Diferencies ente revisiones de «Té»

Té
Nome	Té
Detalles
Ingredientes	Tanín, agua y cafeína
Materiales usaos	agua caliente (es) ; hojas de té (es) ; azucre ; Tanín ; agua ; cafeína
Productu natural de	Camellia sinensis
Más información
Historia	historia del té (es)
Caráuter unicode	🍵, ☕ y ⛾
	[editar datos en Wikidata]

Navegar l'historial de mou interactivu

← Edición más antigua

Contenido eliminado Contenido añadido

VisualTestu wiki

En renglón

Revisión actual a fecha de 12:49 23 xun 2023

La pallabra té remanez del chinu 茶ちゃ, que tien delles pronunciaciones según seya'l dialeutu chinu usáu. Dos d'elles esportárense a otros países: "cha" y "te". Dalgunes llingües tomaron el vocablu "te", como l'asturianu, francés o l'inglés, y otres tomaron la forma "cha", como'l xaponés, rusu o portugués.

Carauterístiques

El té ye un arbustu. Tamién se denoma asina al fervinchu, ferviellu o infusión tresnáu a bas de les fueyes ensugaes y mazaes, o biltos del arbustu Camellia sinensis o Camellia viridis n'agua calecío, que s'usa como bebida, n'usos d'estimulante, estomacal y alimentariu. El té pue caltener tamién otres yerbes, especies o frutes usaes como saborguizantes.

L'arbustu tien munches ramificaciones, d'ente 1 y 2 metros d'altor, pue algamar inclusive los 12 m, magar que ye raro. Les fueyes son siempres verdes, lanceolaes haza delantre ya inclusive del revés u oblongovaes, d'unos 4 cm d'anchor y d'ente 3 a 12 cm de llargo, sobro les que resalta una fuerte ñerviación. Les flores tan en grupos de 2 ó 3 o bien aisllaes, de color blancu, atenllaes haza abaxo, y arumátiques. Les flores de Camellia japonica son irguíes.

L'arbustu xorreció montés a lo llargo de la historia, nel Estremu Oriente, magar qu'anguaño cultívase en munchos llugares aparte, si se fai nun tarrén pocu fértil, suel ser sobro una terraza. Suel descogollase'l centru y podalu pa que nun supere los 2 metros d'altor, y facer menos abegosa la xera de la recolleición. A partir del tercer añu, les fueyes puen collechase con redimientu.

Historia

El vezu de servise de les fueyes del té pa dar bon tastu al agua fervío, usóse per primer vegada na China alrodiu del añu 2500 e.C.. El té toma contautu colos europeos per primer vegada na India, cuando los portugueses aporten en 1497, darréu que na India l'usu del té taba abondo espardíu. El primer fardáu de té, debió d'aportar a Ámsterdam (Holanda), haza'l 1610, por iniciativa de la Compañía de les Indies Orientales. En Francia nun apaez hasta 1635 o 1636. N'Inglaterra, el té prieto aporta a traviés d'Holanda y de los cafeteros de Londres que lu punxeron de moda haza'l 1657.

El consumu de té namái algamó notoriedá, n'Europa nos años 1720-1730. Entama entós un tráficu direutu ente China y Europa, magar que namái una micada d'Europa oriental, Holanda ya Inglaterra, consumíen la nueva bebida. En Francia consumíase mui poco, Alemaña prefería el café y España yera entá menos aficionada. Pero col tiempu y l'aida de los comerciantes europeos, el té aportó a toles estayes del mundu, ya foren llugares pal so cultivu como llugares pal so consumu.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Té.
TeBebo.com El mundu del té, les sos variedaes, aspeutos culturales, menes de preparalu ya histories rellacionaes (castellán)
Té Roxu, artículu (castellán)
Innatia.com - El mundo del té Historia, propiedaes, salú y noticies alrodiu del mundu del té. (castellán)

