Η τοποθεσία των ιχνών βάδισης, καλυμμένα για λόγους προστασίας
Ταίχνη βάδισης του Τραχήλου είναι απολιθωμένα ίχνη που βρέθηκαν σε ιζηματογενή πετρώματα στον Τράχηλο, κοντά στοΚαστέλι Κισάμου, στη Δυτική Κρήτη. Τα ίχνη χρονολογούνται από 5,7 με 6 εκατομμύρια χρόνια πριν, στοΜειόκαινο. Θεωρείται ότι τα άφησαν δίποδα όντα, πιθανόν του κλάδου των ανθρωπίνων.
Το καλοκαίρι του 2002, οπαλαιοντολόγος Γκέραρντ Ντάριουζ Γκιερλίνσκι από το Πολωνικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (Państwowy Instytut Geologiczny) πέρασε τις διακοπές τουστονομό Χανίωνστη δυτική Κρήτη.[1] Ανακάλυψε στη βόρεια ακτή κοντά στον Τράχηλο, 700 μέτρα δυτικά του λιμανιού της Κισσάμου, ασυνήθιστα επιμήκη κοίλα σχήματα σεμια πλάκα βράχου κοντά στο νερό. Αναγνώρισε απολιθωμένα ίχνη σε αυτά, ακόμα κιανδεν είχε συνειδητοποιήσει ακόμη ποιο πλάσμα έμειναν. Ο Γκιερλίνσκι τεκμηρίωσε τα εντυπώματα φωτογραφικά και κατέγραψε τις συντεταγμένες του τόπου όπου βρέθηκαν.[2]
Μετά από μια δεύτερη επιτόπια επίσκεψη το 2010, ο Γκέραρντ Γκιερλίνσκι καιοι συνάδελφοί του Γκζέγκοζ Νιεντβιέντζκι και Αντρέι Μποτσζαρόβσκι σκέφτηκαν ότι τα αποτυπώματα στον Τράχηλο θα μπορούσαν να προέρχονται από ένα όρθιο πρωτεύον, ίσως ένα πρώιμο ανθρωπίνο. Μετά τον καθαρισμό καιτην καταγραφή της επιφάνειας της πλάκας βράχου το Νοέμβριο του 2010, δημιούργησαν μια διεθνή ομάδα ερευνητών γιατη διερεύνηση του χώρου υπό την καθοδήγηση του παλαιοντολόγου Περ Έρικ Άλμπεργκ από το Σουηδικό Πανεπιστήμιο της Ουψάλα.[3]Σεμια περιοχή 4 μ² βρέθηκαν περισσότερα από 50 κοίλα εντυπώματα. Η πλάκα βράχου σαρώθηκε με έναν σαρωτή λέιζερ σε απόσταση πέντε εκατοστών και δημιουργήθηκε μια τρισδιάστατη εικόνα των εντυπώσεων. Μεμονωμένα ίχνη εντυπώσεων μεκαουτσούκ σιλικόνης. 28 από τις κοίλες μορφές μπορούσαν να αναγνωριστούν αξιόπιστα ως ίχνη.[2]
Σύμφωνα με τις έρευνες που διεξάγονται, τα παράκτια βράχια του Τραχήλου στη λεκάνη Πλατάνου παρουσιάζουν μια σειρά από επίπεδα θαλάσσια ανθρακικά πετρώματα καιγη διατομών από το σχηματισμό Ρόκας από τοΑνώτερο Μειόκαινο, μια τοπική ανάπτυξη της ομάδας Βρυσών. Πάνω από αυτά τα θαλάσσια πετρώματα βρίσκονται χονδρόκοκκα ιζηματογενή πετρώματα της ομάδας του Ελληνικού. Αυτά τα λεγόμενα λατυποπαγή χρονολογούνται περίπου 5,6 έως 5,3 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την εκτεταμένη ξήρανση της Μεσογείου, κατά τη διάρκεια της κρίσης αλατότητας του Μεσσήνιου. Η ομάδα ελληνικών πετρωμάτων περιέχει έναν ορίζοντα με καλά διατηρημένα ίχνη χερσαίων απολιθωμάτων και μικροβιολογικά προκαλούμενες ιζηματογενείς δομές που βρίσκονται ακριβώς πάνω από τις δομές σήμανσης ρηχών νερών.[4]
Η πλάκα 15 μέτρων μετα πάχους 2 έως 4 εκατοστά ιζήματα στην οποία βρίσκονται τα ίχνη είχαν άμεση επαφή μετην ομάδα Ελληνικού παραπάνω, πράγμα που υποδηλώνει ότι πρόκειται για απόθεση αμέσως πριν από την αποξήρανση. Η ηλικία του στρώματος ιζημάτων εκτιμήθηκε επομένως στα 5,7 εκατομμύρια χρόνια. Είναι πολύ σκληρή και έχει επιφάνεια πυκνή, λεπτόκοκκη, ασβεστολιθική άμμο. Το ανώτερο στρώμα του ιζήματος μετα ίχνη δεν περιείχε θαλάσσια μακρο-απολιθώματα, οπότε η επιφάνεια ερμηνεύτηκε ως περιοχή άμμου εκτεθειμένη στον αέρα κοντά στην ακτή, πιθανώς μέρος ενός μικρού δέλτα ποταμού.[4]
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ίχνη βάδισης στον Τράχηλο είναι λίγο παλαιότερα από 5,7 εκατομμύρια χρόνια. Όπως μπορεί να φανεί από τα στρώματα βράχων που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση, το στρώμα ιζήματος που περιέχει τα ίχνη είναι ενσωματωμένο μεταξύ δύο πολύ λεπτών στρωμάτων ασβεστόλιθου, τα οποία αποτελούνται από τους ορυκτούς σκελετούς του μικροσκοπικού τρηματοφόρουπλαγκτού. Όπως πριν από την εναπόθεση του ιζήματος, η στάθμη της θάλασσας πρέπει να ήταν ελαφρώς πάνω από τη σημερινή παράκτια πεδιάδα, σχηματίζοντας μια ρηχή θάλασσα. Οι οργανισμοί πλαγκτόν των στρωμάτων ασβεστόλιθου πέθαναν στην αρχή της μεσσηνιακής κρίσης αλατότητας πριν από το 5.97 εκατομμύρια χρόνια μετην αυξανόμενη συγκέντρωση αλατιού της Μεσογείου. Τα ίχνη του Τραχήλου είναι επομένως πιο πιθανό να είναι περίπου της ηλικίας των 6 εκατομμυρίων ετών.[5]Τον Οκτώβριο του 2021, τα ίχνη αποδόθηκαν σε ηλικία 6,05 εκατομμυρίων ετών.[6]
Το μέγεθος των περισσότερων από 50 ιχνοαπολιθωμάτων είναι μεταξύ 50 και 200 χιλιοστών σε μήκος, συμπεριλαμβανομένου ενός υποσυνόλου μικρών και ακανόνιστων κοιλοτήτων αβέβαιης προέλευσης. Τα ίχνη έχουν μήκος 94 έως 223 χιλ. Ανκαι είναι δύσκολο να διακριθούν μεμονωμένα ίχνη στην επιφάνεια, τα περισσότερα ίχνη είναι προσανατολισμένα προς κατεύθυνση βορειοανατολικά-νοτιοδυτικά. Δύο αναγνωρίσιμα ίχνη δείχνουν ότι κατευθύνονταν σε αυτό που είναι τώρα νοτιοδυτικά. Καιοι δύο γραμμές ιχνών είναι στενές και φαίνεται να προέρχονται από ζώα με δύο πόδια, καθώς δεν υπάρχουν ίχνη εμπρόσθιου μέρους. Ένα ζευγάρι από αυτό που φαίνεται να είναι αριστερό και δεξί αποτύπωμα μπορεί να είναι από όρθιο άτομο.[7]
Η ποιότητα της διατήρησης ιχνών είναι μεταβλητή, αλλά τα καλύτερα εντυπώματα έχουν καθαρά περιθώρια και έντονα καθορισμένες πλευρές. Έγινε ανάγλυφο σε ένα συμπαγές και ελαφρώς συγκολλητικό υπόστρωμα. Τα ίχνη έχουν παρόμοιο μέγεθος και όλα τα εντυπώματα έχουν ομοιόμορφα περιγράμματα. Αυτά έχουν ένα πλάγιο, σχεδόν τριγωνικό σχήμα μέσω του συνδυασμού τουπέλματοςσε σχήμα καρδιάς μεμια στενή, κωνική περιοχή