Şeyx Müfid: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
k HotCat vasitəsilə Kateqoriya:XI əsr ərəbləri əlavə olundu
 
(12 istifadəçi tərəfindən edilmiş 34 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Alim
{{Alim
|Adı = Şeyx Müfid
|adı = Şeyx Müfid
|Orijinal adı = Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman
|orijinal adı = Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman
|Şəkil =
|digər adları =
|Şəkil miqyası =
|şəkil =
|Şəkil məlumat =
|şəklin ölçüsü =
⚫
|şəklin izahı =
|Doğum tarixi = [[Miladi təqvim|M]]. [[27 İyun|27.06.]][[948]], [[Hicri təqvimi|HQ]]. 13.[[Zilhiccə|12.]]336<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
|piktoqram =
</ref>
|doğum tarixi = 27.6.948
|Doğum yeri = Uqbəra, [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
|doğum yeri = Uqbəra, [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]<ref name="ku">{{Cite web |title=Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə) |url=http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm |access-date=2013-06-02 |archive-date=2016-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307182842/http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm |url-status=live }}</ref>
</ref>
|vəfat tarixi = 12.1022
|Vəfatı = [[Miladi təqvim|M]]. ?.[[Dekabr|12.]][[1022]], [[Hicri təqvimi|HQ]]. ?.[[Ramazan|9.]]413<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
|vəfat yeri = [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]<ref name="ku"/>
</ref>
|vəfat səbəbi =
|Vəfat yeri = [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
|dəfn yeri =
</ref>
|Vətəndaşlıq =
|vətəndaşlığı =
|Milliyət = [[Ərəb]]
|milliyyəti = [[Ərəb]]
|Elm sahəsi = [[İslam]]
|həyat yoldaşı =
|Alma mater = <!--Qədim təhsil ocaqları-->
|uşağı =
|Təhsili = <!--Müasir təhsil ocaqları-->
|atası =
|İş yeri =
|anası =
|Elmi dərəcəsi =
|elm sahəsi = [[İslam]]
|Elmi vəzifəsi =
|elmi dərəcəsi =
|Elmi rəhbəri =
|elmi adı =
|iş yeri =
⚫
|Tanınmış yetirmələri =
|Tanınır = Şeyx Müfid
|alma-mater =
|Mükafatları =
|təhsili =
|İmzası =
|elmi rəhbəri =
⚫
|tanınmış yetirmələri =
⚫
|İmzanın eni =
|Sayt =
|tanınır = Şeyx Müfid, Nöman əl-Bağdadi
|mühüm layihələri =
|üzvlüyü =
|mükafatları =
|imzası =
|saytı =
|vikianbar =
}}
}}


{{İslam}}
{{İslam}}


'''Şeyx Müfid''' ({{lang-ar|الشيخ المفيد}}) və ya '''Məhəmməd ibn Məhəmməd''' (tam adı: ''Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman''<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
'''Şeyx Müfid''' ({{dil-ar|الشيخ المفيد}}) (tam adı: ''Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman əl-Bağdadi''<ref name="ku"/>; {{d.}} [[Hicri təqvimi|HQ]]. 13 [[Zilhiccə]] 336/ [[Miladi təqvim|M]]. 27 iyun 948, Uqbəra, [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]] — {{ö.}} [[Hicri təqvimi|HQ]]. [[Ramazan]] 413/ [[Miladi təqvim|M]]. [[Dekabr]] 1022, [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]) — [[ərəb]] əsilli [[islam]] alimi. [[Hicri təqvimi|HQ]]. IV–V yüzilliyin [[On iki imam şiəliyi]] əqidəli məşhur ilahiyyatçı alim.
</ref>; {{d.}} [[Hicri təqvimi|HQ]]. 13 [[Zilhiccə]] 336/ [[Miladi təqvim|M]]. [[27 İyun]] [[948]], Uqbəra, [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]] - {{ö.}} [[Hicri təqvimi|HQ]]. [[Ramazan]] 413/ [[Miladi təqvim|M]]. [[Dekabr]] [[1022]], [[Bağdad]], [[İraq]], [[Ərəb Xilafəti]]) — [[ərəb]] əsilli [[islam]] alimi. [[Hicri təqvimi|HQ]]. IV-V yüzilliyin [[Şiəlik|Şiə]]-[[Cəfərilik|Cəfəri]] məzhəbinin məşhur ilahiyyatçı alimi.


