(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Dari - Wicipedia Neidio i'r cynnwys

Dari

Oddi ar Wicipedia
Dari
Enghraifft o'r canlynoliaith naturiol, Persian dialect, iaith fyw Edit this on Wikidata
MathPerseg Edit this on Wikidata
Enw brodorolدری‎ Edit this on Wikidata
Nifer y siaradwyr 
  • 9,600,000 (2011)[1]
    • cod ISO 639-3prs Edit this on Wikidata
    GwladwriaethAffganistan Edit this on Wikidata
    System ysgrifennuPersian alphabet, Arabic script, Q4363761, Yr wyddor Arabeg Edit this on Wikidata
    Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

    Dari (Perseg / Farsi: دری [dæˈɾiː]) neu Dari-Persieg neu Dwyrain Perseg (فارسی دری [fɒːɾsije dæˈɾiː]) yw'r amrywiad o'r iaith Bersieg a ddefnyddir yn Afghanistan. Caiff Perseg ei alw'n Farsi yn aml. Mae'r term Dari hefyd yn cyfeirio at iaith lenyddol gynnar Persia Newydd o'r 10g. [2] Mae llywodraeth Afghanistan wedi cydnabod a hyrwyddo ei ddefnydd yn yr ystyr culach o amrywiad Afghanistan o Berseg yn swyddogol er 1964. Felly, mewn llawer o ffynonellau Gorllewinol, cyfeirir at Dari hefyd fel Persiaid Afghanistan.

    Mae Persiaid Iran ac Afghanistan yn ddealladwy i'r ddwy ochr, gyda'r gwahaniaethau wedi'u cyfyngu'n bennaf i eirfa a ffonoleg. Mae Dari, Farsi a Tajik i bob pwrpas yn un iaith ond gydag enwau gwahanol am resymau gwleidyddol.[3]

    Afghanistan

    [golygu | golygu cod]
    Ardaloedd mwyafrifol siaradwyr Dari (gwyrdd) yn Afghanistan

    Mae Perseg yn iaith swyddogol yn Afghanistan ac mae tua hanner y boblogaeth yn ei siarad yn frodorol.[4] Yn ogystal, mae hefyd yn cael ei feistroli gan y mwyafrif o bobl addysgedig ac mae'n gweithredu fel y lingua franca rhwng y gwahanol boblogaethau. Mae Affghaniaid yn ei alw'n Berseg fel yr Iraniaid a Tajiks hefyd yn Bersieg (Farsi mewn Perseg) ond ers 1964 yn Afghanistan mae'r enw "Dari" (yn dod o "darbari" = iaith y darbar, llys y brenin) yn cael ei ddefnyddio am resymau gwleidyddol yn swyddogol defnyddio.

    Fel y nodwyd yng Nghyfansoddiad Afghanistan, mae Dari - ar y cyd â Pashto - yn un o ddwy iaith swyddogol y wlad. Dari yw'r iaith fwyaf llafar yn y wlad o hyd a'r fam neu'r iaith gyntaf rhwng chwarter a hanner y boblogaeth. Mae gan Dari statws lingua franca yn Afghanistan ac mae hefyd yn gyfrwng addysgu.[5]


    O ran defnydd cyfreithiol yn yr Iseldiroedd, mae'r Cyngor Cymorth Cyfreithiol wedi sefydlu'n swyddogol y dylid ystyried Farsi a Dari yn ieithoedd ar wahân.[6]

    Cyd-destun

    [golygu | golygu cod]

    Mae Dari (neu Berseg y Dwyrain fel y gelwir hefyd yn Afghanistan) heddiw yn wahanol i Iraneg neu Perseg Gorllewinnol (Perseg), ymhlith pethau eraill, yn yr ystyr bod yr iaith yn Afghanistan wedi aros ar ffurf "burach". Dim ond ar ddiwedd y 18g y daeth y gwahaniaeth hwn, wrth i Iran ddod i fwy o gysylltiad â phobloedd Twrceg (megis Wsbeceg, dod o dan ddylanwad yr olaf a chael ei rheoli ers amser maith gan linach dyn â chefndir Tyrcig. Roedd Afghanistan yn ei dro wedi dod o dan lai o ddylanwad ac felly wedi cadw Persia yn fwy yn ei ffurf wreiddiol. Mae'r acen hefyd yn wahanol.

    Er gwaethaf y ffaith bod Dari wedi cadw mwy o'r Perseg gwreiddiol ar y naill law, un o'i nodweddion yw, ar y llaw arall, ei fod wedi mabwysiadu mwy o eiriau tramor o'r Saesneg.

    Mae yna hefyd wahaniaethau yn naws ystyron: yn Perseg Iranaidd, er enghraifft, mae gan Arabaidd, y gair am Arabeg, hefyd arwydd o afreolus neu arw, nad oes ganddo yn Dari.

    Gwledydd eraill

    [golygu | golygu cod]

    Mewn llawer o is-gyfandir India, Perseg oedd iaith weinyddol ac iaith y diwylliant trech am ganrifoedd nes i'r Prydeinwr ddod â hi i ben ym 1843. Mae yna gymunedau bach o hyd wedi'u gwasgaru ledled Pacistan sy'n defnyddio Perseg. Amcangyfrifir bod eu nifer oddeutu 24 i 25 miliwn.[7]

    Gweler hefyd

    [golygu | golygu cod]

    Cyfeiriadau

    [golygu | golygu cod]
    1. ↑ https://www.ethnologue.com/18/language/prs/.
    2. ↑ Encyclopaedia Iranica: Dari. Besoek op 1 Junie 2016
    3. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=tZtlDNcbeE8
    4. ↑ (Saesneg) CIA World Factbook: Afghanistan Archifwyd 2017-09-20 yn y Peiriant Wayback
    5. ↑ "Accredited Language Services: Dari. 1 Mehefin 2016". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Maart 2016. Cyrchwyd 1 Junie 2016. Check date values in: |access-date=, |archive-date= (help)
    6. ↑ Besluitvorming Farsi (Iran) en Dari, Staatscourant 37406, 31 oktober 2015, Officiëlebekendmakingen.nl. Geraadpleegd op 19 november 2015
    7. ↑ (Saesneg) Ethnologue.com: Farsi, Eastern, A language of Afghanistan, (Saesneg) Farsinet.com: Farsi - Persian Language

    Dolenni allanol

    [golygu | golygu cod]
    Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
    Eginyn erthygl sydd uchod am Affganistan. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
    Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Dari&oldid=12947375"