Ямаш (Баймаҡ районы) битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

== Тарихы ==
Ямаш утарының (һуңынан ауыл) тарихы 1-се Этҡол ауылы тарихы менән тығыҙ бәйле. Ямаш<ref>Минсылыу Усманова. Имя отчей земли. Историко-лингвистическое исследование топонимии басейна реки Сакмар. — Уфа: Китап, 1994. — 272 с. ISBN 5-295-01337-5</ref> — бөрйән ырыуына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Бөрйән ырыуына ҡараған дүрт түбә артабан үҙаллы улусҡа әүерелә. XVIII быуатҡа тиклем хәҙерге 1-се Этҡол ауылы Ямаш исемен йөрөтә. XVIII быуат аҙанда Этҡол ауылы байтаҡ ҙур ғына ауыл була. V ревизия мәғлүмәттәре буйынса, 68 йортта 501 кеше йәшәгән. 1859 йылғы халыҡ иҫәбен алыу ревизияһы 84 йортта 532 кешене теркәгән. Ошондайыраҡ һандар 1885 йылда ла һаҡланған. 1864 йылдан Этҡол ауылы бөрйән улустарының береһе булып тора<ref name="Генеалогия и архивы">[http://ufagen.ru/places/baymakskiy/itkulovo1.html Иткулово 1-е (Нижнее Иткулово, Ямашево)]</ref>.

XIX быуаттың икенсе яртыһында бында ике мәктәп, 14 лавка булыуы мәғлүм, дүшәмбе көндәрендә баҙар ойошторолған<ref name="Генеалогия и архивы"></ref>

XX быуаттың 10-сы йылдарында, ''Столыпин реформаһы осоронда'', хәҙерге 1-се Этҡол ауылынан бер нисә ғаилә бүленеп сығып, утарға нигеҙ һала. Утарға Этҡол ауылының боронғо Ямаш исемен бирәләр.
[[Октябрь революцияһы]]нан һуңғы йылдарҙағы мәғлүмәттәр буйынса утарҙа 1920 йылда — 55 кеше, 1939 йылда — 83 кеше, 1946 йылда 41 кеше йәшәгән.

[[Аҡназаров Зәкәриә Шәрәфетдин улы|З. Ш. Аҡназаров]]тың «Время. Люди. Мысли» (Өфө, 1995) китабынан өҙөк<ref name="Сказание"></ref>:
{{Цитата башы}}Утар бик күркәм урында, ул ваҡытта матур һәм тулы һыулы Йылайыр йылғаһының ярынан ярты километр тирәһе алыҫлыҡта, урынлашҡан ине. Иҫләүемсә, беҙ, малайҙар, көнөнә әллә нисә тапҡыр унда һыу төшөп, балыҡ ҡармаҡлай инек. Ауыл тирәләй башлыса ылыҫлы урман ине. Хәҙер унан, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, бер нәмә лә ҡалманы. Шулай уҡ перспективаһыҙ булараҡ һуғыштан һуңғы йылдарҙа юҡҡа сыҡҡан утарыбыҙҙан да бер ни ҡалманы{{Цитата аҙағы}}.

1931 йылда ауылда «Пионер» колхозы ойошторола<ref name="Баймакский край">{{китап |автор=Ред.составитель А. Багуманов |заглавие=Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание |место=Уфа |издательство=[[Китап (нәшриәт)|Башкирское книжное издательство]] |год=2002|страниц=332|ISBN=5-295-03157-8}}</ref>, 1939 йылда ул «Коомунар» тип үҙгәртелә. Колхозға, Ямаштан тыш, [[Сыңғыҙ]], Ҡуш Күпер, [[Шүлкә]], [[Түбәнге Ғәҙелбай|Шырмай]] утарҙары инә, Ямашта колхоздың үҙәге булараҡ идаралыҡ, мәктәп һәм бәләкәй магазин була<ref name="Сказание"></ref>. Ошо ауылда тыуып үҫкән Башҡортостандың башлығы [[Аҡназаров Зәкәриә Шәрәфетдин улы]] хәтерләүенсә, ауыл ул осорҙа йәнле тормош менән йәшәй: яҙыусы [[Дауыт Юлтый]]ҙың, буласаҡ композитор, ул ваҡытта Мәскәү консерваторияһы студенты, [[Хөсәйен Әхмәтов]]тың килеүе ауыл өсөн ҙур байрамға әүерелә, оҙаҡ йылдарға хәтерҙә яҡты эҙ ҡалдыра<ref name="Сказание"></ref>.
[[Бөйөк Ватан һуғышы]] йылдарында колхоз хужалығы бөлгөнлөккә төшә, сөнки ауылда ир-егеттәр ҡалмай, хужалыҡты һөйрәр кеше булмай. 1947 йылда колхоз бөтөрөлә. Башта уның урынына урман участогы ойошторалар, артабан уны Ишбирҙе урман хужалығына беркетәләр, ағастан халыҡ ҡулланышы әйберҙәрен етештереү буйынса промартель асалар, әммә ауыл үҙәктән алыҡ урынлашыуы һәм юлдар булмауы арҡаһында артелдә эштәр насар бара. 1951 йылда ауыл халҡы эргә-тирәләге ауылдарға, күбеһе Шүлкә ауылына, күсенә<ref name="Сказание"></ref><ref name="Баймакский край"></ref>.