Gweld cod am Derwen

==Mes==
Mae mes yn chwarae rhan bwysig yn ecoleg y goedwig pan mai derw yw'r rhywogaeth drechaf neu os oes digon ohonynt.  Gall cyfaint y cnwd mes amrywio'n fawr, gan greu digonedd mawr neu straen mawr ar yr anifeiliaid niferus sy'n dibynnu ar fes ac ysglyfaethwyr yr anifeiliaid hynny.  

Mae bywyd gwyllt sy'n bwyta mes fel rhan bwysig o'u diet yn cynnwys adar, fel [[sgrech y coed]], [[colomen|colomennod]], rhai [[hwyaden|hwyaid]], a sawl rhywogaeth o [[cnocell y coed|gnocell y coed]].  Mae [[mamal|mamaliaid bach]] sy'n bwydo ar fes yn cynnwys [[llygoden|llygod]], [[gwiwer|gwiwerod]] a sawl [[cnofilyn]] arall.  Mae mes yn cael dylanwad mawr ar gnofilod bach yn eu cynefinoedd, gan fod cnwd mes mawr yn helpu poblogaethau cnofilod i dyfu.

Mae mamaliaid mawr fel [[mochyn|moch]], [[arth|eirth]], a [[carw|cheirw]] hefyd yn bwyta llawer iawn o fes;  gallant fod hyd at 25% o ddeiet ceirw yn yr hydref.  Yn [[Sbaen]], [[Portiwgal]] a rhanbarth y New Forest yn ne Lloegr, mae moch yn dal i gael eu troi'n rhydd mewn dehesas (llwyni derw mawr) yn yr hydref, i'w llenwi a'u pesgi ar fes.  Ar y llaw arall, gall bwyta mes yn drwm fod yn wenwynig i anifeiliaid eraill na allant ddadwenwyno eu [[tannin]], fel [[ceffyl|ceffylau]] a [[buwch|gwartheg]]<ref>"A bumper crop of acorns causes concern for those with horses". Countryfile.com. Immediate Media Company. 19 October 2011. Retrieved 27 January 2014.</ref>

Mae [[larfa]] rhai [[gwyfyn|gwyfynod]] a [[gwiddon]]  hefyd yn byw mewn mes ifanc, gan fwyta'r cnewyllyn wrth iddynt ddatblygu.

Mae mes yn ddeniadol i anifeiliaid oherwydd eu bod yn fawr ac felly'n cael eu bwyta neu eu storio'n effeithlon.  Mae mes hefyd yn gyfoethog mewn [[maetholion]].  Mae'r canrannau'n amrywio o un rhywogaeth i'r llall, ond mae pob mesen yn cynnwys llawer iawn o [[protein|brotein]], [[carbohydrad|carbohydradau]] a [[braster|brasterau]], yn ogystal â mwynau [[calsiwm]], [[ffosfforws]] a [[potasiwm|photasiwm], a fitamin niacin.  Mae cyfanswm egni bwyd mewn mes hefyd yn amrywio yn ôl rhywogaeth, ond mae pob un yn cymharu'n dda â bwydydd gwyllt eraill a chnau eraill<ref>"Nutrition Facts for Acorn Flour". Nutritiondata.com. Retrieved 6 January 2017</ref>

Mae mes hefyd yn cynnwys tannin chwerw, y maint yn amrywio yn ôl y [[rhywogaeth]].  Gan fod tannin, sy'n un o [[polyffenol|bolyffenolau]] planhigion, yn ymyrryd â gallu anifail i fetabolieiddio protein, rhaid i greaduriaid addasu mewn gwahanol ffyrdd i ddefnyddio'r gwerth maethol y mae mes yn ei gynnwys.  Gall anifeiliaid ddewis mes sy'n cynnwys llai o daninau.  Pan fydd y tannin yn cael ei fetaboleiddio mewn gwartheg, gall yr asid tannig a gynhyrchir achosi wlserau a methiant yr arennau.

Mae’n bosibl y bydd anifeiliaid sy’n storio mes, fel sgrech y coed a gwiwerod, yn aros i fwyta rhai o’r mes hyn nes bod digon o [[dŵr daear|ddŵr daear]] wedi treiddio drwyddynt i drwytholchi’r taninau.  Mae anifeiliaid eraill yn cymysgu eu diet mes gyda bwydydd eraill.  Mae llawer o bryfed, adar a mamaliaid yn metaboleiddio tannin gyda llai o effeithiau gwael na phobl.

Mae rhywogaethau o fes sy'n cynnwys llawer iawn o daninau yn chwerw iawn, yn ''astringent'', ac o bosibl yn llidus os cânt eu bwyta'n amrwd.  Mae hyn yn arbennig o wir am fes derw coch Americanaidd a derw Seisnig.  Mae mes deri gwyn, gan eu bod yn llawer is mewn tannin, yn gneuog eu blas; gwellheir y nodwedd hon os rhoddir rhost ysgafn i'r mes cyn eu malu.

Gellir cael gwared â thaninau trwy socian mes wedi'u malu mewn sawl newid o ddŵr, hyd nes nad yw'r dŵr yn troi'n frown mwyach.  Gall trwytholchi dŵr oer gymryd sawl diwrnod, ond gall tri i bedwar newid dŵr berwedig drwytholchi'r taninau mewn llai nag awr.  Mae trwytholchi dŵr poeth (berwi) yn coginio [[startsh]] y fesen, a fyddai fel arall yn gweithredu fel glwten mewn [[blawd]] gan ei helpu i glymu iddo'i hun.  Am y rheswm hwn, os defnyddir y mes i wneud blawd, yna mae'n well trwytholchi mewn dŵr oer.