Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 05/02/2020.
ΗΈνωσις Κέντρου (Ε.Κ.) ήταν το πολιτικό κόμμα με κεντρώο ιδεολογικό προσανατολισμό που ιδρύθηκε από τονΓεώργιο Παπανδρέουμετη συμμετοχή καιτουΣοφοκλή Βενιζέλουτο1961. Το κόμμα ήρθε στην κυβέρνηση το 1963. ΗΕ.Κ. ιδρύθηκε κατόπιν συνασπισμού μικρών κομμάτων του κεντρώου χώρου υπό την ηγεσία του Γεωργίου Παπανδρέου στις 19 Σεπτεμβρίου1961. Ανήκε μενστον κεντρώο χώρο, αλλά δεν είχε σαφή ενιαίο ιδεολογικό προσανατολισμό. Εμπεριείχε πολιτικούς από διαφορετικά ρεύματα, από την αριστερά (Ηλίας Τσιριμώκος) ως την αντικαραμανλική δεξιά (Στέφανος Στεφανόπουλος). Βασικός συνεκτικός κρίκος όλων αυτών ήταν η χαρισματική προσωπικότητα του Γεωργίου Παπανδρέου.
Μέχρι το 1961 οι δυνάμεις του Κέντρου ήταν διασπασμένες. Υπήρχε τοΦιλελεύθερον Δημοκρατικόν Κόμματου Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ τοΚόμμα Φιλελευθέρωντου Σοφοκλή Βενιζέλου μετηνΕθνική Προοδευτική Ένωση ΚέντρουτουΣάββα ΠαπαπολίτηκαιτοΛαϊκόν Κοινωνικόν Κόμματου Στέφανου Στεφανόπουλου στήριζαν τηνΚίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας προβάλλοντας στην ηγεσία τονΓεώργιο Γρίβα. Υπήρχαν ακόμα ηΔημοκρατική Ένωσιςτου Ηλία Τσιριμώκου, τοΚόμμα Αγροτών και ΕργαζομένωντουΑλέξανδρου Μπαλτατζήκι άλλες προσωπικότητες του Κεντρώου χώρου, όπως οΓεώργιος Μαύρος, οΓεώργιος Αθανασιάδης - Νόβας, οΠαυσανίας Κατσώταςκ.ά. Η κατάσταση στο χώρο αυτό ήταν πολύ συγκεχυμένη. Ο Γεώργιος Παπανδρέου επεδίωκε να συνεργαστεί μετηνΕ.Ρ.Ε., ενώ ο Σοφοκλής Βενιζέλος από τις αρχές του 1961 είχε αρχίσει να προσανατολίζεται προς τον τορπιλισμό της κίνησης Γρίβα, διότι είχε πεισθεί ότι ο άλλοτε αρχηγός της "Χ" παρ' όλη την αίγλη πουτου έδινε ο πρόσφατος τότε αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α.στηνΚύπρο, δεν συγκινούσε το δημοκρατικό κόσμο στηνΕλλάδα ως πολιτικός ηγέτης καιδεν συσπείρωνε τους οπαδούς του Κέντρου. Κατόπιν αυτού ο Σοφοκλής Βενιζέλος άρχισε συνομιλίες μετον Ηλία Τσιριμώκο με σκοπό νατου "παραχωρήσει" το Κόμμα των Φιλελευθέρων και λίγο αργότερα το ίδιο έκανε μετον Σπύρο Μαρκεζίνη.
Μετά την αποτυχία των συνομιλιών που είχε με τους δύο ηγέτες, ο Σοφοκλής Βενιζέλος έφυγε για τις Η.Π.Α. Κατά τις επαφές που είχε με αρμοδίους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γιατα ελληνικά πολιτικά πράγματα, όλοι τού τόνισαν ότι θεωρούσαν "αναγκαία την ύπαρξιν ενιαίου Κέντρου, το οποίον ν' αποτελή ισχυράν πολιτικήν δύναμιν".
