Беларусь халҡы
Белорусь халҡы — Беларусь Республикаһы территорияһында йәшәгән халыҡ. 2015 йылдың 1 апреленә ҡарата алынған мәғлүмәттәр буйынса, республика халҡы 9 481,1 мең кеше тәшкил итә[1]. 2014 йыл башына халыҡ һанының үҫеше 9929 кеше була. 2014 йылдың ғинуар-сентябрен 2013 йылдың ошо осоро менән сағыштырғанда халыҡ һаны 75,3 процентҡа кәмегән һәм 1545 кеше тәшкил иткән[1]. Миграция үҫеше 2014 йылдың ғинуар-сентябренә 8 474 кеше була[1].
Һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2009 йылдағы иҫәп алыуҙар буйынса республика халҡы 9 млн. 503 кеше тәшкил итә[2] 2014 йылдың 1 октябренә халыҡ һаны 9 млн. 475 мең кеше була.
Беларусь халҡы иҫәбе
|
Ағымдағы йылдың иҫәбе буйынса халҡы 50 меңдән ашыу булған ҡалалар
[3]
|
1993 йылдан башлап, республика халҡының һаны кәмей. Бының төп сәбәбе — тыуымдың үлем кимәленән түбән булыуы. Шулай ҙа һуңғы йылдарҙа үлем осраҡтарының әҙәйеүе, тыуымдың артыуы күҙәтелә. Мәҫәлән, 2008 йылдың ғинуар-мартында тыуым күрһәткесе 10,5, ә 2007 йылдың ошо осоронда 10,3 була[4]. 2012 йылдың тәүге 9 айында тыуым коэффициенты 12,0 промилль тәшкил итә. Үлем күрһәткесе иһә 2008 йылдың ғинуар-мартына — 14,5, 2007 йылдың ошо ваҡытына — 14,9, 2006 йылда — 14,3, 2005 йылда 14, 5 була. 2012 йылдың 9 айына был күрһәткес 13,2 промилль һанала. Бер йәшкә тиклемге балаларҙың үлем осрағы ла кәмей. Ҡалаларҙың 39 процентында һәм ҡала тибындағы ҡасабаларҙың 21 процентында тәбиғи артым билдәләнһә, ауыл ерҙәрендә, киреһенсә, тәбиғи кәмеү күҙәтелә[4]. 2007 йылдың мәғлүмәттәре буйынса, халыҡ 0,06 процентҡа арта, миграция сальдоһы ыңғай һанала. Илгә инеүселәр сығыусыларға ҡарағанда күберәк була.
1970—1979 | 1979—1989 | 1989—1999 | 1999—2009 |
1950 йылдан демографик күрһәткестәр[5][6]
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Халыҡ һаны (x 1000) | Тыуыусылар һаны | Үлеүселәр һаны | Тәбиғи үҫеш | Тыуымдың дөйөм коэффициенты (1000-гә) | Үлемдең дөйөм коэффициенты (1000-гә) | Тәбиғи үҫеш (1000-гә) | Тыуымдың суммар коэффициенты | Теркәләгән аборттар һаны | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1950 | 7 745 | 197 200 | 62 000 | 135 200 | 25.5 | 8.0 | 17.5 | ||
1951 | 7 765 | 198 200 | 61 200 | 137 000 | 25.5 | 7.9 | 17.6 | ||
1952 | 7 721 | 191 100 | 64 200 | 126 900 | 24.8 | 8.3 | 16.4 | ||
1953 | 7 690 | 176 200 | 61 900 | 114 300 | 22.9 | 8.0 | 14.9 | ||
1954 | 7 722 | 193 100 | 61 600 | 131 500 | 25.0 | 8.0 | 17.0 | ||
1955 | 7 804 | 194 400 | 58 000 | 136 400 | 24.9 | 7.4 | 17.5 | ||
1956 | 7 880 | 199 500 | 56 000 | 143 500 | 25.3 | 7.1 | 18.2 | ||
1957 | 7 936 | 200 800 | 58 000 | 142 800 | 25.3 | 7.3 | 18.0 | ||
1958 | 8 009 | 207 700 | 53 700 | 154 000 | 25.9 | 6.7 | 19.2 | ||
1959 | 8 112 | 204 600 | 62 600 | 142 000 | 25.2 | 7.7 | 17.5 | ||
1960 | 8 190 | 200 218 | 54 037 | 146 181 | 24.4 | 6.6 | 17.8 | 2.80 | 170 787 |
1961 | 8 284 | 194 239 | 53 682 | 140 557 | 23.4 | 6.5 | 17.0 | 2.61 | 178 290 |
1962 | 8 385 | 185 302 | 60 676 | 124 626 | 22.1 | 7.2 | 14.9 | 2.57 | 185 554 |
1963 | 8 458 | 173 889 | 58 291 | 115 598 | 20.6 | 6.9 | 13.7 | 2.46 | 191 137 |
1964 | 8 519 | 161 794 | 53 967 | 107 827 | 19.0 | 6.3 | 12.7 | 2.36 | 200 534 |
1965 | 8 607 | 153 865 | 58 156 | 95 709 | 17.9 | 6.8 | 11.1 | 2.27 | 205 999 |
1966 | 8 709 | 153 414 | 58 265 | 95 149 | 17.6 | 6.7 | 10.9 | 2.28 | 203 430 |
1967 | 8 800 | 147 501 | 61 263 | 86 238 | 16.8 | 7.0 | 9.8 | 2.26 | 203 722 |
1968 | 8 877 | 146 095 | 62 354 | 83 741 | 16.5 | 7.0 | 9.4 | 2.23 | 198 955 |
1969 | 8 957 | 142 652 | 65 912 | 76 740 | 15.9 | 7.4 | 8.6 | 2.18 | 191 637 |
1970 | 9 038 | 146 676 | 68 974 | 77 702 | 16.2 | 7.6 | 8.6 | 2.30 | 187 935 |
1971 | 9 112 | 149 135 | 68 511 | 80 624 | 16.4 | 7.5 | 8.8 | 2.34 | 190 169 |
1972 | 9 178 | 147 813 | 71 866 | 75 947 | 16.1 | 7.8 | 8.3 | 2.36 | 185 101 |
1973 | 9 245 | 144 729 | 73 927 | 70 802 | 15.7 | 8.0 | 7.7 | 2.29 | 193 503 |
1974 | 9 312 | 146 876 | 73 181 | 73 695 | 15.8 | 7.9 | 7.9 | 2.24 | 194 247 |
1975 | 9 367 | 146 517 | 79 701 | 66 816 | 15.6 | 8.5 | 7.1 | 2.20 | 194 710 |
1976 | 9 411 | 147 912 | 82 400 | 65 512 | 15.7 | 8.8 | 7.0 | 2.16 | 199 121 |
1977 | 9 463 | 148 963 | 84 565 | 64 398 | 15.7 | 8.9 | 6.8 | 2.11 | 202 146 |
1978 | 9 525 | 151 053 | 86 612 | 64 441 | 15.9 | 9.1 | 6.8 | 2.08 | 201 619 |
1979 | 9 590 | 151 800 | 90 837 | 60 963 | 15.8 | 9.5 | 6.4 | 2.05 | 203 446 |
1980 | 9 658 | 154 432 | 95 514 | 58 918 | 16.0 | 9.9 | 6.1 | 2.04 | 201 852 |
1981 | 9 732 | 157 899 | 93 136 | 64 763 | 16.2 | 9.6 | 6.7 | 2.08 | 202 340 |
1982 | 9 804 | 159 364 | 93 840 | 65 524 | 16.3 | 9.6 | 6.7 | 2.02 | 198 011 |
1983 | 9 872 | 173 510 | 97 849 | 75 661 | 17.6 | 9.9 | 7.7 | 2.09 | 207 461 |
1984 | 9 938 | 168 749 | 104 274 | 64 475 | 17.0 | 10.5 | 6.5 | 2.14 | 210 844 |
1985 | 9 999 | 165 034 | 105 690 | 59 344 | 16.6 | 10.6 | 5.9 | 2.09 | 200 888 |
1986 | 10 058 | 171 611 | 97 276 | 74 335 | 17.1 | 9.7 | 7.4 | 2.10 | 171 114 |