πτέρνας καιμε ευμέγεθες μεγάλο δάκτυλο και όλο και μικρότερα πλευρικά δάχτυλα, τα οποία βρίσκονται στο μπροστινό άκρο του πέλματος. Τα ίχνη είναι επομένως έντονα ενταξονικά, δηλ. τα εσωτερικά δάχτυλα είναι πιο αναπτυγμένα από τα εξωτερικά. Δεν υπάρχει σημαντικός διαχωρισμός μεταξύ των μικρότερων δακτύλων, ανκαιμε καλά διατηρημένες οδοντώσεις είναι μερικές φορές ορατό ένα κενό μερικών χιλιοστών. Κανένα από τα ίχνη δεν φέρει σημάδια νυχιών.[7]
Ο περιφραγμένος χώρος των ιχνών βάδισης
Τρία ιδιαίτερα καλοδιατηρημένα ίχνη παρείχαν μορφολογικές πληροφορίες σχετικά μετα πόδια των δραστών. Το μήκος τους είναι 105, 135 και 154 χιλ. Φαίνονται να προέρχονται από άτομα με δύο πόδια με πελματοβάμονα, ενταξονικά πενταδάκτυλα πόδια πουδεν άφησαν σημάδια νυχιών. Το πρώτο δάχτυλο του ποδιού φαίνεται βολβοειδές, ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα δάχτυλα ήταν λεπτά. Υπήρχε επίσης ένα καλά ανεπτυγμένο μαξιλάρι. Λόγω αδρών μορφολογικών χαρακτηριστικών, αρτιοδάκτυλακαιπερισσοδάκτυλαδακτυλοβάμοναοπληφόρακαιδακτυλοβάμονααρπακτικά μπορεί να αποκλειστούν ότι δημιούργησαν τα ίχνη. Οι κύριες εναλλακτικές λύσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη, δεδομένου του πλαισίου των ιχνών τουΝεογενούςτουΠαλαιού Κόσμου, είναι οισκύλοι, οιπίθηκοικαιοιαρκούδες. Ωστόσο, η ερευνητική ομάδα βλέπει διαφορές εδώ που αποκλείουν ορισμένες ομάδες ζώων. Τα ίχνη αρπακτικών, όπως αυτά των αρκούδων, είναι σπάνια ενταξονικά και σίγουρα όχι στο βαθμό που εμφανίζονται στα ίχνη του Τραχήλου καιτο μεγάλο δάκτυλο είναι πολύ ελαφρώς μεγαλύτερο από τα γειτονικά δάχτυλα. Τα οπίσθια πόδια των πρωτευόντων πουδεν ανήκουν σε ανθρωπίνες, όπως οικερκοπίθηκοι , θα είχαν έντονα αποκλίνοντα, αντιτακτά δάκτυλα που μοιάζουν μετον αντίχειρα. Τα ίχνη τους συνήθως δεν αφήνουν εντύπωμα μαξιλαριού. Αλλά ακόμη καιμε ίχνη χιμπατζήδωνκαιγορίλλων, λιγότερο με τους τελευταίους, είναι χαρακτηριστικό το κενό μεταξύ του μεγάλου δακτύλου στην πλευρά του πέλματος καιτου δεύτερου δακτύλου.[7]
Σύμφωνα μετην ομάδα διερεύνησης, τα ίχνη του Τραχήλου προέρχονται από δίποδα όντα πουδεν μπορούν να αποδοθούν σε αρπακτικά ή κερκοπιθήκους. Εξαιρούν επίσης τοΟρεοπίθηκο, γνωστό από τηνΙταλίακαι εμφανίζεται κάπως νωρίτερα, λόγω του εξαιρετικά διαφορετικού μεγάλου δακτύλου. Τα ίχνη μοιάζουν με ανθρώπινα ίχνη στο πέλμα καιστην ενταξονική φύση. Σε σύγκριση μετο σύγχρονο ανθρώπινο αποτύπωμα, ωστόσο, είναι αναλογικά μικρότερα, έχουν στενή, κωνική πτέρνα και στερούνται μόνιμης καμάρας.[7] Λαμβάνοντας υπόψη περαιτέρω συγκρίσεις, οι παλαιοντολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτά πρέπει να είναι ίχνη φυλογενετικών μελών τουκλάδουτωνΑνθρωπίνων ή προηγουμένως μη αναγνωρισμένων πρωτευόντων με μορφολογικές ομοιότητες. Με ηλικία άνω των 5,6 εκατομμυρίων ετών, τα ίχνη του Τραχήλου συμπίπτουν μετονOrrorinκαι είναι κάπως νεότερα από τονSahelanthropus. Η σύνδεση μετο πιθανώς παλαιότερο Γραικοπίθηκο είναι ασαφής.[8]