Κατά την επιστροφή τουστην Αθήνα, ο Βενιζέλος επεσήμανε στους δημοσιογράφους ότι χρειάζεται συνένωση των δυνάμεων που υπήρχαν ανάμεσα στηνΕ.Ρ.Ε. καιτηνΕ.Δ.Α. "γιατην εξομάλυνση του πολιτικού βίου της χώρας" και πρόσθεσε ότι "χρειάζεται μάλλον να δημιουργηθεί ενιαίο κόμμα, παρά συνασπισμός". Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1961 υπήρξε μεγάλη κινητικότητα μέσα στο χώρο του Κέντρου. Ο Γρίβας, που πίστευε ότι θα διέλυε τα κεντρώα κόμματα καιθα τους ανάγκαζε όλους να ακολουθήσουν το κίνημά του, προσγειώθηκε στην πραγματικότητα και άλλαξε τακτική. Άρχισε να στέλνει επιστολές στους Παπανδρέου, Μαρκεζίνη και Τσιριμώκο, ζητώντας να κουβεντιάσουν ενοποίηση. Απ' όλους τους προαναφερόμενους, ο μόνος που υπήρξε από την αρχή αρνητικός για συνεργασία μετο Γρίβα, ήταν ο Τσιριμώκος, που τόνιζε με έμφαση ότι ενότητα στο Κέντρο με Γρίβα δεν γινόταν σε καμία περίπτωση. Ο Βενιζέλος, περισσότερο για λόγους διαπραγμευτικούς παρά γιατί πίστευε ότι μπορούσε να επιζήσει η κίνηση Γρίβα, εξακολουθούσε να εμφανίζεται ότι ενίσχυε τηνΚΕΑ. Έτσι, ανακοίνωσε στον Τσιριμώκο ότι δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί η συγχώνευση των Φιλελευθέρων μετη Δημοκρατική Ένωση καιτον κάλεσε να συνεργαστεί μετηνΚΕΑ, πράγμα πουο Ρουμελιώτης πολιτικός απέρριψε.
Ο Τσιριμώκος μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεών τουμετο Βενιζέλο, ήλθε σε επαφή μετον Γεώργιο Παπανδρέου και προσχώρησε στο σχηματισμό του τελευταίου που είχε πάρει τον τίτλο ΔΚΑΦΕ (μετά τη σύμπραξη καιτου Μπαλτατζή). Τον Αύγουστο ο Γεώργιος Παπανδρέου εξαπέλυσε επίθεση κατά του Γρίβα καιτον χαρακτήρισε "άνθρωπο της Δεξιάς" γιανατου απαντήσει εκείνος στον ίδιο τόνο καινατον κατηγορήσει για "πολιτική αστάθεια".
Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Γεώργιος Γρίβας μίλησε σε συγκέντρωση στοΜαρκόπουλο. Φανερά εκνευρισμένος από τις διαπραγματεύσεις γιατην ενότητα του Κέντρου, που αποτελούσαν απόδειξη της αποτυχίας του δικού του "κινήματος", εξαπέλυσε επίθεση εναντίον όλων -χωρίς εξαίρεση- των πολιτικών και δήλωσε ότι "αν πρόκειται η ένωση του Κέντρου να καταλήξει στα παλιά σχήματα καινα γίνει με τους ίδιους αρχηγούς, καλύτερα να ματαιωθεί...", λέγοντας παράλληλα ότι δέχεται για αρχηγό μόνο τον εαυτό του. Ο Βενιζέλος μετον στενό του φίλο Σταύρο Κωστόπουλο και τους Παπαπολίτη και Στέφανο Στεφανόπουλο, πύκνωσαν τις επαφές τους μετον Γεώργιο Παπανδρέου και εγκατέλειψαν μόνο τουτον Γρίβα, ο οποίος από τότε άρχισε να κινείται γιανα αποκτήσει δυναμικά στηρίγματα μέσα στο Στρατό, εγκαταλείποντας την ιδέα για κάθοδο στις εκλογές. Λίγες μέρες αργότερα και έπειτα από πάμπολλες παλινδρομήσεις, η ίδρυση της Ένωσης Κέντρου ήταν πια γεγονός.
Το βράδυ της Τρίτης, 19 Σεπτεμβρίου του 1961, το υπουργικό συμβούλιο συνεδρίασε γιανα επικυρώσει τυπικά την απόφαση του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλήγια διάλυση της Βουλήςκαι πρόωρη προκήρυξη εκλογών. Παρ' όλο πουη κίνηση αυτή θεωρήθηκε βέβαιη από καιρό, η πανσπερμία των κομματιδίων καιτων προσωπικοτήτων του Κέντρου δεν είχε ακόμη κατορθώσει να ολοκληρώσει τις πολύμηνες, αν όχι πολυετείς, διαβουλεύσεις γιατη συγκρότηση ενός υποτυπώδους κεντρώου συνασπισμού, με στόχο έστω μόνο την κοινή κάθοδο στις εκλογές. Η πίεση προς την κατεύθυνση αυτή ήταν εντονότατη από όλες τις πλευρές.