1987 | 10 111 | 162 937 | 99 921 | 63 016 | 16.2 | 9.9 | 6.2 | 2.04 | 163 761 |
1988 | 10 144 | 163 193 | 102 671 | 60 522 | 16.1 | 10.1 | 6.0 | 2.03 | 140 921 |
1989 | 10 171 | 153 449 | 103 479 | 49 970 | 15.1 | 10.2 | 4.9 | 2.02 | 256 041 |
1990 | 10 190 | 142 167 | 109 582 | 32 585 | 14.0 | 10.8 | 3.2 | 1.91 | 260 839 |
1991 | 10 194 | 132 045 | 114 650 | 17 395 | 13.0 | 11.2 | 1.7 | 1.80 | 241 138 |
1992 | 10 217 | 127 971 | 116 674 | 11 297 | 12.5 | 11.4 | 1.1 | 1.76 | 240 387 |
1993 | 10 240 | 117 384 | 128 544 | −11 160 | 11.5 | 12.6 | −1.1 | 1.62 | 217 957 |
1994 | 10 227 | 110 599 | 130 003 | −19 404 | 10.8 | 12.7 | −1.9 | 1.53 | 212 533 |
1995 | 10 194 | 101 144 | 133 775 | −32 631 | 9.9 | 13.1 | −3.2 | 1.40 | 193 280 |
1996 | 10 160 | 95 798 | 133 422 | −37 624 | 9.4 | 13.1 | −3.7 | 1.33 | 174 098 |
1997 | 10 118 | 89 586 | 136 653 | −47 067 | 8.9 | 13.5 | −4.7 | 1.25 | 152 660 |
1998 | 10 069 | 92 645 | 137 296 | −44 651 | 9.2 | 13.6 | −4.4 | 1.30 | 145 339 |
1999 | 10 032 | 92 975 | 142 027 | −49 052 | 9.3 | 14.2 | −4.9 | 1.31 | 135 829 |
2000 | 9 988 | 93 691 | 134 867 | −41 176 | 9.4 | 13.5 | −4.1 | 1.31 | 121 895 |
2001 | 9 929 | 91 720 | 140 299 | −48 579 | 9.2 | 14.1 | −4.9 | 1.28 | 101 402 |
2002 | 9 866 | 88 743 | 146 665 | −57 922 | 9.0 | 14.9 | −5.9 | 1.24 | 89 895 |
2003 | 9 797 | 88 512 | 143 200 | −54 688 | 9.0 | 14.6 | −5.6 | 1.23 | 80 174 |
2004 | 9 730 | 88 943 | 140 064 | −51 121 | 9.1 | 14.4 | −5.3 | 1.23 | 71 700 |
2005 | 9 664 | 90 508 | 141 857 | −51 349 | 9.4 | 14.7 | −5.3 | 1.25 | 64 655 |
2006 | 9 605 | 96 721 | 138 426 | −41 705 | 10.1 | 14.4 | −4.3 | 1.33 | 58 516 |
2007 | 9 561 | 103 626 | 132 993 | −29 367 | 10.8 | 13.9 | −3.1 | 1.42 | 46 287 |
2008 | 9 528 | 107 876 | 133 879 | −26 003 | 11.3 | 14.1 | −2.7 | 1.48 | 42 197 |
2009 | 9 507 | 109 263 | 135 056 | −25 793 | 11.5 | 14.2 | −2.7 | 1.50 | 35 967 |
2010 | 9 491 | 108 050 | 137 305 | −29 255 | 11.4 | 14.5 | −3.1 | 1.49 | 27 662 |
2011 | 9 473 | 109 147 | 135 099 | −25 952 | 11.5 | 14.3 | −2.7 | 1.51 | 26 858 |
2012 | 9 464 | 115 893 | 126 531 | −10 638 | 12.2 | 13.4 | −1.2 | 1.62 | |
2013 | 9 468 | 117 997 | 125 326 | −7 329 | 12.5 | 13.2 | −0.7 | 1.67 | |
2014 | 9 469 | 118 534 | 121 542 | −3 008 | 12.5 | 12.8 | −0.3 | 1.69 | |
2015 | 9 481 | 119 509 | 120 130 | −621 | 12.6 | 12.7 | −0.1 |
Белоруссия халҡының иҫәп диаграммаһы
Тыуым иҫәбенең дөйөм коэффициенты (1000-гә) |
Үлем иҫәбенең дөйөм коэффициенты (1000-гә) |
Тәбиғи үҫеш (1000-гә) |
-
.
