ΗΈνωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αχαΐας (Ε.Π.Σ.Α) είναι αρμόδια γιατοποδόσφαιροστοΝομό Αχαΐας. Εδρεύει στηνΠάτρακαι είναι μέλος της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (Ε.Π.Ο.).[1] Είναι υπεύθυνη γιατη διεξαγωγή του τοπικού πρωταθλήματος καιτου κυπέλλου, όπως καιτων πρωταθλημάτων εφήβων και παίδων. Συντονίζει επίσης τις δραστηριότητες των μικτών ομάδων νέων και παίδων, οι οποίες εκπροσωπούν το νομό σε εθνικό επίπεδο.
Μεταξύ 1924 και 1926, το πρωτάθλημα διοργάνωνε η Παναχαϊκή σε συνεργασία με τις άλλες ομάδες. Το 1927 ιδρύθηκε η «Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Πατρών» καιμε αυτή την ονομασία λειτούργησε επί 75 χρόνια. Πρόκειται γιατην τέταρτη αρχαιότερη τοπική ποδοσφαιρική ένωση στην Ελλάδα, έπειτα τις ΕΠΣ Αθηνών, ΕΠΣ ΠειραιώςκαιΕΠΣ Μακεδονίας. Ιδρυτικά της μέλη αποτέλεσαν ηΠαναχαϊκή, οι τοπικοί Ολυμπιακός, ΑπόλλωνκαιΛευκός Αστέρας, οΗρακλής ΠύργουκαιοΆρης Αιτωλικού.[2]Το 1928 εντάχθηκε ηΑΕΚ Καλαμώνκαιτο 1930 ηΘύελλα Πατρών. Αρχικά περιελάμβανε τα σωματεία από όλη την Πελοπόννησο, όπως και τις Αιτωλοακαρνανία, ΚεφαλονιάκαιΖάκυνθο. Το 1929 αποσπάστηκε ηΜεσσηνίακαιτο 1968 η Αιτωλοακαρνανία δημιουργώντας τις δικές τους ενώσεις. Το ίδιο έκαναν το 1971 ηΗλείαμετη Ζάκυνθο, δημιουργώντας την Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ηλείας-Ζακύνθου. Τέλος, το 1980 αποσπάστηκε καιη Κεφαλονιά. Τη σημερινή της ονομασία έλαβε το 2002.
Η Ένωση διοργανώνει το πρωτάθλημα της Α΄ κατηγορίας από το 1927, Β΄ και Γ΄ από το 1929, Α2 το διάστημα 1946-1967 και εκ νέου κάποια χρόνια έπειτα το 2007. Λόγω πληθώρας μελών ανάμεσα σε 1950 και 1967, διεξήγαγε ακόμη πρωτάθλημα περιφέρειας τριών κατηγοριών, στο οποίο μετείχαν σύλλογοι από Αιτωλοακαρνανία, Ζάκυνθο, Ηλεία, Κεφαλονιά καιΑχαΐα, εκτός της επαρχίας Πατρώνπου αγωνίζονταν στο πρωτάθλημα της πόλης. Στο τέλος κάθε περιόδου, οι νικητές της Α΄ κατηγορίας των δύο αυτών πρωταθλημάτων αναμετριόνταν σε διπλή συνάντηση για ανακήρυξη του πρωταθλητή της ΕΠΣ. Το 1930, ηΕλληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) την αναγνώρισε ως ένωση Α' κατηγορίας (διαχωρισμός που έχει καταργηθεί) όπως τις τρεις δικές της ιδρυτικές Αθηνών, Πειραιώς και Μακεδονίας (ουσιαστικά μόνο Θεσσαλονίκης τότε).[3]
Διοργανώνει επίσης πρωταθλήματα νέων, παίδων, παμπαίδων, τζούνιορς, επαγγελματικών τάξεων και παλαιμάχων. Έως το 1959, οι πρωταθλητές της μετείχαν σε αγώνες μπαράζ ή ειδικά τουρνουά για πρόκριση στοΠανελλήνιο πρωτάθλημα της επόμενης χρονιάς, μαζί με τους πρωταθλητές των τοπικών ενώσεων όλης της επικράτειας. Μεταξύ 1927 και 1967, διεξήγαγε πρωταθλήματα αναπληρωματικών Α΄, Β΄, Γ΄ κατηγορίας και αντίστοιχα β΄ και γ΄ ομάδων και στις τρεις. Από το 1936 διοργανώνει το κύπελλο ΕΠΣ Αχαΐας και, τέλος, από το 2002 το Super Cup με αντιπάλους τον πρωταθλητή καιτον κυπελλούχο της. Το 2006 η ομάδα ανδρών της κατέκτησε το πρωτάθλημα ποδοσφαιρικών ενώσεων Ελλάδας και έλαβε μέρος στο UEFA Regions cup που πραγματοποιήθηκε στηΒουδαπέστη.
Σήμερα η ένωση έχει συνολικά στη δύναμή της 112 συλλόγους,[4] από τους οποίους στις τρεις εθνικές κατηγορίες μετέχουν γιατην περίοδο 2018-19 τέσσερις, η Παναχαϊκή στηΒ΄, οΠαναιγιάλειος, οΔιαγόρας ΒραχνέικωνκαιοΠανμοβριακός ΡιόλουστηνΓ΄.
