53°23′ şm. e. 55°12′ ş. u.HGYO

Sterlibaş rayonu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Rayon
Sterlibaş rayonu
Стәрлебаш районы
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

53°23′ şm. e. 55°12′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 20 avqust 1930
Sahəsi 1608,75[1] km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 17.369 nəf. (2021)[2]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 34739
Poçt indeksi 4531ХХ
Rəsmi sayt
Sterlibaş rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sterlibaş rayonu (başq. Стәрлебаш районы) — Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon.

Rayonun inzibati mərkəzi Sterlibaşev kəndidir.

Coğrafi yerləşməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Başqırdıstanın cənubunda yerləşir. Rayonun ərazisi 1609 km² təşkil edir. İqlimi kontinentaldır. Rütübət çatışmamazlığı ilə seçilir. Ərazisindən Sterlya, Urşak, Tyater və Kundryak çayları axır. Başdan-başa qara torpaqla örtülü olsa da şimal-qərbində tünd boz meşə torpaqlarına rast gəlinir. Meşələr ərazisinin 16,9 % əhatə edir. Ərazisində gil, qum və neft yataqları vardır.

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Karaquşevski rayonu 20 avqust 1930-cu ildə Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikası kantonları ləğv edərək yerində 48 rayon təşkil etməsi ilə təsis edilmişdir. Həmin ilin 4 sentyabrında rayon icraiyyə komitəsi yaradıldı. 6 mart 1931-ci ildə başqa qərarla Karaquşevski rayonu Sterlibaş rayonu adlandırılır və mərkəzi Sterlibaşev kəndinə dəyişdirilir.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumrusiya siyahıya alınmasına Başqırdıstan Respublikası Duvan rayonu ərazisin milli tərkibi: tatarlar — 54,3 %, başqırdlar — 36,2 %, ruslar — 5,9 %, çuvaşlar — 2,3 %, digər millər — 1,3 %[3].

İnzibati-ətazi vahidləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

15 kənd inzibati vahidliyinə 69 yaşayış məntəqəsi daxildir[4]

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərazisinin 120,7 min ha (rayon ərazisinin 75 %) kənd təsərrüfatına cəlb olunmuşdur. 31,9 min ərazi otlaq sahələridir. Bölgənin təsərrüfatları şəkər çuğunduru və günəbaxan yetişdirilməsi, ət və süd tədarükü, donuz və toyuq yetişdirilməsi üzrə ixtisaslaşmışdır.

Nəqliyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərazisindən Sterlitamak — Sterlibaş — Tyater-Araslan, Aksyonov — Sterlibaş — Meleuz regional magistralı keçir.

Sosial sfera

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon ərazisində 46 ümumtəhsil mərkəzi, 19 orta məktəb, musiqi məktəbi, peşə uçilişi, 23 kütləvi kitabxana, 41 klub, mərkəzi və 2 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Burada başqırd, tatar və rus dillərində «Sterlibaş bulaqları» adlı qəzetlər buraxılır.