Социаль күрһәткестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2012 йылда Белорусиялағы ғүмер оҙонлоғо 72,2 йәш һанала. Был күрһәткес ирҙәрҙең — 66,6 ҡатындарҙың 77,6 йәшенән үтмәй[7]. Украина һәм Рәсәй менән сағыштырғанда был күрһәткес бер нисә тапҡырға юғарыраҡ, ә башҡа европа илдәренекенән күпкә түбәнерәк. Ҡатын-ҡыҙҙар менән ирҙәр араһындағы ғүмер оҙонлоғоноң айырмаһы ҙур проблема булып һанала. 2008 йылда был айырма 12 йыл иҫәпләнә. Ҡала ерҙәрендә был күрһәткес — 11, ауылда −14 тәшкил итә[8]. 2013 йылдың 1 ғинуарына Белоруссияла 60 йәште уҙған кешеләр республика халҡының 19,64 % -тын тәшкил итә[9] (по классификации ООН страна считается старой, если таких людей — 14 %)[10]. Һуңғы йылдарҙа балалар һаны ла арта[9]. 2008 йылда 100 ҡыҙға 106 малай тыуған. Бала табыусы ҡатындарҙың уртаса йәше — 26,8, тәүге балаһын табыусыларҙыҡы −24,4 йәш. [11]. 2011 йылға балалы ғаиләләр һаны 1205,6 мең була. Уларҙың 65,7%-ы бер генә балаға, 28,9 % -ты ике, өс йәки унан күберәк балаға ни бары 5 % ҡына ғаилә эйә[12]. 2008 йылда балиғ булмаған әсәләрҙән 1383 бала тыуған[11]. Иң юғары тыуым кимәле Брест өлкәһендә, ә түбән кимәл Витебск өлкәһендә күҙәтелә. Витебск өлкәһендә шулай уҡ, бөтә республика буйынса юғары үлем коэффициенты күҙәтелә. Ә Минск өлкәһендә был һан түбән.
Никахтар һәм өйләнешеүҙәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2012 йылда Белоруссияла 76 245 никах (был 1000 кешегә 8,1тигән һүҙ) һәм 39 034 айырылышыу теркәлгән (1000 кешегә 4,1). Иң күп никахлашыу Могилев өлкәһендә (8,4), иң әҙе Брест өлкәһендә (7,6) теркәлгән; ә иң күп айырылышыу осрағы Витебск һәм Гомель өлкәләрендә һәм Минск ҡалаһында (1000 кешегә 4,3), ә иң әҙе Брест өлкәһендә (3,7) һанала[13]. 2012 йылда тәүге тапҡыр никахҡа инеүҙең уртаса йәше — ирҙәр өсөн — 26,7 (1980 йылда — 24,3) һәм ҡатын-ҡыҙар өсөн 24,6 (1980 йылда 22,9); 2012 йылда икенсе тапҡыр никахҡа инеүҙең уртаса йәше ирҙәр өсөн — 40,5, ҡатын-ҡыҙҙар өсөн 37,6 йәш[13]. Никах һәм айырылышуҙар статистикаһы[13]:
Йыл | Никахтар һаны | (1000 кешенә) | Айырылышуҙар һаны | (1000 кешегә) |
---|---|---|---|---|
1970 | 83 658 | 9,3 | 17 060 | 1,9 |
1980 | 97 461 | ▲ 10,1 | 31 214 | ▲ 3,2 |
1990 | 99 229 | ▼ 9,7 | 34 986 | ▲ 3,4 |
1995 | 77 027 | ▼ 7,6 | 42 119 | ▲ 4,1 |
2000 | 62 485 | ▼ 6,3 | 43 512 | ▲ 4,4 |
2005 | 73 333 | ▲ 7,6 | 30 531 | ▼ 3,2 |
2010 | 76 978 | ▲ 8,1 | 36 655 | ▲ 3,9 |
2011 | 86 785 | ▲ 9,2 | 38 584 | ▲ 4,1 |
2012 | 76 245 | ▼ 8,1 | 39 034 | ▬ 4,1 |
Хеҙмәт ресурстары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Уҡымышлылыҡ кимәле
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Республика халҡы өсөн донъя үлсәме буйынса юғары белем кимәле характерлы. 2009 йылғы иҫәп алыуҙар һөҙөмтәһенә ярашлы, 10 һәм унан олораҡ йәштәгеләрҙең 17,9%-ы юғары, 25,6%-ы урта махсус белемгә эйә[14].