Σύμφωνα μετον επικεφαλής της έρευνας στον Τράχηλο, Περ Άλμπεργκ, τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να δημοσιευθούν το 2011. Μετά από πολλές αρνητικές κριτικές από ομοτίμουςσε διάφορα επιστημονικά περιοδικά, συμπεριλαμβανομένου τουNature, μόλις τον Ιούλιο του 2017 δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας στο περιοδικό Proceedings of the Geologists 'Association (PGA) (διαθέσιμο στο διαδίκτυο στις 31 Αυγούστου 2017). Σχολιάζοντας τις ομότιμες κριτικές, ο Άλμπεργκ είπε: «Λάβαμε έντονες επιθετικές απαντήσεις που δήλωσαν ότι αυτό δενθα μπορούσε να είναι αλήθεια και ότι αυτά δενθα μπορούσαν να είναι αποτυπώματα.» Και: «Σε κάθε γύρο [κριτικών] υπήρχαν τουλάχιστον ένας, και μερικές φορές αρκετοί, κριτικοί που ήταν κυρίως εχθρικοί. Απλώς αρνήθηκαν κατηγορηματικά ότι αυτά ήταν ίχνη ανθρώπου ή ανθρωποειδούς. Θα έλεγαν σχεδόν οτιδήποτε - είναι αρκούδες ή πίθηκοι ή οτιδήποτε άλλο.» Πολλές από τις κριτικές κατηγόρησαν τους συγγραφείς για ανικανότητα στην ερμηνεία ιχνών. «Βασικά, δεν ήταν καθόλου πραγματική διαδικασία αξιολόγησης από ομοτίμους», λέει ο Άλμπεργκ. «Απλώς προσπαθούσαν να μας εξουδετερώσουν.»[3]
Ο Άλμπεργκ σχολίασε τη διαμάχη των αποτυπωμάτων του Τραχήλου κατά τη στιγμή της δημοσίευσης. Προηγουμένως θεωρούταν ότι οι ανθρωπίνες όχι μόνο προέρχονται από την Αφρική, αλλά ότι παρέμειναν απομονωμένοι εκεί για αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν διασκορπιστούν στην Ευρώπη καιτην Ασία. Έτσι, τα ίχνη βάδισης στο Λαετόλι στη βόρεια Τανζανία, ηλικίας 3,75 εκατομμύρια ετών, που πιστεύεται ότι προέρχονταν από τονΑυστραλοπίθηκο, μοιάζουν με τις εκτυπώσεις των σύγχρονων ανθρώπων, εκτός από το ότι η πτέρνα είναι στενότερη καιτο πέλμα στερείται κατάλληλης καμάρας. Αντίθετα, οArdipithecus ramidus από τηνΑιθιοπία, η παλαιότερη ανθρωπότητα που είναι γνωστή από εύλογα πλήρη απολιθώματα, 4,4 εκατομμύρια χρόνια πριν, έχει πέλμα σαν πιθήκου. «Οι παλαιοανθρωπολόγοι που περιέγραψαν τονArdipithecus υποστήριξαν ότι ήταν άμεσος πρόγονος των μεταγενέστερων ανθρωπίνων, πράγμα που σημαίνει ότι το ανθρώπινο πέλμα δεν είχε αναπτυχθεί ακόμη σε αυτό το σημείο», λέει ο Άλμπεργκ. Το σχήμα των ιχνών του Τραχήλου δείχνει ξεκάθαρα ότι ανήκουν σεμια πρώιμη ομοφυλετική ομάδα που είναι λίγο πιο πρωτόγονη από αυτή του Λαετόλι. «Αυτό πουτα καθιστά αμφιλεγόμενα είναι η ηλικία καιη τοποθεσία των ιχνών. Τα ίχνη του Τραχήλου είναι νεότερα από τα παλαιότερα γνωστά απολιθώματα ανθρωπίνων, τουSahelanthropus από τοΤσαντκαι σύγχρονα μετονOrrorin από τηνΚένυα, αλλά περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια παλαιότερα από τονArdipithecus ramidus. Αυτό έρχεται σε αντίθεση μετην υπόθεση ότι οArdipithecus είναι άμεσος πρόγονος των μεταγενέστερων ανθρωπίνων.»[9]