== Həyatı ==
== Həyatı ==
⚫
Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman 27 iyun 948-ci ildə [[Bağdad]] şəhərinin Uqbəra bölgəsində dindar ailədə dünyaya gəlmişdir.<ref>Şeyx Nəccaşi, "Rical"</ref> Uşaq yaşlarından təhsilini davam etdirmək üçün atası ilə birlikdə [[Bağdad]]'a köçmüşdür. [[Dekabr]] 1022-ci ildə Bağdad şəhərində vəfat etmiş və [[Kazımeyn]]də [[cəfəri (əqidə)|cəfəri şiələrinin]] [[On iki imam|9-cu imamı]] [[İmam Cavad|Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi]]'nin hərəmində onun ayaq tərəfində dəfn olunmuşdur. [[Şeyx Tusi]]'nin dediyinə görə cənazəsinə 80 minə yaxın insan qatılmış, cənazə namazını tələbəsi və o dönəmin məşhur alimlərindən [[Seyid Mürtəza]] qılmışdır.<ref name="ku"/>

⚫
Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman [[27 İyun]] [[948]]-ci ildə [[Bağdad]] şəhərinin Uqbəra bölgəsində dindar ailədə dünyaya gəlmişdir.<ref>Şeyx Nəccaşi, "Rical"</ref> Uşaq yaşlarından təhsilini davam etdirmək üçün atası ilə birlikdə [[Bağdad]]'a köçmüşdür. [[Dekabr]] [[1022]]-ci ildə Bağdad şəhərində vəfat etmiş və [[Kazımeyn]]də [[cəfəri (əqidə)|cəfəri şiələrinin]] [[On iki imam|9-cu imamı]] [[İmam Cavad|Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi]]'nin hərəmində onun ayaq tərəfində dəfn olunmuşdur. [[Şeyx Tusi]]'nin dediyinə görə cənazəsinə 80 minə yaxın insan qatılmış, cənazə namazını tələbəsi və o dönəmin məşhur alimlərindən [[Seyid Mürtəza]] qılmışdır.<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
</ref>


== Təhsili ==
== Təhsili ==
⚫
İlk təhsilini öz ailəsində almışdır. Valideynləri dini savada malik şəxslər olmuşlar. Daha sonra [[Bağdad]]a gedərək təhsilini orada davam etdirmiş və kəlam, fiqh və üsul sahəsində öndə olan bir şəxs kimi yetişmişdir. Hədis elmini çox yaxşı öyrənə bildiyinə görə artıq 5 yaşında o dövrün məşhur alimlərindən [[İbn Əbu İlyas]]'dan hədis nəql etmək üçün icazə almışdır. 8 yaşı tamam olmamış o dövrün alimlərindən [[İbn Səmmak]]'dan hədis rəvayət etməyə başlamışdır.<ref name="ku"/><ref>əl Bağdadi ,"Tarixi Bağdad", c. 7, səh. 449</ref>

⚫
İlk təhsilini öz ailəsində almışdır. Valideyinləri dini savada malik şəxslər olmuşlar. Daha sonra [[Bağdad]]a gedərək təhsilini orada davam etdirmiş və kəlam, fiqh və üsul sahəsində öndə olan bir şəxs kimi yetişmişdir. Hədis elmini çox yaxşı öyrənə bildiyinə görə artıq 5 yaşında o dövrün məşhur alimlərindən [[İbn Əbu İlyas]]'dan hədis nəql etmək üçün icazə almışdır. 8 yaşı tamam olmamış o dövrün alimlərindən [[İbn Səmmak]]'dan hədis rəvayət etməyə başlamışdır.<ref>əl Bağdadi ,"Tarixi Bağdad", c. 7, səh. 449</ref><ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
</ref>


=== Müəllimləri ===
=== Müəllimləri ===

Bağdadda 70-dən çox müəllimdən dərs almışdır. Onlardan bəziləri :
Bağdadda 70-dən çox müəllimdən dərs almışdır. Onlardan bəziləri :


