Izvorni kôd stranice Rim

{{Drugo značenje}}
{{Preuređivanje}}
{{Infokutija naselje
| ime                     = Rim
| izvorno_ime             = Roma
| izvorno_ime_jez         = 
| službeno_ime            = Roma Capitale
| naselje_vrsta           = Grad i komuna
| slika                   = Roma dall'aereo.JPG
| slika_opis              = Panorama historijskog centra Rima
| slika_zastava           = Flag of Rome.svg
| slika_grb               = Insigne Romanum coronatum.svg
| slika_karta             = 
| karta_opis              = 
| pushpin_karta           = Italija
| pushpin_karta_opis      = 
| koordinate              = {{coord|41|53|35|N|12|28|58|E|type:city|display=inline,title}}
| podjela_vrsta           = Država
| podjela_ime             = [[Italija]]
| podjela_vrsta1          = Regija
| podjela_ime1            = [[Lazio]]
| vođa_titula             = Gradonačelnik
| vođa_ime                = Virginia Raggi<ref>{{cite news |author= Sarah Zerback |title= Fest im Sumpf von Korruption und Mafia? |url= https://www.tagesschau.de/ausland/rom-buergemeisterin-raggi-101.html |access-date=11. 7. 2017 |agency= [[Allgemeiner Deutscher Rundfunk]] |date= 30. 1. 2017}} {{de simbol}}</ref>
| vođa_partija            = [[Pokret 5 zvijezda|M5S]]
| površina_ukupno         = 1287.36
| nadmorska_visina        = 21
| stanovništvo_datum      = 31. decembar 2019
| stanovništvo_ukupno     = 2837332
| stanovništvo_gustoća    = auto
| vremenska_zona1         = [[Srednjoevropsko vrijeme|CET]]
| utc_ofset1              = +1
| vremenska_zona1_DST     = [[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]
| utc_ofset1_DST          = +2
| poštanski_broj          = 00118–00199
| pozivni_broj            = 06
| veb-sajt                = {{URL|www.comune.roma.it}}
}}
[[Datoteka:Roma-piazza spagna di notte.jpg|mini|Piazza di Spagna]]
'''Rim''' ({{jez-it|Roma}}) jest [[Glavni grad|glavni]] i [[Spisak gradova u Italiji|najmnogoljudniji]] grad [[Italija|Italije]] i ujedno i glavni grad [[Italijanske regije|regije]] [[Lazio]], grad bogate historije poznat i pod imenom '''Vječni grad'''. Rim je centar bogate antičke kulture, od koje je ostalo mnogo spomenika do današnjih dana, a jedan od najvećih svakako je [[Koloseum]]. Smješten je u donjem toku [[Tiber]]a, u neposrednoj blizini [[Sredozemno more|Sredozemnog mora]] i jedan je od najvećih centara [[Sredozemlje|Sredozemlja]]. U okviru gradskog područja Rima nalazi se i [[Vatikan]], crkvena država i sjedište rimokatoličke crkve i [[Papa|pape]].

Rim je najveći grad [[Italija|Italije]] i ima 2.837.332 stanovnika (2019),<ref>{{cite web |url= http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html |title= Dato Istat – Popolazione residente al 31 dicembre 2019. |access-date= 8. 9. 2020 |archive-date= 24. 7. 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190724140744/http://demo.istat.it/bilmens2019gen/index.html |url-status= dead }} {{it simbol}}</ref> a procjenjuje se da u cijeloj aglomeraciji živi i do 4,3 miliona stanovnika.

== Historija ==
[[Datoteka:Foro Romano Musei Capitolini Roma.jpg|mini|Forum Romanum]]
Rim se može pohvaliti dugom i raznolikom historijom, koja je često bila veoma burna i ne rijetko prožeta ratovima, sukobima, paljevinama, bolestima i epidemijama. Rimska historija duga je gotovo 3.150 godina i u tom je vremenu Rim bio sjedište [[Rimska imperija|Rimskog carstva]], [[Rimska republika|Rimske republike]], [[Rimsko Kraljevstvo|Rimskog kraljevstva]], [[Papinska Država|Papinske Države]], [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]] i [[Italija|Republike Italije]].

=== Osnivanje grada ===
Legenda kaže da je Rim osnovan [[21. april]]a 753. godine p. n. e., i da mu je osnivač Romulus (Romul), koji je tada ubio svog brata Remusa (Rema). Ovaj datum je uziman kao osnova rimskog i julijanskog kalendara (''Ab urbe condita''). [[Romul i Rem]] su, prema toj legendi, sinovi Marsa (Aresa) i svećenice Rhea Silvie, kćeri Numitora, kralja Albalonga. Braća su sklonjena da bi ih se spasilo od mržnje Amuliusa, pretendenta na albalonganski tron, a odgojila ih je vučica, koja je i danas simbol grada Rima.