Τον Μάιο του 2018, οΤζεφ Μέλντραμ τουΠολιτειακού ΠανεπιστημίουτουΑϊντάχοκαιο Εστεμπάν Σαρμιέντο τουΙδρύματος Ανθρώπινης Εξέλιξης στις ΗΠΑ δημοσίευσαν επίσης ένα άρθρο στο περιοδικό PGAστο οποίο αμφισβήτησαν ότι τα ίχνη του Τραχήλου ήταν πραγματικά ίχνη, πόσο μάλλον ίχνη ανθρωπίνων. Επισήμαναν ορισμένα προβλήματα μετην παρουσίαση δεδομένων. Για παράδειγμα, τα υποστρώματα που αντιστοιχούν στα ίχνη δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια, δεν δίνεται καμία εξήγηση γιατον τρόπο μετον οποίο προσδιορίστηκαν εάν τα εντυπώματα πληρούσαν τα κριτήρια αναγνώρισης των ιχνών, δεν παρέχονται συνεπείς μορφολογικές λεπτομέρειες μεταξύ των εντυπωμάτων πουθα μπορούσαν να ταυτοποιήσουν ότι ήταν από τον ίδιο ή παρόμοιο δημιουργό ή με διμερή συμμετρία, ενώ εναλλακτικοί δημιουργοί πουθα μπορούσαν να έχουν δημιουργήσει τα ίχνη δεν ερευνήθηκαν, δεν δόθηκε εξήγηση γιατο πώς οι πολυμεταβλητές αναλύσεις των περιγραμμάτων εκτύπωσης αντιμετωπίζουν τα δεδομένα που λείπουν και γιατί χρησιμοποιούνται μη ομόλογα ορόσημα.[10]
Αφότου η παλαιοντολογική ερευνητική ομάδα είχε καθαρίσει και εξέτασε την πλάκα βράχου, το στρώμα ιζήματος μετα αποτυπώματα που περιείχε λερώθηκε με αντιπολεμικά γκράφιτι. ΟΠερ Άλμπεργκ δεν πιστεύει ότι η ζημιά στον χώρο ήταν σκόπιμη. Υποθέτει ότι οι ψεκαστές πιθανότατα δεν γνώριζαν γιατα ίχνη στην πλάκα του βράχου και χρησιμοποίησαν μόνο την ομαλή επιφάνεια γιανα δημοσιοποιήσουν το «μήνυμα» τους.[11]
Στις 15 Σεπτέμβριος 2017 στηΘεσσαλονίκη συνελήφθη ένας 55χρόνος καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Κισσάμου για κοπή και κλοπή οκτώ εντυπωμάτων από την πλάκα του βράχου. Καταγράφηκε σε κάμερα παρακολούθησης κατά τη διάρκεια της κλοπής. Κατά την αναζήτηση της αστυνομίας το απόγευμα της 14ης Σεπτεμβρίου βρέθηκαν δύο κλεμμένα εντυπώματα στο σπίτι του κλέφτη στην Κίσσαμο. Είχε κρυμμένα τα άλλα έξι εντυπώματα σε ένα αγρόκτημα στο Νέο Ρύσιο, νότια της Θεσσαλονίκης. Ο δάσκαλος κατηγορήθηκε για παραβίαση του Νόμου γιατην Προστασία της Αρχαίας και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.[12]
↑Uwe Kirscher et al.: Age constraints for the Trachilos footprints from Crete.Σε: Scientific Reports. Τόμος 11, Αρθρο αρ. 19427, 2021, doi:10.1038/s41598-021-98618-0.
Πολυμέσα
