(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Беларусь халҡы — Википедия Эстәлеккә күсергә

Беларусь халҡы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Белорусь халҡы — Беларусь Республикаһы территорияһында йәшәгән халыҡ. 2015 йылдың 1 апреленә ҡарата алынған мәғлүмәттәр буйынса, республика халҡы 9 481,1 мең кеше тәшкил итә[1]. 2014 йыл башына халыҡ һанының үҫеше 9929 кеше була. 2014 йылдың ғинуар-сентябрен 2013 йылдың ошо осоро менән сағыштырғанда халыҡ һаны 75,3 процентҡа кәмегән һәм 1545 кеше тәшкил иткән[1]. Миграция үҫеше 2014 йылдың ғинуар-сентябренә 8 474 кеше була[1].

2009 йылдағы иҫәп алыуҙар буйынса республика халҡы 9 млн. 503 кеше тәшкил итә[2] 2014 йылдың 1 октябренә халыҡ һаны 9 млн. 475 мең кеше була.

Беларусь халҡы иҫәбе
1897—2014 йылдарҙа

(1897 йыл өсөн халыҡ һаны мәғлүмәттәре 9 февралдәге иҫәп алыуҙар буйынса; 1959 һәм 1970 йылдарҙағыһы 15 ғинуарҙағы; 1979 йылдағыһы 17 ғинуарҙағы; 1989 йылдыҡы 12 ғинуарҙағы; 1999 йылдыҡы 16 февралдәге иҫәп алыуҙары буйынса килтерелә

