Historija Švedske

Švedska je tokom 11. i 12. stoljeća postepeno postala jedinstvena hrišćanska kraljevina. Tokom ranog srednjeg vijeka, Švedska se proširila i kontrolisala teritoriju današnje Finske i Nordlanda. Moderna Švedska je nastala osnivanjem Kalmarske unije 1397. godine i ujedinjenjem zemlje na čelu sa kraljem Gustavom I u 16. stoljeću. On je stvorio nezavisnu Švedsku uspostavljajući Luteransku crkvu. Proširivanjem teritorije u 17. stoljeću stvoreno je Švedsko carstvo. Međutim, većinu osvojenih teritorija je izgubila tokom 18. stoljeća.

Tokom 17. stoljeća, nakon pobjeda u mnogih ratovima protiv Danske, Rusije i Poljske, Švedska postaje velika sila koja je imala direktnu kontrolu nad cijelim Baltičkim regionom. Ulaskom Švedske u Tridesetogodišnji rat promijenjen je politički i vjerski odnos snaga u Evropi. Nakon Tridesetogodišnjeg rata, Švedska se pridružila prosvjetiteljskim idejama u umjetnosti, arhitekturi i nauci. Između 1570. i 1800. godine, Švedska je doživjela dva perioda urbane ekspanzije.

Početkom 19. stoljeća, Finska i preostale teritorije izvan Skandinavskog poluostrva su izgubljene. Nakon posljednjeg rata 1814. godine, Švedska je ušla u personalnu uniju sa Norveškom do 1905. godine. Od 1814. godine Švedska je u miru, nakon usvajanja nesvrstane vanjske politike i neutralnosti u ratu. Švedska je bila neutralna tokom Prvog svjetskog rata. Poslijeratni prosperitet dovodi do osnivanja politike socijalne zaštite koja je karakteristika moderne Švedske. Švedska je stvorila uspješan model demokratskog socijalizma. Švedska je ostala neutralna i tokom Drugog svjetskog rata, izbjegavajući sudbinu okupirane Norveške. Švedska je bila jedna od prvih neučesnica Drugog svjetskog rata koja se pridružila Ujedinjenim nacijama 1946. godine.

Osim toga, Švedska je bila službeno neutralna tokom čitavog Hladnog rata; nikada se nije pridružila NATO-u. Nakon što je Socijaldemokratska partija bila na čelu vlade 44 godine (1932. - 1976.), parlamentarni izbori 1976. godine su doveli liberalnu desničarsku koaliciju na vlast. Sa završetkom Hladnog rata, Švedska je opet odlučila da ostane neutralna.

Prahistorija (9.000. p.n.e. - 800. n.e.)

Švedska ima veliki broj petroglifa (švedski: hällristningar) u cijeloj zemlji, s najvećom koncentracijom u pokrajini Bohuslän i oko gradova Gamlebyja i Västervika u sjevernom dijelu pokrajine Kalmar. Najstariji petroglifi se mogu pronaći u pokrajini Jämtland a potiču iz 5000. p.n.e. Oni prikazuju divlje životinje kao što su lok, jelen, medvjed i tuljani. Period od 2300. - 500. godine p.n.e. je bio najintenzivniji period rezbarenja sa motivima poljoprivrede, ratovanja, brodova i pripitomljenih životinja. Također, petroglifi sa raznim temama pronađeni u Bohuslänu datiraju od 800. do 500. godine p.n.e.

Vikinški period i srednji vijek (800. - 1500.)

Stoljećima su Šveđani bili trgovački pomorci poznati po svojoj dalekosežnoj trgovini. Tokom 11. i 12. stoljeća Švedska je postala ujedinjeno hrišćansko kraljevstvo koje je kasnije obuhvatalo Finsku. Do 1060. godine kraljevi Upsale su vladali većim dijelom teritorije današnje Švedske osim južnih i zapadnih obalnih područja, koja su pod danskom vlašću ostala sve do 17. stoljeća. Nakon stoljeća građanskih ratova, pojavila se nova kraljevska porodica koja je učvrstila moć krune na štetu plemstva, dok je plemićima davala privilegije poput oslobađanja od poreza u zamjenu za vojnu službu. Švedska nikad nije imala potpuno razvijen feudalni sustav, a njezini seljaci nikada nisu reducirani na kmetstvo.

Vikinzi iz Švedske su uglavnom učestvovali u napadima na zapadne, istočne i južne dijelove Europe. Veliko rusko kopno i njegove brojne plovne rijeke pružale su dobre izglede za robu, a ponekad i pljačku. Tokom 9. stoljeća na istočnoj obali Baltičkog mora nastala su opsežna skandinavska naselja. Prelazak sa nordijskog paganizma na hrišćanstvo je bio složen, postepen i ponekad nasilan proces. Glavni rani izvor vjerskog utjecaja bila je Engleska zahvaljujući Saksoncima i irskim misionarskim monasima. Njemački utjecaj bio je u početku manje očit, usprkos ranom misijskom pokušaju Ansgara, ali je postupno postao dominantna vjerska sila na tom području, posebno nakon normanskog osvajanja Engleske. Uprkos bliskim odnosima švedske i ruske aristokratije ne postoje direktni dokazi o pravoslavnom utjecaju koji mogu biti posljedica jezične barijere.

Također pogledajte

• Zastava Švedske
• Historija Danske
• Historija Evrope
• Historija Evropske unije
• Historija Njemačke
• Spisak švedskih kraljeva
• Kalmarska unija