Η Ε.Δ.Ε.Κ. - Σοσιαλιστικό Κόμμα (Ε.Δ.Ε.Κ. Σ.Κ.) είναι σοσιαλδημοκρατικό κυπριακό πολιτικό κόμμα. Ιδρύθηκε το 1969 από τον Βάσο Λυσσαρίδη ως «Ενιαία Δημοκρατική Ένωση Κέντρου», ενώ σημερινός πρόεδρος του κόμματος είναι ο Μαρίνος Σιζόπουλος.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 το κόμμα άρχισε να μετατρέπεται σε ένα ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, χωρίς όμως να χάσει τον πατριωτικό προσανατολισμό του. Το 2000, το κόμμα άλλαξε όνομα σε «Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών».
Η Ε.Δ.Ε.Κ. - Σοσιαλιστικό Κόμμα εκπροσωπείται στη Βουλή των Αντιπροσώπων από τρείς βουλευτές. Επίσης, είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς.
Η Ενιαία Δημοκρατική Ένωση Κέντρου ιδρύθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1969 από τον αγωνιστή της Ε.Ο.Κ.Α. και ιατρό, Βάσο Λυσσαρίδη, ενώ το παγκύπριο Ιδρυτικό Συνέδριο του κόμματος πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 1970. Τα μέλη του κόμματος προήρθαν από την Επιτροπή για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και από μαχητές της Ομάδας Λυσσαρίδη κατά τη διάρκεια των ελληνοτουρκικών συγκρούσεων του 1964. Το όνομα του κόμματος είναι εμπνευσμένο από την ελληνική Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, όπως και η πολιτική τοποθέτηση του «ενδιάμεσου χώρου».
Η Ε.Δ.Ε.Κ. ήταν μια εκ των υποστηρικτών του Αρχιεπίσκοπου Μακάριου, πρώτου Προέδρου της Κύπρου, καθώς ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της, Βάσος Λυσσαρίδης υπήρξε ιατρός του. Μάλιστα, πολλά από τα μέλη του κόμματος πήραν μέρος στην αντίσταση κατά του Πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974. Ο αρχηγός της Νεολαίας του κόμματος, Δώρος Λοΐζου σκοτώθηκε σε μία απόπειρα δολοφονίας του Λυσσαρίδη και του ιδίου, τον Αύγουστο του 1974.
Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές μετά την εισβολή, η Ε.Δ.Ε.Κ. συμμετείχε σε κοινό συνδυασμό, μαζί με το ΔΗ.ΚΟ. και το Α.Κ.Ε.Λ., ο οποίος έλαβε 71,2%. Το κόμμα κατέλαβε τέσσερις από τις συνολικά 35 έδρες των Ελληνοκυπρίων της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Δύο χρόνια μετά, εν όψει των προεδρικών του 1978, ο Λυσσαρίδης ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετέχει ως υποψήφιος,[2] αφήνοντας μοναδικό υποψήφιο τον Σπύρο Κυπριανού.
Στις βουλευτικές εκλογές του 1981, η Ε.Δ.Ε.Κ. κατέβηκε για πρώτη φορά αυτόνομα και έλαβε 23.772 ψήφους και ποσοστό 8,17%, που αντιστοιχεί σε τρεις έδρες.
Στις προεδρικές εκλογές του 1983, ο πρόεδρος του κόμματος Βάσος Λυσσαρίδης συμμετείχε ως υποψήφιος της Ε.Δ.Ε.Κ. για την προεδρία. Κατάφερε να καταλάβει την τρίτη θέση με 29.307 ψήφους και 9,53%.
Στις βουλευτικές του 1985, το κόμμα ήρθε τέταρτο, σημειώνοντας αύξηση των ποσοστών του. Συγκεκριμένα έλαβε 35.371 ψήφους, 11,1% και έξι από τις 56 έδρες, αυξάνοντάς τες κατά τρεις. Κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, ο Βάσος Λυσσαρίδης εξελέγη Πρόεδρος της Βουλής.[3]
Στις προεδρικές του 1988 κατέβηκε υποψήφιος για δεύτερη φορά ο Βάσος Λυσσαρίδης. Ωστόσο, κατέλαβε την τέταρτη θέση, μεταξύ πέντε υποψηφίων, κατάφερε όμως να συντηρήσει τα ποσοστά του. Στο δεύτερο γύρο των εκλογών υποστήριξε τον υποψήφιο του Α.Κ.Ε.Λ., Γιώργο Βασιλείου, ο οποίος κέρδισε τις εκλογές.