йыл бөтәһе
мең кеше
ҡала халҡы ауыл халҡы
мең кеше өлөш мең кеше. өлөш
1897 6 674,0 899,0 13,5 % 5 774,0 86,5 %
1913 6 899,1 990,1 14,3 % 5 909,0 85,7 %
1926 4 986,0 848,0 17,0 % 4 138,0 83,0 %
1939 8 912,2 1 854,8 20,8 % 7 057,4 79,2 %
1940 9 046,1 1 924,5 21,3 % 7 121,6 78,7 %
1941 9 092,0 1 968,7 21,7 % 7 123,3 78,3 %
1950 7 709,0 1 619,5 21,0 % 6 089,5 79,0 %
1951 7 781,1 1 726,0 22,2 % 6 055,1 77,8 %
1952 7 748,7 1 827,3 23,6 % 5 921,4 76,4 %
1953 7 693,4 1 902,8 24,7 % 5 790,6 75,3 %
1954 7 685,6 1 988,9 25,9 % 5 696,7 74,1 %
1955 7 757,2 2 064,4 26,6 % 5 692,8 73,4 %
1956 7 850,2 2 115,7 27,0 % 5 734,5 73,0 %
1957 7 910,0 2 195,7 27,8 % 5 714,3 72,2 %
1958 7 961,6 2 309,4 29,0 % 5 652,2 71,0 %
1959 8 055,7 2 480,5 30,8 % 5 575,2 69,2 %
1960 8 147,4 2 605,1 32,0 % 5 542,3 68,0 %
1961 8 233,3 2 745,4 33,3 % 5 487,9 66,7 %
1962 8 335,2 2 870,6 34,4 % 5 464,6 65,6 %
1963 8 435,4 2 988,2 35,4 % 5 447,2 64,6 %
1964 8 479,8 3 092,3 36,5 % 5 387,5 63,5 %
1965 8 557,9 3 208,6 37,5 % 5 349,3 62,5 %
1966 8 655,7 3 336,6 38,5 % 5 319,1 61,5 %
1967 8 761,8 3 472,5 39,6 % 5 289,3 60,4 %
1968 8 838,7 3 607,2 40,8 % 5 231,5 59,2 %
1969 8 915,0 3 752,7 42,1 % 5 162,3 57,9 %
1970 8 992,2 3 890,6 43,3 % 5 101,6 56,7 %
1971 9 048,7 4 018,3 44,4 % 5 030,4 55,6 %
1972 9 118,1 4 164,3 45,7 % 4 953,8 54,3 %
1973 9 182,4 4 326,7 47,1 % 4 855,7 52,9 %
1974 9 251,4 4 491,0 48,5 % 4 760,4 51,5 %
1975 9 317,2 4 649,1 49,9 % 4 668,1 50,1 %
1976 9 360,5 4 795,5 51,2 % 4 565,0 48,8 %
1977 9 406,2 4 932,2 52,4 % 4 474,0 47,6 %
1978 9 463,5 5 075,1 53,6 % 4 388,4 46,4 %
1979 9 532,5 5 234,3 54,9 % 4 298,2 45,1 %
1980 9 591,8 5 361,5 55,9 % 4 230,3 44,1 %
1981 9 662,9 5 505,6 57,0 % 4 157,3 43,0 %
1982 9 736,1 5 649,7 58,0 % 4 086,4 42,0 %
1983 9 800,6 5 788,7 59,1 % 4 011,9 40,9 %
1984 9 869,4 5 939,6 60,2 % 3 929,8 39,8 %
1985 9 929,0 6 077,4 61,2 % 3 851,6 38,8 %
1986 9 986,4 6 215,1 62,2 % 3 771,3 37,8 %
1987 10 042,8 6 346,6 63,2 % 3 696,2 36,8 %
1988 10 089,7 6 488,4 64,3 % 3 601,3 35,7 %
1989 10 151,8 6 641,4 65,4 % 3 510,4 34,6 %
1990 10 188,9 6 731,9 66,1 % 3 457,0 33,9 %
1991 10 189,8 6 805,1 66,8 % 3 384,7 33,2 %
1992 10 198,3 6 856,3 67,2 % 3 342,0 32,8 %
1993 10 234,6 6 899,3 67,4 % 3 335,3 32,6 %
1994 10 243,5 6 927,0 67,6 % 3 316,5 32,4 %
1995 10 210,4 6 932,2 67,9 % 3 278,2 32,1 %
1996 10 177,3 6 934,7 68,1 % 3 242,6 31,9 %
1997 10 141,9 6 938,0 68,4 % 3 203,9 31,6 %
1998 10 093,0 6 946,1 68,8 % 3 146,9 31,2 %
1999 10 045,2 6 961,5 69,3 % 3 083,7 30,7 %
2000 10 002,5 6 967,4 69,7 % 3 035,1 30,3 %
2001 9 956,7 6 979,6 70,1 % 2 977,1 29,9 %
2002 9 900,4 6 982,9 70,5 % 2 917,5 29,5 %
2003 9 830,7 6 973,5 70,9 % 2 857,2 29,1 %
2004 9 762,8 6 968,0 71,4 % 2 794,8 28,6 %
2005 9 697,5 6 965,4 71,8 % 2 732,1 28,2 %
2006 9 630,4 6 956,7 72,2 % 2 673,7 27,8 %
2007 9 579,5 6 963,9 72,7 % 2 615,6 27,3 %
2008 9 542,4 6 989,2 73,2 % 2 553,2 26,8 %
2009 9 513,6 7 027,1 73,9 % 2 486,5 26,1 %
2010 9 500,0 7 077,1 74,5 % 2 422,9 25,5 %
2011 9 481,2 7 122,4 75,1 % 2 358,8 24,9 %
2012 9 465,2 7 175,0 75,8 % 2 290,2 24,2 %
2013 9 463,8 7 220,9 76,3 % 2 242,9 23,7 %
2014 9 468,1 н.д. н.д. н.д. н.д.
Ағымдағы йылдың иҫәбе буйынса халҡы 50 меңдән ашыу булған ҡалалар [3]
ҡала 1989 1999 2009 2015
Минск 1607,1 1680,5 1836,8 1938
Гомель 497,5 475,5 482,7 517
Могилёв 356,9 356,5 358,3 375
Витебск 347,4 340,7 347,9 366
Гродно 269,8 301,6 327,5 361
Брест 256,0 286,4 309,8 336
Бобруйск 220,9 220,7 215,1 218
Барановичи 158,4 163,4 164,7 179
Борисов 142,1 150,7 147,4 145
Пинск 118,3 129,9 125,0 138
Орша 121,7 123,9 117,2 117
Мозырь 101,0 109,8 108,8 112
Солигорск 93,5 100,9 102,3 106
Новополоцк 93,4 105,6 98,1 102
Лида 91,3 100,7 97,6 100
Молодечно 90,3 96,6 94,3 95
Полоцк 76,6 82,5 82,5 85
Жлобин 56,2 71,2 75,9 76
Светлогорск (Гомель өлкәһе) 69,5 73,3 70,0 69
Речица 69,4 66,7 64,7 66
Жодино 54,6 59,3 61,7 64
Слуцк 57,2 63,5 61,4 62
Кобрин 45,2 50,7 51,2 53

