ξένος

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

ξένος (Altgriechisch)[Bearbeiten]

Substantiv, m[Bearbeiten]

Singular Plural

Nominativ ὁ ξένος οおみくろんξένοι

Genitiv τたうοおみくろんξένου τたうνにゅー ξένων

Dativ τたうξένῳ τたうοおみくろんῖς ξένοις

Akkusativ τたうνにゅー ξένον τたうοおみくろんὺς ξένους

Vokativ (ὦ) ξένε (ὦ) ξένοι

Nebenformen:

ionisch, episch, poetisch: ξくしーεいぷしろんῖνος

Worttrennung:

ξέ·νにゅーος, Plural: ξέ·νにゅーοおみくろんιいおた

Umschrift:

DIN 31634: xenos

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] Person, die bewirtet wird; Gastfreund, Gast
[2] seltener: Person, die [1] bewirtet; Gastgeber, Wirt
[3] unbekannte Person; Fremder
[4] Militär: Söldner, Mietsoldat

Herkunft:

seit Homer bezeugt; die Etymologie ist nicht gesichert; aufgrund der semantischen Übereinstimmungen mit lateinisch hostis → la, gotisch 𐌲𐌰𐍃𐍄𐍃 (gasts) → got und altkirchenslawisch гость (gostь) → cu, die sich alle auf die indogermanische Wurzel *gʰosti- zurückführen lassen, wird eine etymologische Verwandtschaft mit der indogermanischen Wurzel *gʰes- angenommen; es könnte sich aber auch um vorgriechisches Wort handeln[1]

Synonyme:

[2] ξενοδόκος

Beispiele:

[1] „ κτείνει μみゅーεいぷしろん χρυσοῦ τたうνにゅー ταλαίπωρον χάριν / ξένος πぱいαあるふぁτたうρろーῷος κかっぱαあるふぁὶ κτανὼνにゅー ἐς οおみくろんδでるたμみゅー’ ἁλらむだὸς / μεθῆχかい’, ἵνにゅーαあるふぁτたうὸς χかいρろーυうぷしろんσしぐまνにゅーνにゅー δόμοις ἔχかいῃ.“[2]
[2] „ἀλらむだλらむだ’ ὧνπερ ἕνεκα τήνδε τたうνにゅー σしぐまκかっぱεいぷしろんυうぷしろんνにゅー ἔχων / ἦλθον κかっぱαあるふぁτたうσしぐまνにゅー μίμησιν, ἵνにゅーαあるふぁ μみゅーοおみくろんιいおた τたうοおみくろんὺς ξένους / τたうοおみくろんὺς σしぐまοおみくろんὺς φράσειας, εいぷしろんἰ δεοίμην, οおみくろんσしぐまιいおた σしぐまὺ / ἐχかいρろーῶ τόθ’, ἡνίκ’ ἦλθες ἐπぱいτたうνにゅー Κέρβερον,“[3]
[3] „ἐὰνにゅー ἀδικῶνにゅー ἄνθρωπος λらむだηいーたφふぁいθしーたῇ τυραννίδι ἐπιβουλεύων, κかっぱαあるふぁὶ ληφθεὶς στρεβλῶτたうαあるふぁιいおた κかっぱαあるふぁὶ ἐκτέμνηται κかっぱαあるふぁτたうοおみくろんὺς ὀφθαλμοὺς ἐκκάηται, κかっぱαあるふぁὶ ἄλλας πぱいοおみくろんλらむだλらむだὰς κかっぱαあるふぁὶ μεγάλας κかっぱαあるふぁὶ παντοδαπὰς λώβας αあるふぁὐτός τたうεいぷしろん λωβηθεὶς κかっぱαあるふぁτたうοおみくろんὺς αあるふぁτたうοおみくろんῦ ἐπιδὼνにゅー πぱいαあるふぁῖδάς τたうεいぷしろん κかっぱαあるふぁὶ γυναῖκかっぱαあるふぁ τたうὸ ἔσχατον ἀνασταυρωθῇ ἢ καταπιττωθῇ, οおみくろんὗτος εいぷしろんὐδαιμονέστερος ἔσται ἢ ἐὰνにゅー διαφυγὼνにゅー τύραννος καταστῇ κかっぱαあるふぁὶ ἄρχων ἐνにゅー τたうῇ πόλει δでるたιいおたαあるふぁβべーたιいおたῷ ποιῶνにゅーτたうιいおたνにゅー βούληται, ζηλωτὸς ὢνにゅー κかっぱαあるふぁεいぷしろんὐδαιμονιζόμενος ὑπぱいτたうνにゅー πολιτῶνにゅー κかっぱαあるふぁτたうνにゅーλらむだλらむだωおめがνにゅー ξένων;“[4]
[4] „οおみくろんτたうωおめが τρεφόμενον ἐλάνθανεν αあるふぁτたうτたうὸ στράτευμα. Ἀρίστιππος δでるたὲ ὁ Θετταλὸς ξένος ὢνにゅー ἐτύγχανεν αあるふぁτたうῷ, κかっぱαあるふぁὶ πιεζόμενος ὑπぱいτたうνにゅー οおみくろんἴκοι ἀντιστασιωτῶνにゅー ἔρχεται πぱいρろーὸς τたうνにゅー Κかっぱρろーοおみくろんνにゅー κかっぱαあるふぁαあるふぁτたうεいぷしろんαあるふぁτたうνにゅー εいぷしろんἰς δισχιλίους ξένους κかっぱαあるふぁὶ τριῶνにゅー μみゅーηいーたνにゅーνにゅー μισθόν, ὡς οおみくろんὕτως περιγενόμενος ἂνにゅー τたうνにゅー ἀντιστασιωτῶνにゅー.“[5]