Στις βουλευτικές εκλογές του 1991, έλαβε το 10,9% της λαϊκής ψήφου και καταλαμβάνοντας επτά έδρες στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Στις προεδρικές του 1993 η Ε.Δ.Ε.Κ. υποστήριξε την υποψηφιότητα του Πασχάλη Πασχαλίδη, ύστερα από κοινή συμφωνία με το ΔΗ.ΚΟ.. Η υποψηφιότητα Πασχαλίδη, όμως, ήρθε τρίτη, λαμβάνοντας 18,64%. Στον επαναληπτικό γύρο των εκλογών υποστήριζε την υποψηφιότητα του Κληρίδη, η οποία υπήρξε νικήτρια των εκλογών.
Στις εκλογές του 1996 έλαβε 8,1% και εξέλεξε πέντε βουλευτές.
Στις προεδρικές του 1998 ο Βάσος Λυσσαρίδης ήταν και πάλι υποψήφιος για την προεδρία της Κύπρου. Ωστόσο, κατέλαβε ξανά την τρίτη θέση, πίσω από τον υποψήφιο του Δημοκρατικού Συναγερμού, Γλαύκο Κληρίδη και τον κοινό υποψήφιο Α.Κ.Ε.Λ. και Δημοκρατικού Κόμματος, Γεώργιου Ιακώβου. Συνολικά έλαβε 10,59%. Η Ε.Δ.Ε.Κ. συμμετείχε στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας που συγκρότησε ο Κληρίδης με δύο υπουργούς, αλλά δέκα μήνες αργότερα αποχώρησε από το κυβερνητικό σχήμα κάνοντας λόγο για αθέτηση των συμφωνηθέντων.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η Ε.Δ.Ε.Κ. ήρθε σε διαπραγματεύσεις με διάφορα μικρά κόμματα, προκειμένου να ενώσει όλες τις δυνάμεις μεταξύ του κομμουνιστικού Α.Κ.Ε.Λ. και του κεντροδεξιού ΔΗ.ΣΥ., σε ένα μεγάλο κεντρώο κόμμα. Τελικά, τον Φεβρουάριο του 2000 συνενώθηκε με δύο μικρότερα κόμματα, το Κίνημα Ανανέωσης και την Ομάδα Ανεξαρτήτων Προσωπικοτήτων. Γι’ αυτό το λόγο άλλαξε και το όνομά του σε «Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών» (ΚΙ.ΣΟΣ.). Ωστόσο, δύο μήνες αργότερα, τα μέλη του Κινήματος Ανανέωσης αποχώρησαν. Πρόεδρος του ΚΙ.ΣΟΣ. εξελέγη, το 2001, ο Γιαννάκης Ομήρου.
Το ίδιο έτος, στις βουλευτικές εκλογές, τις πρώτες που συμμετείχε ως σοσιαλδημοκρατικό, το Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών σημείωσε πτώση στα ποσοστά του και ήρθε τέταρτο, λαμβάνοντας 6,5% και τέσσερις έδρες.
Για τις προεδρικές εκλογές του 2003, η Ε.Δ.Ε.Κ. υποστήριξε την υποψηφιότητα του ΔΗ.ΚΟ., τον Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος υποσχόταν σκληρότερη στάση στο Κυπριακό και αντιτασσόταν στο Σχέδιο Ανάν. Ο Παπαδόπουλος κέρδισε από τον πρώτο γύρο τις εκλογές και στην κυβέρνηση που σχημάτισε, το Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών συμμετείχε με δύο υπουργούς.
Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία το Καταστατικό Συνέδριο του κόμματος το οποίο, μεταξύ άλλων, αποφάσισε να επαναφέρει στον τίτλο του κόμματος, ως προσθήκη, το ιστορικό όνομα Ε.Δ.Ε.Κ..