Porijeklo imena Rim je nerazjašnjeno, iako je još od antičkog doba u opticaju nekoliko teorija. Najmanje vjerovatna je ona koja kaže da je naziv od grčke riječi Ρώμη (hrabrost, kuraž). Nešto vjerovatnija je ona koja ime izvlači iz korijena rum (rum - sisa), što se vjerovatno povezuje sa vučicom (na latinskom lupa, interesantno riječ koja ujedno znači i prostitutka) koja je odhranila (dojila) Romula i Rema.

=== Antičko doba ===
[[Datoteka:Therme-vum-Diokletian.jpg|mini|Dioklecijanove terme]]
U početku je Rim bio kraljevstvo, kojim je vladao kralj, ali ono 509. godine p. n. e. postaje [[republika]]. Period rasta, prekinut sa porazom koji su [[Gali]] nanijeli Rimu negdje oko 390. godine p. n. e., ubrzo je nastavljen. U zadnjim danima Republike Rim je bio glavni grad teritorije koja je pokrivala veći dio [[Mediteran]]a. Pod [[Augustus Caesar|Caesarom Augustusom]] i njegovim nasljednicima širenje je nastavljeno.

Od ranog 3. vijeka stvari se mijenjaju. Rim formalno i dalje ostaje glavni grad, ali imperatori provode sve manje i manje vremena u njemu. [[330]]. godine [[Konstantin]] uspostavlja [[Konstantinopol]] kao drugi glavni grad Carstva, a neki kasniji "zapadni" carevi smještaju svoja sjedišta i u [[Milano|Milanu]] ili čak [[Ravenna|Ravenni]], umjesto u Rimu. Ipak mjesto u Senatu je, uprkos gubitku moći samog Senata, još uvijek ostalo stvar prestiža, a proglašenje [[kršćanstvo|kršćanstva]] zvaničnom religijom Carstva, je od biskupa Rima (kasnije nazvanog [[Papa]]) načinilo najznačajniju religijsku ličnost zapadnog Carstva. Takođe, sada je Carstvo bilo izloženije napadima izvana, glavni bedemi grada bili su sagrađeni [[270]]. godine, ali ni oni nisu uspjeli spriječiti prodor prvo Alara [[410]]. godine, a potom Geisera [[455]]. godine.