@@ Llinia 1: / Llinia 1: @@
 {{1000}}
+{{ficha de comida}}
 [[Archivu:Bohea_Tea_tree.jpg|thumb|Planta del Té]]
 La pallabra '''té''' remanez del [[chinu]] 茶ちゃ, que tien delles pronunciaciones según seya'l dialeutu chinu usáu. Dos d'elles esportárense a otros países: "cha" y "te". Dalgunes llingües tomaron el vocablu "te", como l'[[asturianu]], [[francés]] o l'[[inglés]], y otres tomaron la forma "cha", como'l [[xaponés]], [[rusu]] o [[portugués]].
 == Carauterístiques ==
-El '''té''' ye un [[arbustu]]. Tamién se denoma asina al [[fervinchu]], [[ferviellu]] o [[infusión]] tresnáu a bas de les fueyes ensugaes y mazaes, o biltos del [[arbustu]] ''Camellia sinensis'' o ''Camellia viridis'' n'[[agua]] calecío, que s'usa como bebida, n'usos de [[estimulante]], [[estómadu|estomacal]] y [[alimentu|alimentariu]]. El té pue caltener tamién otres [[yerba|yerbes]], [[especia|especies]] o [[fruta|frutes]] usaes como saborguizantes.
+El '''té''' ye un [[arbustu]]. Tamién se denoma asina al [[fervinchu]], [[ferviellu]] o [[infusión]] tresnáu a bas de les fueyes ensugaes y mazaes, o biltos del [[arbustu]] ''Camellia sinensis'' o ''Camellia viridis'' n'[[agua]] calecío, que s'usa como bebida, n'usos d'[[estimulante]], [[estómadu|estomacal]] y [[alimentu|alimentariu]]. El té pue caltener tamién otres [[yerba|yerbes]], [[especie|especies]] o [[fruta|frutes]] usaes como saborguizantes.
-L'arbustu tien munches ramificaciones, d'ente 1 y 2 metros d'altor, pue algamar inclusu los 12 [[metru|m]], magar que ye raro. Les fueyes son siempres [[verde]]s, lanceolaes haza delantre ya inclusu del revés u ''oblongovaes'', d'unos 4 cm d'anchor y d'ente 3 a 12 cm de llargo, sobro les que resalta una fuerte ñerviación. Les flores tan en grupos de 2 ó 3 o bien aisllaes, de color [[blancu]], atenllaes haza abaxo, y arumátiques. Les flores de ''Camellia japonica'' son irguíes.
+L'arbustu tien munches ramificaciones, d'ente 1 y 2 metros d'altor, pue algamar inclusive los 12 [[metru|m]], magar que ye raro. Les fueyes son siempres [[verde]]s, lanceolaes haza delantre ya inclusive del revés u ''oblongovaes'', d'unos 4 cm d'anchor y d'ente 3 a 12 cm de llargo, sobro les que resalta una fuerte ñerviación. Les flores tan en grupos de 2 ó 3 o bien aisllaes, de color [[blancu]], atenllaes haza abaxo, y arumátiques. Les flores de ''Camellia japonica'' son irguíes.
-L'arbustu xorreció montés a lo llargo de la hestoria, nel [[Estremu Oriente]], magar qu'anguaño cultívase en munchos llugares aparte, si se fai nun tarrén pocu fértil, suel ser sobro una terraza. Suel descogollase'l centru y podalu pa que nun supere los 2 metros d'altor, y facer menos abegosa la xera de la recolleición. A partir del tercer añu, les fueyes puen collechase con redimientu.
