Hortigüela
 Hortigüela | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella y Lleón | ||
| Provincia |  provincia de Burgos | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de Hortigüela (es)  | Juan Martin Marcos | ||
| Nome oficial | Hortigüela (es)[1] | ||
| Códigu postal |
09640 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 42°04′05″N 3°25′31″W / 42.068055555556°N 3.4252777777778°O | ||
  Hortigüela Hortigüela (España) | |||
| Superficie | 20.66 km² | ||
| Altitú | 941 m | ||
| Demografía | |||
| Población |
107 hab. (2023) - 71 homes (2019) - 34 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0.03% de provincia de Burgos | ||
| Densidá | 5,18 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| hortiguela.es | |||
 | |||
.svg)
Hortigüela ye una llocalidá y un conceyu[2] asitiaos na provincia de Burgos, comunidá autónoma de Castiella y Lleón (España), contorna de La Demanda, partíu xudicial de Salas de los Infantes, cabecera del conceyu del so nome.
Les sos fiestes patronales celébrense'l 15 y 16 d'agostu, díes de la Virxe y San Roque.
Una de les sos llocalidaes vecines ye Covarrubias que pertenez a la contorna del Arlanza. Nel termino municipal de Hortigüela, na carretera escontra Covarrubias (CL-110), atópase'l monesteriu de San Pedro de Arlanza, güei en ruines; na actualidá puede visitase.
En 1966 a metá de camín pela única carretera que coneuta Hortigüela y Covarrubias, foi ónde Sergio Leone, decidió rodar unu de los Western más famosos "El Bonu, el Malu y el Feu". Cuntó cola actuación de Clint Eastwood, Lee Van Cleef y Eli Wallach.
Concretamente nesta zona rodó la siguiente batalla de la película:
BATALLA DE LA PONTE LANGSTON Nesta secuencia, Tucu y El Rubio lleguen a una ponte en disputa ente sudistas y yanquis, ónde se llibra una batalla. Para llibrares de dambos bandos, unos infiltrados faen volar la ponte por aciu esplosivos. Sergio Leone invirtió gran parte de los sos recursos, pa rodar una escena espectacular (Non bien lloñe del Monesteriu de San Pedro de Arlanza). Cómo anéudota, la ponte voló pel aire tres la esplosión, la escena perfecta taba rodada. Pero por un descuidu téunicu les cámares nun taben grabando. Hubo que volver construyir tou en tiempu récor y pa esta vegada yá coles cámares funcionando, tener la escena rematada.
El rodaxe de tea filme supunxo na zona una gran inyeición económica naquel momentu. Los mozos y moces participaron cómo extras y ayudaron nel montaxe de les escenes, percibiendo una ensundiosa cuantía económica.
Historia
[editar | editar la fonte]El pueblu de Hortigüela asítiase nel corazón del valle del ríu Arlanza, na so marxe derecha. A él apuértase pola N-234, a 41 km de Burgos, o pola comarcal C-110 dende Lerma, a 35 km. La villa ta asitiada nun arrogante sabinar, al empiezu d'una de les zones más formoses del valle del Arlanza, nes estribaciones de la Sierra de les Mamblas, una zona onde abonden les cueves y los manantiales, como Fonte Azul, llugar llargamente conocíu polos espeleobuceadores.
L'orixe del nome de Hortigüela ye un tanto ambiguu, paez proceder o bien de les güertes qu'arrodien el pueblu, o de les Ortigues que crecen en dellos llugares. Lo cierto ye que'l poblamientu d'esta zona remontar a dómines prehistóriques, en cueves como cueva Millán o cueva la Ermita topáronse pervalibles restos arqueolóxicos del periodu Musteriense, amás de la esistencia d'un dolmen a veres del ríu San Martín. L'empiezu puramente dichu del pueblu asítiase nos entamos de Castiella col so primer Conde independiente, Fernán González, y la fundación del Monesteriu de San Pedro de Arlanza. Lo que güei ye un namái pueblo antes fueron 7 barrios esvalixaos (Hontecha, Trastorre, Barrio Peña, San Martín, Les Hazas, San Millán, Santa Gadea). Yá nel s. XX, a mediaos del sieglu, empecipióse la estracción minera de cobre, xunto al ríu Valparaíso, qu'anque probe, dio sustentu a delles families.
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]Monasterio San Pedro de Arlanza
[editar | editar la fonte]El monesteriu de San Pedro de Arlanza (Hortigüela, provincia de Burgos) foi fundáu por Gonzalo Fernández, padre de Fernán González nel añu 912. Ta consideráu como la "Trubiecu de Castiella" y unu de los cenobios más impresionantes que tuvo la Castiella condal.
Quixo Fernán González ser soterráu cola so esposa Sancha nesti llugar y equí permanecieron los sos restos desque finara en 970 hasta que, tres la desamortización eclesiástica de Mendizábal y el consiguiente abandonu de les dependencies monacales, fora necesariu en 1841 treslladar los sarcófagos a la Colexata de la vecina población de Covarrubias.
