Abai

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Abai
Lugar d'Aragón
A ilesia de Sant Andreu d'Abai.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca  • Municipio	Lugar  Aragón  Uesca Chacetania Chaca
Partiu chudicial	Chaca
Población  • Total	42 hab. (2017)
Altaria  • Meyana	775 m.
Distancia  • 7 km  • 76 km	enta Chaca enta Uesca
Codigo postal	22700
Patrons	Sant Andreu apóstol
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Chaca Chaca-Berdún Sant Andreu
Coordenadas
Abai Abai en Aragón

Abai (Abay en castellano) ye un lugar aragonés en o termin municipal de Chaca, comarca d'a Chacetania y partiu chudicial de Chaca, en a provincia de Uesca. Fa parte d'a diocesi de Chaca y archidiocesi de Pamplona.

A suya población ye de 42 habitants (2017).

Cheografía

Abai, construyito a 775 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, ye situato a una distancia de 7 km a l'ueste de Chaca, a capital d'o municipio y d'a comarca, y a 76 km de distancia de Uesca, a capital d'a suya provincia.

Ye amán d'o río Aragón.

Historia

Seguntes Agustín Ubieto Arteta, a primera cita d'o lugar ye de 1042, recullita en a obra d'Eduardo Ibarra y Rodríguez Documentos correspondientes al reinado de Ramiro I (1034-1063), en Colección de documentos para el estudio de la Historia de Aragón, I (Zaragoza, 1904), y documenta as variants Abay, Abagi, Auai, Auay, Auagi, Auaye, Avay, Avagi y Avaye.

En 1042 o monesterio de Sant Hadrián de Sasau yera propietario de biens en Abai; en 1063 o rei d'Aragón Remiro I donó o lugar a lo capítol d'a seu de Chaca.

En 1915 Abai formó municipio independient, con as localidaz d'Ascara (adhibita a Abai en os anyos 1860), Banaguás y Guasiello. En 1944, seguntes o Decreto de 25 de chinero (Boletín Oficial del Estado de 10 de febrero) formó o municipio de Banaguás, chunto con Araguás d'o Solano y Caniars. Huei toz istos lugars fan parte d'o termin municipal de Chaca, dende a incorporación a Chaca de Banaguás, en 1963 (Decreto 1803/63, de 4 de chulio, Boletín Oficial del Estado numero 178, de 26 de chulio).

Demografía

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - 148 337(1) 335 301(2) 304 273 303

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 320 294 316 219 199(3) 152 89 - -

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - - 52 52 52 53

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 53 52 53 53 47 46 48 43 44

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 43 45 46 - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - - - - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

⁽¹⁾ Entre o censo de 1857 y l'anterior, crexe o termin d'o municipio porque incorpora a Ascara.

⁽²⁾ Entre o censo de 1877 y l'anterior, crexe o termin d'o municipio porque incorpora a Banaguás.

⁽³⁾ Entre o censo de 1950 y l'anterior, iste municipio disaparixe porque se agrupa en Banaguás.

Comunicacions

A traviés d'a carretera HU-V-2141, Abay se troba conectata con l'A-2605, una carretera local que marcha dende Chaca enta l'ueste, en pasando por Asieso, Guasiello y Banaguás antis de trobar-se con a HU-V-2141, continando enta l'este dica Caniars, Novés y Araguás d'o Solano, ta dimpués puyar enta o norte, por a val d'o río Estarrún, en pasando por O Fraixinal Alto, O Fraixinal Baixo (O Fraixinal), Lastiesas Baixas y Lastiesas Altas ta, contino, albandonar o termin muicipal de Chaca y marchar enta os Pirineus, en o termino municipal d'Aísa, a traviés d'Esposa.

Molimentos

Abside d'a ilesia de Sant Andreu d'Abai.

• Ilesia de Sant Andreu d'Abai, una ilesia d'estilo romanico, d'os sieglos XI y XII, enamplata en o sieglo XVI. Protechita con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural en 2002. Bi ha una cruz d'estilo renaixentista.
• O crismón d'a primitiva ilesia romanica de Sant Andreu, trobato en o suelo d'o lugar, que hue s'expone en l'interior d'o templo.

Fiestas

• 20 de chinero: Foguera de Sant Sabastián.
• 15 d'agosto: Fiestas de l'Asumpción d'a Virchen.
• 30 de noviembre: Fiestas de Sant Andreu apóstol, patrón d'Abai.

Vinclos externos

• (es) Web no oficial sobre Abay.
• (es) Abay en Románico aragonés.

Referencias