Αρχικά υπήρξε απόφαση των νεολαίων των κομμάτων Φιλελευθέρων, τουΛαϊκού Κοινωνικού Κόμματος, τουΔΚΕΛ, και της ΕΠΕΚγιατην δημιουργία ενός κεντρικού οργάνου που στις αποφάσεις τουθα υπόκεινται όλες οι νεολαίες των παραπάνω κομμάτων.
Στις 9 μ.μ. της 19ης Σεπτεμβρίου ο Γεώργιος Παπανδρέου προέβη στη δήλωση: "Χαίρω διατην επελθούσαν ένωσιν των πολιτικών δυνάμεων του Κέντρου, η οποία απετέλει καθολικόν αίτημα του λαού. Και τώρα βαδίζομεν προς την νίκην". Ακολούθησε αμέσως η πρώτη ανακοίνωση του νεοσύστατου κομματικού οργανισμού: "Ανεκοινώθη υπό τουκ. Γ. Παπανδρέου ότι επήλθε σήμερον η ενότης των πολιτικών δυνάμεων του Κέντρου υπό την επωνυμίαν "Ένωσις Κέντρου". Η ένωσις θα διοικείται υπό οκταμελούς διοικούσης επιτροπής υπό την προεδρίαν τουκ. Γ. Παπανδρέου. Την επιτροπήν απαρτίζουν οικ. Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, Π. Κατσώτας, Σ. Κωστόπουλος, Α. Μπαλτατζής, Σ. Παπαπολίτης, Σ. Στεφανόπουλος καιο πρόεδρος της "Δημοκρατικής Ενώσεως" κ. Η. Τσιριμώκος".
"Χαιρετίζω την ένωσιν ταύτην ως αποτελούσαν την μόνην λύσιν αποκαταστάσεως της πολιτικής ομαλότητος και της δημοκρατίας εις την χώραν μας", έσπευσε να δηλώσει καιο αρχηγός της Φ.Δ.Α. Σοφοκλής Βενιζέλος.
Αλλά καιο ίδιος ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ενίσχυσε την Ένωση Κέντρου μεμια άκρως ασυνήθιστη πολιτική κίνηση. "Όσοι εξ υμών, λόγω προκαταλήψεων ή και αντιθέσεων προσωπικών, δεν θέλετε να ψηφίσετε τηνΕΡΕ, ψηφίσατε τα κόμματα του Κέντρου. Ουδείς όμως τηνΕΔΑ", είπε προς τις δεκάδες χιλιάδες οπαδών του, που παρακολουθούσαν την πρώτη μεγάλη προεκλογική του συγκέντρωση στηΘεσσαλονίκη, την Κυριακή 1 Οκτωβρίου.
ΗΕ.Κ. συμμετείχε για πρώτη φορά στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, στις οποίες συγκέντρωσε ποσοστό 33,66 % και 100 έδρες έναντι 50,81% και 176 εδρών της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (Ε.Ρ.Ε) τουΚ. Καραμανλή. Κατά κοινή ομολογία αυτές οι εκλογές στιγματίστηκαν από βία και νοθεία καιτο αποτέλεσμά τους επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τρομοκρατία που άσκησαν παρακρατικές κυρίως ομάδες σε αντιφρονούντες. ΟΓ. Παπανδρέου με αφορμή αυτή την κατάσταση εγκαινίασε τον «ανένδοτο αγώνα» γιατην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να τεκμηριώσει τις καταγγελίες της, η Ένωσις Κέντρου εξέδωσε σε έναν τόμο το σύνολο των στοιχείων που αποδείκνυαν τις κατηγορίες της. Ο τόμος αυτός παρουσιάστηκε και είχε τίτλο “Η δημοκρατία θα νικήσει – Μαύρη Βίβλος του εκλογικού πραξικοπήματος της 29ης Οκτωβρίου 1961” και είχε εκδότη την ίδια την Ένωση Κέντρου. Αντίστοιχη Μαύρη Βίβλο εξέδωσε καιηΕΔΑ.