# Əbu Yasir Müzəffər b. Məhəmməd - [[Hədis]] və [[əqidə]]
# Əbu Yasir Müzəffər b. Məhəmməd — [[Hədis]] və [[əqidə]]
# İbni Cüneyd-i Əsqafi - [[Hədis]] və [[əqidə]]
# İbni Cüneyd-i Əsqafi — [[Hədis]] və [[əqidə]]
# Cəfər b. Məhəmməd b. Qavlu-veyh Qumi - [[fiqh]]
# Cəfər b. Məhəmməd b. Qavlu-veyh Qumi — [[fiqh]]
# Məhəmməd b. İmran Mərzbani - Hədis/rəvayət
# Məhəmməd b. İmran Mərzbani — Hədis/rəvayət
# İbn-i Davud Qumi - Hədis/rəvayət
# İbn-i Davud Qumi — Hədis/rəvayət
# İbn-i Həmzə Təbəri - Hədis/rəvayət
# İbn-i Həmzə Təbəri — Hədis/rəvayət
# [[Şeyx Səduq]] - Hədis/rəvayət
# [[Şeyx Səduq]] — Hədis/rəvayət
# İbn Vəlid Qumi
# İbn Vəlid Qumi
# Əbu Qalib Zirari
# Əbu Qalib Zirari
# Əbu Əli Süli Bəsri
# Əbu Əli Süli Bəsri
# Əbu Əbdullah Səfvani
# Əbu Əbdullah Səfvani

<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
</ref>


=== Tələbələri ===
=== Tələbələri ===
⚫
# [[Seyid Mürtəza Ələmül-hüda]]

# [[Seyid Rəzi]]
⚫
# [[Seyyid Mürtəza]] Ələmül-hüda
# [[Şeyx Rəzi|Şeyx Seyyid Rəzi]]
# [[Şeyx Nəccaşi]]
# [[Şeyx Nəccaşi]]
# [[Şeyx Tusi]]
# [[Şeyx Tusi]]
Sətir 74: Sətir 70:


== Dini-siyasi fəaliyyəti ==
== Dini-siyasi fəaliyyəti ==
⚫
[[Ərəb Xilafəti]]'ndə Raşidi xəlifələrin hökumətindən sonra sıra ilə hakimiyyətə gələn [[Əməvilər]] və [[Abbasilər]] sülaləsi dövründə bütün xilafət ərazisində [[On iki imam|on iki şiə imamları]] və onların tərəfdarları ([[şiə]]lər) təqib olunur, həbs olunur və öldürülürdülər. Şeyx Müfid dönəmində, yəni X–XI əsrlərdə isə [[Ərəb Xilafəti]]'nin [[İraq]] başda olmaqla bir çox ərazilərdə təsir qüvvəsi azalmışdı. [[İsmaili şiəsi]] olan Fatimi xəlifələr [[Misir]]'də, Seyfi dövlə Həmdani xəlifələr [[Şam]]da, [[şiə]] [[Buveyhilər sülaləsi]] isə [[İran]] və [[İraq]]'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və nəticədə [[Şiəlik|şiə]] alimləri və əhalisi rahat fəaliyyətə keçmişdilər.


