ΟΓιανσενισμός ήταν ένα θρησκευτικό κίνημα, και μετέπειτα πολιτικό, το οποίο αναπτύχθηκε κατά τον 17οκαι 18ο αιώνα, κυρίως στηΓαλλία, ως μέσο αντίδρασης σε ορισμένες εξελίξεις εντός της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς καιστον βασιλικό απολυταρχισμό.
Ο ίδιος ο ορισμός του Γιανσενισμού αποδεικνύεται δύσκολος, καθώς οι ίδιοι οι Γιανσενσιστές σπανίως αποδέχονταν αυτή την ονομασία, θεωρώντας τους εαυτούς τους μονάχα Καθολικούς. Αυτοί, ωστόσο, διέθεταν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η επιθυμία να παραμένουν πιστοί στις διδαχές καιτα κηρύγματα τουΑγίου Αυγουστίνου σχετικά μετηνΘεία Χάρη, η οποία θεωρείτο ως η άρνηση της ανθρώπινης ελευθερίαςγιανα πράξει το καλό καινα λάβει τηνσωτηρία. Αυτό δενθα ήταν δυνατό σύμφωνα με αυτούς παρά μόνο μέσω της Θείας χάρης. Οι Γιανσενιστές διακρίνονταν, επίσης, γιατην πνευματική τους αυστηρότητα καιτην εχθρότητά τους απέναντι στηνΕταιρεία του Ιησούκαιτην καζουιστική της, όπως και απέναντι στην υπερβολική, κατά την γνώμη τους, ισχύ που διέθετε ηΑγία Έδρα. Από τα τέλη του 17ου αιώνα, το πνευματικό αυτό ρεύμα ενισχύθηκε μεμια πολιτική πλευρά, τους αντιτιθέμενους στον βασιλικό απολυταρχισμό, οι οποίοι ήσαν, στην πλειοψηφία τους, Γιανσενιστές.
Ο Γιανσενισμός γεννήθηκε εν μέσω της Καθολικής Μεταρρύθμισης. Οφείλει την ονομασία τουστον επίσκοπο της Υπρ, Κορνέλιους Γιάνσεν, συγγραφέα του ιδρυτικού της κειμένου, τουAugustinus, το οποίο εκδόθηκε το1640. Το έργο αυτό αποτελεί κατάληξη των συζητήσεων και διαβουλεύσεων αναφορικά μετην Θεία χάρη οι οποίες λάμβαναν χώρα επί αρκετές δεκαετίες, συμπίπτοντας μετην αυξανόμενη εχθρότητα μέρους του κλήρου απέναντι στην Εταιρεία του Ιησού. Ισχυριζόταν ότι θα έθετε σε εφαρμογή τις πραγματικές θέσεις του Αγίου Αυγουστίνου επί του θέματος, οι οποίες θα έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με αυτές των Ιησουιτών, με τους τελευταίους να δίνουν μια υπερβολική σημασία στην ανθρώπινη ελευθερία.
ΤοAugustinus προκάλεσε πολλές συζητήσεις, κυρίως στη Γαλλία, όπου πέντε προτάσεις, δήθεν αιρετικές, εντοπίστηκαν εντός του βιβλίου από θεολόγους αντίθετους στον επίσκοπο της Υπρ. Αυτές, καταδικάστηκαν το1653 από τον Πάπα. Οι υπερασπιστές του Γιανσένιου απάντησαν προχωρώντας στην διάκριση μεταξύ « δικαίου και πράξης » : οι προτάσεις ήταν όντως αιρετικές, όμως δεν περιλαμβάνονταν στο περιεχόμενο τουAugustinus. Επιτέθηκαν, επίσης, στην θεωρούμενη ως λαξιστική καζουιστική των Ιησουιτών, και ειδικότερα μετοLes ProvincialesτουΜπλαιζ Πασκάλ, ψεύτικες επιστολές οι οποίες υπερασπίζονταν τις θέσεις τους, ενώ, ταυτόχρονα, είχαν μεγάλη απήχηση εντός της γαλλικής κοινωνίας της εποχής. Την ίδια στιγμή, έχοντας ως πνευματικό κέντρο το αββαείο τουΠορ-Ρουαγιάλ, η γιανσενίστικη πνευματικότητα αναπτύχθηκε και έγινε ακόμη πιο δημοφιλής.
Ωστόσο, θεωρούμενοι ως εχθροί της μοναρχίας, οι Γιανσενιστές σύντομα έπεσαν θύματα της εχθρότητας της βασιλικής εξουσίας : οΛουδοβίκος ΙΔ΄καιοι διάδοχοί του πραγματοποίησαν δριμείας κλίμακας διώξεις σε βάρος τους. Επίσης, οι Πάπες επέδειξαν μεγάλη αυστηρότητα απέναντί τους, με σημαντικότερο μέτρο την προκήρυξη της βούλας Unigenitusτο1713. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γιανσενισμός κατά τον 18ο αιώνα ενώθηκε μετον αγώνα κατά της απολυταρχίαςκαιτουουλτραμοντανισμού. Οι ιερείς που στήριζαν τηνΓαλλική Επανάσταση, καθώς καιη εκλαΐκευση του κλήρου ήταν επίσης γιανσενιστικής προέλευσης, σε μεγάλο βαθμό. Όμως, κατά τον 19ο αιώνα, ο Γιανσενισμός σταδιακά μαράθηκε και αφανίστηκε, καθώς η σύνοδος Βατικανό Α΄ έθεσε ένα οριστικό τέλος στην πλειοψηφία των ερωτημάτων-ζητημάτων που είχαν οδηγήσει στην δημιουργία του.
