(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Dalmatas - Biquipedia, a enciclopedia libre Ir al contenido

Dalmatas

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Dalmatas  (†)
Rechions actuals
Dalmacia
Croacia
Montenegro
Idiomas
Dalmata
Relichión
Catolica
Mapa

Dalmacia

Os dalmatas[1] habitaban a costa d'a mar Hadriana dende Segna (un poco a lo sud de Fiume) dica Antìvaria u Cattaro y fuoron asimilatos por os croatas y os italianos de Dalmacia. Parlaban una luenga romanica pareixita a lo italiano. Yeran cristianos catolicos.

Ta más detalles, veyer l'articlo idioma dalmataveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O dalmata ye una luenga muerta dende o sieglo XIX. En Chadra o veneciano sustituyó pronto a lo dalmata, que duró mes en a Republica de Ragusa, actual Dubrovnik, plegando dica o sieglo XV, cuan lo sustituyó o croata. En Veglia o italiano veneciano y sobretot o croata sostituyoron a lo dalmata de tot en 1898 cuan morió o zaguer parlant.

Ye una luenga mes pareixita a lo italiano que a lo rumano, y a diferencia d'este no tien substrato daco-tracio. Sindembargo en bellas publicacions orichinarias de Rumanía u Croacia lo describen como una branca d'o rumano y dica confunden os dalmatas con os morlacos y istriorrumanos. A razón ye que en Rumanía bellas autoridaz academicas consideran l'arrumano, istrorrumano y meglenorrumano como dialectos d'o rumano, oficial en Rumanía y no tienen buena conoixencia d'a especificidat y orichen d'o dalmata. En o caso de bels academicos croatas relacionar os dalmatas con os morlacos ye situar a suya presencia en Dalmacia posterior a los eslaus y considerar-los plegatos dende l'interior d'os Balcans y no como a población nativa preeslava de Dalmacia.

Cuan cayó l'Imperio Romano d'Occident a población romanizada de Dalmacia creyó un estau romano efimero, que remató ser administrau dende Costantinoble. A provincia romana de Dalmatia s'estendillaba dende a mar Hadriana dica os ríos Drava y Danubio. En 567 os avaros heban conquiesto o reino d'os Chepidos y s'heban moviu, chunto con os eslaus sozmesos a ellos, ta Panonia. Os conflictos entre avaros y l'Imperio Romano d'Orient amaneixioron immediatament. Entre 605 y 615 os avaros y os suyos vasallos eslaus atacoron a peninsula d'os Balcans, os establimientos romanos de l'interior de Dalmacia cayoron debant d'os invasors y fuoron eliminaus. Dimpués d'as incursions d'avaros y eslaus a sociedat romana de Dalmatia y o Illiricum quedó desconchuntada en tierras de l'interior, quedando restinchida a islas y ciudaz costeras.

En 614 os invasors adrezoron a suya atención enta as ciudaz costeras de Dalmacia, en especial Salona, tan furament que a población costera evacuó a mayor parte d'as ciudaz d'o continent, fueras de Chadra y se trasladó t'a seguridat d'as islas costeras. Poco dimpués que las suyas ciudaz natals d'o continent hesen estau cremadas, os dalmatas tornoron a lo continent pa repoblar-lo. Os salonans s'establioron en Spalato (Split) dentro d'as parez d'o Palacio de Dioclecián. Os Epidaurans fundoron Ragusa. En as enrunas d'Acruvium fundoron Cattaro. Este escayeiximiento marcó o principio d'una nueva Dalmacia, mes chicota, agora confinada a la costa adriana. Se caracterizó por un herencio romano y ya a principios d'o sieglo VII por o cristianismo. As tierras de l'interior fuoron ocupadas y pobladas por eslaus pagans pa cutio. En o futuro os restos de poblacions romanizadas de l'interior serán asimiladas por os croatas, y en menor mida por os serbios que dimpués serán montenegrins y por os albaneses.

Dalmacia debió a suya exitencia continada a la suya propia resistencia. Bizancio yera incapaz de ninviar aduya a Dalmacia en os anyos crucials de 614-615. Dalmacia tenió conexions con Ravena. A seu bispal de Salona, en estau d'enruna fue trasladau ta Spalato, una diocesi baixo o Exarcato de Ravena. O poder d'os avaros desapareixió dimpués d'o falliu setio de l'anyo 627 y l'autoridat de Bizancio s'estendilló a los dalmatas y vecins eslaus mugants. En l'anyo 641 encomenzó a conversión d'os croatas costeros. En a decada de 720 Dalmacia yera en ubierta rebelión contra Bizancio dimpués d'un decreto que suprimiba a veneración d'iconos. En 751 os bizantins fuoron forachitaus de Ravena, Roma asumiba o control a a función de centro eclesiastico enta on Dalmacia s'adrezaba. Bizancio veyeba Dalmacia como provincia en a suya propia dreita, Thema Dalmacia en cuenta d'un anexo a Ravena.

En a costa serán os venecianos qui asimilarán a os dalmatas, d'una traza especialment primerenca en Chadra.

Referencias

[editar | modificar o codigo]

Bibliografía

[editar | modificar o codigo]
  • Carlo Tagliavini: Origenes de las lenguas neolatinas. Fondo de Cultura Economica.