1993 йылдан башлап, республика халҡының һаны кәмей. Бының төп сәбәбе — тыуымдың үлем кимәленән түбән булыуы. Шулай ҙа һуңғы йылдарҙа үлем осраҡтарының әҙәйеүе, тыуымдың артыуы күҙәтелә. Мәҫәлән, 2008 йылдың ғинуар-мартында тыуым күрһәткесе 10,5, ә 2007 йылдың ошо осоронда 10,3 була[4]. 2012 йылдың тәүге 9 айында тыуым коэффициенты 12,0 промилль тәшкил итә. Үлем күрһәткесе иһә 2008 йылдың ғинуар-мартына — 14,5, 2007 йылдың ошо ваҡытына — 14,9, 2006 йылда — 14,3, 2005 йылда 14, 5 була. 2012 йылдың 9 айына был күрһәткес 13,2 промилль һанала. Бер йәшкә тиклемге балаларҙың үлем осрағы ла кәмей. Ҡалаларҙың 39 процентында һәм ҡала тибындағы ҡасабаларҙың 21 процентында тәбиғи артым билдәләнһә, ауыл ерҙәрендә, киреһенсә, тәбиғи кәмеү күҙәтелә[4]. 2007 йылдың мәғлүмәттәре буйынса, халыҡ 0,06 процентҡа арта, миграция сальдоһы ыңғай һанала. Илгә инеүселәр сығыусыларға ҡарағанда күберәк була.

Иҫәп алыуҙар араһындағы осорҙа Белорусь халҡының һаны үҙгәреүе (райондар, өлкә буйһоноуондағы ҡалалар, Минск ҡалаһы)
1970—1979 1979—1989 1989—1999 1999—2009

1950 йылдан демографик күрһәткестәр[5][6]

