Το υποκατάστημα της τράπεζας Marfin μετά τον εμπρησμό.
Οεμπρησμός υποκαταστήματος της τράπεζας Μαρφίν-ΕγνατίαστηνΑθήνα, αναφερόμενος συχνά και ως ητραγωδία της Μαρφίν, έγινε στις 5 Μαΐου 2010 κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων κατά των οικονομικών μέτρωνγιατην υπογραφή της δανειακής σύμβασης. Ομάδα αγνώστων ατόμων, τα οποία θεωρείται ότι ήταν αναρχικοί,[1][2][3] έριξε βόμβες μολότοφστην τράπεζα την ώρα που βρίσκονταν μέσα σε αυτήν περίπου 25-30 εργαζόμενοι. Οι περισσότεροι κατόρθωσαν να διαφύγουν, πέντε άτομα διέσωσε η πυροσβεστική και τρία άτομα πέθαναν από ασφυξία λόγω των τοξικών αναθυμιάσεων καιτου πυκνού καπνού. Η ταυτότητα των αυτουργών της επίθεσης δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Το2013 στελέχη της τράπεζας καταδικάστηκαν για φόνο εξ αμελείας τριών υπαλλήλων, τις σωματικές βλάβες άλλων 21 υπαλλήλων καιγια πολλαπλές παραλείψεις στα μέτρα πυρασφάλειας καιστην εκπαίδευση του προσωπικού.
Στο υποκατάστημα της τράπεζας Marfin, μία υπάλληλος δήλωσε πως τη κρίσιμη μέρα μπαίνοντας στο κτίριο γιανα εργαστεί είδε γραμμένο ένα σύνθημα δεξιά στην τζαμαρία που έλεγε «φωτιά στους υπαλλήλους»,[6] ενώ διαδηλωτές με καλυμμένα χαρακτηριστικά είχαν συγκεντρωθεί από νωρίς. Ενώ η κύρια πορεία των διαδηλωτών ανέβαινε τηνοδό Σταδίου κατευθυνόμενη προς τηπλατεία Συντάγματος, περίπου στις 2 παρά πέντε μ.μ. η ομάδα κουκουλοφόρων επιτέθηκε στο κτίριο της Μαρφίν που βρισκόταν στον αριθμό 23. Αυτόπτης μάρτυρας ανέφερε ότι τρία άτομα με κουκούλες έσπασαν με 3-4 χτυπήματα τα τζάμια και πέταξαν μέσα μία μολότωφκαι αμέσως μετά ένα μπουκάλι μεβενζίνη. Είναι συνήθης πρακτική οι τζαμαρίες των τραπεζών να ενισχύονται μενοβοπάνγιανα καθυστερείται το σπάσιμο, ωστόσο εκείνη τη μέρα αυτό δεν είχε γίνει. Από τους συγκεντρωμένους εκείνη τη στιγμή υπήρχε διαφορετική αντιμετώπιση, μερικοί τους ενθάρρυναν, ενώ άλλοι τους παρότρυναν να σταματήσουν. Σύντομα βαρύς καπνός τύλιξε όλο το υποκατάστημα. Οι περισσότεροι υπάλληλοι στοιβάχτηκαν στον μικρό φωταγωγό που επικοινωνούσε μέσω πλέγματος μετην ταράτσα, το οποίο πλέγμα ένας εξ αυτών κατάφερε και έσπασε. Στη συνέχεια αναρριχήθηκαν από τον φωταγωγό στη στέγη, απ' όπου πήδηξαν σε διπλανό κτίριο σπάζοντας τη τζαμαρία τουμε καδρόνι.[7] Ακόμα και όταν το ισόγειο καιγόταν και κάποιοι υπάλληλοι γιανα σωθούν είχαν βγειστο μπαλκόνι του πρώτου ορόφου, ακούγονταν συνθήματα όπως «να καείτε ρεπ...»[8]και «κάψτε τους πλούσιους»,[9] ενώ αυτόπτης μάρτυρας κατέθεσε πως το συγκεντρωμένο πλήθος τους πετούσε πέτρες.[10] Από την άλλη, μετανάστες που είχαν αφήσει τομπλοκ τους προσπαθούσαν να σπάσουν την πόρτα για απεγκλωβισμό, καιτο πλήθος διευκόλυνε τη διέλευση της Πυροσβεστικής.[6]
Νεκροί ανασύρθηκαν η Αγγελική Παπαθανασοπούλου, 32 ετών (έγκυος 4 μηνών), ο Επαμεινώνδας Τσάκαλης, 36 ετών καιη Παρασκευή Ζούλια, 35 ετών. Αυτοί εγκλωβίστηκαν από τις φλόγες στον 3ο όροφο του κτιρίου, με αποτέλεσμα να πεθάνουν από ασφυξία. Σύμφωνα μετον ιατροδικαστή Φίλιππο Κουτσάφτη «Ο καπνός καιτα τοξικά αέρια από την καύση των πλαστικών και χαρτικών τους σκότωσαν σχεδόν αμέσως. Απώλεσαν τις αισθήσεις τους και λίγο μετά πέθαναν». Όταν βρέθηκαν είχαν τα στόματά τους ανοιχτά καιτα πρόσωπά τους ήταν μαύρα από τον καπνό.[11] Φαίνεται πως είχαν προσπαθήσει ναβγουν από το εσωτερικό του κτιρίου από την πόρτα της ταράτσας, η οποία όμως δεν άνοιγε.
