Ultras

Ultras
Math	fan, supporters' group
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

*No Name Boys*, Ultras S.L. Benfica, gyda'i pyrotechneg mewn gêm yn erbyn Getafe C.F. yn 2008

Ultra neu, Ultras (defnyddir y term yn y lluosog fel rheol) efallai Wltras mewn orgraff Gymraeg ^[1] yw'r enw a roddir i rai timau trefnus radical o gefnogwyr timau pêl-droed yn Ewrop. Tarddodd y term yn yr Eidal ond fe'i defnyddir ledled y byd i ddisgrifio cefnogwyr timau pêl-droed wedi'u trefnu'n bennaf. Mae tuedd ymddygiadol grwpiau llafor o'r fath yn cynnwys eu defnydd o fflerau (mewn coreograffi tiffo yn bennaf), cefnogaeth llafar mewn grwpiau mawr ac arddangos baneri mewn stadia pêl-droed, gyda'r nod o greu awyrgylch sy'n annog eu tîm eu hunain ac yn dychryn chwaraewyr a chefnogwyr y tîm arall. Mae defnyddio arddangosfeydd cywrain yn aml mewn stadia hefyd yn gyffredin. Nid oes diwylliant Ultras cryf yng Nghymru.

Amrywiaeth

Bathwyd y term Ultras yn wreiddiol gan bapur Eidalaidd, La Gazzetta dello Sport, yn yr 1960au i ddisgrifio grŵp o gefnogwyr brwd, ond ni arddelwyd y term nes 1969 gan ffans teyrngar U.C. Sampdoria yn Genoa a Torino F.C. yn Turin.^[2]

Mae gweithredoedd grwpiau Ultras yn eithafol weithiau a gallant gael eu dylanwadu gan ideolegau gwleidyddol fel ceidwadaeth, sosialaeth, neu farn ar hiliaeth, sy'n amrywio o fod yn genedlaetholgar i wrth-ffasgaidd.^[3] Mewn rhai achosion, mae hyn yn mynd i'r pwynt lle mae cefnogaeth angerddol a ffyddlon tîm yn dod yn eilradd i ideoleg ddamcaniaethol y ffenomen uwchsain.^[4] Yn ystod y degawdau diwethaf, mae'r diwylliant wedi dod yn ganolbwynt i'r symudiad yn erbyn masnacheiddio chwaraeon a phêl-droed yn benodol.^[5] Achosodd cyfranogiad uwchsain yn y Gwanwyn Arabaidd a’r protestiadau yn Nhwrci yn 2013 gyffro rhyngwladol.^[6]

Nid Hŵliganiaid

Er bod modd i grwpiau Ultra fod yn wleidyddol, hiliol neu bygythil eu naws, nid yw hynny yn rheidrwydd a ni ddylid eu drysu â hŵliganiaid pêl-droed. Yn America Ladin gelwir y grwpiau hyn yn barra brava, ac eithrio ym Mrasil, lle fe'u gelwir yn torcida, er bod yr enw olaf yn denu llawer o gefnogwyr nad oes ganddynt ymddygiadau radical.

Tarddiad yr Ultras

Mae tarddiad y grwpiau hyn yn aneglur. Mae trais mewn pêl-droed bron mor hen â’r gamp hon, gyda chynsail yn Lloegr ym 1898, pan ddefnyddiodd adroddiad gan yr heddlu y gair hooligan i gyfeirio at grwpiau o gefnogwyr sy’n cyflawni gweithredoedd o drais. Fodd bynnag, derbynnir gwreiddiau grwpiau trefnus o'r enw'r Ultra, gyda rhai gwahaniaethau esthetig a diwylliannol o'r Hwliganiaid, i orwedd yn yr Eidal yn y 1960au, yna ymledu i weddill Ewrop. Fodd bynnag, nid oedd ganddynt enw da i'r cyhoedd tan yr 1980au, oherwydd y trais, y lliw, yr animeiddiad a'u haelodau a gododd y tu allan a'r tu mewn i gaeau pêl-droed rhai o wledydd Ewrop.

Natur yr Ultras

Mae'r is-ddiwylliant Ultra yn gymysgedd o arddulliau i gefnogi tîm pêl-droed trwy coreograffi, defnyddio baneri, fflêr Bengal, rocedi, caneuon, a defnyddio sgarffiau gydag enw pob tîm ultra. Gall grwpiau fod â channoedd neu filoedd o aelodau, yn aml yn dangos gelyniaeth a brawdgarwch sy'n codi o ganlyniad i ideoleg wleidyddol y grwpiau radical mwyaf radical.

Ultras Dde Eithafol

Mae rhai timau ultra wedi’u cysylltu â phartïon y Dde eithafol, gyda swasticas yn dangos croesau Celtaidd (sy'n cael ei harddel fel symbol asgel dde, genedlaetholaidd ethnig gwyn) a symbolau ffasgaidd eraill, gan gynnwys Real Madrid Ultras Sur clwb Real Madrid yn Sbaen, Frente Atletico, Atlético Madrid, Irriducibili yn Lazio yn yr Eidal a Super Portõ ar gyfer F.C. Porto ym Mhortiwgal.