⚫
945-ci ildə [[şiə]] Əhməd Muizuddövlə [[Bağdad|Bağdad'da]] hakimiyyəti ələ keçirmiş və [[Buveyhilər sülaləsi]] haimiyyətə gəlmişdir. Bu hadisədən sonra [[İraq şiələri]] daha rahat şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Bu zamana qədər gizli şəkildə təşkil olunan və qeyd olunan [[Aşura]] mərasimi və [[Qədir-Xum]] bayramı ilk dəfə olaraq [[Hicri təqvimi|HQ]]. 352-ci ildə rəsmi şəkildə təşkil olunmuş və qeyd edilmişdir. 978-ci ildə [[Buveyhilər sülaləsi|Buveyhilər]] hökumətinin başına Azududdövlə keçdi və bununla [[İraq şiələri]]nin fəaliyyəti, azadlığı daha da artdı. Bütün bu yaşananlarla yanaşı Şeyx Müfid də [[Şiəlik|şiə]] aləminin başçılarından birinə çevrilmişdir. Azududdövlə'nin vəfatından sonra isə [[Buveyhilər sülaləsi]] hökuməti zəifləməyə, [[şiə]]lərə qarşı təzyiqlər isə yenidən artmağa başlamışdır. [[Hicri təqvimi|HQ]]. 381-ci ildə [[Ərəb Xilafəti]]ndə [[Abbasilər|Abbasi]] Qadir'in hakimiyyətə gəlməsindən sonra isə [[Buveyhilər sülaləsi]] hökumətinin gücü daha da azalmış və məzhəb münaqişələri yenidən qızışmışdır. Şüyx Müfid isə bütün bu hadisələrlə yanaşı öz rəhbərliyini davam etdirir və istər dini sahədə istərsə də siyasi sahədə öz fəallığını qoruyub saxlamışdır.<ref name="ku"/>
⚫
[[Ərəb Xilafəti]]'ndə Raşidi xəlifələrin hökümətindən sonra sıra ilə hakimiyyətə gələn [[Əməvilər]] və [[Abbasilər]] sülaləsi dövründə bütün xilafət ərazisində [[On iki imam|on iki şiə imamları]] və onların tərəfdarları ([[Şiə|şiələr]]) təqib olunur, həbs olunur və öldürülürdülər. Şeyx Müfid dönəmində, yəni 10-11-ci yüzilliklərdə isə [[Ərəb Xilafəti]]'nin [[İraq]] başda olmaqla bir çox ərazilərdə təsir qüvvəsi azalmışdı. [[İsmaili şiəsi]] olan Fatimi xəlifələr [[Misir]]'də, Seyfi dövlə Həmdani xəlifələr [[Şam]]'da, Ali Buyə isə [[İran]] və [[İraq]]'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və nəticədə [[Şiəlik|şiə]] alimləri və əhalisi rahat fəaliyyətə keçmişdilər.

⚫
[[Hicri təqvimi|HQ]]. 334-cü ildə Əhli Beyt tərəfdarlarından Əhməd Muizuddövlə Bağdad'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və Ali Buyə hökümətini qurmuşdu. Bu hadisədən sonra İraq şiələri daha rahat şəkildə fəaliyyət göstərməyə başladı. Bu zamana qədər gizli şəkildə təşkil olunan və qeyd olunan Aşura mərasimi və Qədir-Xum bayramı ilk dəfə olaraq [[Hicri təqvimi|HQ]]. 352-ci ildə rəsmi şəkildə təşkil olundu və qeyd edildi. [[Hicri təqvimi|HQ]]. 367-ci ildə Ali Buyə hökümətinin başına Azududdövlə keçdi və bununla İraq şiələrinin fəaliyyəti, azadlığı daha da artdı. Bütün bu yaşananlarla yanaşı Şeyx Müfid də şiə aləminin başçılarından birinə çevrildi. Azududdövlə'nin vəfatından sonra isə Ali Buyə höküməti zəifləməyə, şiələrə qarşı təzyiqlər isə yenidən artmağa başladı. [[Hicri təqvimi|HQ]]. 381-ci ildə Ərəb Xilafətində Abbasi Qadir'in hakimiyyətə gəlməsindən sonra isə Ali Buyə hökümətinin gücü daha da azaldı və məzhəb münaqişələri yenidən qızışdı. Şüyx Müfid isə bütün bu hadisələrlə yanaşı öz rəhbərliyini davam etdirir və istər dini sahədə istərsə də siyasi sahədə öz fəallığını qoruyub saxlayırdı.<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]
</ref>


=== Yaşıl məktublar ===
=== Yaşıl məktublar ===

Bəzi rəvayətlərə görə Şeyx Müfid [[Cəfəri (əqidə)|şiələrin]] [[On iki imam|12-ci və sonuncu, qeybdə olan imamı]] [[İmam Mehdi|Məhəmməd ibn Həsən əl-Mehdiyə]] 2 məktub göndərmiş və cavab almışdır. Həmin məktublar [[İslam]]/[[Şiəlik|Şiə]] aləmində "Yaşıl məktublar" adlanır. İlk məktubu [[Hicri təqvimi|HQ]]. 416-cı ilin [[Səfər]] ayında yazmış və ona belə bir cavab almışdır:
Bəzi rəvayətlərə görə Şeyx Müfid [[Cəfəri (əqidə)|şiələrin]] [[On iki imam|12-ci və sonuncu, qeybdə olan imamı]] [[İmam Mehdi|Məhəmməd ibn Həsən əl-Mehdiyə]] 2 məktub göndərmiş və cavab almışdır. Həmin məktublar [[İslam]]/[[Şiəlik|Şiə]] aləmində "Yaşıl məktublar" adlanır. İlk məktubu [[Hicri təqvimi|HQ]]. 416-cı ilin [[Səfər]] ayında yazmış və ona belə bir cavab almışdır:


{{Sitatın əvvəli}}
{{Sitatın əvvəli}}


Hörmətli əmin və hidayətə çatmış qardaşım Şeyx Müfid.<ref>Şeyx Təbərsi, "Müstədrəku əl Vəsail", c. 3, səh. 517-518.</ref>
Hörmətli əmin və hidayətə çatmış qardaşım Şeyx Müfid.<ref>Şeyx Təbərsi, "Müstədrəku əl Vəsail", c. 3, səh. 517–518.</ref>


{{Sitatın sonu}}
{{Sitatın sonu}}
Sətir 95: Sətir 88:
Ey haqq yardımçısı, sədaqət və doğruluqla Allah'a dəvət edən, Allah'ın salamı üzərinə olsun
Ey haqq yardımçısı, sədaqət və doğruluqla Allah'a dəvət edən, Allah'ın salamı üzərinə olsun
{{Sitatın sonu}}
{{Sitatın sonu}}
<ref name="ku"/>
<ref name="list1">[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]</ref>


=== Əsərləri ===
=== Əsərləri ===

Məşhur tələbəsi Şeyx Tusinin məlumatına görə əsərləri 200-dən çoxdur. Onlardan məşhurları bunlardır:
Məşhur tələbəsi Şeyx Tusinin məlumatına görə əsərləri 200-dən çoxdur. Onlardan məşhurları bunlardır:


Sətir 108: Sətir 100:
# "Nusrət fi Fəzlil-Quran"
# "Nusrət fi Fəzlil-Quran"
# "Əvail əl-Məqalа"
# "Əvail əl-Məqalа"
# [[Əl İrşad|"əl İrşad fi Mərifəti Hucəcillah ala əl İbad"]]
# "[[Əl-İrşad|əl-İrşad fi Mərifəti Hucəcillah ala əl-İbad]]"


== Haqqında deyilənlər ==
== Haqqında deyilənlər ==

{{Sitatın əvvəli}}
{{Sitatın əvvəli}}


Fqihi bir mövzuda ustad ilə tələbəsi arasında (Şeyx Müfid və [[Seyyid Mürtəza]]) fikir ayrılığı yaranır. Hər ikisi də öz dəlilləri ilə mövzunu sübut etməyə çalışırlar. Ancaq məsələ bir nəticəyə gəlmədən həlsiz qalır. Mövzsunu [[İmam Əli]]'nin (ə.s.) hakimlik etməsini istəyirlər. Məsələni yazıb [[İmam Əli]]'nin (ə.s.) mübarək məzarına qoyurlar. Ertəsi gün gedib baxanda görürlər ki, gözəl bir əlyazma ilə belə yazılıb: "Ey Şeyx, sən, güvəndiyim birisən, ancaq bu mövzuda haq, oğlum [[Seyyid Mürtəza]]'dan tərəfdir.<ref>"Qasasu əl Üləma", səh. 399-403.</ref>
Fqihi bir mövzuda ustad ilə tələbəsi arasında (Şeyx Müfid və [[Seyid Mürtəza Ələmül-hüda|Seyid Mürtəza]]) fikir ayrılığı yaranır. Hər ikisi də öz dəlilləri ilə mövzunu sübut etməyə çalışırlar. Ancaq məsələ bir nəticəyə gəlmədən həlsiz qalır. Mövzsunu [[İmam Əli]]'nin (ə.s.) hakimlik etməsini istəyirlər. Məsələni yazıb [[İmam Əli]]'nin (ə.s.) mübarək məzarına qoyurlar. Ertəsi gün gedib baxanda görürlər ki, gözəl bir əlyazma ilə belə yazılıb: "Ey Şeyx, sən, güvəndiyim birisən, ancaq bu mövzuda haq, oğlum [[Seyid Mürtəza Ələmül-hüda|Seyid Mürtəza]]dan tərəfdir."<ref>"Qasasu əl Üləma", səh. 399–403.</ref>