Κάποιες ομάδες με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά, από αυτές που κινούνταν παράλληλα προς την πορεία, είχαν προσπαθήσει να πραγματοποιήσουν εμπρηστική επίθεση σε βιβλιοπωλείο της αλυσίδας Ιανόςπου βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την τράπεζα (Σταδίου 24) καισε μίνι-μάρκετ, αλλά αποτράπηκαν εν μέσω αντιδράσεων από άλλους αναρχικούς για τις ζωές των εργαζομένων.[12]
Το γεγονός έγινε γρήγορα γνωστό στον πανελλήνιο και διεθνή χώρο και σχολιάστηκε με διάφορους τρόπους από πολιτικούς, ΜΜΕκαι ανώνυμους στο διαδίκτυο.[13]Ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έκανε λόγο για «ωμή δολοφονική ενέργεια».[14]ΤοΚΚΕτο χαρακτήρισε «έγκλημα με στόχο την τρομοκράτηση του λαού, τη συκοφάντηση του αγώνα γιατην ανατροπή των βάρβαρων μέτρων, της αντιλαϊκής πολιτικής».[15][16]Σε άρθρο της η Αφροδίτη Πολίτη στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία αναφέρθηκε σε προβοκάτσια.[17]Η εφημερίδα Ριζοσπάστης ομοίως αναφέρθηκε σεκαλά στημένη προβοκάτσια[18]. Δεκάδες αναρχικές συλλογικότητες καταδίκασαν το γεγονός μεταξύ άλλων ως αντικοινωνική βία,[19] ενώ μέλος της ΣΠΦ χαρακτήρισε το γεγονός ως παράπλευρη απώλεια.[20]
Την ίδια μέρα της επίθεσης, η Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδος, κήρυξε 24ωρη απεργία γιατην επομένη (6 Μαΐου 2010), με αφορμή το συμβάν των τριών νεκρών της Marfin. ΗΟΤΟΕσε ανακοίνωσή της, επέρριψε την ηθική ευθύνη γιατον εμπρησμό στην «...ασκούμενη πολιτική, στην επιχειρησιακή στάση της αστυνομίας αλλά και στις διοικήσεις των τραπεζών που εμποδίζουν τη συμμετοχή των εργαζομένων στις κινητοποιήσεις, ενώ μετην ανευθυνότητά τους δεν λαμβάνουν εγκαίρως όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας...» [21] καταλογίζοντας στην διοίκηση της τράπεζα ευθύνες για ελλιπή πυροπροστασία καιγιατην παρουσία προσωπικού στο υποκατάστημα ενώ εξελισσόταν η διαδήλωση και γνωρίζοντας ότι οι τράπεζες αποτελούν συχνά στόχο επίθεσης.[22][23]Η διοίκηση της τράπεζας με ανακοίνωση - απάντηση κατηγόρησε τηνΟΤΟΕ πως «...αφιέρωσε τρεις μόνον γραμμές εναντίον των απάνθρωπων δολοφόνων και όλο το υπόλοιπο κείμενο εναντίον της κακιάς εργοδοσίας για δήθεν έλλειψη μέτρων ασφαλείας...», ενώ καταδίκασε και αυτή τα γεγονότα.[24] Όταν ο πρόεδρος της τράπεζας Marfin Ανδρέας Βγενόπουλος επισκέφτηκε το υποκατάστημα λίγες ώρες μετά τον εμπρησμό, δέχτηκε έντονες αποδοκιμασίες και ρίψη μπουκαλιών από το συγκεντρωμένο πλήθος.[25][26]Στη συνέχεια, εργαζόμενοι από την τράπεζα καιο σύζυγος της νεκρής Αγγελικής Παπαθανασοπούλου κινήθηκαν νομικά κατά της διοίκησης της τράπεζας.[27]
Η συμμετοχή του κόσμου μετά το "τεράστιο σοκ"[28] της τραγωδίας στις πορείες μειώθηκε αισθητά ενώ το αναρχικό κίνημα απώλεσε την "ιδεολογική νομιμοποίηση" για πολιτική βία που είχε μέχρι εκείνη την στιγμή. Μετά το γεγονός το αναρχικό κίνημα μετακινήθηκε πολιτικά περισσότερο στην ενασχόληση τουμε τις πολιτικές ταυτότητας αντί τωνπιο επαναστατικών διαδικασιών.[29] Παράλληλα, ο αναρχικός χώρος πέρασε περίοδο εσωστρέφειας, ενώ προκρίθηκαν ταπιο φιλειρηνικά στοιχεία εντός του κινήματος κάτι που συνέβαλε τελικά στη δημιουργία του"μη βίαιου" κίνηματος των πλατειώντο 2011.[30]
Κεριά έξω από την Marfin, μετά τον θάνατο των 3 εργαζομένων.