Tanınmış şəxsləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Yevgeni Porfirieviç Antoşkin (1932) — Sovet mədən sənayesi işçisi, ekskavatorçu, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1971)[5].
  • Rauşaniya Musadirovna Badretdinova (28 sentyabr 1974) — Rusiya rəssamı, Rusiya və Başqırdıstan Respublikası Dizaynerlər İttifaqının üzvü (2002), Beynəlxalq Rəssamlar Birliyinin üzvü, Rusiya və Başqırdıstan Rəssamlar İttifaqının üzvü (2012)[6][7].
  • Mirsalih Mirsalimovich Bekçurin (1819 — 7 mart 1903) — Rus dilçisi, tərcüməçi, publisist, müəllim, folklorşünas[8][9].
  • Qabdulla Səidi (3may 1836 — 1 sentyabr 1914) — Başqırd din xadimi, sufilik izləyicisi, yazıçı və şairdir[10][11].
  • Marat Hafizoviç İşmiyarov (13 sentyabr 1947) — Gazprom neftkim Salava ASC-nin baş direktoru (2002—2005)[12][13].
  • Xəlil Xalyafoviç Rəhimov (2 may 1961) — Başqırdıstan Respublikasının Sənaye, İnvestisiya və İnnovasiya siyasəti nazirinin müavini (2007-2008), Salavat Administrasiyasının rəhbəri (2008-2009), Başqırdıstan Respublikasının Sənaye və İnnovasiya siyasəti nazirinin birinci müavini (2010-ci ildən)[14][15].
  • Məhəmmədşakir Məhəmmədxarisoviç Tukayev (1867 — 1932) — Ufa vilayətindən Rusiya Dövlət Dumasının II və III çağırış deputartı[16][17].
  • QabdelXay Qimadievi FaXreev, (4 sentyabr 1929 — 31 аvqust 1991) — aktyor, BMSSR xalq artisti (1974), RSFSR xalq artisti (1991)[18][19].
  • Safa Xuzyanoviç Həsənov (16 iyun 1916 — 26 sentyabr 1973) — qvardiya kiçik leytenantı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1944)[20][21].
  • Zəki Şəmsəddin (1825 — noyabr 1865) — başqırd şairi, sufilik izləyicisi. Tatar, türk (qədim Osmanlı), ərəb və fars dillərində əsərlər yazırdı[22][23].

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Республика Башкортостан. Общая площадь земель муниципального образования". 2020-05-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  2. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
  3. ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-05.
  4. ↑ "Закон Республики Башкортостан «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населённых пунктов» (Принят Государственным Собранием — Курултаем Республики Башкортостан 18 ноября 2008 года)". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  5. ↑ "Соколовско-Сарбайское горно-обогатительное производственное объединение". 2017-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  6. ↑ "Раушания Мусавировна Бадретдинова". 2017-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  7. ↑ "Художник Раушания Мусавировна Бадретдинова". 2017-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  8. ↑ "Бекчурин, Мирсалих Мирсалимович // Уральская историческая энциклопедия". 2017-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  9. ↑ "Юсупова А. Ш. Лексика самоучителей татарского языка для русских 19-го века" (PDF). 2017-10-30 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  10. ↑ "Ибрагимов Г. Д. Абдулла Саиди: религиозная и просветительская деятельность // Исламская цивилизация в Волго-Уральском регионе: Сборник материалов IV Международного симпозиума / отв. ред. Р. Ф. Талипов.— Уфа: РИЦ БашГУ, 2010. — 466 с. — С.42—47". 2014-07-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  11. ↑ "Гайнислам Ибрагимов. Религиозная и просветительская деятельность Абдуллы Саиди". 2018-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  12. ↑ "Ишмияров, Марат Хафизович. Химический журнал". 2016-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  13. ↑ "Ишмияров, Марат Хафизович". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  14. ↑ "Рахимов Халил Халяфович". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  15. ↑ "Рахимов Халил Халяфович, Министерство промышленности и инновационной политики Республики Башкортостан". 2017-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  16. ↑ Члены государственной думы (портреты и биографии) Второй созыв 1907-1912 г. Бойович М. М. Издание т-ва Сытина Москва 1907
  17. ↑ "Представители Народа: Мухамет-Шакир Тукаев". 2017-04-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  18. ↑ "Фахреев, Габдельхай Гимадиевич". 2017-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  19. ↑ "Фахреев Габдельхай (Хай) Гимадиевич - Башкирская энциклопедия". 2017-02-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  20. ↑ "Хасанов, Сафа Хузянович. Сайт «Герои страны»". 2017-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  21. ↑ "Республиканский музей Боевой Славы: Хасанов Сафа Хузянович". 2016-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
  22. ↑ "Татарская энциклопедия". 2020-03-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-01.
  23. ↑ "Досье личности". 2016-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-15.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sterlibaş_rayonu&oldid=7636589"