Савет Народных Камісараў БССР
| Савет Народных Камісараў БССР | |
|---|---|
| скарочана — СНК БССР | |
.svg) | |
Агульная інфармацыя |
|
| Краіна | |
| Дата стварэння | 18 снежня 1920 |
| Дата скасавання | 26 сакавіка 1946 |
| Заменена на | Савет Міністраў БССР |
| Кіраўніцтва дзейнасцю ажыццяўляе | Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР |
| Першы Старшыня | Аляксандр Чарвякоў |
| Апошні Старшыня | Панцеляймон Панамарэнка |
.svg){kind=small}
Саве́т Наро́дных Каміса́раў БССР (СНК БССР) — вышэйшы выканаўчы і распарадчы орган дзяржаўнай улады — Урад Беларускай ССР у 1920—1946 гадах. Створаны 18 снежня 1920 года ў адпаведнасці з дадаткамі да Канстытуцыі ССРБ 1919 года, прынятымі II з’ездам Саветаў Беларусі ў снежні 1920 года.
Перадгісторыя
[правіць | правіць зыходнік]31 ліпеня 1920 года на ўрачыстым пасяджэнні Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта, Мінскага губернскага камітэта Кампартыі Літвы і Беларусі з удзелам прадстаўнікоў прафесійных саюзаў і іншых грамадскіх арганізацый Мінска і Мінскай губерні была прынята «Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусь». Дэкларацыя ўстанаўлівала, што надалей да склікання Усебеларускага з’езда Саветаў вышэйшая ўлада ў рэспубліцы ажыццяўляецца Ваенна-рэвалюцыйным камітэтам (у склад Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта Беларусі былі дэлегаваны тры прадстаўнікі Камуністычнай партыі Літвы і Беларусі) (А. Р. Чарвякоў, В. Г. Кнорын, Я. А. Адамовіч), па адным прадстаўніку ад бунда і Беларускай камуністычнай арганізацыі. Старшынёй ВРК з’яўляўся А. Р. Чарвякоў, сакратаром быў прызначаны І. Р. Клішэўскі[1]. Мінскі губваенрэўкам скасоўваўся, і ўсе яго аддзелы пераўтвараліся ў аддзелы Ваенрэўкама ССР Беларусі[2]. 19 жніўня 1920 года Ваенрэўкам ССРБ пераіменаваў аддзелы ў камісарыяты, а загадчыкаў аддзелаў прызначыў камісарамі[3].
Структура
[правіць | правіць зыходнік]Першапачаткова (да пастановы VI Надзвычайнага з’езду Саветаў БССР ад 16 сакавіка 1924 года) абавязкі старшыні ЦВК і СНК БССР, а таксама наркама па замежных справах выконваліся адной асобай; членамі СНК былі народныя камісары ўсіх наркаматаў БССР, старшыні СНГ і Надзвычайнай камісіі. Пры СНК БССР дзейнічалі яго сталыя камісіі — Эканамічны Савет, Камісія заканадаўчых здагадак (да 1927 года), Дзяржаўная планавая камісія. Кампетэнцыя і склад СНК БССР змяняліся ў сувязі з утварэннем СССР і зменамі ў дзяржаўна-прававой надбудове, з утварэннем новых цэнтральных органаў кіравання галінамі эканомікі і культуры БССР (наркаматаў і ўпраўленняў). З 1925 года ў склад СНК БССР уваходзілі намеснікі старшыні СНК БССР (уводзіліся дадаткова), наркамы саюзна-рэспубліканскіх наркаматаў, упаўнаважаныя асобных агульнасаюзных наркаматаў і ведамстваў з правам вырашальнага ці дарадчага голасу.