Ως ύποπτος γιατον εμπρησμό της Μαρφίν συνελήφθη ένα άτομο, το οποίο παραπέμφθηκε σε δίκη γιατα εγκλήματα της «ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως τελεσθείσας σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, κατά συναυτουργία και κατά συρροή τετελεσμένης καιεν αποπείρα, της εκρήξεως εκ της οποίας επήλθε θάνατος και κίνδυνος για ανθρώπους και ξένα πράγματα, της κατασκευής και κατοχής εκρηκτικής βόμβας και της απρόκλητης φθοράς ξένης περιουσίας διά εκρήξεως από πρόσωπο που είχε καλυμμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του». Το βούλευμα αναφέρει ότι υπήρχαν και άλλα δύο άτομα αυτουργοί του εμπρησμού, τα οποία είναι άγνωστα. Ταυτόχρονα παραπέμφθηκε σε δίκη ένα ακόμα πρόσωπο γιατον εμπρησμό στο βιβλιοπωλείο "Ιανός".[31][32]
Μετά από πολλές αναβολές, η δίκη ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2016 χωρίς κάποιος από τους αυτουργούς του εμπρησμού να έχει καταδικαστεί. Ο κατηγορούμενος, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται αναρχικός,[33] κρίθηκε ομόφωνα αθώος από το Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθηνών «ελλείψει ικανών ενδείξεων ενοχής».[34] Αυτόπτες μάρτυρες κατέθεσαν στη δίκη ότι ο εμπρησμός έγινε από ομάδα που είχε δομή και ήταν συντεταγμένη. Πυροσβέστες κατέθεσαν ότι κάποιοι διαδηλωτές τους εμπόδιζαν να προσεγγίσουν ενώ άλλοι προσπαθούσαν να τους απομακρύνουν, [35] αλλά γενικά το μεγάλο πλήθος των διαδηλωτών τους διευκόλυνε να φτάσουν στο υποκατάστημα.
Σε άλλη δίκη που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2013 κρίθηκαν ένοχοι ο διευθύνων σύμβουλος της Marfin, ο υπεύθυνος ασφαλείας του κτιρίου καιη διευθύντρια του καταστήματος για φόνο εξ αμελείας τριών υπαλλήλων, τις σωματικές βλάβες άλλων 21 υπαλλήλων καιγια πολλαπλές παραλείψεις στα μέτρα πυρασφάλειας καιστην εκπαίδευση του προσωπικού. Συγκεκριμένα, στο πόρισμα που συνέταξε ο τεχνικός επιθεωρητής του Υπουργείου Εργασίας αναφέρεται πως η έξοδος κινδύνου ήταν κλειδωμένη και πως γιανα ανοίξει ήταν απαραίτητη η χρήση τηλεχειριστήριου, το οποίο βρισκόταν στην κατοχή της διευθύντριας.[36] Μία εργαζόμενη κατέθεσε πως είχε γίνει μία φορά επίδειξη χρήσης των πυροσβεστήρων, και μία άλλη πως είχαν διανεμηθεί στο προσωπικό ενημερωτικά φυλλάδια για θέματα πυροπροστασίας. Όλοι οι εργαζόμενοι κατέθεσαν πως δεν είχε γίνει ποτέ άσκηση εκκένωσης του κτιρίου. Επίσης το υποκατάστημα δεν διέθετε το απαιτούμενο από το νόμο πιστοποιητικό πυρασφάλειας. Επιπλέον, σύμφωνα μετο κατηγορητήριο, όχι μόνο δεν είχε δοθεί εντολή στους υπαλλήλους να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους πριντον εμπρησμό, όταν ήδη υπήρχαν φόβοι για σοβαρά επεισόδια στην πορεία που διέσχιζε τη Σταδίου, αλλά αντίθετα τους είχε δοθεί η οδηγία να εργαστούν κανονικά.[37]
Τα τρία στελέχη της τράπεζας καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης, οι δύο πρώτοι 22 ετών (θα εκτίσουν 10 χρόνια με αναστολή) καιη διευθύντρια του καταστήματος πέντε ετών και ενός μήνα.[38][39]Εκτων υστέρων έγινε γνωστό ότι οι υπάλληλοι βρίσκονταν στη τράπεζα εκείνη τη μέρα παρόλο που είχε κηρυχτεί γενική απεργία από φόβο μην απολυθούν.[40] Επίσης έγιναν αγωγές θυμάτων και συγγενών τους κατά της τράπεζας. Ορίστηκε η καταβολή αποζημίωσης περίπου 1,1 εκατομμυρίου ευρώ στους συγγενείς ενός θύματος και 720.000 ευρώ στους υπαλλήλους που εγκλωβίστηκαν στο κτίριο.[41]