{{Sitatın sonu}}
{{Sitatın sonu}}
Sətir 143: Sətir 134:


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad stili}}

{{İstinad siyahısı|2}}
{{İstinadlar}}


== Mənbə ==
== Mənbə ==
* Kerim Uçar, "Şii alimlerinin biografisi", Berlin-2007, 1. cilt, [https://web.archive.org/web/20160305144049/http://islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm ŞEYH MÜFİD (R.A)]

* Avni İlhan, İslâm Ansiklopedisi, 2006, cilt: 31, [https://web.archive.org/web/20161023220905/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c31/c310348.pdf sayfa: 502–503]
* [http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/siaalimleri1/seyh_mufid_ra.htm Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)]


== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==

* [[Əl İrşad]]
* [[Əl İrşad]]
* [[Şiə məzhəbinin alimləri siyahısı]]
* [[Şiə məzhəbinin alimləri siyahısı]]
Sətir 159: Sətir 149:
[[Kateqoriya:Bağdadda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Bağdadda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Bağdadda vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:Bağdadda vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:XI əsr ərəbləri]]

Səhifəsinin 14:15, 4 yanvar 2024 tarixinə olan son versiyası

Şeyx Müfid
Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman
Doğum tarixi
Doğum yeri Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti[1]
Vəfat tarixi (74 yaşında)
Vəfat yeri Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti[1]
Milliyyəti Ərəb
Elm sahəsi İslam
Tanınmış yetirməsi Şeyx Tusi
Tanınır Şeyx Müfid, Nöman əl-Bağdadi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
İslam
İslamda iman
Allah  • Allahın varlığı və təkliyi  • Mələklər  • Müqəddəs kitablar  • Məhəmməd peyğəmbər və digər peyğəmbərlər  • İmamət  • Axirət  • Kəlmeyi-şəhadət
Firuiddin
Namaz  • Zəkat  • Xüms  • Oruc  • Həcc
İslamda xüsusi günlər
Besət bayramı • Ramazan bayramı  • Qurban bayramı  • Qədir-Xum
Quran
Sünni  • Hədis  • Təsəvvüf  · Fiqh  • Kəlam  • Şəriət
İslam tarixi
Əhli-Beyt  • Səhabə  • Şiəlik • Sünnilik  • Xaricilik  • Dörd xəlifə  • İmamət  • Məhəmməd
Portal     Kateqoriya     Vikilüğət     Vikisitat     Vikimənbə     Vikixəbər     Commons

Şeyx Müfid (ərəb. الشيخ المفيد‎) (tam adı: Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman əl-Bağdadi[1]; d.  HQ. 13 Zilhiccə 336/ M. 27 iyun 948, Uqbəra, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti — ö.  HQ. Ramazan 413/ M. Dekabr 1022, Bağdad, İraq, Ərəb Xilafəti) — ərəb əsilli islam alimi. HQ. IV–V yüzilliyin On iki imam şiəliyi əqidəli məşhur ilahiyyatçı alim.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Nöman 27 iyun 948-ci ildə Bağdad şəhərinin Uqbəra bölgəsində dindar ailədə dünyaya gəlmişdir.[2] Uşaq yaşlarından təhsilini davam etdirmək üçün atası ilə birlikdə Bağdad'a köçmüşdür. Dekabr 1022-ci ildə Bağdad şəhərində vəfat etmiş və Kazımeyndə cəfəri şiələrinin 9-cu imamı Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi'nin hərəmində onun ayaq tərəfində dəfn olunmuşdur. Şeyx Tusi'nin dediyinə görə cənazəsinə 80 minə yaxın insan qatılmış, cənazə namazını tələbəsi və o dönəmin məşhur alimlərindən Seyid Mürtəza qılmışdır.[1]

