Malaxit

Malaxit
Ümumi məlumatlar
Kateqoriya	Mineral
Formul (təkrarlanan vahid)	Cu₂(CO₃)(OH)₂
Strunz təsnifatı	Vb/B.01
Xüsusiyyətləri
Zolaq rəngi	yaşıl
Sıxlıq	3,85 ± 0,1 q/sm³
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Malaxit – Cu₂[(OH)₂ | CO₃] — monoklinik sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: tez-tez rast gələn. Bu qeyri-şəffaf, yaşıl zolaqlı mineral monoklinik kristal sistemində kristallaşır və ən çox su təbəqəsi və hidrotermal mayelərin kimyəvi çökmə üçün vasitələr təmin etdiyi sınıqlarda və dərin, yeraltı boşluqlarda botrioidal, lifli və ya stalagmitik kütlələr əmələ gətirir. Fərdi kristallar nadirdir, lakin acicular prizmalara qədər incə olurlar. Daha çox cədvəlli və ya bloklu azurit kristallarından sonra psevdomorflar da baş verir.

Xassələri

Rəng – parlaq-yaşıl, tünd-yaşıl, qaramtıl-yaşıl, bozumtul-yaşıldan ağadək; konsentrik-zonal aqreqatları müxtəlif rəngə boyanmış zonaların növbələşməsi ilə səciyyələnir; Mineralın cizgisinin rəngi – açıq-yaşıl; Parıltı – aqreqatlarda ipəyi (məxməri malaxit), tutqun, kristallarda–şüşə; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf, yarımşəffaf; Sıxlıq – 4,0; Sərtlik – 3,5-4; Kövrəkdir; Ayrılma – {001} üzrə mükəmməl, {010} üzrə orta; Sınıqlar – qabıqvari; Morfologiya – kristallar: nadir rast gəlir; prizmatik, iynəvari; İkiləşmə: {100} üzrə; çox vaxt qarşılıqlı nüfuzetmə, nisbətən az hallarda–polisintetik; Mineral aqreqatları: radial-şüalı quruluşlu böyrək-və salxımvari əmələgəlmələr, sızmalar, torpaqvari (mis yaşıllığı), sıx kütlələr, stalaktitlər, qabıqlar, qaysaqlar, yaxmalar, aruzit, kuprit, sərbəst mis və b. üzrə psevdomorfozalar. Malaxitin çəkisi bir neçə tona çatan qaymaları məlumdur, onlardan ən böyüyü (çəkisi 300 t) Uralda Mednorudyanski yatağında tapılmışdır.

Mənşəyi və yayılması

Mis yataqlarının tipik hipergen mineralı olub, ilkin missaxlayan mineralların oksidləşməsi hesabına əmələ gəlir. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: azurit, xalkopirit, bornit, xalkozin, kovellin, kuprit, tenorit, sərbəst mis, hötit, hidrohötit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Qumeşovski və Mednorudyanski (Rusiya); Cezkazqan (Qazaxıstan); Filizli dağlar (Almaniya); Lion yaxınlığında Şessi (Fransa); Sumeb (Namibiya); Broken-Xill (Avstraliya) və b. Azərbaycanda çoxsaylı malaxit təzahürləri vardır ki, bunların da əksəriyyəti (Mehrili, Barsum-Cəgir sahəsinin bir sıra təzahürləri) Gədəbəy və Şəmkir rayonlarında yerləşir. Malaxit az miqdarda filiz yataqlarının çoxunun (Filizçay, Katex, Paraqaçay, Gədəbəy, Daşkəsən, Bittibulaq, Mehmana və s.) oksidləşmə zonalarında aşkar edilmişdir.Dağlıq Qarabağ və bəzi başqa məntəqələrdə rast gəlir.

Tətbiqi

Malaxit

Mineralın böyük sıx konsentrik-zolaqlı əmələgəlmələri qiymətli dekorativ və məmulat materialıdır. Sankt-Peterburqdakı (Rusiya) bütün dünyada məşhur olan İsaakiyev baş kilsəsinin sütunlarına, Qış sarayının Malaxit zalına malaxitdən üz çəkilmişdir. Ondan güldanların, mücrülərin və müxtəlif məmulatların, bəzən zərgərlik əşyalarının hazırlanmasında istifadə olunur. Mis yaşıllığının iri yığınlardan başqa hipergen Cu mineralları ilə birlikdə mis filizi kimi istifadə edilir. Malaxit bəzən boya istehsalında tətbiq olunur. Bundan əlavə gizli mis filizləşməsinin indikator mineralı kimi onun mühüm axtarış əhəmiyyəti vardır.

İnsan orqanizminə əhəmiyyəti

Malaxit - çoxdan astmaya, revmatizmə, diş ağrısına, zəhərlənmələrə, aybaşı pozuntularının aradan qaldırılmasına, yaraların sağalmasına kömək edərək sağlamlıq daşı hesab edilir. Bu daşın rəngi nə qədər açıq çalarlı olarsa, onun müalicəvi qabiliyyəti də o qədər güclü olar. Sönük-yaşımtıl daşlar ürək və qan damarları üçün faydalıdır. Daha tünd daşlar isə birbaşa ürək əzələlərinə təsir göstərir. Hesab edilirdi ki, mis çərçivə içərisində malaxit olan medalyon revmatizm və radikuliti müalicə edir. Gümüşü çərçivə isə bu daşın müalicəvi xüsusiyyətlərini gücləndirir.

Mənbə

• Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.

Xarici keçidlər

• THE MINERAL MALACHITE