Meteon

Ostaci tvrđave na mjestu na kojem je nekada bio Meteon. Danas je ovdje grobnica Marka Miljanova

Meteon (Medeon, današnji Medun) je stari grad i tvrđava čiji se ostaci nalaze oko 13 kilometara sjeverno od Podgorice, glavnog grada Crne Gore u naselju Medun. Prvobitno je izgrađen kao tvrđava, a kasnije kao grad, između IV i III stoljeća p. n. e.

Historija

Historičar Livije

Iako je najvjerovatnije sagrađen davno prije, grad Meteon prvi pominje antičk rimski historičar Tit Livije (59. godine p. n. e. - 17. godine n. e.) u svom obimnom historiografskom djelu o Rimu Ab Urbe Condita (XLIV, 23) gdje Meteon opisuje kao grad ilirskog plemena Labeata u kome je za vrijeme rimsko-makedonskog rata obavljena razmjena talaca između ilirskog kralja Gencija i makedonskog Perseja (ovaj drugi je trebao saveznike protiv Rima). Dalje, isti autor (XLIV, 32), nakon poraza Ilira 168. godine p. n. e. kod njihove tadašnje prijestonice Skadar, pominje Meteon kao mjesto gdje su dovedeni Gencije, njegova žena i sinovi prije nego što su odvedeni u Rim.

Na to, u određenom smislu, ukazuje i jedan mnogo kasnije pisani podatak, koji navodi u VII stoljeću n. e. geograf iz Ravene, i kaže da se pored Burzunuma nalazi grad sa imenom Medion (211, 8-10: Iuxta Burzumon est civitas que dicitur Medione). Postoji dosta razloga da se pomenuti Burzumon identifikuje sa mjestom Bersumnum (Virsiminium) na Pojtingerovoj tabli (Tabula Peutingeriana), odnosno sa današnjom Podgoricom.

U povelji iz 1444. godine Medun se pominje kao posjed velikog vojvode srednjovjekovne bosanske države Stjepana Vukčića Kosače. Naredne, 1445. godine, Herceg Stjepan je prepustio Gornju Zetu i tvrđavu Medun srpskom despotu Đurađu Brankoviću. Jedan vojvoda despota Đurađa je 1452. godine branio Medun od Stefana I Crnojevića koji je tada bio u službi Mletačke republike. 1455. godine despot Đurađ je morao predati tvrđavu Turcima.

Crnogorski pisac i heroj Marko Miljanov.

Marko Milanov (1833-1901), čuveni pisac, vođa plemena Kuči, crnogorski vojvoda i heroj živio je podno zidova ovog grada i tvrđave. Sahranjen je u akropoli ispred male crkve.

Arheologija

Beotija, Grčka: primjer kiklopskih zidina.

Grobnica Marka Miljanova na Meteonu. Desno je stari, originalni nadgrobni spomenik koji je podigla njegova supruga Stefa. Nekoliko godina nakon njene smrti, zamijenjena je grobnicom s lijeve strane

O postojanju mnogo starije naseobine na lokalitetu današnjeg Meduna svjedoče značajni arhitektonski ostaci koji se tamo nalaze.

Sudeći po položaju, načinu gradnje, konstrukciji zidina, Meteon (Medun) je bio značajan ilirski grad na području Labeata, s tipičnim karakteristikama utvrđenih gradova toga doba sa akropolom i podgrađem, a čije su moćne zidine, kao i u većini gradova onoga vremena na našim prostorima, podigli grčki graditelji.

Niše između akropolja i podgrađa, pronađene prilikom arheoloških iskopavanja na tom lokalitetu, sigurno su služile u kultne svrhe. A činjenica da su ugrađeni i odvodni kanali, upućuje i na vrstu žrtve - libaciju, ili žrtvu izlivanja. A to znači da je tu prinošena tečna žrtva, koja je odlazila u zemlju, što se u obje pronađene niše jasno vidi po tragovima kanala koji se od njih spuštaju naniže.

Izlivanje žrtvenih ponuda i slivanje u zemlju govori da su tu poštovani kultovi božanstava podzemnog svijeta, ili htonskih božanstava, odnosno kultovi predaka i pokojnika, koji također pripadaju podzemnom svijetu. Životinja, koja je po svojoj prirodi najviše vezana za te kultove, jeste zmija, a ona je najčešće dovođena u vezu sa starim Ilirima i predanjem koje se odnosi na njihovo porijeklo. Sve to ide u prilog pretpostavci da su u ovim nišama u Meteonu obavljani obredi vezani za kult zmije, mitskog pretka Ilira.

Sjeveroistočno od kuća gornjeg Meduna, dakle sjeverno od grada, u šumi se nalaze humke nasute kamenom. One leže na prilično ravnom i pristupačnom terenu, ali do danas nisu ispitane. Sličnih humki ima i južno i jugozapadno od Meduna. Sjeverno od grada postoji veća nekropola, a ni ona nije do kraja i detaljno ispitana. Ovdje grobovi nisu pod humkama, direktno su ukopani u zemlju, a ograđeni su nepravilnim kamenim blokovima. U jednom od tih grobova otkriven je primjerak grčkog pehara - skifosa, kao i primjerak grubo izrađene bočice od pečene zemlje.

Zbog svog geostrateškog položaja, u Meteon (Medun) je u srednjem vijeku smatran "ključem obje Zete" (amborum Xentarum clavem). Razumljivo je onda što je u vrijeme prvobitne urbanizacije, a i kasnije, kada se ona izvodila u okviru velike helenske i helenističke kulture, kojom je teritorija današnje Crne Gore, posebno njen mediteranski dio, bila obuhvaćena još u VI stoljeću p. n. e.; takav ključni položaj Meteona i njegova fortifikacija su bili veoma važni.

Sasvim je izvjesno da su Grci za Ilire podigli "kiklopske zidine" Meteona. Danas postoje vidljivi ostaci zidova izgrađeni od velikih blokova klesanog kamena postavljeni u nekoliko redova. Gotovo svi sačuvani ostaci bedema srednjovjekovnog Meduna nalaze se u veoma lošem stanju. Na više mjesta su isprekidani i obrušeni, dok su negdje vidljivi samo u tragovima. Čvrstina i veličina zida su posebno naglašeni u usporedbi sa sličnim napravljenim u nekim drugim ilirskim gradovima što govori i o važnosti Meteona za Ilire.

Osim stepenica iz ilirskog perioda koje su usječene u stijene na svim stranama iz istog perioda su i dijelovi zapadnog zida koji je nadograđen u srednjem vijeku. I neki drugi fortifikacijski elementi datiraju iz različitih perioda.

Dosadašnja istraživanja o Meteonu (Medunu) nisu bila dovoljna. Njegova daleka i bogata prošlost ne samo da je interesantna već je i on sam važan objekat koji povezuje sve kulturne epohe od prahistorije do srednjeg vijeka.

Meteon se nalazio se na putu koji je povezivao primorje s Dardanijom.

Literatura

• Korišten materijal Miraša Martinovića.
• Livije: Ab Urbe Condita
• www.montenegrina.net