+L'arbustu xorreció montés a lo llargo de la historia, nel [[Estremu Oriente]], magar qu'anguaño cultívase en munchos llugares aparte, si se fai nun tarrén pocu fértil, suel ser sobro una terraza. Suel descogollase'l centru y podalu pa que nun supere los 2 metros d'altor, y facer menos abegosa la xera de la recolleición. A partir del tercer añu, les fueyes puen collechase con redimientu.
-== Hestoria ==
+== Historia ==
 [[Archivu:Malaysia-tea plantation.jpg|thumb|left|250px|Plantación de té en Malasia.]]
-El vezu de servise de les fueyes del té pa dar bon tastu al agua fervío, usóse per primera vegada na [[China]] alrodiu del añu 2500 edC. El té toma contautu con los [[Europa|europeos]] per primera vegada na [[India]], cuando los [[Portugal|portugueses]] aporten en [[1497]], darréu que na India l'usu del té taba abondo espardíu. El primer fardáu de té, debió d'aportar a [[Amsterdam]] ([[Holanda]]), haza'l [[1610]], por iniciativa de la ''Compañía de les Indies Orientales''. En [[Francia]] nun apaez hasta [[1635]] o [[1636]]. N'[[Inglaterra]], el '''té prieto''' aporta a traviés d'Holanda y de los [[café|cafeteros]] de [[Londres]] que lu punxeron de moda haza'l [[1657]].
+El vezu de servise de les fueyes del té pa dar bon tastu al agua fervío, usóse per primer vegada na [[China]] alrodiu del añu 2500 e.C.. El té toma contautu colos [[Europa|europeos]] per primer vegada na [[India]], cuando los [[Portugal|portugueses]] aporten en [[1497]], darréu que na India l'usu del té taba abondo espardíu. El primer fardáu de té, debió d'aportar a [[Ámsterdam]] ([[Holanda]]), haza'l [[1610]], por iniciativa de la ''Compañía de les Indies Orientales''. En [[Francia]] nun apaez hasta [[1635]] o [[1636]]. N'[[Inglaterra]], el '''té prieto''' aporta a traviés d'Holanda y de los [[café|cafeteros]] de [[Londres]] que lu punxeron de moda haza'l [[1657]].
-El consumu de té namái algamó notoriedá, n'[[Europa]] nos años [[1720]]-[[1730]]. Entama entós un tráficu direutu ente [[China]] y [[Europa]], magar que namái una micada d'Europa oriental, Holanda ya Inglaterra, consumíen la nuea bebida. En [[Francia]] consumíase mui poco, [[Alemaña]] prefería el [[café]] y [[España]] yera entá menos aficionada. Pero col tiempu y l'aida de los comerciantes europeos, el té aportó a toles estayes del mundu, ya foren llugares pal so cultivu como llugares pal so consumu.
+El consumu de té namái algamó notoriedá, n'[[Europa]] nos años [[1720]]-[[1730]]. Entama entós un tráficu direutu ente [[China]] y [[Europa]], magar que namái una micada d'Europa oriental, Holanda ya Inglaterra, consumíen la nueva bebida. En [[Francia]] consumíase mui poco, [[Alemaña]] prefería el [[café]] y [[España]] yera entá menos aficionada. Pero col tiempu y l'aida de los comerciantes europeos, el té aportó a toles estayes del mundu, ya foren llugares pal so cultivu como llugares pal so consumu.