Στο δημοψήφισμα του 2004, το κόμμα ήταν σφόδρα αντίθετο στο Σχέδιο Ανάν και ανέπτυξε σκληρή ρητορική υπέρ της απόρριψης του σχεδίου. Λίγους μήνες αργότερα, στις πρώτες ευρωεκλογές που διεξήχθησαν στην Κύπρο, η Ε.Δ.Ε.Κ. δεν κατάφερε να εκλέξει κανέναν ευρωβουλευτή για λίγες ψήφους, αν και συγκέντρωσε το 10,79% της λαϊκής ψήφου. Στις εκλογές του 2006 το κόμμα πήρε 8,9% και πέντε στις 56 έδρες.
Στις προεδρικές του 2008 η Ε.Δ.Ε.Κ. υποστήριξε και πάλι την υποψηφιότητα του Τάσσου Παπαδόπουλου, ο οποίος όμως ήρθε τρίτος. Στο δεύτερο γύρο υποστήριξε τον Δημήτρη Χριστόφια υποψήφιο του Α.Κ.Ε.Λ., ο οποίος κέρδισε τις εκλογές. Το κόμμα, ύστερα από συμφωνία συμμετείχε στην Κυβέρνηση Χριστόφια με δύο υπουργούς.
Στις ευρωεκλογές του 2009 η Ε.Δ.Ε.Κ. έλαβε το 9,85% των ψήφων και εξέλεξε τον πρώτο ευρωβουλευτή, στην ιστορία της, ο οποίος εντάχθηκε στην Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το Φεβρουάριο του 2010, σημειώθηκαν τριγμοί στην Κυβέρνηση Χριστόφια, με αφορμή τη διαχείριση του Κυπριακού. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση της Ε.Δ.Ε.Κ. από την Κυβέρνηση, η οποία διαφώνησε με τους χειρισμούς στο εθνικό ζήτημα.[4] Τον επόμενο χρόνο βουλευτικές εκλογές το κόμμα πήρε 8,93% και κατέλαβε πέντε από τις 35 έδρες, ενώ ο πρόεδρος του κόμματος Γιαννάκης Ομήρου εξελέγη Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.[5]
Στις προεδρικές του 2013 η Ε.Δ.Ε.Κ., με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής, αποφάσισε να υποστηρίξει την ανεξάρτητη υποψηφιότητα του πρώην υπουργού του Α.Κ.Ε.Λ. στην Κυβέρνηση Παπαδόπουλου, Γιώργου Λιλλήκα. Ο Λιλλήκας κατέλαβε την τρίτη θέση, πίσω από τον Αναστασιάδη του ΔΗ.ΣΥ. και τον Μαλά του Α.Κ.Ε.Λ.. Στο δεύτερο γύρο η Ε.Δ.Ε.Κ. δεν υποστήριξε κανέναν υποψήφιο, παρά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα υποστήριξε την υποψηφιότητα Μαλά.[6]
Στις ευρωεκλογές του 2014, η Ε.Δ.Ε.Κ. συνεργάστηκε με το Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών, λαμβάνοντας 7,68% και εκλέγοντας έναν ευρωβουλευτή.[7] Συγκεκριμένα, έλαβε 7,68% και 19.894 ψήφους.
Τον Μάρτιο του 2015 πρόεδρος της Ε.Δ.Ε.Κ. εξελέγη ο Μαρίνος Σιζόπουλος.[8]
Η Ε.Δ.Ε.Κ. συμμετείχε στις διεργασίες των κομμάτων του «ενδιάμεσου χώρου» για κάθοδο κοινού υποψηφίου, εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2018.[9] Κατά τις συνομιλίες, παρατηρήθηκε ταύτιση απόψεων όσον αφορά το Κυπριακό άλλα και την οικονομική και κοινωνική πολιτική, γεγονός αποτέλεσε ενθαρρυντικό στοιχείο για την εξεύρεση ενός κοινού υποψηφίου.[10]
Τελικά, στην πενταμερή συνάντηση στις 24 Απριλίου 2017, προκρίθηκε η υποψηφιότητα του Πρόεδρου του Δημοκρατικού Κόμματος, Νικόλα Παπαδόπουλου.[11] Η υποψηφιότητα Παπαδόπουλου επικυρώθηκε στο κατά το 13ο Παγκύπριο Συνέδριο της Ε.Δ.Ε.Κ., με ευρεία πλειοψηφία.[12] Παρόλα αυτά, η υποψηφιότητα Παπαδόπουλου κατετάγη τρίτη, με ποσοστό 25,74%. Για τον δεύτερο γύρο, η Ε.Δ.Ε.Κ. αποφάσισε να μην στηρίξει κάποιον από τους δύο πρωτεύσαντες στον πρώτο γύρο.[13]
Ενόψει των βουλευτικών εκλογών του 2021 το κόμμα συνεργάστηκε με τη Συμμαχία Πολιτών, με τη συμμετοχή στελεχών της τελευταίας στα ψηφοδέλτια της Ε.Δ.Ε.Κ., συμφωνώντας επίσης και σε μετεκλογική συμπόρευση.[14] Στις εκλογές, το κόμμα έλαβε 6,72% και εξέλεξε τέσσερις βουλευτές, συμπεριλαμβανομένου ενός από τη Συμμαχία Πολιτών.[15] Στις 24 Ιουνίου 2021 ανακοινώθηκε και επισήμως η ενσωμάτωση της Συμμαχίας Πολιτών στο Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών-Ε.Δ.Ε.Κ..[16][17][18][19][20]
| Έτος
|
Αρχηγός κόμματος
|
Αριθμός ψήφων
|
Ποσοστό ψήφων
|
Έδρες
|
Θέση
|
| 1970
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
26.906
|
13,74%
|
|
4η
|
| 1976
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
163.207
(με ΔΗ.ΚΟ. και Α.Κ.Ε.Λ.)
