Ewenni
 | |
| Math | pentref, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 768, 738 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Bro Morgannwg |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 857.76 ha |
| Cyfesurynnau | 51.4822°N 3.5769°W |
| Cod SYG | W04000654 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Jane Hutt (Llafur) |
| AS/au y DU | Alun Cairns (Ceidwadwr) |
 | |
Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Bro Morgannwg, Cymru, yw Ewenni (Saesneg: Ewenny). Saif ar lan afon Ewenni. Y dref agosaf yw Pen-y-bont ar Ogwr, sy'n 3.1 km (1.9 milltir) i ffwrdd. Mae'r pentref yn enwog am adfeilion yr hen briordy a'i heglwys hynafol.
Tyfodd y pentref o gwmpas Priordy Ewenni a'r eglwys ynghlwm wrtho. Codwyd Eglwys Sant Fihangel ar y dull Normanaidd yn y 12g gan yr arglwydd lleol William de Londres.
Bu'r ardal yn enwog am ei diwydiant crochenwaith, sy'n dyddio i 1427 o leiaf. Tyfodd yno oherwydd y cyflenwad lleol o glai i wneud crochenwaith a phriddlestri coch a gwaith ceramig, digon o garreg i wneud yr odynnau a glo i'w tanio. Sefydlwyd Crochendy Ewenni yno yn y flwyddyn 1610 ac mae'n dal i weithio.
Dywedir fod ysbryd yr Arglwyddes Wen yn aflonyddu cae a lôn ger y priordy ers yr Oesoedd Canol.
Ceir gwarchodfa natur Coed-y-Bwl gerllaw, lle ceir hyd at chwarter miliwn cennin pedr "gwyllt" yn tyfu; cawsant eu plannu yno yn y 19g gan Mrs Nicholl, Merthyr Mawr. Ceir pont hynafol ger y gwarchodfa a godwyd gan y Rhufeiniaid yn ôl traddodiad (mae'n fwy tebygol ei bod yn ganoloesol).
Brodor o Ewenni oedd y llenor Edward Mathews, awdur Hanes Siencyn Penhydd (1850).
Cyfrifiad 2011
[golygu | golygu cod]Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[1][2][3][4]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- (Saesneg) Hanes y pentref Archifwyd 2006-05-03 yn y Peiriant Wayback
- (Saesneg) Gwefan y pentre Archifwyd 2006-05-08 yn y Peiriant Wayback
- Llun o briordy Ewenni Archifwyd 2007-03-12 yn y Peiriant Wayback
Trefi
Y Barri · Y Bont-faen · Llanilltud Fawr · Penarth
Pentrefi
Aberogwr · Aberddawan · Aberthin · City · Clawdd-coch · Corntwn · Dinas Powys · Eglwys Fair y Mynydd · Ewenni · Ffontygari · Gwenfô · Larnog · Llanbedr-y-fro · Llancarfan · Llancatal · Llandochau · Llandochau Fach · Llandŵ · Llanddunwyd · Llan-faes · Llanfair · Llanfihangel-y-pwll · Llanfleiddan · Llangan · Llansanwyr · Llwyneliddon · Llyswyrny · Marcroes · Merthyr Dyfan · Ogwr · Pendeulwyn · Pen-llin · Pennon · Pen-marc · Y Rhws · Sain Dunwyd · Saint Andras · Sain Nicolas · Sain Siorys · Sain Tathan · Saint-y-brid · Sili · Silstwn · Southerndown · Trebefered · Trefflemin · Tregatwg · Tregolwyn · Tresimwn · Y Wig · Ystradowen