Golfska struja
Golfska struja je snažna, topla, brza morska struja Atlantskog okeana koja izvire na samom vrhu Floride a zatim slijedi istočne obale Sjedinjenih Američkih Država i Newfoundlanda prije prelaska u Atlantski okean. Na oko 40°0 sjeverne geografske širine i 30° zapadne geografske dužine dijeli se na dva dijela, sjeverni tok koji protiče ka sjevernoj Evropi i južni tok struje koji se kreće ka zapadnoj Africi. Golfska struja utiče na klimu istočne obale Sjeverne Amerike od Floride do Newfoundlanda i klimu obale zapadne Evrope.
Historija
[uredi | uredi izvor]
Evropljani su počeli istraživati ovu struje još od 1513. godine i ekspedicije španskog konkvistadora Juan Ponce de Leóna nakon čega se počela naširoko koristiti od strane Španaca kao pomorski put pri povratku s Kariba u Španiju. U sažetku dnevnika Poncea de Leona os 22. aprila 1513. godine stoji: "struja je takva da, iako su imali jak vjetar, nisu mogli nastaviti prema naprijed, ali unatrag, čini se da su dobro napredovali, na kraju je bilo poznato da je struja bila moćnija od vjetra".[1] Postojanje ove struje bilo je poznato i Peteru Martyr d'Anghieri i Sir Humphreyu Gilbertu u isto vrijeme.[2]
Franklinova karta Golfska struja je objavljena 1770. godine u Engleskoj, gdje je uglavnom ignorisana. Kasnije verzije su štamšane u Francuskoj 1778. i u SAD-u 1786. godine. Trebalo je da prođe mnogo godina da bi britanci slijedili Franklinove savjete o navigaciji kroz struju ali kada su to učinili, bili su na dobitku i skratili su vrijeme jedrenja za oko dvije sedmice.[3]
Nastanak i ponašanje
[uredi | uredi izvor]
Rijeka morske vode, nazvana Atlantska sjevernoekvatorska struja, teče prema zapadu uz obale sjeverne Afrike kao nastavak Kanarske struje. U interakciji s kopnom sjeveroistočnog dijela Južne Amerike, struja se dijeli na dvije grane. Jedna nastavlja i ulazi u Karipsko more postajući Karipska struja, dok druga skreće prema sjeveru i prolazi istočno od Karipskih ostrva ka Antilima kao Antilska struja. Karipska struja, nakon kruženja kroz Meksički zaliv kao Floridska struja teče dalje sjeverno kroz Floridski prolaz i ponovo izlazi u Atlantik a nešto sjevernije se spaja s Antilskom strujom pri čemu nastaje Golfska struja kao što je prikazano na slici.
Golfska struja je snažna okeanska struja koja prenosi vodu u omjeru od 30 miliona kubnih metara u sekundi. Kad prolazi južno od Newfoundlanda, ta stopa se povećava na 150 miliona kubnih metara u sekundi.[4] U odnosu na Golfsku struju sve rijeke koje se ulijevaju u Atlantik zajedno su u odnosu na Golfsku struju patuljci jer jedva da čine omjer od 0,6 miliona kubnih metara u sekundi. Iako ovako ogromna, Golfska struja je ipak manja od Antarktičke cirkumpolarne struje.[5]
Široka je u prosjeku oko 100 km i duboka od 800 do 1.200 metara. Brzina struje je veća uz površinu i rubove, a maksimalna brzina joj je oko 2.5 metra u sekundi.[6]
Putujući ka sjeveru, topla voda se usljed vjetrova koji pušu uz površinu isparava čime se povećava salinitet vode. Zbog ova dva procesa, povećanje gustoće vode zbog većeg saliniteta i hlađenja vode, na sjeveru Atlantskog okeana ova voda počinje tonuti u dublje slojeve okeana i postaje dio dubinskih voda atlantskog dijela termohalinske cirkulacije.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Wilkinson, Jerry. "History of the Gulf Stream". Keys Historeum. Historical Preservation Society of the Upper Keys. Retrieved 15 July 2010.
- ^ Source: Explanations and Sailing Directions to Accompany the Wind and Current Charts, 1853, p.53, by Matthew Fontaine Maury
- ^ Anon. "1785: Benjamin Franklin's 'Sundry Maritime Observations'". Ocean Explorer: Readings for ocean explorers. NOAA Office of Ocean Exploration and Research. Retrieved 15 July 2010.
- ^ Joanna Gyory, Arthur J. Mariano, Edward H. Ryan. "The Gulf Stream". Cooperative Institute for Marine and Atmospheric Studies. Retrieved 2009-01-06.
- ^ Ryan Smith, Melicie Desflots, Sean White, Arthur J. Mariano, Edward H. Ryan. "The Antarctic CP Current". Cooperative Institute for Marine and Atmospheric Studies. Retrieved 2009-01-06.
- ^ Phillips, Pamela. "The Gulf Stream". USNA/Johns Hopkins. Pristupljeno 2. 8. 2007.