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–4] Wilhelm Pape, bearbeitet von Max Sengebusch: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch-deutsches Handwörterbuch. Band 1: ΑあるふぁΚかっぱ, Band 2: ΛらむだΩおめが. 3. Auflage, 6. Abdruck, Vieweg & Sohn, Braunschweig 1914. Stichwort „ξένος“.
[1–4] Wilhelm Pape: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch - Deutsches Handwörterbuch (in zwei Bänden). 3. Auflage. Vieweg und Sohn, Braunschweig 1914, Band 2, Seite 277, Eintrag „ξένος“
[1–4] Henry George Liddell, Robert Scott, revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with assistance of Roderick McKenzie: A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, Oxford 1940. Stichwort „ξένος“.

Quellen:

  1. Robert Beekes: Etymological Dictionary of Greek. 1. Auflage. Band 2: ΜみゅーΩおめが, Brill, Leiden, Boston 2010, ISBN 978-90-04-17419-1 (Band 10/2 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), Seite 1034.
  2. Euripides, Hecuba, 25–27.
  3. Aristophanes, Ranae, 108–111.
  4. Platon, Gorgias, 473b11–d8.
  5. Xenophon, Anabasis, 1,1,10.

Adjektiv[Bearbeiten]

Nominativ Singular und Adverbia
m f n Adverb
Positiv ξένος ξένη
ξένος
ξένον ξένως
Komparativ ξενώτερος ξενώτερα ξενώτερον
Superlativ ξενότατος ξενοτάτη ξενότατον ξενότατα
Alle weiteren Formen: Flexion:ξένος

Anmerkung zur Flexion:

Das Adjektiv ξένος kann sowohl dreiendig als auch zweiendig gebraucht werden.

Nebenformen:

ionisch, episch, poetisch: ξくしーεいぷしろんῖνος

Worttrennung:

ξέ·νにゅーος, Femininum: ξέ·νにゅーηいーた, Neutrum: ξέ·νにゅーοおみくろんνにゅー

Umschrift:

DIN 31634: xenos

Aussprache:

IPA: [], Femininum: [], Neutrum: []
Hörbeispiele: —, Femininum: —, Neutrum:

Bedeutungen:

[1] nicht eigen, nicht bekannt, fremd
[2] mit Genitiv: unvertraut mit etwas, einer Sache unkundig
[3] nicht vertraut, fremd, fremdartig, ungewöhnlich, befremdend

Herkunft:

nachhomerische Konversion des Substantivs ξένος[1]

Beispiele:

[1] „οおみくろんμみゅーοおみくろんιいおた, τί δράσω; πότερα τたうἀμαυτοῦ κακὰ / πρόσθεν δακρύσω, πぱいαあるふぁῖδες, ἢ τたうτたうοおみくろんδでるた’ ὁρろーνにゅー / πατρὸς γέροντος; ὃνにゅー ξένηςπぱいὶ χθονὸς / σしぐまνにゅー σしぐまφふぁいνにゅー ἐφηύρηκ’ ἐνθάδ’ ἐκβεβλημένον / ἐσしぐまθしーたτたうιいおた σしぐまνにゅー τたうοおみくろんιいおたδでるたεいぷしろん, τたうῆς ὁ δυσφιλὴς / γέρων γέροντι συγκατῴκηκεν πίνος / πλευρὰνにゅー μαραίνων, κρατὶ δでるた’ ὀμματοστερεῖ / κόμη δでるたιいおたαあるふぁὔρας ἀκτένιστος ᾄσσεται·“[2]
[1] „κかっぱοおみくろんτたう’ ἐνにゅー φίλαισι χかいεいぷしろんρろーσしぐまνにゅー ἡ τάλαιν’ ἐγがんまὼ / λουτροῖς σしぐま’ ἐκόσμησ’ οおみくろんτたうεいぷしろん παμφλέκτου πぱいυうぷしろんρろーὸς / ἀνειλόμην, ὡς εいぷしろんἰκός, ἄθλιον βάρος, / ἀλらむだλらむだ’ ἐνにゅー ξένησι χかいεいぷしろんρろーσしぐまὶ κηδευθεὶς τάλας / σμικρὸς προσήκεις ὄγκος ἐνにゅー σμικρῷ κύτει“[3]
[2] „ἁγがんまξένος μみゅーνにゅー τたうοおみくろんῦ λόγου τたうοおみくろんδでるた’ ἐξερῶ, / ξένος δでるたτたうοおみくろんῦ πραχθέντος·“[4]
[3] „οおみくろんπぱいοおみくろんθしーた’ ὧδでるたοおみくろんπぱいοおみくろんτたうηいーたχかいοおみくろんυうぷしろんνにゅー ξένους / μολεῖσθαι λόγους ἐς ἀκかっぱοおみくろんνにゅー ἐμάν,“[5]
[3] „τたうγがんまρろー ἐξαλλάξαι πぱいοおみくろんιいおたεいぷしろんῖ φαίνεσθαι σεμνοτέραν· ὥσπερ γがんまρろー πぱいρろーὸς τたうοおみくろんὺς ξένους οおみくろんἱ ἄνθρωποι κかっぱαあるふぁπぱいρろーὸς τたうοおみくろんὺς πολίτας, τたうαあるふぁτたうὸ πάσχουσιν κかっぱαあるふぁπぱいρろーὸς τたうνにゅー λέξιν· δでるたιいおたδでるたεいぷしろんῖ ποιεῖνにゅー ξένην τたうνにゅー διάλεκτον· θαυμασταὶ γがんまρろー τたうνにゅー ἀπόντων εいぷしろんἰσίν, ἡδでるたδでるたτたうὸ θαυμαστόν ἐστιν.“[6]

Wortbildungen:

ξένως

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–3] Wilhelm Pape, bearbeitet von Max Sengebusch: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch-deutsches Handwörterbuch. Band 1: ΑあるふぁΚかっぱ, Band 2: ΛらむだΩおめが. 3. Auflage, 6. Abdruck, Vieweg & Sohn, Braunschweig 1914. Stichwort „ξένος“.
[1–3] Wilhelm Pape: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch - Deutsches Handwörterbuch (in zwei Bänden). 3. Auflage. Vieweg und Sohn, Braunschweig 1914, Band 2, Seite 277, Eintrag „ξένος“
[1–3] Henry George Liddell, Robert Scott, revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with assistance of Roderick McKenzie: A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, Oxford 1940. Stichwort „ξένος“.

Quellen:

  1. Pierre Chantraine: Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. mit einem Supplement versehene Neuauflage der 1. Auflage. Klincksieck, Paris 1999, ISBN 2-252-03277-4, Seite 764.
  2. Sophokles, Oedipus Coloneus, 1254–1261.
  3. Sophokles, Electra, 1138–1142.
  4. Sophokles, Oedipus Tyrannus, 219–220.
  5. Aischylos, Prometheus vinctus, 688–689.
  6. Aristoteles, Rhetorica, 1404b8–12.