የለኝም እንያጝይሶ--እንዲህ ብሎ ሸይጙ--.-ያዘ ይነዝይሶ----ለማለት ብሎ ከለብትጙ….--ተቀበለ ይኩን-----------------ይላሉ ከለብትኩ-----ተቀበልኩ ጋኽ----------------ሩጥ ከለብታ---ተቀባይ ቴኩን----ይመጣሉ የኩ----…..-ይላል ይነዝ-…..--በማለት
አዶ--እሽ/ይሁን
ትንጉ----መጡ ከውያ---ጩኸት ቲት----መጣች አዝጙ---ከፊት ለ/ነሽነል---አናመጣም ልማጙ----ዘጋ ላይን-----ይስጥህ ልምስጙ---ተዘጋ በሾ-----አምጣ ዳድጙ---ረገጠ ትው----መጣ ብዝ---መክፈት ብዘንታ----መክፈቻትታ---አትምጣ ለም---መዝጋት ሸቲ-----ያዘች ብዝስጙ---ተከፈተ ይው----ስጥ ዋነኩ----አለሁ/አለ ኻንጙ--በላን ዋነት---አለች ኹይ--ብላ/ይ እላ----የለም/የለችም ኹ---ብሉ ዋነል----የለሁም ይጙ--አለ ሰሚል----አልነበርኩም ይት---አለች ዋለል------አልሰማሁም ዋኔይ---ያለች ሸንሲያ------ጭቆና በይ----ተው ገርሽ----------ቻለ ብትኹ--በቃኝ ማል-----መጣል ሸበኩ----ኾነ ጉዝ------ማንሳት ሸብኩን---ኾነልን ጉይ-----መነሳት ገርሽጙ---ቻለ ጓርትጙ- --ተጣ ገርሸላ---አይችልም ሰኸለጉ---ሰቀለ ገርሽኩ---እችላለሁ ጉየኩ-----ተነሳ አጚላ---አይኾንም ደበጙ----አረደ 22 አጎ----ኹኖ ፈጘጙ--ጋገረ እዣ--አወ ጃዝጙ---ጣደ ሸበጙ----አደረገ ታኸነጙ----ፈጨ ሳበጙ---ቆጠረ ኸደጙ----ቀዳ ሳብና----መቁጠር ኸዳግና--መቅዳት ፊዝት---አወጣች ኸድዋነኩ--ቀድቻለሁ ፌዝጉ---አወጣ ገዝጙ---ጠረገ ፊጉስጙ---ተነፈሰ ገዛግ---የሚጠርግ ተክሽ ተክሽጙ---ተመሳሰለ ለከምና---መልቀም ደስይጙ----ደስተስኘ ለክምጙ---ለቀ ድሻግ------ሸሸገ ሻን---መጫን ድሸንታ-----ሸሻጊ ሻንስጙ-ጫነ ከበርና-----መሸረብ ኳሸረጙ-----ቋጠረ ኳኘጙ---አዘለ መለይሻጝ----መጠበቅ መለይሽጙ----ጠበቀ መለይተንታ---ጠባቂ ሸውና---መለመን ኹይሳግ----የሚበላ ይው----ስጥ ከባጝ---ቆራጭ ኹሽ----ጋብዝ አጛ----አይደል ትኝና----ማግኘት ከበኒት/ከበኒአነት----ወለደች ኪርና----ማሽተት ከበነጙ---ወለደ ታምና---መቅመስ ከበኒእሳ----አልወለደችም ፊግሽጙ---አሳረፈ ከበኔማ?-----ወልዳነው? አከለሽጙ----አቃለለ ሚስጙ-----ረሳ ነከነክሽጙ--አነቃነቀ ሸውዛ---ህመም/በሽታ ጉዘጉሸጙ---አነሳሳ ሸውስጙ----ታመመ ሸለመጙ----ሸለመ ሸውሲት---ታመመች አመስገነጙ---አመሰገነ ታብና------መውቃት ታበጙ-----ወቃ ድክር----ርሀብ/መራብ ለከምና---መልቀም ታመጉ----ጣፈጠ ለከመጙ---ለቀመ ድዝና----አለቀ/ማለቅ ጃምኹ---እንቅልፍ ስመርና----ማፈር ኸርና----መባዳት ጠበብሽጙ----አጠበበ ጀመውና---ማንቀላፋት ከበበጙ----ከበበ ገንጁና---መተኛት ለመለመጙ----ለመለመ በን----እዳ/ብድር ኳኘጙ----ቆረጠመ ስካ----ዝምበል ገባዝጙ----ቀማ ትንቢ-----መቆም ገበዝና----መቀማት ትንብና----መቆም ገነይነጙ--- ደከመ ገነይና----ድካም ጀሉና----መዞር ትንብጉ---- ቆመ ይኮይና----መሳቅ ትንብሲት---- ቆመች ማልቱ----ችግር ወንትራ----መመለስ ኢኮይ----መሳቅ ነብ----መጥባት ፈዋ----ልቅሶ ነበጙ----ጠባ ፋ----ማልቀስ ነብሲት----ጠባች ታንቦ----መምታት ሸዉና----ማሰር ላቨ----መዉደቅ አደግና----መቅረት ሸይስበይና----መልቀቅ ኳኝ--------አላምጥ ባዝና----መግጠም ደብ------ቅበር ባዘንታ----ገጣሚ ገወትና----መመረቅ ካብ----መርዳት ገውትና----ምርቃት ታይና----መምታት ሽውስጙ----ታሰረ ገርያግ-----ደካማ ኻይሳጝ---የታጠበ ክሻግ-----ማሳደሪያ ተኮዛ---ትኩሳት ፌጉ---------ረፍት አጊላ---አይደለም ማጎርና------መስፈሪያ ዋንኸር-ጠይቅ ማጎርሳ------ሰፋሪ ኻል---እይ ቱ---ግባ ፊይ----ውጣ ልመንታ---- -አጥፊ ሳግንሽ---አንቀሳቅስ
በቴ-------ትተሽ ገመርስኖ--እንነጋገር በየ------ተዉ ጓረኹ---ቆፍር
ስምብ----ቆየን አሰብሽና---መታሰቢያ
ስምብኛ-ቆይ አጘኩ----ይኾናል/ኾነ
ጋሽና ---ማደግ ጀርበል----እምቢ ጋሽዘንታ-አሳዳጊ ግርግዋነኩ----ዋልኩ ሳኟነኩ---ዋጠው ኒፋጘኩ----ይገባዋል አግግ-ሳይኾን አንዋነኩ----እኔ አለኹ ግቶ----ኃላ እንተዋኒ----አንተ አለኽ እልግቷ--ከዚህ በኋላ ልትዶ----ይመችህ/ሽ ጎለይስነይ--ልዩነት ዋጎ----ምን ኾኖ ስምበኒር--ቢኖርም መኒ----ነዉን ከደምሻ---በማስቀደም አኖዛ----እንግዲያስ ግድዝየንታ--አስፈላጊ/ግድባይ ዋሰኩ----እሰማለኹ ይንዝጊዜዝ--የዚያን ጊዜ ናኒር----አሁንም ዳው---በፊት እኗ----እንግዲያማ ወልያጝ---የወል አንር----እኔም 25 ታገስጙ---ታገሰ እንዝክና----እንደዚህ ሸይሳግ-----የተያዘ ዋስካ----ትሰማለኽ
ክልኝ----ቅናት ኪነይ-ንኝ----ት/ቤት ስምባጝ----የነበረ /የሚኖር ኪንትነኙ----እንማር ዋናጝ--ያለ ኪነይ----ትምህርት ዳንግ----ደህና ስምቢያ--የምትኖር ላብረ---አብሮ/አብረን ኮንኩል----ቆርጥም ይደርሊ--------በእግዚር ፍዝና----መዉጫ ወንተረሽ----ምላሽ አበብና----ማጠን ደስሸክ-----ደስተኛ/ደስተኞች ፍዝጙ----ዘራ ጃቦ----መጀመሪያ ፈንገይጉ----ነፈሰ ዮዉበይ----በለዉ ይሸጉ----በራ ዋገር----ጨዋታ/ወሬ ሳበንታ----ቆጣሪ ግርበደ----እኩያ ጃኜንታ----ሒያጅ ገመርስኖ----እንነጋገር ክልኘንታ----አዝማሪ ሰራጝ----ስራ ዋይተንታ----ገዥ(ለዕቃ) ኪና----መሞት መላክተንታ----መላክተኛ ኪጙ----ሞተ ይረንታ----ሃሚተኛ ኬሳብ-----እየሞተ መረጥሴይ----የተመረጠች ድንኟነኩ---ጨረስኩ ዳንግነይ----ቸርነት ገብር----የሌላ/የሰው ኪንሽናር----አስተማሪ ኪዛጝ--ይሻላእልልቲ----እልልታ