=== Barbarsko i bizantsko doba ===
[[Datoteka:Colonna di Marco aurelio - Frontale.jpg|mini|Aurelijev obelisk]]
Pad [[Zapadno rimsko carstvo|Zapadnog rimskog carstva]] je malo što promijenio što se Rima tiče. Odoaceri i Ostrogothi nastavili su, kao i imperatori prije njih, vladati [[Italija|Italijom]] iz [[Ravenna|Ravenne]]. U međuvremenu Senat je, iako je već odavno izgubio na značaju, nastavio upravljati Rimom, a [[Papa]] je uobičajeno dolazio iz senatorskih porodica. 
Ovakvo stanje potrajalo je sve dok [[Istočno rimsko carstvo]], pod [[Justinian I|Justinianom I]], nije zauzelo grad [[536]]. godine. Ostrogothi, pod Totilom, ponovo su osvojili Rim [[546]]. godine i opljačkali ga. Bizantski general Belisarius im ga je ubrzo preoteo, ali ga je ponovo izgubio [[549]]. godine. Belisarius je zamijenjen Narsesom, koji još jednom osvaja grad godine [[552]].
[[Car]] [[Istočno rimsko carstvo|Istočnog rimskog carstva]], [[Justinian I]] (vladao 527-565), odobrio je Rimu sredstva za održavanje javnih zgrada, akvadukta i mostova – koji su, u [[Italija|Italiji]] izmučenoj ratovima, često bili van funkcije. Također se proglasio pokroviteljem preostalih učenika, govornika, fizičara i advokata, nadajući se da će s vremenom više mladih tražiti bolje obrazovanje. Poslije rata Senat je formalno ponovo uspostavljen, ali pod kontrolom prefekta i drugih službenika određenih od bizantskih autoriteta u [[Ravenna|Raveni]] i odgovornih njima.
[[Papa]] je sada bio jedna od vodećih religijskih osoba u cijelom [[Bizantijsko carstvo|Bizantijskom carstvu]] i u stvarnosti moćniji na lokalnom nivou i od postavljenih senatora i od lokalnih bizantskih službenika. U praksi lokalna vlast pripala je [[Papa|Papi]] a u sljedećih nekoliko desetljeća najveći dio senatskih aristokrata i bizantskih administrativaca u Rimu bio je apsorbiran u crkvenu hijerarhiju.
Za vladavine [[Justinian I|Justinianovog]] nećaka i nasljednika, [[Justin II|Justina II]] (vladao 565-578 godine), Alboini su izvršili invaziju na Lombardiju ([[568]]. godine). Zauzimajući regije Benevento, Lombardiju, Piedemont, Spoleto i Toskanu, osvajaći su ograničili carsku vladavinu na male dijelove zemlje koji su bili u okruženju, uključujući Rim, [[Napoli]] (Napulj) i [[Ravenna|Ravenu]]. Jedan od tih okruženih "otoka" koji je ostao pod bitzantskom kontrolom bila je [[Perugia]] (Peruđa), koja je predstavljala stalno ugrožavanu kopnenu vezu između [[Ravenna|Ravene]] i Rima. [[578]]. godine senat je, u njegovom posljednjem zabilježenom aktu, morao zatražiti pomoć [[Tiberius II Constantin|Tiberiusa II Constantina]] (vladao 578-582 godine) protiv vojvoda koji su nadirali prema Rimu i predstavljali prijetnju, Faroalda od Spoleta and Zotta od Beneventa.
[[Maurice I]] (vladao 582-602) uveo je novi faktor u ovom, već kontinuiranom, konfliktu stvarajući alijansu sa [[Childebert II|Childebertom II]] od Austrasie (vladao 575-595). Armije Franačkog kralja zauzimale su teritoriju Lombardije u [[584]]. [[585]]. [[588]]. i [[590]]. godini. Rim je, pored toga, bio pogođen katastrofalnom poplavom [[589]]. godine, koju je pratila kuga [[590]]. godine. Zabilježena je legenda kako je viđen anđeo, u doba dok je novoizabrani [[Papa]] [[Grgur I]] (vladao 590-604) prolazio u procesiji pored [[Hadrian]]ove grobnice, kako lebdi nad zgradom i vraća svoj mač u korice kao znak toga da je kuga na izmaku. A i grad je, činilo se, konačno bio siguran.
Ipak, novi kralj Lombardije, Agilulf (vladao 591-616), je radio na tome da osigura mir sa Childebertom, reorganizira svoje teritorije i nastavi aktivnosti protiv Rima i [[Napoli|Napulja]] do [[592]]. godine. Sa carem okupiranim ratovima na istočnim granicama i nesposobnim da osigura Rim od invazije, [[Grgur I]] je preuzeo inicijativu i započeo pregovore o mirovnom ugovoru. Završeni su u jesen 598. i kasnije priznati samo od [[Maurice I|Maurica]] Pozicija Patrijarha Rima je još više učvršćena pod uzurpatorom [[Fokas]]om (vladao 602-610). [[Phocas]] je priznao prvenstvo rimskom patrijarhu nad patrijarhom Konstantinopolja i čak dekretom proglasio [[Papa|Papu]] [[Boniface III|Bonifaca III]] ([[607]].) "Vođom svih crkava".
{{Široka slika|View from Stpeters bottomcropped.jpg|1800px|Panorama Rima}}

== Obrazovanje ==
Rim je važno središte visokog obrazovanja. Prvi univerzitet u gradu jest La Sapienza, osnovan 1303, koji je i najveći evropski univerzitet, s približno 150.000 studenata. Ostala dva gradska univerziteta jesu Tor Vergata, osnovan 1982, i Treći rimski univerzitet, osnovan 1992.

U gradu je i veliki broj papinskih univerziteta, uključujući Univerzitet sv. Tome Akvinskog i Gregorijanski univerzitet (najstariji isusovački univerzitet na svijetu, osnovan 1551).

Ovdje su i brojni privatni univerziteti, kao LUMSA, Katolički univerzitet Svetog Srca, LUISS, Evropski institut za dizajn, Univerzitet "Giovanni Cabbotto", IUSM, Američki univerzitet u Rimu, Univerzitet "Guglielmo Marconi" i drugi.