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Халыҡ һаны (x 1000) Тыуыусылар һаны Үлеүселәр һаны Тәбиғи үҫеш Тыуымдың дөйөм коэффициенты (1000-гә) Үлемдең дөйөм коэффициенты (1000-гә) Тәбиғи үҫеш (1000-гә) Тыуымдың суммар коэффициенты Теркәләгән аборттар һаны
1950 7 745 197 200 62 000 135 200 25.5 8.0 17.5
1951 7 765 198 200 61 200 137 000 25.5 7.9 17.6
1952 7 721 191 100 64 200 126 900 24.8 8.3 16.4
1953 7 690 176 200 61 900 114 300 22.9 8.0 14.9
1954 7 722 193 100 61 600 131 500 25.0 8.0 17.0
1955 7 804 194 400 58 000 136 400 24.9 7.4 17.5
1956 7 880 199 500 56 000 143 500 25.3 7.1 18.2
1957 7 936 200 800 58 000 142 800 25.3 7.3 18.0
1958 8 009 207 700 53 700 154 000 25.9 6.7 19.2
1959 8 112 204 600 62 600 142 000 25.2 7.7 17.5
1960 8 190 200 218 54 037 146 181 24.4 6.6 17.8 2.80 170 787
1961 8 284 194 239 53 682 140 557 23.4 6.5 17.0 2.61 178 290
1962 8 385 185 302 60 676 124 626 22.1 7.2 14.9 2.57 185 554
1963 8 458 173 889 58 291 115 598 20.6 6.9 13.7 2.46 191 137
1964 8 519 161 794 53 967 107 827 19.0 6.3 12.7 2.36 200 534
1965 8 607 153 865 58 156 95 709 17.9 6.8 11.1 2.27 205 999
1966 8 709 153 414 58 265 95 149 17.6 6.7 10.9 2.28 203 430
1967 8 800 147 501 61 263 86 238 16.8 7.0 9.8 2.26 203 722
1968 8 877 146 095 62 354 83 741 16.5 7.0 9.4 2.23 198 955
1969 8 957 142 652 65 912 76 740 15.9 7.4 8.6 2.18 191 637
1970 9 038 146 676 68 974 77 702 16.2 7.6 8.6 2.30 187 935
1971 9 112 149 135 68 511 80 624 16.4 7.5 8.8 2.34 190 169
1972 9 178 147 813 71 866 75 947 16.1 7.8 8.3 2.36 185 101
1973 9 245 144 729 73 927 70 802 15.7 8.0 7.7 2.29 193 503
1974 9 312 146 876 73 181 73 695 15.8 7.9 7.9 2.24 194 247
1975 9 367 146 517 79 701 66 816 15.6 8.5 7.1 2.20 194 710
1976 9 411 147 912 82 400 65 512 15.7 8.8 7.0 2.16 199 121
1977 9 463 148 963 84 565 64 398 15.7 8.9 6.8 2.11 202 146
1978 9 525 151 053 86 612 64 441 15.9 9.1 6.8 2.08 201 619
1979 9 590 151 800 90 837 60 963 15.8 9.5 6.4 2.05 203 446
1980 9 658 154 432 95 514 58 918 16.0 9.9 6.1 2.04 201 852
1981 9 732 157 899 93 136 64 763 16.2 9.6 6.7 2.08 202 340
1982 9 804 159 364 93 840 65 524 16.3 9.6 6.7 2.02 198 011
1983 9 872 173 510 97 849 75 661 17.6 9.9 7.7 2.09 207 461
1984 9 938 168 749 104 274 64 475 17.0 10.5 6.5 2.14 210 844
1985 9 999 165 034 105 690 59 344 16.6 10.6 5.9 2.09 200 888
1986 10 058 171 611 97 276 74 335 17.1 9.7 7.4 2.10 171 114
1987 10 111 162 937 99 921 63 016 16.2 9.9 6.2 2.04 163 761
1988 10 144 163 193 102 671 60 522 16.1 10.1 6.0 2.03 140 921
1989 10 171 153 449 103 479 49 970 15.1 10.2 4.9 2.02 256 041
1990 10 190 142 167 109 582 32 585 14.0 10.8 3.2 1.91 260 839
1991 10 194 132 045 114 650 17 395 13.0 11.2 1.7 1.80 241 138
1992 10 217 127 971 116 674 11 297 12.5 11.4 1.1 1.76 240 387
1993 10 240 117 384 128 544 −11 160 11.5 12.6 −1.1 1.62 217 957
1994 10 227 110 599 130 003 −19 404 10.8 12.7 −1.9 1.53 212 533
1995 10 194 101 144 133 775 −32 631 9.9 13.1 −3.2 1.40 193 280
1996 10 160 95 798 133 422 −37 624 9.4 13.1 −3.7 1.33 174 098
1997 10 118 89 586 136 653 −47 067 8.9 13.5 −4.7 1.25 152 660
1998 10 069 92 645 137 296 −44 651 9.2 13.6 −4.4 1.30 145 339
1999 10 032 92 975 142 027 −49 052 9.3 14.2 −4.9 1.31 135 829
2000 9 988 93 691 134 867 −41 176 9.4 13.5 −4.1 1.31 121 895
2001 9 929 91 720 140 299 −48 579 9.2 14.1 −4.9 1.28 101 402
2002 9 866 88 743 146 665 −57 922 9.0 14.9 −5.9 1.24 89 895
2003 9 797 88 512 143 200 −54 688 9.0 14.6 −5.6 1.23 80 174
2004 9 730 88 943 140 064 −51 121 9.1 14.4 −5.3 1.23 71 700
2005 9 664 90 508 141 857 −51 349 9.4 14.7 −5.3 1.25 64 655
2006 9 605 96 721 138 426 −41 705 10.1 14.4 −4.3 1.33 58 516
2007 9 561 103 626 132 993 −29 367 10.8 13.9 −3.1 1.42 46 287
2008 9 528 107 876 133 879 −26 003 11.3 14.1 −2.7 1.48 42 197
2009 9 507 109 263 135 056 −25 793 11.5 14.2 −2.7 1.50 35 967
2010 9 491 108 050 137 305 −29 255 11.4 14.5 −3.1 1.49 27 662
2011 9 473 109 147 135 099 −25 952 11.5 14.3 −2.7 1.51 26 858
2012 9 464 115 893 126 531 −10 638 12.2 13.4 −1.2 1.62
2013 9 468 117 997 125 326 −7 329 12.5 13.2 −0.7 1.67
2014 9 469 118 534 121 542 −3 008 12.5 12.8 −0.3 1.69
2015 9 481 119 509 120 130 −621 12.6 12.7 −0.1