Το γεγονός στον μετέπειτα πολιτικό και δημόσιο λόγο
Τα επόμενα χρόνια το συμβάν του εμπρησμού της Marfin επανήλθε πολλές φορές στον πολιτικό και δημόσιο λόγο. Το 2013, ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ανέφερε την υπόθεση Marfin ως αντίστοιχη της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα.[42] Κατά την εποχή εκδίκασης της υπόθεσης το 2016, οΣταύρος Θεοδωράκης, πρόεδρος του κόμματος τουΠοταμιού, σημείωνε τη γενική αδιαφορία γιατο έγκλημα, το οποίο χαρακτηρίζει «συλλογικό». Την ίδια εποχή, ο εκπρόσωπος τύπου τουΠΑΣΟΚ απέδωσε τον εμπρησμό στο«τυφλό μίσος καιτον διχασμό» και δήλωσε ότι πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη.[43]Ο βουλευτής Δημήτρης Κουκούτσης, τότε μέλος της Χρυσής Αυγής, αποκάλεσε τον Πέτρο Κωνσταντίνου, στέλεχος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, «γνωστό εμπρηστή και δολοφόνο της ΜΑΡΦΙΝ και όχι μόνο». Γιατον λόγο αυτόν κρίθηκε ένοχος συκοφαντικής δυσφήμισης και καταδικάστηκε σε 15 μήνες φυλάκιση με αναστολή.[44]
Μετην εκλογή της Νέας Δημοκρατίας το 2019 ανακοινώθηκε η επανεξέταση της υπόθεσης της Μαρφίν ωστόσο έκτοτε δεν υπήρξε κάποια ουσιαστική εξέλιξη στο ζήτημα.
Στις 9 Μαΐου 2020 έγιναν τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης τιμητικής πλάκας παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, και της Φώφης Γεννηματά.[45]Στην Πλακέτα τα θύματα αναφέρονται ως «Θύματα του τυφλού μίσους που γεννά ο διχασμός». [46][47] Μερίδα του αντιπολιτευτικού τύπου καιτων πολιτικών κομμάτων έκανε λόγο για μικροκομματική στόχευση και υποκρισία της κυβέρνησης.[48][49]
Στις 7 Ιουλίου του ίδιου έτους άγνωστοι αποκόλλησαν το σήμα της ελληνικής δημοκρατίας από την πλάκα.[50] Στις 21 Σεπτεμβρίου 2020 άγνωστοι το έβαψαν με μαύρο μαρκαδόρο και κόκκινη μπογιά.[51] Τις 21 Ιουνίου του 2022 άγνωστοι έσπασαν κομμάτι της πλάκας, με αποτέλεσμα την αντικατάστασή της.[52]
↑Vasilaki, Rosa (Apr.-June, 2017). «We are an image from the future’: Reading back the Athens 2008 riots». Acta Scientiarum. doi:10.4025/actascieduc.v39i2.34851. «members of
an anarchist group fired a petrol bomb to a Marfin bank branch leading to the death of three employees».
↑‘FUCK MAY 68, FIGHT NOW!’ Athenian Anarchists & Anti-authoritarians: Militant Ethnography & Collective Identity Formation Nicholas Apoifis, Macquarie University February 2014 σελίδα 155
↑Αφροδίτη, Πολίτη (23 Μαΐου 2010). «Προβοκάτορας». Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2019.
↑Vogiatzoglou, M. (2016). Turbulent Flow: Anti-Austerity Mobilization in Greece. Late Neoliberalism and Its Discontents in the Economic Crisis, 99–129. doi:10.1007/978-3-319-35080-6_4 σελίδα 107
↑Vasilaki, Rosa (Apr.-June, 2017). «We are an image from the future: Reading back the Athens 2008 riots». Acta Scientiarum. doi:10.4025/actascieduc.v39i2.34851. σελίδα 159
↑Vogiatzoglou, M. (2016). Turbulent Flow: Anti-Austerity Mobilization in Greece. Late Neoliberalism and Its Discontents in the Economic Crisis, 99–129. doi:10.1007/978-3-319-35080-6_4 σελίδα 107