Təhsili

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk təhsilini öz ailəsində almışdır. Valideynləri dini savada malik şəxslər olmuşlar. Daha sonra Bağdada gedərək təhsilini orada davam etdirmiş və kəlam, fiqh və üsul sahəsində öndə olan bir şəxs kimi yetişmişdir. Hədis elmini çox yaxşı öyrənə bildiyinə görə artıq 5 yaşında o dövrün məşhur alimlərindən İbn Əbu İlyas'dan hədis nəql etmək üçün icazə almışdır. 8 yaşı tamam olmamış o dövrün alimlərindən İbn Səmmak'dan hədis rəvayət etməyə başlamışdır.[1][3]

Müəllimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bağdadda 70-dən çox müəllimdən dərs almışdır. Onlardan bəziləri :

  1. Əbu Yasir Müzəffər b. Məhəmməd — Hədis və əqidə
  2. İbni Cüneyd-i Əsqafi — Hədis və əqidə
  3. Cəfər b. Məhəmməd b. Qavlu-veyh Qumi — fiqh
  4. Məhəmməd b. İmran Mərzbani — Hədis/rəvayət
  5. İbn-i Davud Qumi — Hədis/rəvayət
  6. İbn-i Həmzə Təbəri — Hədis/rəvayət
  7. Şeyx Səduq — Hədis/rəvayət
  8. İbn Vəlid Qumi
  9. Əbu Qalib Zirari
  10. Əbu Əli Süli Bəsri
  11. Əbu Əbdullah Səfvani

Tələbələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Seyid Mürtəza Ələmül-hüda
  2. Seyid Rəzi
  3. Şeyx Nəccaşi
  4. Şeyx Tusi
  5. Əbul Fətih Kəraciki
  6. Əbu Yalə Cəfər

Dini-siyasi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərəb Xilafəti'ndə Raşidi xəlifələrin hökumətindən sonra sıra ilə hakimiyyətə gələn Əməvilər və Abbasilər sülaləsi dövründə bütün xilafət ərazisində on iki şiə imamları və onların tərəfdarları (şiələr) təqib olunur, həbs olunur və öldürülürdülər. Şeyx Müfid dönəmində, yəni X–XI əsrlərdə isə Ərəb Xilafəti'nin İraq başda olmaqla bir çox ərazilərdə təsir qüvvəsi azalmışdı. İsmaili şiəsi olan Fatimi xəlifələr Misir'də, Seyfi dövlə Həmdani xəlifələr Şamda, şiə Buveyhilər sülaləsi isə İran və İraq'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və nəticədə şiə alimləri və əhalisi rahat fəaliyyətə keçmişdilər.

945-ci ildə şiə Əhməd Muizuddövlə Bağdad'da hakimiyyəti ələ keçirmiş və Buveyhilər sülaləsi haimiyyətə gəlmişdir. Bu hadisədən sonra İraq şiələri daha rahat şəkildə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Bu zamana qədər gizli şəkildə təşkil olunan və qeyd olunan Aşura mərasimi və Qədir-Xum bayramı ilk dəfə olaraq HQ. 352-ci ildə rəsmi şəkildə təşkil olunmuş və qeyd edilmişdir. 978-ci ildə Buveyhilər hökumətinin başına Azududdövlə keçdi və bununla İraq şiələrinin fəaliyyəti, azadlığı daha da artdı. Bütün bu yaşananlarla yanaşı Şeyx Müfid də şiə aləminin başçılarından birinə çevrilmişdir. Azududdövlə'nin vəfatından sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökuməti zəifləməyə, şiələrə qarşı təzyiqlər isə yenidən artmağa başlamışdır. HQ. 381-ci ildə Ərəb Xilafətində Abbasi Qadir'in hakimiyyətə gəlməsindən sonra isə Buveyhilər sülaləsi hökumətinin gücü daha da azalmış və məzhəb münaqişələri yenidən qızışmışdır. Şüyx Müfid isə bütün bu hadisələrlə yanaşı öz rəhbərliyini davam etdirir və istər dini sahədə istərsə də siyasi sahədə öz fəallığını qoruyub saxlamışdır.[1]