|
71,2%
(με ΔΗ.ΚΟ. και Α.Κ.Ε.Λ.)
|
|
1η
|
| 1981
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
23.772
|
8,17%
|
|
4η
|
| 1985
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
35.371
|
11,07%
|
|
4η
|
| 1991
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
37.264
|
10,89%
|
|
4η
|
| 1996
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
30.033
|
8,13%
|
|
4η
|
| 2001
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
26.770
|
6,51%
|
|
4η
|
| 2006
|
Γιαννάκης Ομήρου
|
37.531
|
8,91%
|
|
4η
|
| 2011
|
Γιαννάκης Ομήρου
|
36.113
|
8,93%
|
|
4η
|
| 2016
|
Μαρίνος Σιζόπουλος
|
21.732
|
6,18%
|
|
4η
|
| 2021
|
Μαρίνος Σιζόπουλος
|
24.022
|
6,72%
|
|
5η
|
| Έτος
|
Υποψήφιος
|
Α' γύρος
|
Β' γύρος
|
| Ψήφοι
|
%
|
Αποτέλεσμα
|
Ψήφοι
|
%
|
Αποτέλεσμα
|
| 1978
|
|
Σπύρος Κυπριανού
|
χωρίς εκλογή
|
|
|
| 1983
|
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
29.307
|
9,53
|
3η θέση
|
|
| 1988
|
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
30.865
|
9,22
|
4η θέση
|
υποστήριξε Γιώργο Βασιλείου
|
| 1993
|
|
Πασχάλης Πασχαλίδης
|
66.300
|
18,60
|
3η θέση
|
ψήφος κατά συνείδηση
|
| 1998
|
|
Βάσος Λυσσαρίδης
|
41.978
|
10,60
|
3η θέση
|
ψήφος κατά συνείδηση
|
| 2003
|
|
Τάσσος Παπαδόπουλος
|
213.353
|
51,51
|
1η θέση
|
|
| 2008
|
|
Τάσσος Παπαδόπουλος
|
143.249
|
31,79
|
3η θέση
|
υποστήριξε Δημήτρη Χριστόφια
|
| 2013
|
|
Γιώργος Λιλλήκας
|
109.996
|
24,93
|
3η θέση
|
ψήφος κατά συνείδηση
|
| 2018
|
|
Νικόλας Παπαδόπουλος
|
99.490
|
25,70
|
3η θέση
|
κανέναν
|
| 2023
|
|
Νίκος Χριστοδουλίδης
|
127.305
|
32,04
|
1η θέση
|
204,867
|
51.97
|
1η θέση
|
Μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2021, η Ε.Δ.Ε.Κ. εξέλεξε τέσσερις βουλευτές. Η σύνθεση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας είναι η εξής:
Οι διατελέσαντες πρόεδροι του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών-Ε.Δ.Ε.Κ. είναι οι εξής:
Η Σοσιαλιστική Νεολαία Ε.Δ.Ε.Κ. είναι η οργάνωση νεολαίας του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών-Ε.Δ.Ε.Κ.