== Znamenite ličnosti ==
[[Datoteka:Piazza del Campidoglio.jpg|mini|Piazza del Campidoglio]]
[[Datoteka:Capitolium hill.jpg|mini|Kapitol]]
{{div col}}
* [[Luciana Aigner-Foresti]], italijanski arheolog
* [[Giulio Andreotti]], političar i državnik
* [[Elio de Angelis]], vozač Formule 1
* [[Guillaume Apollinaire]], francuski književnik
* [[Luca Barbarossa]], pjevač
* [[Enzo Barboni]], scenarist i režiser
* [[Cecilia Bartoli]], mecosopranistica
* [[Lamberto Bava]], scenarist i režiser
* [[Cesare Borgia]], renesansni moćnik
* [[Lucretia Borgia]], kneginja
* [[Giulio Caccini]], kompozitor
* [[Gaj Julije Cezar]], rimski državnik i autor
* [[Enzo G. Castellari]], režiser
* [[Pietro Cavallini]], slikar
* [[Sergio Corbucci]], režiser
* [[Joe D'Amato]], režiser
* [[Andrea de Cesaris]], automobilist
* [[Angelo Di Livio]], nogometaš
* [[Stefano Dionisi]], glumac
* [[Piero Dorazio]], slikar
* [[Julius Evola]], filozof kulture
* [[Aldo Fabrizi]], glumac i režiser
* [[Rafael Sanchez Ferlosio]], španski književnik
* [[Franco Frattini]], političar i EU-komesar
* [[Massimiliano Fuksas]], arhitekt i dizajner
* [[Giuseppe Gentile]], atletičar
* [[Gerino Gerini]], vozač Formule 1
* [[Giacomo della Porta]], arhitekt i kipar
* [[Ignazio Giunti]], vozač trkaćih automobila
* [[Francesco de Gregori]], kantautor
* [[Nicola Francesco Haym]], muzičar, kompozitor i libretist
* [[Jovanotti]], kantautor i reper
* [[Juan Carlos I]], španski kralj
* [[Justus von Canterbury]], misionar i nadbiskup od Canterburyja
* [[Sophia Loren]], glumica
* [[Anna Magnani]], glumica
* [[Franca Magnani]], novinarka
* [[Silvana Mangano]], glumica
* [[Mark Aurel]], rimski car
* [[Raffaele Mertes]], režiser
* [[Pietro Metastasio]], pjesnik i libretist
* [[Franco Modigliani]], ekonom i dobitnik Nobelove nagrade
* [[Elsa Morante]], književnica
* [[Alberto Moravia]], književnik
* [[Luigi Musso]], vozač Formule 1
* [[Alessandra Mussolini]], glumica i fašistička političarka
* [[Ornella Muti]], glumica
* [[Alessandro Nesta]], nogometaš
* [[Anita Pallenberg]], manekenka, glumica i modna dizajnerica
* [[Massimo Pallottino]], arheolog
* [[Luciana Paluzzi]], glumica
* [[Jacopo Peri]], kompozitor
* [[Pier Leone Ghezzi]], slikar
* [[Luigi Pintor]], publicist
* [[Giulio Romano]], slikar i arhitekt
* [[Emanuele Pirro]], automobilist
* [[Andrea Riccardi]], teolog
* [[Cola di Rienzo]], političar i narodni tribun
* [[Ryan Paris]], muzičar
* [[Isabella Rossellini]], glumica
* [[Roberto Rossellini]], režiser
* [[Giorgio Scarlatti]], automobilist
* [[Elsa Schiaparelli]], modna dizajnerica
* [[Sergio Sollima]], režiser
* [[Alberto Sordi]], glumac
* [[Alessandro Specchi]], arhitekt i grafičar
* [[Francesco Totti]], nogometaš
* [[Giuseppe Valadier]], arhitekt i arheolog
* [[Lorenzo Valla]], humanist 
* [[Pietro della Valle]], putopisac
* [[Antonello Venditti]], kantautor
* [[Louis Visconti]], francuski arhitekt
* [[Lina Wertmüller]], režiser
{{div col end}}

== Također pogledajte ==
* [[Vatikan]]
* [[Alatri]]
* [[Hram Portunusa]]
* [[Latinska dolina]]
* [[Hronologija antičkog Rima]]
* [[Panteon (Rim)]]

== Reference ==
{{refspisak}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commonscat|Rome}}
* [http://www.comune.roma.it Službeni sajt]

{{Glavni gradovi evropskih država}}
{{Glavni gradovi italijanskih regija}}
{{Gradovi domaćini LJOI-a}}
{{Gradovi domaćini SP u atletici}}
{{Gradovi domaćini EP u atletici}}

[[Kategorija:Rim| ]]
[[Kategorija:Glavni gradovi evropskih država]]
[[Kategorija:Gradovi u Italiji]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Italiji]]