አየጉ---ሌላ
ኽለንታ----አስተዋይ ታገን--ብኾን ኪንትናር----ተማሪ ለወይነር--ለውጥ ኪንተን----ተማሪዎች ይከለኩ--እወዳለሁ ኪንሻጝ----አስተማሪ ኹዋነኩ--እበላለሁ 26 ኪንታጝ----ምሁር(የተማረ) ጃግስጙ---ሰደበ ሲሸንቲ----መምህር ወርሳ -----አውራሽ አውሽና -----አግባብ ጋቢ .ነገር አዱ ---ፀር/ጠላት ኻልስጋጝ --የማይታይ እኒ ወኒ ------ይህ ምንድን ነው? አድዊል ---ከጠላት ወ ይቶኒ --------ምን ብለህ ነው? ቡጢ/ሸሹ---ትግል ቲ ጅሪ ወኒ -----ብሔርኽ ምንድን ነው? ጎዝጉተት---አረገዘች አውን ቲያ-----መቸ መጣኽ? ንሽደው---ንገራት ኒ አናጝ ይር መኒ----እሱ የኛ ሰው ነውን ኹሽና ----ማብላት ኒምክኒያት ወኒ------ምክኒያቱ ምንድን ነው? ኸተይና ---መቅደድ ወ ሸቢናር---------ምን ልታደርጉ መርግና ----መምረግ አውን አጛሽ---------እስከ መቸ? ኮርና -----መኩራት ጋኝኩ ቴኩ--------እሩጨ እመጣለሁ፡፡ ዋግሽጙ ----አስኘኝ ቲወስ ፊሽ-------ያንተውን ውሰድ፡፡ ታኽን-------/ዱቄት አን ዋነኩ ------እኔ አለሁ ገምሻ---ውርጃ እንት ዋኒ-------አንተ አለህ ትገሽጙ---መቅጣት/ቀጣ ናይዴውስ መኒ----እነሱን ነውን በብጙ -----ዋኘ ናይዴው ጋጛላ ---------እነሱ ናቸው ካድጙ ---ካድ አን ጋይል--------እኔ ነኝ ብትካርማ---አልጠገብክም? ሃር ላይ ---------ነፃነት ስጠኝ ግቶ የጙ ---ወደኃላ አለ ፍንትራዝ ሸቭ-----------የፍየል ወተት ከበውጙ-------ቀዘቀዘ ኒ አወይስ ጋርሽ---------እራሱን ቻለ ጎለይሳጝ----የተለያየ ይሜን ክስት----------የኔ ጊደር ተሸጠች ሳብሳጝ-------መቁጠሪያ ይዘንቲማታዋይትጙ----ወንድሜ ወይ ፈን ገዛ እንደክ -----ኖር ቲ ልበኪ ሚስጙ----------ልብህ/ሽ እረሳ 27 ብልኸ -----ብለህ ሸመርዝ ገኒ -------የጦር አለቃ ለምዳ -----ምሳሌ ሽጎይ ላንግላ----------ትንሽ ጣት ኒ ልበኪ ከርሷነኩ-----ልቡ ተሰቀለ
አዚ ጋቢ ---------አዲስ ነገር ሽራጝ ጋቢ--------ጥሩ ነገር
ይንዴውዝ ዶካ -------ለእነዚያ ንገራቸው ይንዝ ድውካ ---------ለዚያ ንገረው ኻሽኒ በላስ ከልጙ-------ሌባው በሩን ሰበረ
ሰዊ ናጝቷነኩ -------ዝናቡ በዝቷል
አመር አዠ ፌኩ----ነገ ገቢያ እሔዳለሁ ይ ፊዘን ምኻላ----- የኔ ዘር አይኾንም ወ አዳጎኒ ---------ምን ቀረባችሁ አዳጎጌ ---------ቀርቶብኛል ዋገርተሷብ--------እየተጫወትኩ ይረን ዋጘርሳኖአነኩ------ሰዎች ያወራሉ ናን ኳሪ ፊያነቲ -----አኹን ፀሓይ ወጥታለች እልሴዛ ወ ትተኪና-------ታዲያ ምን ትመስላለህ? ቱዋነኩ ሚልት ------------ጠብቀኝ መጣሁ ደስሽ ፊሻ-----------ደስ ካለህ ውሰደው ድውኖሳብ አጛ---------እየነገርናቸው አይደል ቶሳብ ጋላ----------------እየመጣ ነው ጋቢ ግን-----------------ነገር ግን ግርጊ ማለኩ----------ቀን ይጥላል ግርጊ ገዘኩ------------ቀን ያነሳል ግርጊ ፌኩ -----------ቀን ይሔዳል ግርጊ ቴኩ------------ቀን ይመጣል 28 በልጋ አሸጙ----------ገብስ አጨደ ድሾሳብ ጋላ---------እያጠፋ ነው ዋሰኩ-------እሰማለሁ ኹይሳግ------------የሚበላ/ምግብ ዘመንዝ ሳብሳጝ-----የዘመን ቁጥር አጎ አነኙ-------ሆኖ እያለ እንዴት ይቴኒ-------እንዴት ያለች? አከኹ------------አውቃለሁ ገር ነበጙ------------ጥጃው ጠባ ይልላጝ-------አንድ ዓይና ኒያ ሸራጝስ በጙ----እሱስ ጥሩ ነበር ወዝኒ አዳጘጋጝ-----ለምን አልቀርም ክርና ከል----ድንጋይ ስበር አውት ሰረንትኖ----------የት እንገናኝ በቲበይ በከኩ-----በልተወው በቃኝ እንኮ ስናግ ---------እንኳን አደረሰን ኪኝ አፋፍል------በሞት አፋፍ ኦጚ-----------ኹን ሻኹ ካና----------ወጥ እንጨት ኦጝዶ------------ይኹን
ሸረብሳ ካና-------ጥርብ እንጨት ኦጝቶ----------ትኹን ምዝገና አገን-------እግ/ይመስገን ኦጋ------------ኹኑ ድኙዝ ናግተኩ-----እጅግ በዛ ኦጝኒ----------ይሁኑ/አክብርት/ ንኝዝ ምራያ-------የቤት መስታውት -አውሪ ጎርዋ ----አውራ መንገድ ብትከርማ--------አልጠገብክም -ክብሻጝ ፊርዚ---ክንፍ ያለው ፈረስ ዳግዚ ፊያግ----------አውሮፕላን/የሚበር -አኹዝ ፊያግ-----------መርከብ አውኒዝ ድክ----------------ከማን ጋር ቴናጝ?-------ትመጣላችሁ ተይሻጝዝ ------------በቅደም ተከተል ቴጝ----------ይመጣል መኸኸርነዝ ----------በመመካከር ቴኩ----------መጣ/ይመጣል ተፍቀርስነዝ----------በመፈቃቀር ቴቲ-------ትመጣለች ላግነይ---------------በአንድነት ቴታጝ?-------ትመጣለህ/ሽ ከው ይከልነይዝ ----ባገር ወዳድነት ይሳጝ-------ይባላል ትውስትስነዝ ---------በመግባባት ዋስካ---------ትሰማለ
Italic text
የቅማንት ህዝብ ቁጥር በአሁኑ ሰዓት በ2000000 በላይ ይሆናል ተብሎ ይገመታል።
ቅማንት የሚኖረው በላይ አርማጭሆ፣በጭልጋ፣በከፊል ደንቢያ፣በመተማ፣በጎንደር ዙሪያና በቋራ ወረዳዎች ሲሆን ማኅበረሰቡ የአማራና የትግሬ ጎሳዎች ወደ ኢትዮጵያ ከመምጣትና ከመስፈራቸው በፊት ቀድሞ ገብቶ ለአብዛኛዎች አካባቢዎች ስም የሰጠ የሰለጠነ ቋንቋ ባለቤት እንደሆነ በታሪክ መጽሐፍት ተፅፎ ይገኛል። ኢሲራክ ዘወንጌ ነኝ።
(ይህ ስለ ብሔር ወይም ሕዝብ የሆነ ጽሑፍ መሠረት ወይም መዋቅር ነው። እርስዎ ሊያስፋፉት ይችላሉ!)ቅማንት የኢትዮጵያ ብሔር ነው።