Almaniya Avstriyası
| Almaniya Avstriyası | |||
|---|---|---|---|
| |||
 |
|||
| Rəsmi dilləri | |||
| Paytaxt | Vyana | ||
| İdarəetmə forması | respublika | ||
| • Əhali |
|
||
| Valyuta | Avstriya kronu | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
.svg)
Almaniya Avstriyası Respublikası (alm. Republik Deutschösterreich və ya Deutsch-Österreich) — Mərkəzi Avropada tarixi və tanınmamış dövlət. Bu, Birinci Dünya müharibəsindən sonra Avstriya-Macarıstanın nəticəsində əsasən almandilli və etnik alman əhalisi olan ərazilər üçün əsas dövlət kimi ortaya çıxmış və Almaniya ilə birləşmə planlarını özündə əks etdirirdi. Ölkə 118,311 km2 ərazini əhatə etmişdir və 10,4 milyon əhalisi var idi.
Bununla belə, praktikada onun səlahiyyəti Sisleytaniyanın əsasını təşkil edən Dunayboyu və Alp vilayətləri ilə məhdudlaşırdı. İddia etdiyi ərazinin çox hissəsi faktiki olaraq yeni yaradılmış Çexoslovakiya tərəfindən idarə olunurdu və beynəlxalq səviyyədə belə tanınırdı.
Bu himayə altında Almaniya Avstriyası yaratmaq cəhdləri, xüsusən də Versal müqaviləsində Almaniya ilə birlik qadağan edildiyinə və 1919-cu ildə yeni Birinci Avstriya Respublikası dövləti yaradıldığına görə, son nəticədə uğursuz olmuşdur.
Zəmin
[redaktə | mənbəni redaktə et]Habsburqların Avstriya imperiyası 1867-ci il kompromisi ilə ikili monarxiya kimi yenidən qurulmuşdu. Bu, macarların dominantlıq etdiyi, nüvəsi Macarıstan krallığı olan və bəzən belə adlandırılan "Müqəddəs İştvan tacının torpaqları"ndan və imperiyanın almanların üstünlük təşkil etdiyi qalan hissəsi, qeyri-rəsmi olaraq "Avstriya" adlanan Sisleytaniyadan ibarət idi.[1][2] Sisleytaniya cənubda Krayna, Dalmatiya, Avstriya sahilyanı və İstriya, şimalda və şərqdə Bohemiya, Moraviya, Qalisiya və Bukovina ilə birlikdə əsas "Avstriya" vilayətlərini əhatə edirdi.[3][4] İkili monarxiya və ya məlum olduğu kimi Avstriya-Macarıstan faktiki olaraq Habsburq monarxının Sisleytaniyada Avstriya imperatoru və Transleytaniyada Macarıstan kralı olduğu iki dövlət idi. Əksər hallarda hər birinin öz qurumları var idi. "İmperator Avstriyası" və "kral Macarıstanı" üçün ayrı-ayrı parlamentlər, ayrı-ayrı hökumətlər və nazirliklər var idi.[5]
Avstriya-Macarıstan almanları və macarları, həmçinin doqquz digər böyük milləti özündə birləşdirən çoxmillətli bir varlıq idi. Bu böyük millətlər getdikcə öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu tələb edirdilər. Tarixən almanlar Habsburq monarxiyasında üstünlük təşkil edirdilər, onların gücü və təsiri saylarından xeyli üstün idi.[6] Hətta Sisleytaniya daxilində almanlar əhalinin yalnız 37%-ni təşkil edirdi.[7] Bununla belə, Yuxarı və Aşağı Avstriya, Zalsburq, Karintiya, Vorarlberq və Ştiriya və Tirolun əksəriyyətində almanlar üstünlük təşkil edirdi.[8] Bu ərazilər "Avstriya"nın əsas vilayətləri idi və 6,5 milyon əhalisi var idi.[9] Bohemiya və Moraviyanın əhalisi əsasən çexlərdən ibarət olsa da, almanlar sərhədlərini ərazilərdə yerləşən bir zolaqda çoxluq təşkil edirdi. Bu ərazi daha sonra özünü Sudetenland və Almaniya Bohemiyası vilayətləri elan etmişdir.[8] Bohemiya və Moraviyanın alman əhalisi 3 milyon idi.[9]
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Beller, 2006. səh. 143
- ↑ Brodbeck, 2014. səh. 7
- ↑ Beller, 2006. səh. 140
- ↑ Healy, 2004. səh. 6
- ↑ Beller, 2006. səh. 143–144
- ↑ Motyl, 2001. səh. 32–33
- ↑ Beller, 2006. səh. 147
- ↑ 1 2 Magocsi, 2018. səh. 145
- ↑ 1 2 Barker, 1973. səh. 10
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Magocsi, Paul Robert. Historical Atlas of Central Europe (3rd). University of Washington Press. 2018. səh. 145. ISBN 978-1-4875-2331-2.