Πριντην αδρανοποίησή της, η γυναικεία ομάδα τουΠαμπατραϊκού, έχει αγωνιστεί στηναντίστοιχη ανώτατη κατηγορία. Η Α΄ Αχαΐας περιλαμβάνει σε δύο ομίλους 24 σωματεία, η Β΄ σε τρεις 42, η Γ΄ σε έναν 13, ενώ μερικές δεκάδες έχουν καταστεί ανενεργά για διάφορους λόγους. Η συμμετοχή στο κύπελλο είναι προαιρετική καιο τελικός διεξάγεται σε διάφορα γήπεδα όπως τα ενωσιακό "Ανδρέας Κάνιστρας", Προσφυγικών (2.500 θέσεις), "Κώστας Δαβουρλής" (Παναχαϊκής, 11.321), Παμπελοποννησιακό στάδιο (23.588), Θύελλας "Φ. Αραβαντινός" κ.ά.
Επικεφαλής της Ένωσης διετέλεσαν προσωπικότητες της εποχής τους, όπως, πρώτος χρονικά, οΣ(ι)έμποςμε μακριά και πολυσχιδή σταδιοδρομία στοναθλητικό τύπο, ο βιομήχανος Πουλόπουλος ιδρυτής συλλόγων στην περιοχή και ασχολούμενος με πλήθος αθλήματα, ο Σκλάβος μακροβιότερος όλων και πρόεδρος του τοπικού Ολυμπιακού, ο νομικός Τσαφόπουλος από οικογένεια παραγόντων/αθλητών της Παναχαϊκής και δημοσιογράφων (ο ίδιος, κορυφή της και κατόπιν στηνΑΕΚ Πατρών).[34]Οι Κατεβάκης, Βοΐλας, Σαραβαλιώτης, Σαμαράς και Νεζερίτης ήταν επίσης πρόεδροι της Παναχαϊκής, δεδομένου ότι παλαιότερα οι επικεφαλής των σωματείων συχνά έθεταν υποψηφιότητα καιγιατην ένωση. Το 1950 διετέλεσε πρόεδρος ο Ζήνας, ο ομόλογος τουΠαναιτωλικού από τοΑγρίνιο.[34]ΟΓ. Ζαρκάδας εκλέχθηκε το 1939 χωρίς να ανήκει σε κάποιο αθλητικό σύλλογο και υποστηριζόμενος από το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936.[34]Οι μοναδικοί διορισμένοι υπήρξαν εκείνοι κατά την περίοδο της επταετίας. Ο Ανδρέας Κάνιστρας, ένας από τους πλέον πρόσφατους και πρώην παράγοντας του Ατρόμητου Πατρών, απεβίωσε εν ενεργεία καιτο ενωσιακό γήπεδο ονομάστηκε προς τιμήν του.
↑εξαιτίας παραίτησης του διοικητικού συμβουλίου της ΕΠΣ Πατρών και καθυστερημένης εκλογής νέου
↑εξαιτίας θανάτου ποδοσφαιριστή σε φιλικό αγώνα. Από περιγραφή στον τοπικό τύπο: "Το πρωί αυτής της ημέρας στον αγώνα Απόλλωνα - Εθνικού, ο αθλητής του πρώτου τερματοφύλαξ Ιωάννης Φωτίου εφονεύθη κατόπιν λακτίσματος εις την καρδιακήν χώραν υπό του αθλητού της αντιπάλου Ιωάν. Πισπιρίγγου. ΗΕΠΣΠ ανέβαλε τους υπόλοιπους αγώνες. Ο Νομάρχης Πατρών Καλογερόπουλος κάλεσε τον αστυνομικό Διευθυντή και απαγόρευσε το ποδόσφαιρο στον Νομό διότι «δεν εξυπηρετεί τον αθλητισμόν αλλά αποτελεί βάρβαρον μέσον εκδηλώσεων αγρίων ενστίκτων»."
↑εξαιτίας διαγραφής 9 σωματείων από τις ΕΠΣ Πατρών καιΕΠΟγια χρέη
↑από την προηγούμενη χρονιά ηΕΠΟ είχε αποφασίσει την αδρανοποίηση της ΕΠΣ Πατρών, μετα σωματεία μέλη της να υπάγονται απευθείας στην ίδια. Τελικά όμως δεν πρόλαβε τη διεξαγωγή πρωταθλήματος.[5]
↑ο τελικός στις 28 Μαρτίου 2004, αποτέλεσε τα εγκαίνια του Παμπελοποννησιακού σταδίου (ανακατασκευή εθνικού σταδίου Πατρών) ενόψει των Ολυμπιακών αγώνων τον Αύγουστο, στα πλαίσια των οποίων φιλοξενήθηκαν 11 ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις (ανδρών και γυναικών)
Βασίλειος Κυριαζής, Φωστήρας • 35 χρόνια πορείας, 2005
Νίκος Ε. Πολίτης, Ο Πατραϊκός αθλητισμός, Τόμος Β΄, Από την εποχή του Τόφαλου ως την ίδρυση της Παναχαϊκής, Αχαϊκές εκδόσεις, Πάτρα 1997. ISBN 960716492X
Νίκος Ε. Πολίτης, Ο Πατραϊκός αθλητισμός, Τόμος Α΄, Η πρώτη δεκαετία 1891-1900, Αχαϊκές εκδόσεις, Πάτρα 1994. ISBN 9607164911
Πολυμέσα σχετικά 