Mae elfennau o La Familia, ultras clwb Beitar Jerusalem yn Israel yn ddrwg-enwog am eu hagwedd hiliol ar Arabiaid.^[7]

Ultras Asgell Chwith

Mae yna hefyd ultra-grwpiau sy'n gweld eu hunain fel chwithwyr eithafol, gan ddangos symbolau a delweddau o'r chwith, fel Ernesto "Che" Guevara. Rhai o’r grwpiau ultra mwyaf poblogaidd ag ideoleg chwith yw Enillwyr De Olympique de Marseille yn Ffrainc, Autonome Livornesi AS Livorno’s Brigade yn yr Eidal a Brigâd Gwyrdd Celtic F.C. Mae eraill, o'u rhan hwy, yn defnyddio symbolau anarchaidd, ond nid o reidrwydd yn gysylltiedig ag ideoleg wleidyddol benodol.

Ultras Cenedlaetholgar

Mae yna hefyd uwch-grwpiau sy'n nodedig am eu natur genedlaetholgar, yn enwedig yn Sbaen. Ymhlith y rhain mae Herri Norte Taldea, Clwb Athletau Bilbao yng Ngwlad y Basg; Almogavers a Boixos Nois o F.C. Barcelona yng Nghatalwnia; Força Llevant o glwb Levante U.D. yn ninas Valencia, a Celtarras o Galicia yn R.C. Celta de Vigo, Riazor Blues Deportivo de la Coruňa (Galicia)

Y 2013 rhoddodd Ultras Fatal Tigers cefnogwyr clwb Maghreb de Fès yn Moroco, sioe tiffo ymlaen mewn cefnogaeth i ymgais y Palesteiniaid dros annibyniaeth.^[8]

Rhan yr Ultras yn y Gêm Enwog Dinamo Zagreb a Seren Goch Belgrâd a diwedd Iwgoslafia

Bydd nifer yn nodi i gêm chwerw ac ymladd rhwng Seren Goch Belgrâd a Dinamo Zagreb ^[9] ar 13 Mai 1990 arwain, neu rhoi rhagflas, o'r rhyfel a ymraniad yr hen Iwgoslafia ac annibyniaeth Croatia yn 1991.^[10] Bu ymladd ffyrnid rhwng "Bad Blue Boys" ffans ultras Dinamo yn erbyn ffans ultra Seren Goch, "Delije". Credai'r Croatiaid bod Seren Goch eisiau ymladd gan wybod y byddai'r heddlu yn eu cefnogi. Ymysg ffans mwyaf cythryblus Seren Goch oedd "Arkan" a oedd yn ôl y newyddiadurwr Dražen Krušelj yr un Arkan a aeth ymlaen i arwain ymladd a lladd yn erbyn Croatiaid yn y rhyfel a ddechreuodd wedi datganiad annibyniaeth Croatia ym Mehefin 1991.^[10]]

Teyrngarwch i'r Clwb nid Ideoleg

Fodd bynnag, mae yna lawer o grwpiau ultra nad ydyn nhw'n cael eu diffinio gan ideoleg wleidyddol na chyhoeddiad cenedlaetholgar, gan gyfyngu eu hunain i annog eu grŵp. Dyma'r Racing Club de Santander Juventudes Verdiblancas ac Ultras Naciente (Las Palmas).

Mae'r Ultra yn cael ei wahaniaethu gan eu teyrngarwch i'r grŵp a'r gymdeithas sy'n codi. Eu nod yw dod yn enwog a chael eich adnabod gan fandiau eraill yn y wlad neu'r byd. Felly, y timau mwyaf poblogaidd a mwyaf ofnus yw'r rhai sy'n canu fwyaf yn ystod yr ornest, y rhai sy'n gwneud y lloniannau gorau yn y standiau ac, yn anad dim, y rhai sy'n ennill y mwyaf o ymladd. Ymladdwyr yw sylfaen y byd ultra, dyna'r ffordd maen nhw'n ei ddefnyddio i ennill enwogrwydd a pharch ymhlith gweddill y cefnogwyr.

Oriel

Coreograffeg tiffo yr UF97, grŵp Ultras Eintracht Frankfurt
Coreograffeg Commando Ultra 84, grŵp Ultras Olympique de Marseille
Ultras Hapoel, Tel Aviv
Ultras Grobari, ffans F.K. Partizan Belgrâd yn dathlu eu 19eg pencampwriaeth
Ultras Fiorentina y Curva Fiesole del Franchi, (a elwir hefyd yn Tifosi yn yr Eidal)
Ultras mewn gêm Levski - C.S.K.A. Sofia v. Vasil Levski
Ultras Yellow Dragons, clwb Ismaily SC
Ultras El-Ahly (Yr Aifft) yn dathlu gyda fflêr Bengal wedi ennill Pencampwriaeth Affrica yn 2005
Ultras Fatal tigers gyda pyrotechneg 2006