- Barker, Elisabeth. Austria 1918–1972. Palgrave Macmillan. 1973. 27–28. ISBN 978-0-333-13369-9.
- Beller, Steven. A Concise History of Austria. Cambridge University Press. 2006. ISBN 978-0-52147-886-1.
- Healy, Maureen. Vienna and the Fall of the Habsburg Empire: Total War and Everyday Life in World War I. Cambridge University Press. 2004. ISBN 978-0-521-83124-6.
- Motyl, Alexander J., redaktorAustro-Hungarian Empire // Encyclopedia of Nationalism, vol. 2. Academic Press. 2001. ISBN 978-0-12227-230-1.
Əlavə ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Boyer, John W. Culture and Political Crisis in Vienna: Christian Socialism in Power, 1897-1918. University Of Chicago Press. 1995. ISBN 978-0-22606-961-6.
- Brennan, Christopher. 'Hesitant Heir and Reluctant Ruler': Karl I/IV of Austria-Hungary During the Great War // Glencross, Matthew; Rowbotham, Judith (redaktorlar ). Monarchies and the Great War. Palgrave Macmillan. 2018. ISBN 978-3-319-89514-7.
- Brodbeck, David Lee. Defining Deutschtum: Political Ideology, German Identity, and Music-critical Discourse in Liberal Vienna. Oxford University Press. 2014. ISBN 978-0-19-936270-7.
- Gerwath, Robert. November 1918: The German Revolution. Oxford University Press. 2020. ISBN 978-0-19954-647-3.
- Gulick, Charles A. Austria from Habsburg to Hitler: Volume 1 – Labor's Workshop of Democracy. University of California Press. 2021. ISBN 978-0-52032-762-7.
- Kriechbaumer, Robert. Die grossen Erzählungen der Politik: Politische Kultur und Parteien in Österreich von der Jahrhundertwende bis 1945. Böhlau. 2001. ISBN 978-3-20599-400-8.
- Jelavich, Barbara. Modern Austria: Empire and Republic, 1815–1986. Cambridge University Press. 1987. səh. 151. ISBN 978-0-521-31625-5.
- Johnson, Lonnie R. Austria // Kaplan, David H.; Herb, Guntram H. (redaktorlar ). Nations and Nationalism: A Global Historical Overview, vol. 2. ABC-CLIO. 2008. ISBN 978-1-85109-907-8.
- Pelinka, Anton. A Delicate Relationship: Austria's Oversensitivity - Germany's Undersensitivity? // Eberlein, Burkard; Schneider, Volker (redaktorlar ). Complex Democracy: Varieties, Crises, and Transformations. Springer. 2015. ISBN 978-3-319-15849-5.
- Thaler, Peter. The Ambivalence of Identity: The Austrian Experience of Nation-building in a Modern Society. Purdue University Press. 2001. ISBN 978-1-55753-201-5.