Белоруссия халҡының иҫәп диаграммаһы

2014 йылда Белоруссия халҡының тәбиғи хәрәкәте.
Тыуым иҫәбенең дөйөм коэффициенты (1000-гә)
Үлем иҫәбенең дөйөм коэффициенты (1000-гә)
Тәбиғи үҫеш (1000-гә)

Социаль күрһәткестәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ил халҡының 2005 йылда енес һәм йәш буйынса күрһәткес пирамидаһы
1950—2011 йылдарҙа Белорусь халҡының үлем күрһәткесе

2012 йылда Белорусиялағы ғүмер оҙонлоғо 72,2 йәш һанала. Был күрһәткес ирҙәрҙең — 66,6 ҡатындарҙың 77,6 йәшенән үтмәй[7]. Украина һәм Рәсәй менән сағыштырғанда был күрһәткес бер нисә тапҡырға юғарыраҡ, ә башҡа европа илдәренекенән күпкә түбәнерәк. Ҡатын-ҡыҙҙар менән ирҙәр араһындағы ғүмер оҙонлоғоноң айырмаһы ҙур проблема булып һанала. 2008 йылда был айырма 12 йыл иҫәпләнә. Ҡала ерҙәрендә был күрһәткес — 11, ауылда −14 тәшкил итә[8]. 2013 йылдың 1 ғинуарына Белоруссияла 60 йәште уҙған кешеләр республика халҡының 19,64 % -тын тәшкил итә[9] (по классификации ООН страна считается старой, если таких людей — 14 %)[10]. Һуңғы йылдарҙа балалар һаны ла арта[9]. 2008 йылда 100 ҡыҙға 106 малай тыуған. Бала табыусы ҡатындарҙың уртаса йәше — 26,8, тәүге балаһын табыусыларҙыҡы −24,4 йәш. [11]. 2011 йылға балалы ғаиләләр һаны 1205,6 мең була. Уларҙың 65,7%-ы бер генә балаға, 28,9 % -ты ике, өс йәки унан күберәк балаға ни бары 5 % ҡына ғаилә эйә[12]. 2008 йылда балиғ булмаған әсәләрҙән 1383 бала тыуған[11]. Иң юғары тыуым кимәле Брест өлкәһендә, ә түбән кимәл Витебск өлкәһендә күҙәтелә. Витебск өлкәһендә шулай уҡ, бөтә республика буйынса юғары үлем коэффициенты күҙәтелә. Ә Минск өлкәһендә был һан түбән.

Никахтар һәм өйләнешеүҙәр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2012 йылда Белоруссияла 76 245 никах (был 1000 кешегә 8,1тигән һүҙ) һәм 39 034 айырылышыу теркәлгән (1000 кешегә 4,1). Иң күп никахлашыу Могилев өлкәһендә (8,4), иң әҙе Брест өлкәһендә (7,6) теркәлгән; ә иң күп айырылышыу осрағы Витебск һәм Гомель өлкәләрендә һәм Минск ҡалаһында (1000 кешегә 4,3), ә иң әҙе Брест өлкәһендә (3,7) һанала[13]. 2012 йылда тәүге тапҡыр никахҡа инеүҙең уртаса йәше — ирҙәр өсөн — 26,7 (1980 йылда — 24,3) һәм ҡатын-ҡыҙар өсөн 24,6 (1980 йылда 22,9); 2012 йылда икенсе тапҡыр никахҡа инеүҙең уртаса йәше ирҙәр өсөн — 40,5, ҡатын-ҡыҙҙар өсөн 37,6 йәш[13]. Никах һәм айырылышуҙар статистикаһы[13]:

Йыл Никахтар һаны (1000 кешенә) Айырылышуҙар һаны (1000 кешегә)
1970 83 658 9,3 17 060 1,9
1980 97 461 10,1 31 214 3,2
1990 99 229 9,7 34 986 3,4
1995 77 027 7,6 42 119 4,1
2000 62 485 6,3 43 512 4,4
2005 73 333 7,6 30 531 3,2
2010 76 978 8,1 36 655 3,9
2011 86 785 9,2 38 584 4,1
2012 76 245 8,1 39 034 4,1

Хеҙмәт ресурстары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Эшкә яраҡлы йәштән бәләкәйерәк халыҡ өлөшө      20—23,6%     18—19,9%     16—17,9%     13,8—15,9%
Эшкә яраҡлы халыҡ иҫәбе     более 63%     60—62,9%     55—59,9%     50—54,9%     менее 50% Эшкә яраҡлы йәштән олораҡ халыҡ өлөшө     более 34,7%     30—34,6%     25—29,9%     20—24,9%     17,2—19,9%

Уҡымышлылыҡ кимәле

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Республика халҡы өсөн донъя үлсәме буйынса юғары белем кимәле характерлы. 2009 йылғы иҫәп алыуҙар һөҙөмтәһенә ярашлы, 10 һәм унан олораҡ йәштәгеләрҙең 17,9%-ы юғары, 25,6%-ы урта махсус белемгә эйә[14].

2009 йылдағы иҫәп алыуҙар һөҙөмтәһе республика халҡына аҙ балалыҡ хас тип күрһәтә, бер ғаиләг бер бала. Дөйөм ғаиләләрҙең 65,9 % -ы бер генә балаға, 28,3%-ы ике һәм 5,2%-ы өс һәм унан күберәк балаға эйә е[15]. 2010 йыл башында тыуым кимәленең суммар коэффициенты яйлап үҫә. 2012 йылда Ауылда ул ҡала еренә ҡарағанда юғарыраҡ була. [[15].

  1. 1,0 1,1 1,2 О демографической ситуации в январе-сентябре 2014 г. 2014 йыл 16 ноябрь архивланған.
  2. Численность населения Республики Беларусь и областей // Перепись населения — 2009. Выходные регламентные таблицы.
  3. Национальный статистический комитет Республики Беларусь: Предварительные итоги переписи населения 2009 года
  4. 4,0 4,1 Численность населения Беларуси — 9 млн 681 тысяча 2008 йыл 9 август архивланған.
  5. [1] United Nations. Demographic Yearbooks
  6. [2] 2011 йыл 3 апрель архивланған. National Statistical Committee of the Republic of Belarus
  7. Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 99.
  8. Продолжительность жизни в Беларуси — 70,5 лет 2014 йыл 2 ноябрь архивланған.
  9. 9,0 9,1 Щавелева М. В., Глинская Т. Н., Гулицкая Н. И. Тенденции демографических процессов в Республике Беларусь // Здравоохранение. — 2014. — № 1. — С. 21
  10. Нас старость дома не застанет? (Беларусь рано или поздно придет к повышению пенсионного возраста) 2012 йыл 28 июнь архивланған.
  11. 11,0 11,1 2008 йылда Белоруссияла 1,4 мең самаһы бала балиғ булмаған әсәләрҙән тыуа 2015 йыл 14 апрель архивланған.
  12. Минтруда: в большинстве белорусских семей воспитывается один ребёнок 2015 йыл 14 апрель архивланған.
  13. 13,0 13,1 13,2 Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 100—102.
  14. Соколова Г. Н. Состояние и использование человеческого капитала в Республике Беларусь. // Социологический альманах. — 2015. — № 6. — С. 421.
  15. 15,0 15,1 Привалова Н., Станишевская Л. Современные тенденции демографического развития Беларуси // Наука и инновации. — 2014. — Т. 2. — № 132. — С. 13