Ғаилә
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2009 йылдағы иҫәп алыуҙар һөҙөмтәһе республика халҡына аҙ балалыҡ хас тип күрһәтә, бер ғаиләг бер бала. Дөйөм ғаиләләрҙең 65,9 % -ы бер генә балаға, 28,3%-ы ике һәм 5,2%-ы өс һәм унан күберәк балаға эйә е[15]. 2010 йыл башында тыуым кимәленең суммар коэффициенты яйлап үҫә. 2012 йылда Ауылда ул ҡала еренә ҡарағанда юғарыраҡ була. [[15].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 О демографической ситуации в январе-сентябре 2014 г. 2014 йыл 16 ноябрь архивланған.
- ↑ Численность населения Республики Беларусь и областей // Перепись населения — 2009. Выходные регламентные таблицы.
- ↑ Национальный статистический комитет Республики Беларусь: Предварительные итоги переписи населения 2009 года
- ↑ 4,0 4,1 Численность населения Беларуси — 9 млн 681 тысяча 2008 йыл 9 август архивланған.
- ↑ [1] United Nations. Demographic Yearbooks
- ↑ [2] 2011 йыл 3 апрель архивланған. National Statistical Committee of the Republic of Belarus
- ↑ Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 99.
- ↑ Продолжительность жизни в Беларуси — 70,5 лет 2014 йыл 2 ноябрь архивланған.
- ↑ 9,0 9,1 Щавелева М. В., Глинская Т. Н., Гулицкая Н. И. Тенденции демографических процессов в Республике Беларусь // Здравоохранение. — 2014. — № 1. — С. 21
- ↑ Нас старость дома не застанет? (Беларусь рано или поздно придет к повышению пенсионного возраста) 2012 йыл 28 июнь архивланған.
- ↑ 11,0 11,1 2008 йылда Белоруссияла 1,4 мең самаһы бала балиғ булмаған әсәләрҙән тыуа 2015 йыл 14 апрель архивланған.
- ↑ Минтруда: в большинстве белорусских семей воспитывается один ребёнок 2015 йыл 14 апрель архивланған.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 100—102.
- ↑ Соколова Г. Н. Состояние и использование человеческого капитала в Республике Беларусь. // Социологический альманах. — 2015. — № 6. — С. 421.
- ↑ 15,0 15,1 Привалова Н., Станишевская Л. Современные тенденции демографического развития Беларуси // Наука и инновации. — 2014. — Т. 2. — № 132. — С. 13
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Розенблат Е., Еленская И. Динамика численности и расселения белорусских евреев в XX веке // Диаспоры. — 2002. — № 4. — С. 27—52.
- Шахотько Л. П., Куделка Д. Н. Этноязыковый состав населения Беларуси // Вопросы статистики. — 2002. — № 11. — С. 30—37.
- Белоруссия в 2013 году: политические итоги // ИА REGNUM. — 13.01.2014.
- Белоруссия в 2013 году: экономические итоги // ИА REGNUM. — 10.01.2014.
- О занятости населения в январе-ноябре 2013 г. // Белстат. — 30.12.13
- О демографической ситуации в январе-ноябре 2013 г. // Белстат. — 27.12.13
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Национальный статистический комитет Республики Беларусь.
- Правительственная рекомендация использовать в рекламе образ многодетной семьи 2007 йыл 28 сентябрь архивланған.
- Чикалова И. Р. Гендерная система (пост)советской Беларуси: воспроизводство и трансформация социальных ролей в публичной и приватной сфере(недоступная ссылка) // Журнал Российские и славянские исследования, Вып. 4 — 2009 г.
- В Беларуси женщины в среднем живут почти на 12 лет дольше мужчин 2010 йыл 11 март архивланған.
- Численность населения и продолжительность жизни белорусов