La ilesia, empezada nel añu 1080 y güei en ruines, tenía tres naves y tres ábsides a la cabecera, a lo menos nel primer planteamientu románicu. Nel góticu hubo cambeos que camudaron l'aspeutu xeneral del templu, anque se caltuvieron dellos capiteles del sieglu XI. Ente los restos de la monumental ilesia destaquen los trés ábsides semicirculares, con amplios presbiterios. Tamién se caltién la torre, llevantada a finales del sieglu XII, según parte del claustru, la sala capitular y el óculo de doble abocinamiento na parte cimera del hastial del imafronte. Esiste coles mesmes, la portada de la ilesia que foi treslladada al Muséu Arqueolóxicu Nacional en 1895. Nun ye ésta la única pieza patrimonial de que foi desaposiáu'l monesteriu: tamién, como se dixo, del sepulcru de los condes de Castiella Fernán González y Sancha, d'otru sepulcru románicu de gran guapura que la tradición diz pertenecer a Mudarra y que puede trate na Catedral de Burgos, de pervalibles frescos que s'esiben nel Muséu Metropolitanu de Nueva York y nel Muséu Nacional d'Arte de Cataluña, y d'otres obres d'arte de refecha rellación.
.jpg)
Ilesia Parroquial de l'Asunción
[editar | editar la fonte]La ilesia parroquial ye la de l'Asunción y ye de fábrica gótica, edificiu d'una sola nave, de dos tramos y un ábside cuadrangular, la bóveda ye de crucería con formes gótiques, teniendo una nave llateral a manera de cruceru, pero solu n'unu de los llaos, de los sieglos XVI al XVIII, señalándose'l final en 1724. Nun tien otra nave llateral nel cruceru, probablemente por falta d'espaciu pa la so construcción pel llau norte, polo que suelen llama-y “la manca”. Percima de la nave tresversal sur tien una construcción que forma la sacristía y nel llau opuestu otra, que ye'l bautisteriu. La torre ye'l sieglu XVI y adosada pel esterior hai una escalera d'accesu al campanariu, llamada de cascoxu, con pasos de piedra d'una sola pieza y de gran guapura.
Tien una pila bautismal de finales del sieglu XII, según unos, y del sieglu XIII, según otros, dos retablos barrocos, unu de primera dómina y otru más tardíu. El retablu de la nave mayor foi doráu en 1677. Tien dos cuerpos con cinco calles cada unu y un áticu. Esti retablu tuvo de tar primeramente n'otru llugar pos foi necesariu romper dellos nervios de la bóveda p'afae-y y probablemente viniera de San Pedro de Arlanza. Tien tamién delles talles, el crucificáu del áticu y dos talles más son retos d'un calvariu del sieglu XV, la talla de la Patrona ye gótica al igual que la d'un obispu, una talla de la Inmaculada, de fecha más tardida y otres talles barroques como la de San Sebastián. Son tamién barroques les pintures de San Pedro y San Pablo. La fornica pa esponer la custodia ye claramente barroca. Na capiya del brazu llateral sur hai dos retablos, el más notable ta dedicáu a la Virxe del Rosario, consta d'un cuerpu sobre base, con trés calles, d'estilu rococó, ye dicir de mediaos del sieglu XVIII.
Tien unes talles de santos dominicos de la dómina y la imaxe central de la virxe sedente col neñu del XVI o XVII. Tamién tien una talla dedicada a San Llorienzo. A los pies d'esta capiya hai otru retablu, qu'ocupó antaño'l llateral de la nave central, xusto frente a la nave sur y que representa nun cuerpu con trés calles a San Miguel Arcánxel y nos llaterales San Antón y güei San Millán, que foi baxáu de la ermita por razones de seguridá, magar tuvo San Sebastián, agora recolocado nel retablu de la nave central. Talles y retablu son del final del XVI o del XVII Tien tamién una cruz procesional, llabrada en plata, con abondosa filigrana del sieglu XVI. Asina mesmu hai que destacar que la ilesia tuvo 4 campanes, dos vendíes pa sufragar gastos de la Ilesia, que magar rotes teníen un gran valor históricu y otros dos calteníes perfectamente. Estes postreres del sieglu XVIII, aquelles yeren del XVII, siquier una, y fueron traíes de San Pedro de Arlanza, según reza la inscripción.
Gastronomía
[editar | editar la fonte]Lo típico del llugar son les sopes d'ayu, el cocíu de fabes coloraes, (olla podre), les cogordes na temporada, el rustíu de corderu, les morcielles y les truches, a lo qu'antes s'añedir los cámbaros autóctonos, güei sumíos.
Mediu ambiente
[editar | editar la fonte]El 83% del so términu (1712,94 Hectárees) queda afeutáu pola ZEPA Sabinares del Arlanza, onde destaquen les siguientes especies: utre leonado (Gyps fulvus) y alimoche (Neophron percnopterus).
En 2015 realizóse un plantíu d'árboles autóctonos nunos terrenes comunales, qu'a partir d'entós reciben el nome de Monte de Jorge Villalmanzo, n'homenaxe al poeta y xardineru burgalés. Inauguróse'l 6 d'avientu de 2015.[3]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Códigu INE 169
- ↑ Diario de Burgos, 7 d'avientu de 2015, p. 13.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Hortigüela.
Datos: Q1643581- Multimedia: Hortigüela