Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 07/02/2020.
Ηθεόρβη (ιταλικά: tiorba ή tuorbe, γαλλικά: théorbe, γερμανικά: theorbe, αγγλικά: theorbo) είναι έγχορδο μουσικό όργανο, που υπάγεται στην υποκατηγορία των νυκτών. Το όνομα θεόρβη χρησιμοποιείται ιστορικά γιανα περιγράψει μια σειρά από είδη λαούτου, στα οποία συμπεριλαμβάνονται το ιταλικό liuto attiorbato, η γαλλική théorbe des pièces, το αγγλικό theorbo, τοαρχιλαούτο, το γερμανικό μπαρόκ λαούτοκαιηangélique ή angelica. Η ετυμολογία του ονόματος παραμένει ασαφής, ανκαι κάποιες πηγές ισχυρίζονται τη σύνδεσή της μετην τούρκικη ή σλαβική λέξη "torba" (ελλ. τορβάς), που σημαίνει σάκος ή τουρμπάνι.
Η χρυσή εποχή της θεόρβης τοποθετείται στα τέλη του 16ου αιώνα, όταν άνθιζε η τεχνοτροπία τουσυνεχούς βάσιμου· η επέκταση της χαμηλής έκτασης των οργάνων υπήρξε αναγκαία γιατην πρωτοεμφανιζόμενη όπερα, αλλά καιτην άνοδο της μονωδίας. Ως εκ τούτου, οι μουσικοί τροποποίησαν το λαούτο, προσθέτοντας έναν μεγαλύτερο βραχίονα (μανίκι), ώστε να συμπεριλάβουν ανοιχτές μπάσες χορδές. Το όργανο που προέκυψε ονομάστηκε εξίσου κιταρόνεκαι θεόρβη· ανκαιστην ουσία πρόκειται γιατο ένα καιτο αυτό, το κιταρόνε κατάγεται από την ιταλική κιθάρα, εξουκαιτο όνομά του. Παρόμοιες τροποποιήσεις στην κατασκευή μικρότερων οργάνων οδήγησαν στοliuto attiorbatoκαιτοαρχιλαούτο, τα οποία ανκαι παρόμοια, έχουν διαφορετικό χόρδισμα.
Στην εκτέλεση του συνεχούς βάσιμου, η θεόρβη συχνά συνδυάζεται με ένα μικρό όργανο, ή μιαβιόλα ντα γκάμπα· ως σολιστικό όργανο διαθέτει ελάχιστο ρεπερτόριο -κυρίως από Άγγλους συνθέτες- καθώς χρησιμοποιήθηκε εν γένει σε ορχήστρες και οργανικά σχήματα. Ορισμένοι συνθέτες και δεξιοτέχνες της εποχής περιλαμβάνουν τους Ιταλούς Τζιοβάννι Τζιρόλαμο ΚάπσμπέργκερκαιΑλεσσάντρο Πιτσίνι, ενώ στη Γαλλία εκπροσωπείται κυρίως από τους Νικολά ΟτμάνκαιΡομπέρ ντε Βιζέε. Η χρήση της θεόρβης διακόπτεται περί τα τέλη του 18ου αιώνα, οπότε καιτο συνεχές βάσιμο χάνει την πρωτοκαθεδρία στη μουσική.
Εν αντιθέσει μετο αναγεννησιακό λαούτο καιτο αρχιλαούτο, οι περισσότερες θεόρβες διαθέτουν 14 μονές χορδές (κατασκευασμένες από έντερο), ανκαι ορισμένες μεγάλου μεγέθους φτάνουν τις 19. Οι τελευταίες (ψηλότερες) δύο χορδές εκπίπτουν μία οκτάβα, περιορίζοντας έτσι την άνω έκταση του οργάνου, όπως φαίνεται καιστο παρακάτω σχεδιάγραμμα. Όσον αφορά τη σημειογραφία της θεόρβης, όπως καιστο λαούτο και άλλα νυκτά όργανα, χρησιμοποιείται κυρίως ηταμπλατούρα, που δείχνει την τοποθέτηση των δακτύλων, παρά τους φθόγγους αυτούς καθεαυτούς.
Διάγραμμα χορδίσματος 15χορδης θεόρβης
Το συγκεκριμένο χόρδισμα είναι σεΛακαι αφορά 15χορδο όργανο· οι περισσότεροι εκτελεστές, ωστόσο, χρησιμοποιούν όργανα με 14 χορδές. Ένα εναλλακτικό χόρδισμα σεΣολ (ένας τόνος κάτω) προτιμάται όταν πρόκειται για τονικότητες με υφέσεις, καθώς το χόρδισμα σεΛα είναι περισσότερο κατάλληλο για τονικότητες με διέσεις. Ο εκπεσμός της οκτάβας στις δύο ψηλότερες χορδές δημιουργεί πρόβλημα στην εκτέλεση συγχορδιών πάνω από το βάσιμο καιγι' αυτό το λόγο πολλοί προτιμούν τον εκπεσμό της οκτάβας μόνο στην ψηλότερη και τελευταία χορδή.
Ekkehard Schulze-Kurz, Die Laute und ihre Stimmungen in der ersten Hälfte des 17. Jahrhundert, 1990, ISBN 3-927445-04-5, available at the author's homepage
Robert Spencer, 'Chitarrone, Theorbo and Archlute', Early Music, Vol. 4 No. 4 (October 1976), 408-422, available at David van Edward's homepage.
Diego Cantalupi, "La tiorba ed il suo uso in Italia come strumento per il basso continuo", pre-press version of the dissertation discussed in 1996 at the Faculty of Musicology, University of Pavia. Freely downloadable at Diego Cantalupi's homepage
Διάγραμμα χορδίσματος 15χορδης θεόρβης