Οι δεύτερες εκλογές που συμμετείχε ηΕ.Κ. ήταν αυτές της 3ης Νοεμβρίου 1963. ΗΕ.Κ. σ' αυτές τις εκλογές συγκέντρωσε ποσοστό 42,04% και 138 έδρες έναντι 39,37% και 128 έδρες της Ε.Ρ.Ε. Μετά την ήττα που υπέστη οΚωνσταντίνος Καραμανλής, έφυγε στοΠαρίσι αφήνοντας την ηγεσία του κόμματος στονΠαναγιώτη Κανελλόπουλο. Παρόλο πουη κυβέρνηση τουΓ. Παπανδρέου έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή μετη στήριξη της αριστερής ΕΔΑ, προτίμησε να διεξαγάγει νέες εκλογές είτε γιατί δεν ήθελε να συνεργαστεί μετην ελεγχόμενη από τοΚΚΕΕΔΑ είτε γιατί μια τέτοια συνεργασία θα έδινε αφορμή στηνΕΡΕκαι στους παρακρατικούς να επικαλεσθούν τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» καινα δυναμιτίσουν την ήδη εύθραυστη πολιτική ομαλότητα. Η κυβέρνηση αυτή έμεινε γνωστή ως «κυβέρνηση των 50 ημερών».
Οι τρίτες εκλογές που συμμετείχε ηΕ.Κ. ήταν αυτές της 16ης Φεβρουαρίου 1964, όπου συγκέντρωσε ποσοστό 52,72% και 171 έδρες έναντι 35,26% και 107 έδρες της Ε.Ρ.Ε. υπό τονΠ. Κανελλόπουλο. ΟΓ. Παπανδρέου σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Η έλλειψη συνοχής μεταξύ των στελεχών της Ε.Κ. δεν άργησε να φανεί. ΟΓ. Παπανδρέου ήλθε σε ρήξη μετα ανάκτορα και αναγκάστηκε να παρατηθεί στις 15 Ιουλίου1965. Ο τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος B΄ έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στονΓεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, ο οποίος υποστηρίχτηκε από μερικές δεκάδες περίπου αποστάτες βουλευτές της Ε.Κ. Η κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τη νέα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης έλαβε αυτή τη φορά οΗλίας Τσιριμώκος, ο οποίος απέτυχε επίσης. Τελευταίος στη σειρά που έλαβε εντολή υπήρξε οΣτέφανος Στεφανόπουλοςο οποίος πέτυχε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης.
Η νέα κυβέρνηση όμως υπό τις πιέσεις τουΓ. Παπανδρέου πουεντω μεταξύ είχε εγκαινιάσει τον δεύτερο «ανένδοτο αγώνα», αναγκάζεται να κηρύξει νέες εκλογές γιατον Μάιο του1967. Προλαβαίνει όμως ηΑπριλιανή δικτατορίατου Παπαδόπουλου. ΟΓ. Παπανδρέου πεθαίνει τον Νοέμβριο του1968 εφόσον έχει υποστεί ταλαιπωρίες από το καθεστώς των Συνταγματαρχών.
Γιώργου Κασιμάτη, Παύλου Πετρίδη, Άγγελου Σιδεράτου, Γεώργιος Παπανδρέου (1888 - 1968) κορυφαίες στιγμές της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας, Εκδόσεις Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 1988, ISBN 960-236-586-2
Richard Clogg, «ΗΈνωση Κέντρου. Οι φιλελεύθεροι στην εξουσία;», στο: Φιλελευθερισμός στην Ελλάδα. Φιλελεύθερη θεωρία και πρακτική στην πολιτική καιστην κοινωνία της Ελλάδος, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1991, σελ.119-130
Θανάσης Διαμαντόπουλος, «Η Ένωση Κέντρου: Κόμμα αρχών ή ομάδα εξουσίας;», στο: Φιλελευθερισμός στην Ελλάδα. Φιλελεύθερη θεωρία και πρακτική στην πολιτική καιστην κοινωνία της Ελλάδος, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1991, σελ.131-150
Ευάγγελος Αραμπατζής, «Η εξέλιξη των Κομμάτων του Κέντρου στην Ελλάδα», στο: Φιλελευθερισμός στην Ελλάδα. Φιλελεύθερη θεωρία και πρακτική στην πολιτική καιστην κοινωνία της Ελλάδος, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1991, σελ.151-157
Η ίδρυση της Ένωσης Κέντρου, Ιστορικό Λεύκωμα 1961, σελ. 44-47, Καθημερινή (1997)