Дзейнасць
[правіць | правіць зыходнік]СНК БССР ажыццяўляў агульнае кіраўніцтва рэспублікай праз наркаматы, выканкамы Саветаў; прымаў пастановы і выдаваў распараджэнні па ўсіх пытаннях, якія не ставіліся выключна да кампетэнцыі з’езду Саветаў, ЦВК БССР і яго Прэзідыума. Пастановы СНК пра дзяржаўны і мясцовы бюджэт, падаткі, адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне рэспублікі, уводзіны мер па ахове рэвалюцыйнага парадку абавязкова сцвярджаліся Прэзідыумам ЦВК БССР. СНК БССР быў цалкам адказны перад Усебеларускім з’ездам Саветаў, ЦВК БССР, з 1927 года і перад Прэзідыумам ЦВК БССР. Старшыня СНК БССР меў права прыпыняць распараджэнні акруговых выканаўчых камітэтаў, народных камісарыятаў, кіраўнікоў цэнтральных устаноў і ведамстваў, распараджэнні ўпаўнаважаных Народных камісарыятаў СССР пры СНК БССР з наступным дакладам пра гэта СНК БССР на яго бліжэйшым пасяджэнні.
Паводле Канстытуцыі Беларускай ССР 1927 года ў склад СНК БССР уваходзілі Старшыня СНК, яго намеснік, старшыня ВСНГ, 10 наркамаў, кіраўнік ЦСУ (з правам рашаючага голасу), старшыня ДПУ БССР і 4 упаўнаважаныя народных камісарыятаў СССР (з правам рашаючага ці дарадчага голасу паводле пастановы ЦВК БССР). Кампетэнцыя і структура народных камісарыятаў і ўзаемаадносіны паміж іх асобнымі органамі вызначаліся агульным Палажэннем аб асобных камісарыятах.
Паводле пастановы XI Усебеларускага з’езда Саветаў «Аб змяненнях і дапаўненнях Канстытуцыі (Асноўнага закона) Беларускай ССР» (22 студзеня 1935 года) СНК БССР стаў адказным не толькі перад Усебеларускім з’ездам Саветаў і ЦВК БССР, але і перад Прэзідыумам ЦВК. Пры СНК пакінуты 2 пастаянныя камісіі: Эканамічны савет і Дзяржаўная планавая камісія.
Паводле Канстытуцыі Беларускай ССР 1937 года ў склад СНК БССР уваходзілі Старшыня СНК, яго намеснік, старшыня Дзяржплана, 14 наркамаў (харчовай, лясной, лёгкай прамысловасці, земляробства, збожжавых і жывёлагадоўчых саўгасаў, фінансаў, унутранаму гандлю, унутраных спраў, юстыцыі, аховы здароўя, асветы, мясцовай прамысловасці, камунальнай гаспадаркі, сацыяльнага забеспячэння), упаўнаважаны Камітэта нарыхтовак СССР, начальнік упраўлення па справах агульнасаюзных наркаматаў (абароны, замежных спраў, знешняга гандлю, шляхоў зносін, сувязі, воднага транспарту, цяжкай і абароннай прамысловасці).
Паводле Указу Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР ад 26 сакавіка 1946 года СНК БССР у сакавіку 1946 года ператвораны ў Савет Міністраў БССР.
Старшыні СНК БССР
[правіць | правіць зыходнік]- Аляксандр Рыгоравіч Чарвякоў (18.12.1920 — 16.03.1924)
- Язэп Аляксандравіч Адамовіч (17.03.1924 — 6.05.1927)
- Мікалай Мацвеевіч Галадзед (7.05.1927 — 29.05.1937)
- Даніла Іванавіч Валковіч (30.05 — 7.09.1937)
- Апанас Фёдаравіч Кавалёў (10.09.1937 — 22.07.1938)
- Кузьма Венедыктавіч Кісялёў (28.07.1938 — 27.06.1940)
- Іван Сямёнавіч Былінскі (28.06.1940 — 6.02.1944)
- Панцеляймон Кандратавіч Панамарэнка (07.02.1944 — 26.03.1946)
Кіраўнікі спраў
[правіць | правіць зыходнік]- Вільгельм Кнорын (1919)
- Міхаіл Мароз (1925—1928)
- М. Калевіч (1930)
- Сымон Кандыбовіч (1931—1933)
- Іосіф Лук’янчык (1936—1937)
- Ігнацій Банцыраў (1940)
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Савет Народных Камісараў Беларускай ССР, Саўнарком БССР, СНК БССР // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 639. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
- История государства и права Белорусской ССР. Т. 1 — 2. — Мн., 1970—1976.
- Органы государственного управления Белорусской ССР (1919—1967 гг.). — Мн., 1968.
