Penrhudd
- Mae "Penrhudd" hefyd yn enw Cymraeg ar Penrith, Cumbria.
| Penrhudd | |
|---|---|
| |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Ddim wedi'i restru: | Asteridau |
| Urdd: | Lamiales |
| Teulu: | Lamiaceae |
| Genws: | Origanum |
| Rhywogaeth: | O. vulgare |
| Enw deuenwol | |
| Origanum vulgare L. | |
Llysieuyn blodeuol a ddefnyddir yn y gegin ac i wella anhwylderau yw Penrhudd (Lladin: Origanum vulgare; Saesneg: Oregano) a thyf rhwng 20 – 80 cm o daldra drwy Ewrop a chanol a de Asia. Ystyr y gair Lladin vulgare ydy 'cyffredin' a daw'r gair Lladin Origanum o'r Roeg sy'n golygu "mynydd + mwynhau". Mae'r gair "rhudd" yn Gymraeg yn golygu "coch".
Coginio
[golygu | golygu cod]Coginio Groegaidd ac Eidalaidd sy'n defnyddio'r perlysieuyn hwn fwyaf. Dim ond y dail a ddefnyddir ar gyfer coginio. Yn rhyfedd iawn, mae'r blodyn sych yn fwy lliwgar nag un ffres![1]. Fe'i defnyddir fel arfer gyda thomatos, olifau a brenhinllys. Yn wahanol i'r rhan fwyaf o berlysiau Eidalaidd, mae Penrhudd yn wych gyda bwyd cynnes a bwyd oer. Defnyddiwyd y perlysieuyn yma yn ne'r Eidal ers canrifoedd ar bitsas.
Rhinweddau meddygol
[golygu | golygu cod]Mae llawer iawn o asid ffolig a fflafonoidau (flavonoids) mewn Penrhudd. Mae ganddo hefyd y gallu i wrthsefyll microbau a phathogenau megis Listeria monocytogenes.[2] Yn y Philippines caiff ei ddefnyddio yn unig fel 'cyffur' atal peswch, ac nid fel perlysieuyn.
Tad meddygaeth oedd Hippocrates, ac arferai ef ddefnyddio Penrhudd fel gwrthseptig ac ar gyfer anhwylderau'r bol a'r ysgyfaint.
Yn ddiweddar canfuwyd ei fod yn ddefnyddiol i wrthsefyll Methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA), ac yn fwy effeithiol nag 18 cyffur a ddefnyddir heddiw.[3]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ http://www.uni-graz.at/~katzer/engl/Orig_vul.html Archifwyd 2007-09-30 yn y Peiriant Wayback. Oregano leaves are more flavourful when dried
- ↑ Llyfr: 'Antibacterial and Antioxidant Activities of Essential Oils Isolated from Thymbra capitata' L. (Cav.) a Origanum vulgare yn "Agric. Food Chem." Cyfrol 53, Rhif 21
- ↑ "Himalayan Oregano Effective Against MRSA", 2008