+== Ver tamién ==
+* [[Café]]
+* [[Ilex paraguariensis]]
+== Referencies ==
+{{llistaref}}
 == Enllaces esternos ==
 {{commons|Tea|Té}}
-* [http://www.tebebo.com TeBebo.com] El mundu del té, les sos variedaes, aspeutos culturales, menes de preparalu ya hestories rellacionaes {{es}}
+* [http://www.tebebo.com TeBebo.com] El mundu del té, les sos variedaes, aspeutos culturales, menes de preparalu ya histories rellacionaes {{es}}
 * [http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=647 Té Roxu, artículu] {{es}}
-* [http://www.innatia.com/s/c-te.html Innatia.com - El mundo del té] Hestoria, propiedaes, salú y noticies alrodiu del mundu del té. {{es}}
+* [http://www.innatia.com/s/c-te.html Innatia.com - El mundo del té] Historia, propiedaes, salú y noticies alrodiu del mundu del té. {{es}}
+{{control d'autoridaes}}
 [[Categoría:Té]]
-{{Enllaz AD|hu}}
-{{Enllaz AD|lt}}
-{{Enllaz AD|mk}}
-[[af:Tee]]
-[[am:ሻይ]]
-[[an:Té]]
-[[ar:شاي]]
-[[arz:شاى]]
-[[as:চাহ]]
-[[ay:Pulu]]
-[[az:Çay (içki)]]
-[[ba:Сәй]]
-[[bat-smg:Erbeta]]
-[[be:Гарбата]]
-[[be-x-old:Гарбата]]
-[[bg:Чай]]
-[[bh:चाय]]
-[[bn:চা]]
-[[br:Te]]
-[[bs:Čaj]]
-[[ca:Te]]
-[[chy:Véhpotséhohpe]]
-[[ckb:چا]]
-[[cs:Čaj]]
-[[cv:Чей]]
-[[cy:Te]]
-[[da:Te]]
-[[de:Tee]]
-[[diq:Çay]]
-[[dv:ސައި]]
-[[dz:ཇ]]
-[[el:Τσάι]]
-[[en:Tea]]
-[[eo:Teo]]
-[[es:Té]]
-[[et:Tee (jook)]]
-[[eu:Te (infusioa)]]
-[[fa:چای]]
-[[fi:Tee]]
-[[fiu-vro:Tii]]
-[[fr:Thé]]
-[[fur:Te]]
-[[ga:Tae]]
-[[gan:茶ちゃ]]
-[[gd:Tì]]
-[[gl:Té]]
-[[he:תה]]
-[[hi:चाय]]
-[[hr:Čaj]]
-[[ht:Te]]
-[[hu:Tea (ital)]]
-[[hy:Թեյ]]
-[[ia:The]]
-[[id:Teh]]
-[[io:Teo]]
-[[is:Te]]
-[[it:Tè]]
-[[ja:茶ちゃ]]
-[[jbo:tcati]]
-[[jv:Tèh]]
-[[ka:ჩაი]]
-[[kk:Шай]]
-[[kn:ಚಹಾ]]
-[[ko:차 (음료)]]
-[[krc:Чай]]
-[[ksh:Tee]]
-[[ku:Çay (vexwarin)]]
-[[la:Thea]]
-[[lad:Chai]]
-[[lb:Téi]]
-[[lbe:Чяй]]
-[[lij:Tè]]
-[[lt:Arbata]]
-[[lv:Tēja]]
-[[mk:Чај]]
-[[ml:ചായ]]
-[[mn:Цай]]
-[[mr:चहा]]
-[[ms:Teh]]
-[[mwl:Xá]]
-[[nds:Tee]]
-[[nds-nl:Tee (draank)]]
-[[ne:चिया]]
-[[nl:Thee (drank)]]
-[[nn:Te]]
-[[no:Te]]
-[[nrm:Thée]]
-[[nv:Chʼil ahwééh]]
-[[oc:Tè]]
-[[or:ଚା’]]
-[[pfl:Tee]]
-[[pl:Herbata]]
-[[pnb:چآ]]
-[[ps:چای]]
-[[pt:Chá]]
-[[qu:Tiy]]
-[[ro:Ceai]]
-[[ru:Чай]]
-[[rue:Чай]]
-[[sa:चायम्]]
-[[sah:Чэй]]
-[[scn:Tè]]
-[[sco:Tea]]
-[[sh:Čaj]]
-[[simple:Tea]]
-[[sk:Čaj]]
-[[sl:Čaj]]
-[[sq:Çaji]]
-[[sr:Чај]]
-[[srn:Te]]
-[[su:Entéh]]
-[[sv:Te]]
-[[sw:Chai]]
-[[szl:Tyj]]
-[[ta:தேநீர்]]
-[[te:తేనీరు]]
-[[tg:Чой]]
-[[th:ชา]]
-[[tpi:Ti]]
-[[tr:Çay (içecek)]]
-[[tt:Чәй]]
-[[uk:Чай]]
-[[ur:چائے]]
-[[uz:Choy]]
-[[vep:Čai]]
-[[vi:Trà]]
-[[war:Seminte]]
-[[yi:טיי]]
-[[zh:茶ちゃ]]
-[[zh-classical:茶ちゃ]]
-[[zh-min-nan:Tê]]
-[[zh-yue:茶ちゃ]]