Yaşıl məktublar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi rəvayətlərə görə Şeyx Müfid şiələrin 12-ci və sonuncu, qeybdə olan imamı Məhəmməd ibn Həsən əl-Mehdiyə 2 məktub göndərmiş və cavab almışdır. Həmin məktublar İslam/Şiə aləmində "Yaşıl məktublar" adlanır. İlk məktubu HQ. 416-cı ilin Səfər ayında yazmış və ona belə bir cavab almışdır:

Hörmətli əmin və hidayətə çatmış qardaşım Şeyx Müfid.[4]

İkinci məktubu isə Cümə axşamı 23 Zilhiccədə almışdır:

Rəhimli və Rəhman olan Allahın adı ilə Ey haqq yardımçısı, sədaqət və doğruluqla Allah'a dəvət edən, Allah'ın salamı üzərinə olsun

[1]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşhur tələbəsi Şeyx Tusinin məlumatına görə əsərləri 200-dən çoxdur. Onlardan məşhurları bunlardır:

  1. "Müqniə"
  2. "Fəraizuş-Şeyriyyə"
  3. "Əhkam ən-Nisa"
  4. "Kəlam fi Dəlail əl-Quran"
  5. "Vucuhu İcazil-Quran"
  6. "Nusrət fi Fəzlil-Quran"
  7. "Əvail əl-Məqalа"
  8. "əl-İrşad fi Mərifəti Hucəcillah ala əl-İbad"

Haqqında deyilənlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fqihi bir mövzuda ustad ilə tələbəsi arasında (Şeyx Müfid və Seyid Mürtəza) fikir ayrılığı yaranır. Hər ikisi də öz dəlilləri ilə mövzunu sübut etməyə çalışırlar. Ancaq məsələ bir nəticəyə gəlmədən həlsiz qalır. Mövzsunu İmam Əli'nin (ə.s.) hakimlik etməsini istəyirlər. Məsələni yazıb İmam Əli'nin (ə.s.) mübarək məzarına qoyurlar. Ertəsi gün gedib baxanda görürlər ki, gözəl bir əlyazma ilə belə yazılıb: "Ey Şeyx, sən, güvəndiyim birisən, ancaq bu mövzuda haq, oğlum Seyid Mürtəzadan tərəfdir."[5]

Şeyx Müfid bizim ustadımızdır. Onun fiqh, hədis, kəlam və bir çox elmlərdə üstünlüyü biz söyləyə biləcəyimizdən də çoxdur."[6]

"İbn Müəllim kimi məşhur olan Şeyx Müfid imamiyyə məktəbinin mütəkəllimlərindəndir. Öz zamanında məzhəbin mərcəyi olmuşdur. Fiqh və kəlamda hər kəsdən üstündür. Gözəl hafizəsi və dəqiq zehni var idi. Şəri suallara dəqiq və məntiqli izahla cavab verərdi. Onun kiçikli-böyüklü iki yüzdən çox əsəri var."[7]

"O, çox abid, zahid və huş əhli idi. Həmişə elm öyrənir və öyrədirdi. Alimlərin çoxu ondan faydalanırdı. Onun bütün şiələr üzərində haqqı vardır. "[8]

" O, imamiyyənin böyüklərindəndir.О. fiqh və kəlamda hamıdan üstün idi. Çox namaz qılır, oruc tutur, həmişə səliqəli gəzirdi. Yetmiş аltı il yaşadı və özündən sonra 200-dən çox əsər qoydu. Ramazan ayında vəfat etdi. Dəfn mərasimi çox möhtəşəm oldu. Оrаdа 80 mindən çox adam iştirak etmişdi."

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Kərim Uçar, "Şiə alimlərinin bioqrafiyası", Berlin-2007, 1. cild, Şeyx Müfid (r.ə.) (türkcə)". 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-06-02.
  2. ↑ Şeyx Nəccaşi, "Rical"
  3. ↑ əl Bağdadi ,"Tarixi Bağdad", c. 7, səh. 449
  4. ↑ Şeyx Təbərsi, "Müstədrəku əl Vəsail", c. 3, səh. 517–518.
  5. ↑ "Qasasu əl Üləma", səh. 399–403.
  6. ↑ Şeyx Nəccaşi
  7. ↑ Şeyx Tusi, "əl-Fihrist"
  8. ↑ Əhməd b. Hacər Əsqəlani

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şeyx_Müfid&oldid=7388738"